Galaktyka Wiatraczek
 Messier 101 (HST) | |
| Odkrywca | |
|---|---|
| Data odkrycia |
27 marca 1781[1] |
| Dane obserwacyjne (J2000) | |
| Gwiazdozbiór | |
| Typ |
spiralna (Sc) |
| Rektascensja |
14h 03m 12,51s |
| Deklinacja |
+54° 20′ 53,1″ |
| Odległość | |
| Przesunięcie ku czerwieni |
0,000811[2] |
| Jasność obserwowana |
7,9m |
| Rozmiary kątowe |
24,5' × 23,4' |
| Charakterystyka fizyczna | |
| Wymiary |
∅ 170 tys. ly[1] |
| Jasność absolutna |
-21,6m |
| Masa |
180 mld M☉ |
| Alternatywne oznaczenia | |
| NGC 5457, Arp 26, UGC 8981, MCG 9-23-28, PGC 50063, VV 344, VV 456, IRAS14013+5435, ZWG 272.21, KARA 610 | |
 Gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy | |
Galaktyka Wiatraczek (znana również jako Kółko Zębate[3], Messier 101, M101, NGC 5457 lub Arp 26) – galaktyka spiralna ze słabym jądrem i bardzo rozwiniętymi ramionami w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy, 5,5° ponad ostatnią gwiazdą dyszla Wielkiego Wozu (Alkaid)[4]. Została odkryta w 1781 roku przez Pierre’a Méchaina, asystenta Messiera[4]. Jej jasność wynosi 7,9m[1], a jej rozmiary na niebie 24,5' × 23,4'. Średnica M101 wynosi 170 tys. lat świetlnych, a jej masa jest w przybliżeniu równa 180 miliardom mas Słońca. Znajduje się w odległości 21 milionów lat świetlnych.
W galaktyce tej zaobserwowano do tej pory pięć supernowych: SN 1909A, SN 1951H, SN 1970G, SN 2011fe oraz SN 2023ixf[5][6].
Razem z innymi słabszymi galaktykami M101 tworzy grupę galaktyk M101. Oddziaływanie pobliskich galaktyk zaburzyło kształt M101 i spowodowało rozciągnięcie w przestrzeni chmur gazu. Przejście innej galaktyki, najprawdopodobniej NGC 5474, w pobliżu M101 około 250 milionów lat temu przyczyniło się także do wzrostu aktywności gwiazdotwórczej, dzięki której północno-wschodnie ramię galaktyki zawiera więcej młodych, błękitnych gwiazd[7].
W Polsce widoczna przez cały rok (obiekt okołobiegunowy)[4].
Widoczna przez lornetkę jako blada, zaokrąglona plamka o średnicy mniej więcej połowy tarczy Księżyca. Mimo że jest obiektem ósmej wielkości, ze względu na duże rozmiary kątowe jest mniej wyrazista niż można oczekiwać[8].
John Dreyer skatalogował tę galaktykę w swoim New General Catalogue jako NGC 5457. Oprócz tego umieścił w katalogu jasne obszary należące do galaktyki (są to obszary H II i chmury gwiazd), które odkryli William Herschel, Bindon Stoney (asystent Williama Parsonsa) i Heinrich Louis d’Arrest: NGC 5447, NGC 5449, NGC 5450, NGC 5451, NGC 5453, NGC 5455, NGC 5458, NGC 5461, NGC 5462 i NGC 5471[9].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Messier 101 w SEDS.org.
- ↑ Galaktyka Wiatraczek w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ Przewodnik po gwiazdozbiorach. W: Jan Desselberger, Jacek Szczepanik: Tablice astronomiczne z przewodnikiem po gwiazdozbiorach. Bielsko-Biała: PPU „PARK” Sp. z o.o., 2002, s. 196. ISBN 83-7266-156-1.
- ↑ a b c Jan Desselberger. Wiatraki monsieur Messiera. „Urania - Postępy Astronomii”. 2/2015 (776), s. 67–68, 2015 marzec-kwiecień. Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN 1689-6009. (pol.).
- ↑ W galaktyce Wiatraczek „właśnie” wybuchła supernowa. urania.edu.pl, 22 maja 2023. [dostęp 2023-05-23].
- ↑ Supernovae 2023ixf in M101. rochesterastronomy.org. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
- ↑ Nearby Dwarf Galaxy and Possible Protogalaxy Discovered. ScienceDaily, 2013-01-11. [dostęp 2013-01-13]. (ang.).
- ↑ Ian Ridpath: Gwiazdy i planety. Przewodnik Collinsa. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 253. ISBN 978-83-7073-928-7.
- ↑ Harold G. Corwin, Jr.: NGC 5447, 5449, 5450, 5451, 5453, 5455, 5458, 5461, 5462, and NGC 5471. [w:] Notes on the NGC objects, particularly those missing, misidentified, or otherwise unusual [on-line]. 2015-08-28. [dostęp 2015-09-15]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Messier 101 w SEDS.org
- Galaktyka Wiatraczek w serwisie SEDS.org (Revised NGC and IC Catalog) (ang.)
- Galaktyka Wiatraczek w bazie SIMBAD (ang.)
- Galaktyka Wiatraczek w NASA/IPAC Extragalactic Database (ang.)