Jewhenij Berezniak

Jewhenij Berezniak
Євгеній Степанович Березняк
kapitan Michajłow
	generał major (Ukraina)
Data i miejsce urodzenia	25 lutego 1914 ; Jekaterynosław
Data i miejsce śmierci	24 listopada 2013 ; Kijów
	Przebieg służby
Lata służby	1941–1945
Siły zbrojne	partyzantka radziecka; Armia Czerwona
Jednostki	Główny Zarząd Wywiadowczy
Stanowiska	dowódca grupy „Gołos”
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: walki o Kraków (1945);
Późniejsza praca	pracownik Ministerstwa Oświaty Ukraińskiej SRR; Członek Narodowej Akademii Nauk Ukrainy
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jewhenij (Jewhen) Stepanowycz Berezniak, ukr. Євгеній (Євген) Степанович Березняк, ps. „Michajłow” (ur. 12 lutego^?/25 lutego 1914 w Jekaterynosławiu, zm. 24 listopada 2013 w Kijowie) – radziecki nauczyciel i pedagog, jeden z najwybitniejszych wywiadowców GRU w okresie II wojny światowej. Bohater Ukrainy i generał-major w stanie spoczynku Sił Zbrojnych Ukrainy.

Pierwowzór Andrieja Burłakowa ps. „Wicher” z powieści Juliana Siemionowa pt. Major Wicher.

Życiorys

Od 1933 nauczyciel, w latach 1935–1939 dyrektor szkoły średniej w Nowosiołowsku. Od 1939 członek KPZR.

II wojna światowa

Od października 1941 był aktywnym członkiem podziemia walczącego z hitlerowskim najeźdźcą. W końcu 1943 został skierowany do szkoły Głównego Zarządu Wywiadowczego (GRU) w Moskwie. Po jej ukończeniu stanął na czele grupy wywiadowczej pod nazwą „Gołos” («Голос»). Nocą z 18 na 19 sierpnia 1944 grupa, w składzie: radiotelegrafistka Asia Żukowa „Grusza”, Aleksiej Szapowałow „Burza” i dowódca Jewhenij Berezniak została zrzucona pod Krakowem i pozostawała tam spełniając bojowe zadania przez 156 dni.

Na skutek niefortunnego zrzutu Berezniak dostał się w ręce Gestapo, lecz udało mu się zbiec^[1]. Na terenach Krakowa i okolic działała ulokowana tam w nocy z 26 na 27 sierpnia grupa radzieckich zwiadowców: dowódca „Józek”, radiotelegrafistka Jelizawieta Wołogodska „Olga” i zwiadowczyni „Hanka”^[2]^[3]. Ludzie ci, posiadający rozlegle kontakty z polskim lewicowym podziemiem, umożliwili zainstalowanie się grupy Berezniaka i rozpoczęcie działalności.

Korzystając z pomocy polskiego ruchu oporu, „Michajłow” zorganizował radziecki oddział partyzancki w górskich rejonach województwa krakowskiego. Grupa nawiązała też współpracę z komunistyczną partyzantką, wśród nich byli m.in. Władysław Bochenek („Władek”), Bronisław Pawlik, Józef Zając („Michał”), Waleria Gębska („Zającowa”), „Wala”, Stanisław Oczko („Skała”) oraz rodzina Ludwika Sołtyka^[4].

W ciągu niedługiego okresu działalności na tyłach wroga grupie udało się zebrać i przekazać do dowództwa I Frontu Ukraińskiego informacje o dyslokacji wojsk niemieckich wchodzących w skład 17 Armii gen. piech. Friedricha Schulza, odpowiedzialnej za obronę przed wojskami radzieckimi, jak też o istniejących i budowanych umocnieniach w Krakowie i okolicy^[5].

Jednym z najważniejszych osiągnięć grupy dowodzonej przez Berezniaka było zdobycie planu zaminowania Krakowa. Ustalono (duży wkład wniósł polski partyzant Józef Prysak, pseudonim „Muzykant”^[3]), że Niemcy zakładają kabel minerski w różnych punktach miasta, i że prowadzi on do fortu na Pasterniku, gdzie znajdował się punkt prowadzący do wszystkich obiektów miasta, które miały zostać wysadzone w powietrze^[6]^[7].

Grupa „Michajłowa” przeprowadziła też szereg akcji dywersyjnych w okolicach Krakowa (m.in. zerwano most i wykolejono transport w Woli Radziszowskiej, koło stacji Kasina Wielka wykolejono transport wojskowy, zniszczono dwie lokomotywy i cztery wagony wypełnione wojskiem)^[2].

Okres powojenny

Jewhenij Berezniak dostał się do obozu NKWD przeznaczonego dla osób, które przebywały w więzieniu niemieckim lub miały inny kontakt z hitlerowcami. Czynności wyjaśniające potwierdziły jego niewinność. Pełnej rehabilitacji doczekał się jednak dopiero w 1965. Od końca 1945 do 1952 stał na czele lwowskiego miejskiego oddziału narodowego kształcenia. Został wybrany członkiem rady miasta. W latach 1952–1954 pracował jako naczelnik oddziału Placówek kształcenia Lwowskich Kolei.

W okresie 1954–1984 zajmował wysokie stanowiska w Ministerstwie Edukacji Ukrainy, w tym niemal 25 lat był naczelnikiem Głównego Nadzoru Szkolnictwa. W 1968 obronił dysertację kandydacką i uzyskał tytuł kandydata nauk pedagogicznych. W tym okresie był również członkiem Prezydium KC Związku Zawodowego Nauczycieli. Ponad 20 lat był członkiem komitetu redakcyjnego moskiewskiego czasopisma „Narodowe kształcenie” („Народное образование”). W ostatnich latach swojej pracy zawodowej był współpracownikiem naukowym Instytutu Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy.

W kwietniu 1998 przeszedł na emeryturę. Będąc członkiem Kijowskiego miejskiego związku weteranów, brał często udział w spotkaniach z żołnierzami, kursantami i oficerami ukraińskiej armii, uczniami i studentami. Jego artykuły są publikowane w tygodnikach i gazetach codziennych. Mieszkał w Kijowie^[8].

Awanse

kapitan (ZSRR) – przed 1944
major (ZSRR) – 1977
podpułkownik (Ukraina) – 2001
pułkownik (Ukraina) – 2004
generał major (Ukraina) – 2005^[9]

Odznaczenia

Ukraina

tytuł Bohatera Ukrainy z Orderem „Złota Gwiazda”, 2005
Order „Za zasługi” I klasy, 2009
Order „Za zasługi” III klasy
Order Bohdana Chmielnickiego I klasy, 2005
Order Bohdana Chmielnickiego II klasy, 2004
Order Bohdana Chmielnickiego III klasy, 1999

i inne

Związek Radziecki

i inne

Rosja

Order „Za zasługi dla Ojczyzny” IV klasy
Order Przyjaźni
Medal Konstantina D. Uszinskiego

Polska

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (Polska)
Krzyż Partyzancki
Medal Zwycięstwa i Wolności 1945

i inne.

Upamiętnienie

Jewhenij Berezniak, razem z Aleksiejem Botianen oraz Owidijem Gorczakowem, stał się pierwowzorem Andrieja Burłakowa ps. „Wicher” z radzieckiej powieści szpiegowskiej Major Wicher (zekranizowana w 1967) stanowiącej część cyklu poświęconego Stirlitzowi, a także kapitana Siemionowa z polskiego filmu Ocalić miasto
o działalności grupy „Gołos” opowiadają filmy dokumentalne Teraz można ich wymienić (ZSRR), Operacja „Głos” (Polska) i Major Wichr. Prawdziwa historia (Ukraina)
25 lutego 2014 Narodowy Bank Ukrainy wydał monetę upamiętniającą generała Berezniaka
25 lutego 2016 w Kijowie, w miejscu gdzie mieszkał generał Berezniak, odsłonięto poświęconą mu płaskorzeźbę
8 marca 2021, na budynku szkoły we wsi Wesele w rejonie meżowskim, odsłonięto tablicę upamiętającą Jehenija Berezniaka pracującego w niej latach 1933–1935^[10]

Przypisy

↑ Дмитрий Гордон. Официальный сайт – Евгений Березняк, прототип майора Вихря.
↑ ^a ^b J. Zając, Toczyły się boje, Warszawa 1965.
↑ ^a ^b „Tygodnik Powszechny” Nr 3 (2793), 19.I.2003.
↑ Ryszard Sawecki, Manewr, który ocalił Kraków, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.
↑ S. Czerpak, Z. Hardt, Rozkaz: ocalić miasto, Warszawa 1966.
↑ J. Berezniak, Parol „Dum spiro”, Kijów 1974.
↑ Шпиономания – Евгений Степанович Березняк. [dostęp 2012-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-15)].
↑ Березняк Евгений Степанович. Заслуженный учитель Украины, кандидат педагогических наук.
↑ Герою Украины Евгению Березняку присвоено генеральское звание. [dostęp 2010-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].
↑ Відкриття меморіальної дошки на честь пам’яті героя України БЕРЕЗНЯКА Євгена Степановича — Козацтво Запорозьке [online], dp.ua [dostęp 2024-04-23] (ros.).

Linki zewnętrzne

Galeria fotografii na Peoples.ru
Galeria fotografii na veterangru.kiev.ua. veterangru.kiev.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-20)].

[1] Дмитрий Гордон. Официальный сайт – Евгений Березняк, прототип майора Вихря.

[autonazwa2-2] J. Zając, Toczyły się boje, Warszawa 1965.

[autonazwa1-3] „Tygodnik Powszechny” Nr 3 (2793), 19.I.2003.

[4] Ryszard Sawecki, Manewr, który ocalił Kraków, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976.

[5] S. Czerpak, Z. Hardt, Rozkaz: ocalić miasto, Warszawa 1966.

[6] J. Berezniak, Parol „Dum spiro”, Kijów 1974.

[7] Шпиономания – Евгений Степанович Березняк. [dostęp 2012-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-15)].

[8] Березняк Евгений Степанович. Заслуженный учитель Украины, кандидат педагогических наук.

[9] Герою Украины Евгению Березняку присвоено генеральское звание. [dostęp 2010-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].

[10] Відкриття меморіальної дошки на честь пам’яті героя України БЕРЕЗНЯКА Євгена Степановича — Козацтво Запорозьке [online], dp.ua [dostęp 2024-04-23] (ros.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]