Juliusz Zarębski

Juliusz Zarębski

Juliusz Zarębski, ok. 1872 r.
Data i miejsce urodzenia	28 lutego 1854 Żytomierz
Data i miejsce śmierci	15 września 1885 Żytomierz
Instrumenty	fortepian
Zawód	kompozytor i pianista

Juliusz Zarębski (ur. 16 lutego^?/28 lutego 1854 w Żytomierzu, zm. 15 września 1885 tamże) – kompozytor i pianista polski; przedwcześnie zmarły twórca słynnego Kwintetu fortepianowego g-moll, powszechnie uważanego za najwybitniejsze dzieło polskiej kameralistyki romantycznej.

Życiorys

Zarębski studiował w Konserwatorium Wiedeńskim, które ukończył w 1872 ze złotymi medalami w klasie kompozycji (u Franza Krenna) i fortepianu (u Josefa Dachsa). Kontynuował studia w Konserwatorium Petersburskim, którego dyplom uzyskał w przeciągu zaledwie 3 miesięcy w 1873. W 1874 udał się do Rzymu gdzie przez rok studiował pod kierunkiem Liszta, stawszy się jego ulubionym uczniem. Jemu to właśnie Zarębski zadedykuje swoje najwybitniejsze dzieło, Kwintet fortepianowy g-moll op. 34 (1885), napisane na krótko przed swoją śmiercią na gruźlicę w wieku zaledwie 31 lat.

Od 30 stycznia 1880 do śmierci pięć lat później pracuje na stanowisku profesora Konserwatorium w Brukseli. Podczas Wystawy w Paryżu w 1878 zachwyca publiczność grą na fortepianie o dwóch klawiaturach.

W roku 1879 ożenił się z pianistką niemiecką Johanną Wenzel, również uczennicą Liszta, późniejszą Janiną Zarębską (zm. 1928).

Od koncertów w Odessie i Kijowie wiosną 1874 rozpoczyna swoją karierę pianisty-wirtuoza. Z wielkim sukcesem koncertuje w wielu innych miastach Europy, m.in. w Rzymie, Neapolu, Konstantynopolu, Warszawie, Paryżu i Londynie.

Zarębski był jednym z bardziej oryginalnych kompozytorów polskich 2 połowy XIX wieku. Jego kompozycje na fortepian, poza widocznymi wpływami Liszta, wskazują na rozwój niektórych technik kompozytorskich Chopina, szczególnie w twórczym sposobie wykorzystania motywów ludowych, a cykl fortepianowy Róże i ciernie op. 13 zapowiada fakturę fortepianową impresjonizmu. Największym jednak jego osiągnięciem kompozytorskim jest napisany na krótko przed śmiercią Kwintet fortepianowy g-moll op. 34. Fakt, że Kwintet do roku 1931 pozostawał nieopublikowany, przyczynił się do tego, że utwór ten nie zajął należnego mu miejsca w repertuarze światowej muzyki kameralnej.

Nagrobek Juliusza Zarębskiego na cmentarzu w Żytomierzu

Jego mogiła znajduje się na starym polskim cmentarzu w Żytomierzu, blisko odnowionej niedawno kaplicy, po lewej stronie od drogi wiodącej do tejże kaplicy. Podobno jego serce jest zamurowane w Żytomierskiej katedrze katolickiej św. Zofii.

Borodin o Zarębskim

Gdy w 1877 roku Aleksandr Borodin odwiedził Liszta, zapoznał się również z Zarębskim. Oto fragmenty jego listów opisujące Zarębskiego:

„Zarębski podszedł do mnie i począł prawić mi różne komplementy na temat mojej symfonii. Mówił po rosyjsku z silnym polskim akcentem. Była z nim jego narzeczona, berlinianka, również pianistka, bardzo ładniutka, ale nieprawdopodobna kokietka. Oboje ubrani niezwykle cudacznie, w oryginalne kostiumy, w kapeluszach o zdumiewającym fasonie, z długimi rozpuszczonymi włosami – stanowili widowisko krańcowo dziwne.”

„Jako pianista Zarębski jest diabelnie utalentowany, ale również i jako kompozytor. W ogóle czeka go olśniewająca przyszłość.”

Dzieła

na fortepian

(BN = Biblioteka Narodowa w Warszawie)

• Andante ma non troppo, BN.
• Romance sans paroles f-moll, ok. 1870, BN.
• Adieu f-moll, ok. 1870, BN.
• Maria, uw. do opery, pf 4 ręce, 1871, BN.
• Marsz, pf 4 ręce, 1875, zaginiony.
• Wielka fantazja, 1876, zniszczona przez kompozytora.
• utwory na fortepian o 2 klawiaturach, 1878, zaginione.
• Menuet op. 1 (n.p. 1879).
• 3 danses galiciennes, pf 4 ręce, op. 2 (Berlin 1880).
• Etiuda koncertowa, G, op. 3 (Berlin 1879).
• 4 Mazurki, pf 4 ręce, op. 4 (Berlin 1880).
• 2 morceaux en forme de mazurka, pf 4 ręce, op. 5 (Berlin 1881).
• Grande polonaise, F, op. 6 (Berlin 1881).
• 3 études de concert op. 7 (Moguncja 1881).
• Mazurek koncertowy c-moll op. 8 (Moguncja 1882).
• Fantaisie polonaise op. 9, ok. 1877 (Moguncja 1882).
• Polonaise mélancolique op. 10 (Moguncja 1882).
• Polonaise triomphale, pf 4 ręce, op. 11 (Moguncja 1882), także instrumentacja na orkiestrę (patrz niżej).
• Divertissement à la polonaise, pf 4 ręce, op. 12 (Moguncja 1883).
• Les roses et les épines (Róże i ciernie) op. 13 (Moguncja 1883).
• impromptu-caprice op. 14 (Lipsk 1883).
• Mazurka de concert no.2 g-moll op. 15 (Lipsk 1883).
• Suite polonaise op. 16 (Lipsk 1883).
• Valse sentimentale op. 17 (Lipsk 1884).
• Ballade g-moll op. 18 (Wrocław 1884).
• Novellette-caprice op. 19 (Wrocław 1884).
• Sérénade burlesque op. 20 (Wrocław 1884).
• Berceuse op. 22 (Lipsk 1884).
• A travers Pologne, pf 4 ręce, op. 23 (Wrocław 1884).
• Valse-caprice op. 24 (Lipsk 1884).
• Tarantelle op. 25 (Lipsk ?1885).
• Sérénade espagnole op. 26 (Lipsk 1883).
• Etrennes op. 27 (Wrocław 1885).
• Polonaise op. 28 (Lipsk 1885).
• Gavotte op. 29 (Lipsk 1885).
• Valse op. 30 (Lipsk 1885).
• Barcarolle op. 31 (Lipsk 1885).
• Menuet op. 32 (Moguncja 1885).

pozostałe

• Polonaise triomphale A-dur op. 11 (1882), instrumentacja fortepianowego utworu pod tym samym tytułem na wielką orkiestrę symfoniczną, z tym samym numerem opusowym (jedyny utwór orkiestrowy kompozytora, niedawno odkryty; prawykonanie odbyło się 9 listopada 2006 w Krakowie, podczas Festiwalu Kompozytorów Polskich).
• Pieśni:
  • Wilija, naszych strumieni rodzica (sł. A. Mickiewicz zaginiona).
  • Te rozkwitłe świeże drzewa (sł. A. Mickiewicz), BN.
  • Akacja (ok.1880).
• Kwintet fortepianowy g-moll op. 34 (1885, opubl. Warszawa 1931) – dedykowany Franciszkowi Lisztowi.

Upamiętnienie

Juliusz Zarębski jest patronem jednej z ulic w Katowicach.

Bibliografia

• Słownik muzyków polskich.
• R.D. Golianek, Dzieła muzyczne Juliusza Zarębskiego, chronologiczny katalog tematyczny, Rhytmos, Poznań 2002.
• M. Karczyńska, Muzyka fortepianowa Juliusza Zarębskiego (rozprawa doktorska), Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1962.
• M. Kwiatkowska: Fortepian z podwójna klawiatura i rola Juliusza Zarębskiego w jego prezentacji, Muzyka, xxix/3 (1984), 51–61.
• A. Nowak-Romanowicz i inni, Z dziejów polskiej kultury muzycznej, ii, Kraków 1966.
• UrszulaU. Rzewiczok UrszulaU. (red.), Patronowie katowickich ulic i placów, wyd. drugie, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2013, ISBN 978-83-87727-38-3  (pol.).
• K. Samaeva, Juliusz Zarębski w Żytomierzu, Muzyka, xxiv/2 (1979), 19–31.
• T. Strumiłło, Juliusz Zarębski, Kraków 1954, 2 wyd. 1985.
• A. Thomas, The composer virtuoso – Zarebski’s Piano Quintet[1], wykład z 16 grudnia 2004 w Gresham College(ang.).

Linki zewnętrzne

• Juliusz Zarębski – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
• A. Thomas, The composer virtuoso – Zarebski’s Piano Quintet[2], wykład z 16 grudnia 2004 w Gresham College (ang.).
• Utwory fortepianowe Zarębskiego (m.in. Róże i ciernie) – także możliwość odsłuchu fragmentów.
• Nagranie Kwintetu fortepianowego g-moll op.34
• Utwory Juliusza Zarębskiego w bibliotece Polona