Przejdź do zawartości

Kiwi (owoc)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
A = aktinidia ostrolistna, C = a. chińska, D = a. smakowita, E = A. eriantha, I = A. indochinensis, P = A. polygama, S = A. setosa

Kiwi, agrest chiński – jadalne owoce kilku gatunków aktinidii (Actinidia), w szczególności aktinidii chińskiej (A. chinensis) i smakowitej (A. deliciosa). Mniejsze znaczenie komercyjne mają także jadalne owoce aktinidii ostrolistnej (A. arguta) i pstrolistnej (A. kolomikta)[1][2], nazywane czasem minikiwi[3] oraz Actinidia polygama i in.[4] Oba gatunki o największym znaczeniu użytkowym rosną dziko w Chinach i od dawna ich owoce są tam spożywane. Owoce spopularyzowane zostały w wyniku rozwoju ich hodowli i upraw w Nowej Zelandii, który nastąpił w tym kraju po 1904 roku. Stamtąd też trafiły do oferty handlowej nazwane w 1959 „kiwifruit”. Od lat 70. XX wieku owoce stały się popularne w różnych krajach świata, a roczna produkcja przekroczyła pół miliona ton[1].

Właściwości kiwi

[edytuj | edytuj kod]

Owoce są jagodami. Ich miąższ jest soczysty, galaretowaty i w centralnej części zawiera liczne, brązowe lub czarne nasiona[2][4]. Miąższ owoców aktinidii smakowitej jest zielony, rzadko u odmian czerwonawy, u aktinidii chińskiej – żółtawy[5]. Skórka okrywająca owoc aktinidii chińskiej i smakowitej jest cienka, pokryta gęstym brązowym kutnerem. Owoce odmian tych gatunków osiągają do 100 g masy i są walcowate. Owoce aktinidii ostrolistnej i pstrolistnej są mniejsze (do 3 cm długości), zielonkawożółte[2] i są jadalne wraz ze skórką[5].

Wyhodowano liczne odmiany uprawne, głównie grupy A. chinensis/A. deliciosa. Najbardziej rozpowszechniona jest odmiana ‘Hayward’, mniejsze znaczenie mają odmiany: ‘Tomeri’, ‘Jenny’, ‘Oriental Delight’ i ‘Balke’. Ta ostatnia wyróżnia się plennością – z jednej rośliny zebrać można do 90 kg owoców[4].

Wartość odżywcza owoców wynosi 60 kcal na 100 g[6]. Wyróżniają się one dużą zawartością witaminy C – 100 do 200 mg%[2][5].

Wartość odżywcza
Kiwi
(100 g)
Wartość energetyczna 251 kJ (60 kcal)
Białka 0,9 g
Węglowodany 13,9 g
Tłuszcze 0,5 g
Woda 84 g
Dane liczbowe na podstawie: [6]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[7]
Kiwi

Produkcja w 2020

Państwo Produkcja (w tonach)
 Chiny 2.230.065
 Nowa Zelandia 624.940
 Włochy 521.530
 Grecja 307.440
 Iran 289.608
 Chile 158.919
 Turcja 73.745
 Francja 49.770
 Portugalia 45.820
 Stany Zjednoczone 36.290
Świat
4.407.407
Źródło: FAOSTAT of the United Nations[8]

Przechowywanie i zastosowania kulinarne

[edytuj | edytuj kod]

Owoce kiwi mogą być przechowywane przez 6 miesięcy[2] (owoce aktinidii ostrolistnej tylko do 2 miesięcy[5]) i przez ten czas nie tracą walorów odżywczych i smakowych[1].

Kiwi spożywane są w stanie świeżym, także w sałatkach owocowych. Poza tym są mrożone, puszkowane i przetwarzane na dżemy, soki, likiery i wina musujące[1]. Służą także do ozdoby potraw. Ze względu na aktynidyny[9] (będącej proteazą) nie należy dodawać ich do deserów z galaretkami. Te same enzymy jednak powodują, że mięso staje się bardziej miękkie i delikatne, dlatego kiwi używane bywają do przybrania także potraw niesłodkich[4].

Pochodzenie nazwy

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa owoców pochodzi od nazwy ptaka kiwi, którego pióra przypominają ich brązową, owłosioną skórkę. Nazwa ta została wprowadzona z przyczyn marketingowych, po rozwinięciu się w Nowej Zelandii upraw owoców znanych wcześniej pod nazwami Yang Tao i Chinese Gooseberry[10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d Ben-Erik van Wyk: Food plants of the world. Portland: Timber Press, 2006, s. 42. ISBN 0-88192-743-0.
  2. a b c d e Słownik botaniczny. Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.). Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 17. ISBN 83-214-1305-6.
  3. Piotr Lachota: MiniKiwi – amatorska uprawa w ogrodzie. Clematis.
  4. a b c d Wielka księga warzyw, ziół i owoców. Jane Simmonds (red.). Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 488–489. ISBN 83-11-10578-2.
  5. a b c d Growing Kiwifruit. Oregon State University, University of Idaho, Washington State University, 2005. [dostęp 2017-02-25].
  6. a b Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 614. ISBN 978-83-200-5311-1.
  7. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
  8. FAOSTAT [online], www.fao.org [dostęp 2020-06-13].
  9. Alaa A. Bekhit i inni, Exogenous proteases for meat tenderization, „Critical Reviews in Food Science and Nutrition”, 54 (8), 2014, s. 1012–1031, DOI10.1080/10408398.2011.623247, ISSN 1549-7852, PMID24499119 [dostęp 2018-05-24].
  10. Kiwi. [w:] Harvest of the Moon [on-line]. taher.com. [dostęp 2020-11-04].