Kodeks Watykański 2061

Kodeks Watykański 2061
048, ℓ *559*, ℓ *2321*
Data powstania	V wiek
Rodzaj	kodeks majuskułowy
Numer	048
Zawartość	Dzieje, Listy
Język	grecki
Rozmiary	30 × 27 cm
Typ tekstu	tekst aleksandryjski
Kategoria	II
Miejsce przechowywania	Biblioteka Watykańska

Kodeks Watykański 2061, łac. Codex Vaticanus 2061 – grecki kodeks uncjalny na pergaminie. Jest palimpsestem, którego najstarsza partia datowana jest paleograficznie na V wiek, najmłodsza zaś na X wiek. Zawiera pewne partie Nowego Testamentu, Homilie Grzegorza z Nyssy, Geographica Strabona, oraz inne dzieła literackie. Zawiera w sumie siedem dzieł literackich. Dawniej był znany jako Codex Basilianus 100, a jeszcze wcześniej jako Codex Patriniensis^[1].

Palimpsest

Kodeks jest palimpsestem, w niektórych partiach podwójnie nadpisanym. Górny i zarazem najmłodszy tekst rękopisu stanowią Homilie Grzegorza z Nazjanzu z X wieku. Kodeks w dzisiejszej postaci stanowi 316 pergaminowych kart. Rozmiary kart wynoszą 23,5 na 22 cm^[2].

Karty o numerach 254–292 zawierają tekst ewangeliarza datowanego na VII/VIII wiek, pisany uncjałą, jedna kolumna na stronę, 14 linii na stronę^[3]. Bernard de Montfaucon i Angelo Mai widzieli rękopis i sporządzili krótkie jego opisy. Pierre Batiffol jako pierwszy zbadał go dokładnie; Batiffol oznaczył go literą A. Gregory umieścił go na swojej liście rękopisów Nowego Testamentu, w grupie lekcjonarzy, pod numerem ℓ 559b^[4]. Obecnie klasyfikowany jest pod numerem ℓ 2321 na liście Gregory-Aland^[5].

Karty 164, 169, 174, 175, 209, 214, 217 zawierają tekst ewangeliarza z VIII/IX wieku, tekst sporządzony został kwadratową uncjałą, pisany w dwóch kolumnach, 21 linii na stronie, rozmiary kart 28,5 na 22 cm; Batiffol oznaczył go literą B^[3]. C.R. Gregory umieścił go pod numerem ℓ 559 na liście lekcjonarzy Nowego Testamentu. Obecnie klasyfikowany jest pod numerem ℓ 559 na liście lekcjonarzy Gregory-Aland. Gregory datował go na VIII wiek^[4].

Karty 138–163, 165–168, 170, 173, 176–178, 203–208, 210–213, 215–220, 223–226, 228, 231–233 zawierają tekst Homilii z IX wieku, rozmiary kart 25,5 na 17 cm, pisany skośną uncjałą, w dwóch kolumnach na stronie, 27 linii na stronie; Batiffol oznaczył go literą C^[3].

Karty 234, 236, 238, 239, 241, 243, 245, zawierają tekst Homilii (nieznanego autorstwa), VI wiek, pisany kwadratową uncjałą, rozmiary kart 19,3 na 18,5 cm, tekst pisany w dwóch kolumnach, 22 linii na stronie; Batiffol oznaczył go literą D^[3].

Karty 235, 237, 240, 243, 244, 246–249, 251–253, 310–315, zawierają tekst dzieła Geographica Strabona, VI wiek, pisany skośną uncjałą, rozmiary kart 20,5 na 20,3, tekst pisany w trzech kolumnach, 38 linii na stronie. Tekst został opublikowany przez Giuseppe Cozza-Luzi w 1884; Batiffol oznaczył go literą E^[3].

Karty 198, 199, 221, 222, 229, 230, 293–303, 305–308, zawierają tekst Dziejów, Listów powszechnych i Listów Pawła; oznaczane są przez siglum 048 na liście rękopisów Nowego Testamentu Gregory-Aland^[6]; Batiffol oznaczył go literą F^[3]. Tekst biblijny nadpisany został podwójnie, w rezultacie jest bardzo trudny do odczytania^[1]. Paleografowie – Batiffol, Scrivener, Gregory, Aland – zgodnie datują go na V wiek^[6].

Opis 048

Najstarszą partię palimpsestu stanowi 048 (Gregory-Aland; α 1 von Soden). Zachowało się 21 pergaminowych kart (30 na 27 cm), z tekstem Dziejów, Listów powszechnych i Listów Pawła. Tekst pisany jest w trzech kolumnach na stronie, 40–41 linijek w kolumnie^[1]. Nie stosuje przydechów ani akcentów, brak dierezy, często stosowanej w innych rękopisach. Brak Aparatu Eutaliusza^[1].

Jest podwójnym palimpsestem^[6], tekst biblijny został dwukrotnie nadpisany i dlatego jest trudny do odczytania^[1]. Jest zaledwie jednym z trzech rękopisów uncjalnych NT pisanych w trzech kolumnach. Pozostałe to: Kodeks Watykański i Kodeks 053, ponadto minuskuł 460.

Tekst 048 zawarty jest na kartach 198–199, 221–222, 229–230, 293–303, 305–308 kodeksu Vaticanus Graecus 2061. Rozmiar kart wynosi 30 na 27 cm^[6].

Zachowały się następujące partie tekstu (według Nestle-Aland 26 wydanie): Dzieje 26:6–27:4, 28:3–31; Jakub 4:14–5:20; 1 Piotra 1:1–12; 2 Piotra 2:4–8, 2:13–3:15; 1 Jana 4:6–5:13, 5:17–18, 5:21; 2 Jana; 3 Jana; Rzymian 13:4–15:9; 1 Koryntian 2:1–3:11, 3:22, 4:4–6, 5:5–11, 6:3–11, 12:23–15:17, 15:20–27; 2 Koryntian 4:7–6:8, 8:9–18, 8:21–10:6; Efezjan 5:8–do końca; Filipian 1:8–23, 2:1–4, 2:6–8; Kolosan 1:2–2:8, 2:11–14, 22–23, 3:7–8, 3:12–4:18; 1 Tesaloniczan 1:1, 5–6, 1 Tymoteusza 5:6–6:17, 6:20–21, 2 Tymoteusza 1:4–6, 1:8, 2:2–25; Tytusa 3:13–do końca; Filemona; Hebrajczyków 11:32–13:4^[7].

Inne źródła podają nieco inne dane, ponieważ niektóre partie rękopisu są nieczytelne (Batiffol, a za nim Gregory, dla folio 221 kodeksu przypisał tekst Dziejów 26:4–27:10)^[1].

Aktualna kolejność ksiąg: Dzieje Apostolskie, Listy powszechne, Listy Pawła (List do Hebrajczyków za Listem do Filemona); jednak oryginalna kolejność mogła być inna. Tytuły biblijnych ksiąg są krótkie, n.p.: Προς Θεσσαλονικεις α, Ιωαννου β^[1].

Tekst pisany jest w trzech kolumnach na stronie, 40–41 linii na stronie, 12–15 liter w linii. Litery mają kształt kwadratowy i okrągły. Inicjały są niewiele większe od normalnych liter i nie są pisane na marginesie przed kolumną. Nie stosuje przydechów ani akcentów, nie stosuje dierezy, nad literami ι i υ, która jest często stosowana w innych rękopisach. Nie posiada Aparatu Eutaliusza^[1] i jest to argument na rzecz wczesnego datowania rękopisu. Jedynie w niektórych miejscach zawiera na marginesie noty liturgiczne^[8]. Na marginesie do Rzymian 15:1 znajduje się nota Κ Ζ ΜΕΤΑ Τ Π, co znaczy „Siódma niedziela po Pięćdziesiątnicy”. W bizantyjskim Synaxarion partia tekstu Rzymian 15:1–7 czytana jest w tę właśnie niedzielę^[9].

Rękopis jest jednym z bardzo nielicznych i zaledwie trzech rękopisów uncjalnych Nowego Testamentu pisanych w trzech kolumnach na stronę. Innymi rękopisami pisanymi w ten sposób są: Kodeks Watykański, Kodeks 053, ponadto trylingwiczny rękopis minuskułowy 460. Kodeks zachował się do dnia dzisiejszego w stanie fragmentarycznym, źle zachowany.

Nomina sacra pisane są skrótami (ΘΣ, ΙΣ, ΧΣ, ΠΝΑ etc.). Słowa pisane na końcu linii również bywają skracane^[8].

Tekst 048

Grecki tekst kodeksu przekazuje tekst aleksandryjski, z obcymi naleciałościami. Kurt Aland zaklasyfikował go do Kategorii II^[6]. Tekst jest bliski dla Kodeksu Aleksandryjskiego^[10]. Partia 1 Tymoteusza do Filemona przekazuje tekst zachodni.

W Dziejach 26:6 przekazuje εις (do) zamiast προς (do, ku)^[11].

W Dziejach 26:14 przekazuje λεγουσαν προς με zamiast λαλουσαν προς με^[11].

W Dziejach 26:15 przekazuje Ιησους ο Ναζωραιος zamiast Ιησους; wariant kodeksu wspierany jest przez rękopisy minuskuł 6, 104, 614, 1175, Codex Gigas, niektóre rękopisy Wulgaty, syr^{p, h}^[12].

W Dziejach 26:28 przekazuje ποιησαι zamiast γενεσθαι; wariant wspierany jest przez ${\mathfrak {P}}^{74}$ , Sinaiticus, Alexandrinus, Vaticanus, 33, 81, 1175 i inne rękopisy^[13].

W Dziejach 28:14 przekazuje παρ' zamiast επ'^[14].

W Dziejach 28:16 przekazuje επετραπη τω Παυλω; większość rękopisów przekazuje dłuższą lekcję ο εκατονταρχος παρεδωκεν τους δεσμιους τω στρατοπεδαρχω, το δε Παυλω επετραπη^[14].

W Dziejach 28:23 przekazuje ηλθον zamiast ηκον^[14].

W Dziejach 28:29 brak całego wiersza και ταυτα αυτου ειποντος απηλθον οι Ιουδαιοι πολλην εχοντης εν εαυτοις συζητησιν (A gdy to powiedział, odeszli Żydzi, wiodąc z sobą zacięty spór); wiersza nie zawierają: ${\mathfrak {P}}^{74},$ Sinaiticus, Alexandrinus, Vaticanus, Kodeks Laudiański, Codex Athous Lavrensis, 33, 81, 1175, 1739, 2464^[15].

W Rzymian 13:9 zawiera dodatkową frazę ου ψευδομαρτυρησεις, ten sam wariant mają również א (P), 81, 104, 365, 1506, a, b, vg^cl (syr^h), cop^bo^[16].

W Rzymian 14:3 przekazuje ο δε zgodnie z aleksandryjskimi rękopisami, większość rękopisów ma και ο^[17].

W Rzymian 14:4 przekazuje θεος zgodnie z bizantyjskimi rękopisami; rękopisy aleksandryjskie (א, A, B, C, P, Ψ) przekazują κυριος^[18].

W Rzymian 14:10 przekazuje Χριστου zgodnie z Ψ, 0209, bizantyjskimi rękopisami; aleksandryjskie i zachodnie rękopisy (א, A, B, C, D, F, G, 630, 1506, 1739) przekazują wariant θεου^[18].

W Rzymian 14:21 brak frazy charakterystycznej dla tekstu bizantyjskiego η σκανδαλιζεται η ασθενει^[19].

W Rzymian 15:2 przekazuje υμων zamiast ημων^[19].

W Rzymian 15:4 wspiera bizantyjski wariant προεγραφη, rękopisy aleksandryjskie i zachodnie mają εγραφη^[19].

W Rzymian 15:5 przekazuje Ιησουν Χριστον; B, D, G, Ψ, oraz większość rękopisów przekazuje Χριστον Ιησουν^[19].

W Rzymian 15:7 przekazuje και ο Χριστος προσελαβετο ημας εις δοξαν του θεου zamiast και ο Χριστος προσελαβετο υμας εις δοξαν του θεου; wariant wspierany jest przez Codex Vaticanus, Codex Claromontanus, Codex Porphyrianus, 104, 614, 629, 1506, cop^sa^[20].

W Rzymian 15:8 przekazuje γεγενησθαι zgodnie z rękopisami Sinaiticus, Alexandrinus i bizantyjskimi rękopisami; B, C, D, F, G, Ψ, 630, 1739, 1881 read γενεσθαι^[20].

W 1 Koryntian 3:4 przekazuje ουκ ανθρωποι, zgodnie z rękopisami ${\mathfrak {P}}^{46}$ , Sinaiticus, Alexandrinus, Vaticanus, Ephraemi, 33, 81, 1175, 1506, 1739, 1881; Sinaiticus² Ψ, i bizantyjskie rękopisy przekazują ουχι σαρκικοι; D, F, G, 629 read ουχι ανθρωποι^[21].

W 1 Koryntian 15:7 przekazuje επειτα for ειτα, wariant wspierany jest przez ${\mathfrak {P}}^{46},$ Sinaiticus, Alexandrinus, F, G, K, 0243, 33, 81, 614, 630, 1175, 1739, 1881^[22].

W 2 Koryntian 12:4 przekazuje λεγω (ja mówię) zamiast λεγωμεν (wy mówicie), wariant rękopisu wspierają ${\mathfrak {P}}^{46},$ Ephraemi, Claromontanus, F, G^[23].

Historia

Scrivener i Gregory datowali rękopis na V wiek^[1]^[24].

Pierwotnie przechowywany był w Rossano, w Kalabrii. W końcu XVII wieku przekazany został do Watykanu^[1], gdzie wkrótce zapomniano o nim. Ponownie został odkryty w 1887 przez Pierre’a Batiffola^[10]^[24].

Kodeks przechowywany jest dziś w Bibliotece Watykańskiej (Gr. 2061)^[6].

Rękopis badali Bernard de Montfaucon^[25], Vitaliano Donati dla Giuseppe Bianchiniego^[26], Angelo Mai i Pierre Batiffol^[1].

Gregory ocenił, że jest to ważny palimpsest Nowego Testamentu. Rękopis cytowany jest w krytycznych wydaniach tekstu Novum Testamentum Graece Nestle-Aland (27 wydanie).

Zobacz też

lista kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k C.R. Gregory, „Textkritik des Neuen Testaments“, Leipzig 1900, t. 1, s. 121.
↑ Pierre Batiffol, „L’Abbaye de Rossano” (Paris, 1891), s. 61.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pierre Batiffol, „L’Abbaye de Rossano” (Paris, 1891), s. 62.
↑ ^a ^b Caspar René Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: Hinrichs, 1900, s. 435.
↑ K. Aland, M. Welte, B. Köster, K. Junack, Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neues Testaments (Berlin, New York: Walter de Gruyter, 1994), s. 253.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kurt und Barbara Aland, Der Text des Neuen Testaments. Einführung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie in Theorie und Praxis der modernen Textkritik, Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 1981, s. 123. ISBN 3-438-06011-6.
↑ Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, 26th edition, p. 693 [NA26].
↑ ^a ^b Pierre Batiffol, „L’Abbaye de Rossano” (Paris, 1891), s. 73.
↑ Pierre Batiffol, „L’Abbaye de Rossano” (Paris, 1891), s. 74.
↑ ^a ^b Frederic G. Kenyon, „Handbook to the Textual Criticism of the New Testament”, London², 1912, s. 122.
↑ ^a ^b Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, 26th edition, s. 400 [NA26].
↑ Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 401.
↑ Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 402.
↑ ^a ^b ^c Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 407.
↑ Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 408.
↑ Na26, p. 433.
↑ Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 433.
↑ ^a ^b Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 434.
↑ ^a ^b ^c ^d Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, p. 435.
↑ ^a ^b Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 436.
↑ Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 444.
↑ Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 467.
↑ Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 485.
↑ ^a ^b Frederick Henry Ambrose Scrivener, Edward Miller: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Wyd. 4. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894, s. 173.
↑ Montfaucon, Diarium Italicum, Paris 1702, s. 214.
↑ Bianchini, Evangeliarium quadruplex latinae versionis antiquae seu veteris italicae (Rome, 1749), vol. 2, Part 1, ss. dvi-dxxv.

Bibliografia

Pierre Batiffol: L’Abbaye de Rossano. Paris: 1891, s. 62, 71–74.
D. Heath, „The Text of Manuscript Gregory 048” (Vatican Greek 2061), Taylor University 1965.
C.R. Gregory, „Textkritik des Neuen Testaments”, Leipzig: J. C. Hinrichs 1900, vol. 1, s. 104–105.

Linki zewnętrzne

R. Waltz, Codex Vaticanus 2061: Encyclopedia of Textual Criticism.

[Gregory-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k C.R. Gregory, „Textkritik des Neuen Testaments“, Leipzig 1900, t. 1, s. 121.

[2] Pierre Batiffol, „L’Abbaye de Rossano” (Paris, 1891), s. 61.

[Batiffol62-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Pierre Batiffol, „L’Abbaye de Rossano” (Paris, 1891), s. 62.

[Gregory435-4] Caspar René Gregory: Textkritik des Neuen Testaments. T. 1. Leipzig: Hinrichs, 1900, s. 435.

[5] K. Aland, M. Welte, B. Köster, K. Junack, Kurzgefasste Liste der griechischen Handschriften des Neues Testaments (Berlin, New York: Walter de Gruyter, 1994), s. 253.

[Aland-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Kurt und Barbara Aland, Der Text des Neuen Testaments. Einführung in die wissenschaftlichen Ausgaben sowie in Theorie und Praxis der modernen Textkritik, Deutsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 1981, s. 123. ISBN 3-438-06011-6.

[7] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, 26th edition, p. 693 [NA26].

[Batiffol73-8] Pierre Batiffol, „L’Abbaye de Rossano” (Paris, 1891), s. 73.

[9] Pierre Batiffol, „L’Abbaye de Rossano” (Paris, 1891), s. 74.

[Kenyon-10] Frederic G. Kenyon, „Handbook to the Textual Criticism of the New Testament”, London², 1912, s. 122.

[NA400-11] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, 26th edition, s. 400 [NA26].

[12] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 401.

[13] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 402.

[NA407-14] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 407.

[15] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 408.

[16] Na26, p. 433.

[17] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 433.

[NA434-18] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 434.

[NA435-19] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, p. 435.

[NA436-20] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 436.

[21] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 444.

[22] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 467.

[23] Nestle-Aland, Novum Testamentum Graece, s. 485.

[Scrivener-24] Frederick Henry Ambrose Scrivener, Edward Miller: A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament. Wyd. 4. T. 1. London: George Bell & Sons, 1894, s. 173.

[25] Montfaucon, Diarium Italicum, Paris 1702, s. 214.

[26] Bianchini, Evangeliarium quadruplex latinae versionis antiquae seu veteris italicae (Rome, 1749), vol. 2, Part 1, ss. dvi-dxxv.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]