Maria Zandbang
 Portret konny Marii Zandbangowej, Wojciech Kossak | |
| Data urodzenia |
2 listopada 1886 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
30 października 1972 |
| Zawód, zajęcie |
amazonka |
Maria Zandbang, właśc. Maria Aniela z Wodzińskich Zandbangowa (ur. 2 listopada 1886[1], zm. 30 października 1972 w Laskach) – polska amazonka, jedna z prekursorek jeździectwa kobiecego w Polsce, rekordzistka Polski skoku na wysokość w damskim siodle.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Jej ojciec Konrad Wodziński był absolwentem europejskich szkól jeździeckich[2]. Prowadził stadninę koni i był właścicielem ujeżdżalni, zwanej tatersalem[1][3], zlokalizowanej przy ulicy Litewskiej w Warszawie[1].
Jej matka Maria z Kostrzewskich Wodzińska (1868-1938) była córką malarza Franciszka Kostrzewskiego (1826-1911)[4]. Organizowała zawody jeździeckie, brała udział w konkursach jeździeckich oraz uczyła kobiety i dziewczęta jazdy konnej. Krytycznie odnosiła się do norm społecznych, ograniczających uprawianie przez kobiety sportu. W 1893 roku wydała książkę Amazonka – Podręcznik jazdy konnej dla dam[5], w której zachęcała kobiety do uprawiania sportu i jazdy konnej[6]. W 1910 roku w czasopiśmie „Wieś Ilustrowana” opublikowała artykuł zachęcający kobiety do jazdy konnej ze wskazówkami dotyczącymi zasad bezpieczeństwa i ubioru[7]. Po I wojnie światowej uczyła francuskiego, angielskiego oraz jazdy konnej[8].
Wyszła za mąż młodo, za hodowcę koni Henryka Zandbanga, z pochodzenia Holendra[3], który został rozstrzelany przez Niemców podczas powstania warszawskiego. Maria trafiła najpierw do obozu przejściowego w Pruszkowie, z którego wywieziono ją do obozu koncentracyjnego w Ravensbrück[9]. Po wojnie zamieszkała w Laskach, gdzie pracowała w biurze szkoły dla niewidomych dzieci. Do końca życia przebywała w szkole jako rezydentka. Zmarła 30 października 1972 roku[10]; została pochowana na cmentarzu w Laskach[1].
Syn Marii i Henryka – Henryk Franciszek Zandbang (ur. 12 listopada 1905, zm. 16 maja 1936 w Mińsku Mazowieckim[11]) porucznik 7 Pułku Ułanów Lubelskich, zginął tragicznie w czasie pełnienia służby oficera służbowego pułku, przypadkowo zastrzelony w koszarach[12]. 19 marca 1937 został pośmiertnie mianowany rotmistrzem[13] oraz odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi i francuskim Krzyżem Oficerskim Orderu Czarnej Gwiazdy Beninu[14]. Był współtwórcą fundacji im. porucznika Zandbanga[15]. Do 1 września 2017 imię rotmistrza Zandbanga nosiła Szkoła Podstawowa w Stojadłach.
Kariera
[edytuj | edytuj kod]Zandbang jeździła konno od czwartego roku życia[2], z początku w męskim siodle[3]. W 1911 wygrała pierwsze zawody amazonek zorganizowane przez Równieńskie Towarzystwo Wyścigów Konnych[2].
Występowała na licznych zawodach polskich i zagranicznych, zdobywając nagrody[8]. W 1913 roku wygrała na ogierze Zeppelin międzynarodowy konkurs jeździecki dla pań im. Arcyksiężnej Austriackiej w Wiedniu[1][16]. W tym samym roku Wilhelm Hohenzollern – następca tronu pruskiego – zorganizował dla niej bieg myśliwski w Sopocie oraz zaproponował własne konie do dyspozycji[3]. W 1926 roku, podczas zawodów zorganizowanych przez 1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego, pobiła rekord Polski skoku na wysokość w damskim siodle, uzyskując wynik 160 centymetrów[1][8], który nie został pobity do dziś[1]. Sukcesy Marii spowodowały, że stała się bardzo popularna i rozpoznawana w szerokich kręgach. W 1913 roku Wojciech Kossak namalował obraz Amazonka – portret Marii Zandbang, przedstawiający Marię na jej klaczy o imieniu Alouette, na której wygrała swoje pierwsze zawody. Płótno znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie[17][3].
Działała w Klubie Sportowym Rodziny Wojskowej, w którym pełniła funkcję wiceprzewodniczącej dla miasta Warszawy[8]. W 1936 roku jako pierwsza kobieta została przez Polski Związek Jeździecki odznaczona Honorową Odznaką Jeździecką[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Wspomnienie o Marii Zandbangowej pochowanej na cmentarzu Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi w Laskach [online], hipoterapia.braille.edu.pl [dostęp 2019-11-15] (pol.).
- ↑ a b c d Renata Urban, Amazonki – geneza i rozwój jazdy konnej kobiet w Polsce (do 1939 r.), „Kultura Fizyczna. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, XIII (2), 2014 (pol.).
- ↑ a b c d e Polańska 2003 ↓, s. 100.
- ↑ Polańska 2003 ↓, s. 97.
- ↑ Maria Wodzińska: Amazonka – Podręcznik jazdy konnej dla dam. Towarzystwo Wyścigów Konnych w Królestwie Polskim, 1893.
- ↑ Wodzińska 1893 ↓, s. 3–4.
- ↑ Laskowski Kazimierz "EL", Wieś Ilustrowana [R. 1], z. 4, nr 2 (kwiec. 1910), Bolesław Schoen, kwiecień 1910 [dostęp 2019-11-15] (pol.).
- ↑ a b c d Polańska 2003 ↓, s. 102.
- ↑ Polańska 2003 ↓, s. 103.
- ↑ Polańska 2003 ↓, s. 104.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1936 roku, s. 32.
- ↑ Portret Porucznika Henryka Zandbanga [online], artinfo.pl [dostęp 2019-11-15] (pol.).
- ↑ Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 394.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 11 listopada 1936 roku, s. 21, 23.
- ↑ Wspomnienie o rotmistrzu Zandbangu. „Wola i Czyn”. 15, s. 12, 1938-08-05. Lwów: Zarząd Okręgu Związku Legionistów Polskich we Lwowie..
- ↑ Polańska 2003 ↓, s. 85.
- ↑ Amazonka - portret Marii Zandbang [online], Cyfrowe Muzeum Narodowe w Warszawie [dostęp 2019-11-15] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
- Hanna Polańska: Dama w siodle. Warszawa: Muzeum Łowiectwa i Jeździectwa Łazienki Królewskie w Warszawie, 2003. ISBN 83-910002-6-5.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.
- Maria Wodzińska: Amazonka – Podręcznik jazdy konnej dla dam. Towarzystwo Wyścigów Konnych w Królestwie Polskim, 1893.