Noteć

Noteć
	; Noteć pod Santokiem
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
	Rzeka
Długość	391,3 km
Powierzchnia zlewni	17 300 km²
Średni przepływ	73 m³/s Nowe Drezdenko
	Źródło
Miejsce	Pojezierze Kujawskie
Współrzędne	52°22′29″N 19°00′25″E/52,374722 19,006944
	Ujście
Recypient	Warta
Miejsce	Santok
Współrzędne	52°44′09″N 15°24′20″E/52,735833 15,405556
Szlak
	Położenie na mapie Polski źródło ujście
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Okolice Białośliwia. W oddali rezerwat przyrody Zielona Góra

Noteć (niem. Netze) – rzeka o długości 391 km^[2] w Polsce. Największy dopływ Warty. Powierzchnia dorzecza wynosi 17 300 km²^[2]. Siódma pod względem długości i szósta pod względem powierzchni dorzecza rzeka Polski.

Noteć przepływa przez trzy województwa: kujawsko-pomorskie, wielkopolskie oraz lubuskie. Dzieli się na dwa odcinki^[3]:

Noteć Górna – od źródeł do Nakła o długości 204 km,
Noteć Dolna – od Nakła do ujścia do Warty o długości 187 km.

Przebieg

Źródło Noteci znajduje się na obszarze pomiędzy wsią Szczecin a Bogołomia w gminie Chodecz, na Pojezierzu Kujawskim, na zachód od Jeziora Kromszewskiego. Dalej płynie w kierunku południowo-zachodnim do jeziora Przedecz.

W 1928 roku Walenty Winid opisał Noteć jako powstającą z dwóch nurtów – Noteci wschodniej oraz Noteci zachodniej, która obecnie zwana jest Małą Notecią^[4].

Dalej rzeka przepływa przez Jeziora Brdowskie, Modzerowskie oraz Długie. Następnie płynąc na zachód, a potem na północ, przepływa wzdłuż jez. Gopło.

W dalszym biegu Noteć przepływa jeszcze przez małe jeziora pałuckie, po czym dostaje się do Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Odtąd płynie wśród rozległych łąk i bagien.

W Nakle rzeka łączy się z Kanałem Bydgoskim i odtąd aż do ujścia (na długości 187 km) jest elementem drogi wodnej Wisła-Odra. Od Nakła do Krzyża na długości 137 km ma charakter rzeki skanalizowanej z 14 stopniami wodnymi (śluzami i jazami)^[4].

Dość ospały bieg „leniwej Noteci” zmienia się dopiero po przyjęciu największego dopływu – Gwdy, który w tym miejscu jest większy od Noteci – średni przepływ Gwdy wynosi 27 m³/s w Pile^[5]. Noteci 44 m³/s – w Ujściu po połączeniu rzek^[6]. Ostatnim większym dopływem jest Drawa. Ujście rzeki do Warty znajduje się w Santoku koło Gorzowa Wielkopolskiego.

Żegluga

Zobacz też: Droga wodna Wisła-Odra, Transport na Kanale Bydgoskim w latach 1774–1912 i Wielka Pętla Wielkopolski.

Noteć jest żeglowna na prawie całej długości. Od czasu budowy Kanału Bydgoskiego w 1774 r. jest elementem szlaku żeglugowego łączącego Wisłę z Odrą. Prace regulacyjne na Noteci Dolnej przeprowadzono w latach 1863–1915^[7]. W rezultacie tych prac, między Nakłem, a ujściem Drawy zbudowano 14 stopni wodnych oraz wykonano 105 przekopów likwidujących zakola rzeki o promieniu poniżej 180 m, skracając ją przy tym o 30 km^[7].

Natomiast na Noteci Górnej na odcinku od jeziora Gopło do Kanału Bydgoskiego prace regulacyjne przeprowadzono w latach 1878–1882. Doprowadziły one do budowy Kanału Górnonoteckiego wraz z 6 stopniami wodnymi, budowy dwóch śluz na Noteci, a także pogłębienia oraz wyprostowania koryta rzecznego poprzez przekopy o długości 30 km.

Od czasu uruchomienia drogi wodnej Wisła – Odra ranga Noteci urosła do najważniejszego szlaku transportowego północnej Wielkopolski. Po przebudowie szlaku w latach 1905–1915, po Noteci pływały barki o nośności ponad 500 ton. Upadek żeglugi towarowej na Noteci rozpoczął się w latach 80. XX w. Od lat 90. XX w. nie wykonuje się prac bagrowniczych, co doprowadziło do zamulenia dna i wstrzymania ruchu jednostek z ładunkami. Doszło do likwidacji firm żeglugowych, stoczni, portów, przystani i infrastruktury transportowej^[3].

Nadzieje ożywienia ruchu żeglugowego na Noteci wiąże się od początku XXI wieku z rozwojem turystyki wodnej. W celu poprawy stanu środowiska i infrastruktury Noteci powstało w 2000 roku stowarzyszenie pod nazwą Związek Miast i Gmin Nadnoteckich (ZMiGN)^[3].

Od początku XXI wieku dorzecze Noteci, należące do terenów o najniższych średniorocznych sumach opadów w Polsce, jest objęte zjawiskiem suszy hydrologicznej. W rezultacie zmniejsza się zarówno przepływ, jak i poziom wody w rzece. W lipcu 2019 u ujścia rzeki do Warty w Santoku zanotowano skrajnie niski poziom wód wynoszący zaledwie 6 cm^[8], a odcinek drogi wodnej między śluzą Krostkowo na 68,25 km szlaku a śluzą Gromadno na 53,4 km przestał się nadawać nawet dla ruchu łodzi turystycznych^[9], wymagając doraźnego pogłębienia^[10].

Szlak kajakowy

Szlak kajakowy na Noteci posiada następujące parametry:

skala trudności – ocena: ZWA (ZWB), czyli bardzo łatwy z miejscami łatwymi,
skala uciążliwości – ocena: U3 (dość uciążliwy) do Kaliny, dalej U1 (nieuciążliwy),
skala atrakcyjności – ocena: **(*), czyli malowniczy, miejscami dość malowniczy (rzeka jest w dużej części uregulowana).

Na spływ całą rzeką należy przeznaczyć około 7–8 dni (do Kaliny trzy i to tylko przy wyższych stanach wód)^[11].

Noteć w sieci międzynarodowych dróg wodnych

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych^[12], Noteć Górna – od jeziora Gopło do połączenia z Kanałem Bydgoskim – ma klasę żeglowną Ia, Noteć Dolna – od połączenia z Kanałem Bydgoskim do ujścia rzeki Drawy – klasę Ib, zaś Noteć Dolna – od ujścia Drawy do ujścia do Warty – klasę II.

Noteć Dolna (187,2 km, od Nakła do ujścia do Warty) jest elementem międzynarodowej drogi wodnej E70, ustalonej w 1996 r. w porozumieniu AGN (European Agreement on Main Inland Waterways of International Importance)^[13].

Hydronimia

Nazwa rzeki wywodzi się z praindoeuropejskiego rdzenia *(s)ne-t- || *(s)nē-t-, por. stind. snāti ‘pławi, kąpie się’, łac. nō, nā-re ‘pływać’, grec. νοτος, νοτιος ‘mokry’, ilir. Natiso, Natissa^[14].

Dorzecze

Lewe dopływy:

Prawe dopływy:

Urbanizacja

Większe miejscowości leżące nad Notecią bądź w jej pobliżu
miejscowość	ludność	powiat
Przedecz	1780	kolski
Sompolno	3624	koniński
Kruszwica	8969	inowrocławski
Inowrocław	72 643	inowrocławski
Pakość	5824	inowrocławski
Barcin	7715	żniński
Łabiszyn	4563	żniński
Rynarzewo	1461	nakielski
Nakło nad Notecią	19 542	nakielski
Miasteczko Krajeńskie	1163	pilski
Ujście	3869	pilski
Trzcianka	16 496^[15]	czarnkowsko-trzcianecki
Czarnków	11 375	czarnkowsko-trzcianecki
Wieleń	5899	czarnkowsko-trzcianecki
Krzyż Wielkopolski	5943	czarnkowsko-trzcianecki
Drezdenko	10 193	strzelecko-drezdenecki

Przypisy

↑ Index.
↑ ^a ^b Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2007 roku. Bydgoszcz: WIOŚ w Bydgoszczy, 2008, s. 113. ISBN 978-83-927525-0-9. [dostęp 2009-12-15].
↑ ^a ^b ^c FranciszekF. Strugała FranciszekF., Rozwój turystyki wodnej na rzece Noteć – doświadczenia Związku Miast i Gmin Nadnoteckich, [w:] ZygmuntZ. Babiński (red.), Rewitalizacja drogi wodnej Wisła-Odra szansą dla gospodarki regionu. T. I., Bydgoszcz: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Instytut Geografii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, 2008 .
↑ ^a ^b I. Krajobraz bydgosko-nakielski. W: Walenty Winid: Kanał Bydgoski. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Popierania Nauki, 1928, s. 9. [dostęp 2009-12-15].
↑ Index.
↑ Index.
↑ ^a ^b Woźniak-Hlebionek 2002 ↓.
↑ Maciej Kulesza, Andrzej Tyczyno: W Noteci brakuje wody. Pozostaje modlitwa o deszcz. Wyborcza, 2019-07-10.
↑ Maciej Kulesza: Noteć wysycha. Statek szkolny „Łokietek” uwięziony w błocie. Wyborcza, 2019-07-01.
↑ Maciej Kulesza: Noteć głębsza, więc statek „Łokietek” został uwolniony. Wyborcza, 2019-08-21.
↑ Szlak kajakowy – rzeka Noteć. Prywatne Okienko Wuja Mariana – strona kajakowa. [zarchiwizowane z tego adresu].
↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 maja 2002 r. w sprawie klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1170).
↑ Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródlądowej na rzece Odrze w latach 2007–2013., Szczecin: Akademia Morska w Szczecinie. Instytut Inżynierii Transportu. Zakład Żeglugi Śródlądowej i Gospodarki Wodnej, 2006, s. 25 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] .
↑ S.S. Rospond S.S., Onomastyka słowiańska, cz. II, „Onomastica” (nr 4, r. III, z. 1), Wrocław 1957 .
↑ Trzcianka (wielkopolskie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, atrakcje, regon, kody pocztowe, wypadki drogowe, wynagrodzenie, bezrobocie, zarobki, edukacja, tabele, demografia [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-09-16] (pol.).

Bibliografia

Słownik Geograficzno-Krajoznawczy Polski, Warszawa: PWN, 1998 .
AgnieszkaA. Woźniak-Hlebionek AgnieszkaA., Kanał bydgoski, Brda i Noteć w pruskich planach inwestycyjnych w latach 1773–1915, „Kronika Bydgoska” (XXIII (2001)), Bydgoszcz 2002 .
RZGW w Poznaniu
Marek Beer. Międzynarodowa Droga Wodna E-70 Prezentacja Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego
Mapa Międzynarodowej Drogi Wodnej E-70 na obszarze Polski. kanaly.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-19)].
Techniczne, ekonomiczno-społeczne i środowiskowe uwarunkowania aktywizacji dróg wodnych śródlądowych w relacji wschód-zachód (E-70 i E-60). Instytut Morski w Gdańsku. Prezentacja
Międzynarodowa Droga Wodna E-70
Rewitalizacja drogi wodnej Wisła-Odra szansą dla gospodarki regionu. T. I. Praca pod red. Zygmunta Babińskiego. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Instytut Geografii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2008
Zasoby przyrodnicze i kulturowe drogi wodnej Wisła-Odra. Praca pod red. Danuty Szumińskiej. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Instytut Geografii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2008
Rewitalizacja drogi wodnej Wisła-Odra szansą dla gospodarki regionu. T. III. Praca pod red. Zygmunta Babińskiego. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Instytut Geografii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009

[1] Index.

[WIOS07-2] Raport o stanie środowiska województwa kujawsko-pomorskiego w 2007 roku. Bydgoszcz: WIOŚ w Bydgoszczy, 2008, s. 113. ISBN 978-83-927525-0-9. [dostęp 2009-12-15].

[Strugała-3] FranciszekF. Strugała FranciszekF., Rozwój turystyki wodnej na rzece Noteć – doświadczenia Związku Miast i Gmin Nadnoteckich, [w:] ZygmuntZ. Babiński (red.), Rewitalizacja drogi wodnej Wisła-Odra szansą dla gospodarki regionu. T. I., Bydgoszcz: Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Instytut Geografii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, 2008 .

[Winid-4] I. Krajobraz bydgosko-nakielski. W: Walenty Winid: Kanał Bydgoski. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Popierania Nauki, 1928, s. 9. [dostęp 2009-12-15].

[5] Index.

[6] Index.

[CITEREFWoźniak-Hlebionek2002-7] Woźniak-Hlebionek 2002 ↓.

[8] Maciej Kulesza, Andrzej Tyczyno: W Noteci brakuje wody. Pozostaje modlitwa o deszcz. Wyborcza, 2019-07-10.

[9] Maciej Kulesza: Noteć wysycha. Statek szkolny „Łokietek” uwięziony w błocie. Wyborcza, 2019-07-01.

[10] Maciej Kulesza: Noteć głębsza, więc statek „Łokietek” został uwolniony. Wyborcza, 2019-08-21.

[11] Szlak kajakowy – rzeka Noteć. Prywatne Okienko Wuja Mariana – strona kajakowa. [zarchiwizowane z tego adresu].

[12] Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 maja 2002 r. w sprawie klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1170).

[13] Analiza potrzeb inwestycyjnych w zakresie żeglugi śródlądowej na rzece Odrze w latach 2007–2013., Szczecin: Akademia Morska w Szczecinie. Instytut Inżynierii Transportu. Zakład Żeglugi Śródlądowej i Gospodarki Wodnej, 2006, s. 25 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] .

[14] S.S. Rospond S.S., Onomastyka słowiańska, cz. II, „Onomastica” (nr 4, r. III, z. 1), Wrocław 1957 .

[15] Trzcianka (wielkopolskie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, atrakcje, regon, kody pocztowe, wypadki drogowe, wynagrodzenie, bezrobocie, zarobki, edukacja, tabele, demografia [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-09-16] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]