Olej rycynowy
Olej rycynowy, olej rącznikowy (łac. Oleum Ricini, Oleum Palmae Christi) – olej roślinny otrzymywany z nasion rącznika pospolitego poprzez tłoczenie na zimno i wygotowywanie z wodą. Takie postępowanie pozwala na rozkład toksycznej rycyny (toksoalbuminy), której obecność w nasionach sprawia, że ich zażycie może wywołać śmiertelne zatrucie.
Skład i właściwości
[edytuj | edytuj kod]Głównym (ok. 80%[1]) składnikiem oleju rycynowego jest gliceryd 18-węglowego kwasu rycynolowego. W jego składzie znajdują się również mniejsze ilości glicerydów kwasów oleinowego (7%), linolowego (3%), palmitynowego (2%), stearynowego (1%)[2].
Olej rycynowy, w temperaturze pokojowej, jest cieczą o dużej lepkości i barwie białej do jasnożółtej[2]. Gęstość mieści się w przedziale 0,947–0,970 g/cm³[1]. Niemal nierozpuszczalny w wodzie. Zamarza w temperaturze -24 °C[2].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Rocznie 270 000 – 360 000 ton oleju rycynowego jest produkowane do różnych zastosowań[3].
Olej rycynowy i jego pochodne są wykorzystywane w produkcji mydeł, smarów, płynów hydraulicznych i hamulcowych, farb, farb drukarskich, odpornych na zimno tworzyw sztucznych, wosków i past, nylonu, farmaceutyków i perfum[3]. Do tego znajduje zastosowanie jako plastyfikator w lakierach nitrocelulozowych, w wyrobie maści, kremów, detergentów[1], barwników oraz środków nawilżających[2].
Przemysł spożywczy
[edytuj | edytuj kod]W przemyśle spożywczym, olej rycynowy (spożywczy) stosuje się jako dodatek do żywności[4], środków aromatyzujących oraz słodyczy (na przykład, polirycynooleinian poliglicerolu w czekoladzie)[5] jako inhibitor pleśni oraz w opakowaniu. Polioksyetylenowany olej rycynowy również jest stosowany w przemyśle spożywczym[6]. W Indiach, Pakistanie, Nepalu i Bangladeszu ziarna spożywcze są konserwowane poprzez zastosowanie oleju rycynowego. Powstrzymuje ryż, pszenicę i strączkowe przed psuciem się. Na przykład powszechnie dostępna nikla indyjska (hindi toor dal) pokrywana jest olejem dla wydłużenia okresu przechowywania.
Medycyna
[edytuj | edytuj kod]Od czasów starożytnych olej rycynowy jest używany jako środek przeczyszczający (wykorzystywany również w weterynarii[2]). Amerykańska Agencja Żywności i Leków uznała olej rycynowy za środek przeczyszczający „ogólnie znany jako bezpieczny i skuteczny” do stosowania bez recepty, o głównym miejscu działania w jelicie cienkim, gdzie strawieniu ulega kwas rycynolowy[7].
Pomimo że olej rycynowy jest szeroko stosowany w celu rozpoczęcia porodu u ciężarnych, nie przeprowadzono wystarczających badań w celu wykazania jego skuteczności[8].
Olej rycynowy lub jego pochodne, jak Kolliphor EL (polietoksylowany olej rycynowy – niejonowy środek powierzchniowo czynny) dodaje się do wielu nowoczesnych leków, w tym:
- mikonazol, środek przeciwgrzybiczy[9][10],
- paklitaksel, inhibitor mitotyczny stosowany w chemioterapii nowotworów[11],
- cyklosporyna, lek immunosupresyjny powszechnie stosowany w związku z przeszczepem narządu w celu zmniejszenia aktywności układu immunologicznego pacjenta[12],
- mesylan nelfinawiru, inhibitor proteazy HIV[13],
- maść Xenaderm, do miejscowego leczenia owrzodzeń skóry; jest mieszaniną balsamu peruwiańskiego, oleju rycynowego i trypsyny[14][15],
- Aci-Jel (złożony z kwasu rycynolowego z oleju rycynowego, z kwasem octowym i 8-hydroksychinoliny) służy do utrzymania kwasowości pochwy[16].
Medycyna alternatywna
[edytuj | edytuj kod]W naturopatii olej rycynowy promowany jest jako środek leczniczy w różnych przypadłościach. Istnieje opinia, że nakładanie oleju rycynowego na skórę może pomóc w leczeniu raka. Zauważyć należy, że według Amerykańskiego Towarzystwa Onkologicznego (American Cancer Society) dostępne dowody naukowe nie potwierdzają tezy, że olej rycynowy stosowany na skórę leczy nowotwory lub jakąkolwiek inną chorobę[17].
Olej rycynowy jest również stosowany jako środek do pielęgnacji włosów, paznokci czy brwi[18].
Środek represyjny
[edytuj | edytuj kod]Ponieważ dzieci zazwyczaj bardzo nie lubią smaku oleju rycynowego, w niektórych rejonach świata rodzice karali je podając niewielką dawkę oleju[19][20]. Lekarze potępiali takie praktyki, uznając za niedopuszczalne stosowanie leku w celu wymierzenia kary[21].
Duże dawki oleju rycynowego były w przeszłości stosowane jako upokarzające kary dla osób dorosłych, szczególnie dysydentów politycznych. Urzędnicy kolonialni stosowali go w Indiach Brytyjskich jako środek represyjny wobec opornych pracowników[22].
Znanym przykładem stosowania oleju rycynowego jako narzędzia kary i tortur są działania Czarnych koszul w faszystowskich Włoszech pod rządami Benito Mussoliniego. Olej był wykorzystywany przez milicję do upokorzenia przeciwników[23][24][25]. Mówi się, że władza Mussoliniego była wspierana przez „pałki i olej rycynowy”[26]. Dysydenci polityczni byli zmuszani przez oddziały faszystowskie do spożycia dużych ilości oleju rycynowego. Uważa się, że technika ta została zapoczątkowana przez Gabriele D’Annunzio. Ofiary takiej praktyki doświadczały zagrażającej życiu odwadniającej biegunki, często komplikowanej przez skutki równoczesnego bicia. Ponosiły upokarzające skutki przeczyszczające wynikające z nadmiernego użycia leku[27]. Metodę tę nadal stosowano na Bliskim Wschodzie w pierwszej dekadzie XXI wieku[28].
W mniejszych ilościach, olej rycynowy był również używany jako instrument zastraszania, na przykład aby zniechęcić cywilów i żołnierzy, którzy symulują choroby w zakładzie pracy lub wojsku. Był on również szeroko stosowany w szpitalach u kobiet w ciąży, pacjentów w podeszłym wieku lub psychicznie chorych w fałszywym przekonaniu, że jego użycie nie wywołuje negatywnych efektów ubocznych. Dzisiaj włoskie zwroty manganello oraz olio di ricino, nawet używane oddzielnie, wciąż posiadają silne konotacje polityczne (zwłaszcza ten drugi). Słowa te są nadal używane w karykaturowaniu polityków lub autorów niepopularnych aktów prawnych i powinny być stosowane ostrożnie podczas rozmowy. Zwroty Usare l’olio di ricino (pol. użyć oleju rycynowego) oraz usare il manganello (pol. użyć pałki) oznaczają „zmusić” lub „prześladować” i mogą zostać źle zrozumiane w przypadku braku odpowiedniego kontekstu[29].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Encyklopedia Powszechna PWN. T. 4. R-Z. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 98.
- ↑ a b c d e Castor oil. GESTIS Substance Database. [dostęp 2014-08-16].
- ↑ a b Hatice Mutlu, Michael A.R. Meier, Castor oil as a renewable resource for the chemical industry, „European Journal of Lipid Science and Technology”, 112 (1), 2010, s. 10–30, DOI: 10.1002/ejlt.200900138 [dostęp 2024-03-24] (ang.).
- ↑ Castor Oil Facts. kristinasoil.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-11-01)]., dostęp przez web.archive.org 27.03.2015.
- ↑ R. Wilson, B.J. van Schie, D. Howes, Overview of the Preparation, Use and Biological Studies on Polyglycerol Polyricinoleate (PGPR), „Food and Chemical Toxicology”, 36 (9), 1998, s. 711–718, DOI: 10.1016/s0278-6915(98)00057-x, PMID: 9737417.
- ↑ Cleverson Busso, Marialba A.A. Castro-Prado, Cremophor EL stimulates mitotic recombination in uvsH//uvsH diploid strain of Aspergillus nidulans, „Anais da Academia Brasileira de Ciências”, 76 (1), 2004, s. 49–55, DOI: 10.1590/s0001-37652004000100005, ISSN 0001-3765, PMID: 15048194.
- ↑ „Ingredient List A-C”. fda.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-17)].. FDA (strona 52). Zarchiwizowane na web.archive.org 17.12.2007 dostęp 2015-03-27.
- ↑ Anthony J Kelly, Josephine Kavanagh, Jane Thomas, Castor oil, bath and/or enema for cervical priming and induction of labour, „Cochrane Database of Systematic Reviews”, 2013, DOI: 10.1002/14651858.CD003099.pub2 [dostęp 2024-03-24] (ang.).
- ↑ LeRoy C. Marmion i inni, Reversible Thrombocytosis and Anemia Due to Miconazole Therapy, „Antimicrobial Agents and Chemotherapy”, 10 (3), 1976, s. 447–449, DOI: 10.1128/aac.10.3.447, ISSN 0066-4804, PMID: 984785, PMCID: PMC429768 [dostęp 2017-06-04] (ang.). Strona 1: Methods and Materials.
- ↑ R.A. Fromtling, Overview of medically important antifungal azole derivatives, „Clinical Microbiology Reviews”, 1 (2), 1988, s. 187–217, ISSN 0893-8512, PMID: 3069196, PMCID: PMC358042. See page 6, /192, Clinical studies.
- ↑ John P. Micha i inni, Abraxane in the treatment of ovarian cancer: The absence of hypersensitivity reactions, „Gynecologic Oncology”, 100 (2), 2006, s. 437–438, DOI: 10.1016/j.ygyno.2005.09.012, ISSN 0090-8258, PMID: 16226797 (ang.).
- ↑ „Sandimmune ingredients”. dailymed.nlm.nih.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-05)].. DailyMed. dostęp przez web.archive,org 27.03.2015.
- ↑ Kanyin E. Zhang i inni, Circulating Metabolites of the Human Immunodeficiency Virus Protease Inhibitor Nelfinavir in Humans: Structural Identification, Levels in Plasma, and Antiviral Activities, „Antimicrobial Agents and Chemotherapy”, 45 (4), 2001, s. 1086–1093, DOI: 10.1128/aac.45.4.1086-1093.2001, ISSN 0066-4804, PMID: 11257019, PMCID: PMC90428 (ang.).
- ↑ „Product Information: Xendaderm topical ointment, balsam Peru, castor oil and trypsin topical ointment”. healthpoint.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-31)].. San Antonio, TX: Healthpoint, Ltd. 2002. zarchiwizowany na archive.org 2007-08-31. dostęp 2015-03-27.
- ↑ Janice M. Beitz, Heparin-induced thrombocytopenia syndrome bullous lesions treated with trypsin-balsam of peru-castor oil ointment: a case study, „Ostomy/Wound Management”, 51 (6), 2005, s. 52–54, 56–58, ISSN 0889-5899, PMID: 16014993.
- ↑ „Aci-Jel (Vaginal Jelly) drug description”. RxList. dostęp 2015-03-27.
- ↑ „Castor Oil”. American Cancer Society. March 2011. dostęp 2015-03-27.
- ↑ Gabi Ganczarska, Olej rycynowy na włosy: zastosowanie, właściwości, cena. Jak stosować olej rycynowy na włosy? [online], styl.fm, 4 maja 2021 [dostęp 2021-10-21] (pol.).
- ↑ For an American example see David J. Rothman (1980). Conscience and Convenience: The Asylum and Its Alternatives in Progressive America. Transaction Publishers. s. 279. dostęp 2105-03-27.
- ↑ For a Canadian examples see Neil Sutherland (1997). Growing Up: Childhood in English Canada from the Great War to the Age of Television. University of Toronto Press. s. 87. dostęp 2015-03-27.
- ↑ Journal of the American Medical Association. American Medical Association. 1919. p. 1699. dostęp 2015-03-27.
- ↑ Cecilia Leong-Salobir (2011). Food Culture in Colonial Asia: A Taste of Empire. Taylor & Francis. s. 66. dostęp 2015-03-23.
- ↑ Italy, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-03] [zarchiwizowane z adresu 2007-05-28] (ang.).. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica. 2007. dostęp przez archive.org 27.03.2015.
- ↑ „Benito’s Birthday”. Time, in partnership with CNN. 6 sierpnia 1923. dostęp 2015-03-27.
- ↑ Bosworth, R. J. B. (2002). Mussolini. New York: Arnold/Oxford Univ. Press. ISBN 0-340-73144-3.
- ↑ Joe Schwarcz. Monkeys, Myths and Molecules. Separating Fact from Fiction in the Science of Everyday Life: The many faces of the castor oil. ECW Press, 2015, dostęp 2015-01-15.
- ↑ Cecil Adams (1994-04-22). „Did Mussolini use castor oil as an instrument of torture?”. The Straight Dope. dostęp 2015-03-27.
- ↑ Christoph Wilcke, Torture and Impunity in Jordan's Prisons, Human Rights Watch, 2008, s. 28, ISBN 1-56432-382-X.
- ↑ Italian Fascists and Their Coercive Use of Laxatives as Political Weapons. toilet-guru.com, dostęp 2016-01-15.
