Kości palców
Kości palców, paliczki, człony palców (łac. ossa digitorum, phalanges digitorum) – kości należące do dystalnych części kończyn kręgowców lądowych, tworzące palce stóp i palce rąk[1][2][3]. Ich liczba jest zmienna gatunkowo, określana za pomocą formuły palcowej, podającej liczby członów w kolejnych palcach[2]. Formuła palcowa u ssaków wynosi 2-3-3-3-3, u pozostałych owodniowców 2-3-4-5-4[4], u płazów ogoniastych 2-2-3-2-0 w kończynie przedniej (czteropalczastej) i 2-2-3-3-2 w kończynie tylnej, u płazów bezogonowych 2-2-3-3-0 w czteropalczastej kończynie przedniej i 2-2-3-4-3 w kończynie tylnej[2]. W wyniku zmian przystosowawczych w budowie kończyn, u wielu niższych taksonów liczba członów palców jest jednak odmienna od podstawowej formuły palcowej, często mniejsza w wyniku redukcji palców, albo pozornie większa, gdy zwapniałe chrząstki stawowe imitują dodatkowe człony[2].
W trójczłonowych palcach ssaków wyróżnia się, kolejno od położonego najbliżej śródręcza lub stępu:
- człon palcowy bliższy, paliczek bliższy (phalanx proximalis), u kopytnych kość pęcinowa (os compedale),
- człon palcowy środkowy, paliczek środkowy (phalanx media), u kopytnych kość koronowa (os coronale),
- człon palcowy dalszy, paliczek dalszy (phalanx distalis), u drapieżnych kość pazurowa (os unguiculare), u kopytnych kość kopytowa lub kość racicowa (os ungulare)[5][3].
Kości palców człowieka
[edytuj | edytuj kod]U człowieka formuła palcowa wynosi 2-3-3-3-3 zarówno w kończynie górnej, jak i kończynie dolnej, co oznacza, że w budowie palucha i kciuka występują po dwa paliczki, a pozostałe palce mają ich po trzy, przy czym w V palcu stopy paliczek środkowy i dalszy często się zrastają, tworząc formułę 2-3-3-3-2[3][6].
W budowie paliczka wyróżnia się koniec bliższy, inaczej podstawę (basis), trzon i koniec dalszy, inaczej głowę (caput). Paliczek dalszy (dystalny) na swym końcu dalszym ma guzowatość paliczka dalszego (tuberositas phalangis distalis), będącą podłożem dla opuszki palców[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Halina Wojciechowska: kończyny. W: Encyklopedia biologiczna. Czesław Jura, Halina Krzanowska (red). T. V: Ją–Kr. Kraków: Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, 1998, s. 310–312. ISBN 83-85909-43-5.
- ↑ a b c d Janina Orska, Szkielet kończyn parzystych, [w:] Henryk Szarski (red.), Anatomia porównawcza kręgowców. Część pierwsza, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 196–222, ISBN 83-01-02274-4.
- ↑ a b c d Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 476.
- ↑ Czesław Błaszak, Gromada: ssaki – Mammalia, [w:] Czesław Błaszak (red.), Zoologia. Tom 3 część 3. Ssaki, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2023, s. 1, ISBN 978-83-01-21451-7.
- ↑ Kazimierz Krysiak, Henryk Kobryń, Franciszek Kobryńczuk, Anatomia zwierząt. 1. Aparat ruchowy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 173, ISBN 978-83-01-16822-3.
- ↑ Bochenek i Reicher 2019 ↓, s. 577.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Adam Bochenek, Michał Reicher, Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna. Kości, stawy i więzadła, mięśnie, wyd. XIII, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2019, ISBN 978-83-200-4323-5.
