Powsinek
52°09′27″N 21°05′26″E/52,157500 21,090556| obszar MSI Warszawy | |
 Powsinek, widok w kierunku południowym na tzw. Łąki Kośne[1] (według PRNG) z kopca usypanego z materiału pochodzącego z budowy drogi ekspresowej S2 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| W granicach Warszawy |
15 maja 1951[2] |
| SIMC |
0918448 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
| 52°09′27″N 21°05′26″E/52,157500 21,090556
| |
Powsinek – obszar Miejskiego Systemu Informacji i osiedle w Warszawie, dawna wieś.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Obszar MSI położony jest na terenie dzielnicy Wilanów. Jego granica przebiega na północy ulicą Zygmunta Vogla. Na wschodzie wzdłuż Wilanówki, a potem ulicą Ruczaj od skrzyżowania z ulicą Rosy do drogi prowadzącej do skrzyżowania ulic Łukasza Drewny i Przyczółkowej. Drogą tą przebiega granica południowa, natomiast zachodnia – ulicą Przyczółkową do ulicy Vogla[3]. Graniczy z obszarami MSI: Wilanów Królewski (na północy), Zawady i Kępa Zawadowska (na wschodzie), Powsin (na południu) oraz Błonia Wilanowskie (na zachodzie)[4].
Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju Powsinek jest częścią miasta o identyfikatorze 0918448[5][6]. Zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego uchwalonym przez Radę Gminy Wilanów w dniu 25 maja 1999 dla północnej części obszaru, Powsinek jest osiedlem[7].
Na terenie osiedla znajduje się Jezioro Powsinkowskie. Przez jego obszar przebiega Rów Powsinkowy i rozbudowany system rowów będących jego dopływami, a także fragment Rowu Natolińskiego[8]. Południową część rejonu zajmują głównie łąki i pastwiska, a także pola uprawne, natomiast północną zwarta zabudowa jednorodzinna, której posadowienie wyraźnie wskazuje na historyczne osadnictwo na brzegu jeziora[9][10]. Przez teren obszaru, po południowej stronie zwartych zabudowań osiedla Powsinek przebiega Południowa Obwodnica Warszawy (droga ekspresowa S2)[10].
Wieś, a następnie część miasta, Powsinek leży w zasięgu wilanowskiej parafii św. Anny co najmniej od 1580 roku[11]. Jedynie rejon ulicy Dobrodzieja leży na obszarze powsińskiej parafii św. Elżbiety[12].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Początkowo Powsinek związany był z Powsinem, ale też ze wsią Milanów (lub Milanowo), późniejszym Wilanowem. Powsinek i Milanowo rozgraniczono w 1594[13], a następnie w 1688[13]. Wcześniej, w XV wieku wieś należała do szlacheckiego rodu Prusów[14]. W 1528 roku jej powierzchnia wynosiła około 170 hektarów (10 łanów)[14]. W 1661 w miejscowości były 22 domy[14]. W dniu 23 kwietnia 1677 roku Milanów[15] wraz z Powsinkiem[13] zostały zakupione przez koniuszego wielkiego koronnego Marka Matczyńskiego[16] dla Jana III Sobieskiego za 35 000 florenów[13] (inne źródło mówi o 43 tysiącach złotych „w dobrej monecie”[16]) od podkomorzego kaliskiego Stanisława Krzyckiego[16]. W 1720 Konstanty Sobieski sprzedał posiadłość wraz Wilanowem i przyległymi terenami Elżbiecie Sieniawskiej za 506 666 florenów i 20 groszy[13]. Miejscowość w 1775 liczyła 38 gospodarstw, a jej powierzchnia wynosiła 328 hektarów[14]. W tym samym roku została włączona do gminy Wilanów[14]. Zgodnie ze stanem wiedzy na 1886 rok na powierzchnię wsi składało się 45 mórg dworskich i 575 mórg włościańskich. Zamieszkiwało ją 349 osób[17]. W 1905 znajdowało się tu 57 domów i 4 sklepy, miejscowość liczyła 606 mieszkańców, a w 1921: 110 domów i 9000 mieszkańców[14].
Na terenie wsi swoje posiadłości mieli Piotr Opacki, Jan Karnicki[11], Szalapscy i Prażmowscy[14]. Miejscowość była wzmiankowana w dokumentach jako Powszyno minor[11]. Inne wymieniane w dokumentach nazwy to Powssino (1399 rok), Powsino Minor (1422), Powsino Prutenorum (1426), Powszino Minor (1433), Powszino Pruske (1457), Powsino Taborowe (1493), Maly Powsyn (1494), Powszynko (1514) i Powszynek (1526)[18].
W dniu 14 maja 1951 rozporządzeniem Rady Ministrów osiedle wraz z resztą gminy Wilanów zostało włączone w granice administracyjne Warszawy[19]. Początkowo wchodziło w skład Mokotowa[14], a od marca 1994 roku w granicach Wilanowa[20].
W przeszłości na terenie wsi istniał młyn[9].
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]W tej części miasta ustanowiono w 2002 roku użytek ekologiczny „Powsinek” o powierzchni 2,8518 ha w celu ochrony siedlisk motyla modraszka telejusa oraz mrówek z rodzaju Myrmica na łąkach zmienno-wilgotnych[21][22]. Część osiedla znajduje się na terenie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, utworzonego rozporządzeniem Wojewody Warszawskiego z dnia 29 sierpnia 1997 r. w sprawie utworzenia obszaru chronionego krajobrazu na terenie województwa warszawskiego[23].
Wśród znajdujących tu łąk występują zarówno Arrhenatheretalia, jak i Molinion caeruleae. Spotyka się tam takie gatunki roślin jak: bodziszek błotny, tojeść pospolita, krwawnica pospolita, przetacznik długolistny, krwiściąg lekarski, rutewka żółta, rutewka wąskolistna, stokłosa żytnia, groszek bulwiasty, ślaz zygmarek, czy mikołajek płaskolistny[10]. W 2004 roku stwierdzono bytowanie gatunków ptaków: bączek, czernica, czajka zwyczajna, rybitwa rzeczna, rybitwa białowąsa, rybitwa czarna, pliszka siwa, strumieniówka, kruk zwyczajny i dziwonia zwyczajna[24]. Ponadto, w późniejszym okresie zaobserwowano ptaki należące do gatunków: kukułka, trznadel, grzywacz, zaganiacz, kapturka, skowronek, pliszka żółta, mazurek, potrzos i sroka[10]. Bogate przyrodniczo jest także Jezioro Powsinkowskie. Występuje w nim grążel żółty, a także zbiorowiska wodne i szuwarowe Phragmitetalia, w tym szuwar jeżogłówki gałęzistej[10].
Powsinek wraz z przyległymi terenami parku Wilanowskiego, Jeziora Wilanowskiego, Morysina, doliny Wilanówki, skarpy wiślanej i Lasu Kabackiego stanowią ważny ciąg przyrodniczy mający znaczenie dla klimatu, hydrologii, a także pełnią rolę w oczyszczaniu powietrza z północnych części miasta[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 59592
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199), jako gromada zniesionej gminy Wilanów
- ↑ Rada Dzielnicy Wilanów m. st. Warszawy, Uchwała nr 152 Rady Dzielnicy Wilanów m. st. Warszawy z dnia 26 września 2006 r. w sprawie winsoku o ustalenie podziału Dzielnicy na 8 obszarów i ich nazewnictwa w celu wdrożenia Miejskiego Systemu Informacji (MSI) na terenie Dzielnicy Wilanów [online].
- ↑ Dzielnica Wilanów – Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [online] [dostęp 2020-07-31].
- ↑ Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 października 2019 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części [online].
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2023, identyfikator PRNG: 109532
- ↑ Rada Gminy Warszawa-Wilanów, Uchwała nr 92 Rady Gminy Warszawa-Wilanów z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego osiedla Powsinek [online], 1999-07-19.
- ↑ Łukasz Szkudlarek, Analiza powierzchniowa zlewni. Charakterystyka i ocena funkcjonowania układu hydrograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem systemów melioracyjnych na obszarze m.st. Warszawy wraz z zaleceniami do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy i planów miejscowych [online], 2015, s. 11–13, 83–85 [dostęp 2020-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-22].
- ↑ a b c Małgorzata Kaczyńska, Wpływ założenia pałacowo-ogrodowego w Wilanowie i jego założeń filialnych na przemiany krajobrazu, Warszawa: Wydawnictwo Sztuka Ogrodu Sztuka Krajobrazu, 2011, s. 67, 137, 147, ISBN 978-83-932747-6-5 [dostęp 2020-07-31].
- ↑ a b c d e Andrzej Berliński i inni, Opracowanie stadium projektu budowlanego budowy Południowej Obwodnicy Warszawy na odcinku od węzła „Puławska” do węzła „Lubelska” (długość ok. 19.5 km) – Koncepcja Programowa. Odcinek „B” od km 5+050,00 do km 11+500,00 [online], luty 2014, s. 7, 17–20 [dostęp 2020-07-31].
- ↑ a b c Powsinek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 505.
- ↑ Mapa Warszawy. Warszawa dzisiaj. Warstwa Religia [online], Urząd Miasta Stołecznego Warszawy [dostęp 2020-07-31].
- ↑ a b c d e Powsinek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 486.
- ↑ a b c d e f g h Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 676, ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Stanisław Wiliński, Milanów – „Villa Nova Jana III Sobieskiego” [online].
- ↑ a b c Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, Nabycie posiadłości Milanów [online] [dostęp 2020-08-01].
- ↑ Powsinek, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 896.
- ↑ Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, Powsinek, [w:] Tomasz Jurek (red.), Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu. Edycja elektroniczna, 2010–2019 [dostęp 2020-11-13].
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 5 maja 1951 r. w sprawie zmiany granic miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. z 1951 r. nr 27, poz. 199).
- ↑ Ustawa z dnia 25 marca 1994 r. o ustroju miasta stołecznego Warszawy. (Dz.U. z 1994 r. nr 48, poz. 195).
- ↑ Urząd Dzielnicy Wilanów m.st. Warszawy, Formy ochrony przyrody [online], 5 maja 2011 [dostęp 2020-07-31].
- ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Użytek ekologiczny Powsinek - użytek 622 [online] [dostęp 2020-07-31].
- ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Warszawski obszar chronionego krajobrazu [online] [dostęp 2020-07-31].
- ↑ Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy – Załącznik nr II.7. Biuro Naczelnego Architekta Miasta, 2004. [dostęp 2020-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
