Vincas Kudirka

Vincas Kudirka
	; Vincas Kudirka na litewskim banknocie pięciusetlitowym
Data i miejsce urodzenia	31 grudnia 1858 ; Paezeriai
Data i miejsce śmierci	6 listopada 1899 ; Naumiestis
Zawód, zajęcie	lekarz, dziennikarz, poeta
	Multimedia w Wikimedia Commons

Vincas Kudirka (pol. Wincenty Kudyrko; ur. 19 grudnia^?/31 grudnia 1858 w Paežeriai, zm. 25 października^?/6 listopada 1899 w Naumiestis) – litewski lekarz, dziennikarz, poeta, muzyk i kompozytor tworzący w XIX wieku pod zaborem rosyjskim. Skomponował muzykę i napisał tekst do litewskiego hymnu narodowego Tautiška giesmė. Założyciel litewskojęzycznej gazety „Varpas”.

Życiorys

Urodził się 31 grudnia 1858 w Paežeriai. Od 1871 uczył się w gimnazjum w Mariampolu. W 1877 wstąpił do seminarium duchownego w Sejnach, z którego w 1879 został wydalony z powodu braku powołania^[1]. Po utracie wsparcia materialnego rodziców na własny koszt ukończył w 1881 gimnazjum w Mariampolu ze srebrnym medalem. Następnie wstąpił na Wydział Historyczno-Filologiczny Uniwersytetu Warszawskiego, a rok później przeniósł się na Wydział Lekarski. W 1885 został uwięziony i wydalony z uniwersytetu za kontakty z I Proletariatem^[1].

Na prośbę cara Rosji Aleksandra III w 1887 został ponowie przyjęty na studia, które ukończył w 1889. Po lekturze jeszcze podczas studiów miesięcznika Aušra zaangażował się w ruch odrodzenia narodowego. W 1888 Kudirka dołączył do tajnego stowarzyszenia studenckiego^[1].

W latach 1890–1894 pracował w Szakiach jako lekarz^[1]. Po pogorszeniu się jego stanu zdrowia, w latach 1894–1897 leczył się na Krymie i na wybrzeżu Morza Adriatyckiego. Podczas wizyty w Plokščiai w 1895 został aresztowany przez żandarmów carskich za szerzenie litewskości i osadzony na pewien czas w więzieniu w Kalwarii^[1]. Po amnestii w 1896 osiedlił się wraz z ojcem w Paežeriai. Po powrocie z uzdrowiska Opatija od 1897 mieszkał w Naumiestis^[1].

W styczniu 1889 wydał pierwszy numer pisma „Varpas” (które z przerwami redagował do 1899). W 1890 zorganizował wydanie numeru gazety „Ūkininkas”. W swoich artykułach promował rozwój samoświadomości narodowej i obywatelskiej^[1]. Tłumaczył na język litewski utwory XIX-wiecznych poetów romantyzmu – Byrona, Schillera, Mickiewicza i Słowackiego^[2].

Zmarł 6 listopada 1899 w Naumiestis^[2].

Twórczość

1885: przekład na język litewski Kodėl žydai nevalgo kiaulienos (Dlaczego Żydzi nie jedzą wieprzowiny)^[1]
1888–1897: poemat Labora!^[1]
1888–1897: różne wiersze, m.in. Gražu, gražiau, gražiausia i Ne tas yra didis^[1]
1895: Satyrose Viršininkai^[1]
1896: Lietuvos tilto atsiminimai^[1]
1898: hymn narodowy Litwy Tautiška giesmė^[2]^[1]
1898: Cenzūros klausimas^[1]
1898: Vilkai^[1]

Upamiętnienie

W 1934 miasto Naumiestis zostało nazwane na cześć Kudirki – Kudirkos Naumiestis^[2]. Pomniki upamiętniające poetę powstały w Szakiach, Kudirkos Naumiestis, Paežeriai i w Wilnie. W Kudirkos Naumiestis zostało wybudowane muzeum upamiętniające twórcę^[1].

W 1991 ustanowiono nagrodę im. Kudirki przyznawaną za pracę dziennikarską promującą wartości humanistyczne i rozwój społeczeństwa obywatelskiego i patriotycznego^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Vita Gaigalaitė: Vincas Kudirka. Powszechna Encyklopedia Litewska. [dostęp 2021-06-04]. (lit.).
↑ ^a ^b ^c ^d Vincas Kudirka, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-06-04] (ang.).

Linki zewnętrzne

Utwory Vincasa Kudirki w serwisie Wolne Lektury

[vle-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Vita Gaigalaitė: Vincas Kudirka. Powszechna Encyklopedia Litewska. [dostęp 2021-06-04]. (lit.).

[britannica-2] Vincas Kudirka, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-06-04] (ang.).

[1]

[2]