Mjanmar
Mjanmar, ili sve donedavno Burma, službeno Republika Savez Mjanmara, je država u jugoistočnoj Aziji na obalama Bengalskog zaljeva i Andamanskog mora (dijelova Indijskog oceana). Graniči na zapadu s Bangladešom, na sjeverozapadu s Indijom, na sjeveroistoku s Kinom, na istoku s Laosom te na jugoistoku s Tajlandom. Mjanmar je površinom najveća zemlja kontinentalnog dijela jugoistočne Azije kao i površinom deseta najveća zemlja u Aziji ukupno. Prema popisu iz 2017. godine populacija Mjanmara bila je oko 54 miliona stanovnika. Glavni grad ove države je Naypyidaw, dok je najveći grad Yangon.
 (Pyidoungzu Myanma Naingngandau) Republika Savez Mjanmara | |
|---|---|
| Himna: "Gabar Majay Bamar Pyay | |
 | |
| Glavni grad | Naypyidaw |
| Najveći | Yangon |
| Službeni jezici | burmanski |
| Utemeljenje | |
• grad država Pyu | c. 180 PNE |
• Kraljevina Pagan | 23. decembar 849. |
• Dinastija Taungoo | 16. oktobar 1510. |
• Dinastija Konbaung | 29. februar 1752. |
• Britanska aneksija | 1. januar 1886. |
• nezavisnost od Ujedinjenog Kraljevstva | 4. januar 1948. |
• Državni udar | 2. mart 1962. |
• Burma preimenovana u Mjanmar | 18. jun 1989. |
• Obnova predsjedništva | 30. mart 2011. |
| 1. februar 2021. | |
| Površina | |
• | 678 500 km2 |
• Vode (%) | 3.06 |
| Stanovništvo | |
• Popis iz 2017. | 53,582,855 |
| BDP (nominalni) | procjena za 2019. |
• Ukupno | 66 milijardi USD (72.) |
• Per capita | 1245 USD (155.) |
| Gini (2015.) | 38.1 srednji |
| HDI (2019.) | 0.583 srednji (147.) |
| Valuta | kyat (100 pya) |
| Vremenska zona | +6:30 |
| Pozivni broj | +95 |
| ISO 3166 kod | [[ISO 3166-2:Šablon:ISO 3166 kod|Šablon:ISO 3166 kod]] |
| Veb-domena | .mm |
Rane civilizacije Mjanmara uključuju tibetansko-burmanske gradove države Pyu u području gornje Burme i kraljevstva Mon donje Burme. Burmanci su u IX vijeku ušli u gornji tok rijeke Iravadi dok su sa uspostavom Kraljevine Pagan oko 1050. godine burmanski jezik i theravada budizam postali dominantni širom zemlje. Kraljevina Pagan pala je pod invazijom Mongola nakon čega je nastalo nekoliko međusobno sukobljenih manjih država. U XVI vijeku, ponovo ujedinjena pod dinastijom Taungoo, Burma je za kratko vrijeme postala najveća imperija u istoriji jugoistočne Azije. U ranom XIX vijeku dinastija Konbaung vladala je područjem današnjeg Mjanmara, a kratko je kontrolirala i Manipur i Assam. Britanska istočnoindijska kompanija preuzela je kontrolu nad zemljom u XIX vijeku nakon tri Anglo-burmanska rata (1824-1826, 1852-1853. i 1885) nakon kojih je uspostavljena i kolonijalna vlast. Nakon japanske okupacije u periodu II svjetskog rata zemlju su zauzeli saveznici koji su joj priznali nezavisnost 1948. godine. Anti-kolonijalni revolucionar i vođa zemlje poslije nezavisnosti Kyaw Nyein je sa drugim burmanskim liderima u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji prepoznao model za svoju zemlju uz želju da „Burmu transformira u Jugoslaviju Azije“.[1] Savez komunista Jugoslavije učestvovao je 1953. godine u Azijskoj socijalističkoj konferenciji dok je Nyein bio jedan od učesnika prve konferencije Pokreta nesvrstanih zemalja u Beogradu.[1] U zemlji je 1962. godine vojska izvela prvi državni udar i preuzela direktnu vlast na narodnih nekoliko decenija.
Većinu vremena od nezavisnosti zemlja je bila zahvaćena raširenim etničkim sukobima te su njene brojne etničke skupine uvučene u jedan od najdugovječnijih građanskih ratova na svijetu. Ujedinjene nacije izviještavale su o sistematskim kršenjima ljudskih prava u toku sukoba. 2011. godine vojna hunta službeno je raspuštena nakon opštihih izbora održanih 2010. kada je na vlast postavljena nominalno civilna vlada. Postavljanje civilne vlade uz puštanje Aung San Suu Kyi i drugih političkih zatvorenika dovelo do ublažavanja trgovinskih i drugih ekonomskih sankcija. Zemlja je ostala meta kritika zbog nasilja i kršenja prava manjinskih skupina. Na opštim izborima 2015. stranka Aung San Suu Kyi osvojila je većinu mandata u oba doma parlamenta dok je vojska zadržala važnu ulogu u političkom životu. 1. februara 2021. vojska je izvela drugi državni udar u istoriji zemlje.
Ime
urediNovo ime države Mjanmar, umjesto stranog Burma, pretvorilo se u političko pitanje. Od stjecanja nezavisnosti sve do 1989. službeno ime zemlje bilo je Unija Burma. Tada je vojna hunta promijenila ime zemlje u Mjanmar, ali tu promjenu ne priznaje opozicija u zemlji i emigraciji, kao ni vlade SAD-a, Ujedinjenog Kraljevstva i Kanade. Ipak, novo ime prihvatili su Ujedinjeni narodi u skladu sa svojim pravilom da svaka država, odnosno njezina vlada, ima pravo odrediti vlastito ime.
Historija
urediMjanmar je od 1531. do 1885. bio središte nezavisnog kraljevstva koje je svoj vrhunac doživjelo sredinom 18. vijeka kada je pod mjanmarskom vlašću bio velik dio susjednog Tajlanda i neke indijske pokrajine. Britanci su postupno, u tri rata od 1824. do 1885. osvojili zemlju i uključili je u sastav svoje kolonije Britanske Indije.
Od samog stjecanja nezavisnosti 1948. Mjanmar se usprkos ekonomskom oporavku, nalazio u trusnom političkom području Indokine oko kog su se tad lomila koplja Istoka i Zapada i bio politički nestabilan. Vojna hunta preuzela je vlast u zemlji - 1958., pa nakon tog ponovno 1962. i svrgnula demokratski izabranu vladu. Politika generala Ne Wina bila je mješavina marksizma i nacionalizma većinskih Burmanaca s gotovo potpunom izolacijom zemlje. Nakon njegovog povlačenja 1988. vlast je preuzela skupina njemu bliskih oficira na čelu s generalom Sau Maungom koja je isprva nastavila reforme započete pred kraj Winovog razdoblja, ali je nakon 1990. pojačala izolaciju zemlje, ne dopustivši formiranje demokratske vlade nakon izbora na kojima je pobijedila stranka predvođena Aung San Suu Kyi, kćerkom oca mjanmarske nezavisnosti Aung Sana. Ona je odbila napustiti Mjanmar i od tada se uglavnom nalazi u kućnom pritvoru.
Geografija
uredi
U rubnim dijelovima zemlje te na istoku dominiraju planinski lanci i visoravni (najviši vrh 5 881 m visoki Hkakabo Razi na tromeđi s Indijom i Kinom). U središnjem dijelu nalazi se dolina glavne mjanmarske rijeke Iravadi i njenih pritoka, ispresijecana niskim gorjima koja se pružaju u smjeru sjever-jug. Klima je, osim u najsjevernijim dijelovima, monsunska.
Stanovništvo
urediZemljom dominiraju etnički Burmanci (oko 70% stanovništva) čija je tradicionalna religija teravadski Budizam. U planinama i visoravnima na sjeveru i istoku žive manjinski narodi koji se često oružano sukobljavaju sa centralnom vladom oko zahtjeva za većim stupnjem autonomije. Najveći među njima su Shan (oko 9%) i Karen (oko 7%).
Privreda
urediDekade provedene u nekoj vrsti ekonomske blokade, zbog politike suprostavljanja Sjedinjenim Američkim Državama, ali zbog pogrešaka u razvoju koje su napravile prosocijalističke vlade - stvorile su od Mjanmara jednu od najsiromašnijih zemalja svijeta. Većina stanovnika još se uvijek bavi poljoprivredom. Reformski napori koje provodi vojna vlada posljednju dekadu bili su tek djelomično uspješni. Zbog sankcija koje su uvele Amerika, Ujedinjeno Kraljevstvo i Japan 2003. ionako teško stanje, dodatno je pogoršano.
