Položaj LGBT osoba u Evropi
Uprkos značajnim razlikama koje postoje među zemljama po pitanju vidljivosti LGBT zajednice i garantovanja prava LGBT osoba, Evropa se može smatrati najinkluzivnijim kontinentom kada su gejevi, lezbejke, biseksaulne i transrodne osobe u pitanju. Osam od jedanaest država na planeti koje su do sada priznale istopolne brakove nalaze se u Evropi. Pored toga, dvadeset evropskih zemalja priznaje neki od oblika istopolnih zajednica, koji u manjoj ili većoj meri garantuju prava koja su garantovana brakom. Homoseksualni odnosi su legalni u svim državama Evrope, a velika većina zemalja ima zakone za borbu protiv diskriminacije na osnovu seksualne orijentacije ili rodnog identiteta.
Zakoni
urediIstopolni odnosi su legalni u celoj Evropi. Turska Republika Severni Kipar je poslednja evropska teritorija (TRSK nije međunarodno priznata nezavisna država) koja je legalizovala homoseksualnost izmenom Krivičnog zakona koji stupa na snagu 1.1.2009. Aktualna politička i zakonska pitanja koja se danas pokreću u najvećem broju evropskih država su antidiskriminacioni zakoni, istopolna partnerstva i brakovi i usvajanje dece od strane istopolnih parova.
Istopolna partnerstva
urediIstopolna partnerstva postoje zakonski priznata u većini zapadno- i severnoevropskih zemalja. Prva zemlja koja je donela zakon o registrovanom partnerstvu bila je Danska, 1989. godine. Danska je ujedno i prva zemlja u svetu koja je donela ovakav zakon. Njen primer su uskoro počele da slede i druge skandinavske i zapadnoevropske zemlje, koje su donosile zakone o različitim oblicima istopolnih zajednica koje u manjoj ili većoj meri garantuju ista prava koja su garantovana brakom.
Usvajanje dece
uredi
Zakoni o usvajanju dece od strane istopolnih parova se razlikuju u državama koje odobravaju usvajanja. Potpuno izjednačena prava heteroseksualnih i istopolnih parova pri usvajanju dece garantuju Velika Britanija, Švedska, Španija, Norveška, Island, Holandija, Belgija i Andora, s tim što u Norveškoj istopolni parovi ne mogu da usvajaju decu iz inostranstva, dok u ostalim navedenom državama na to imaju prava. U Danskoj i Nemačkoj dozvoljeno je da partner ili partnerka u registrovanom partnerstvu usvoji dete svog partnera, odnosno svoje partnerke. U nekim državama, kao što su Francuska, Irska i Finska, omogućena su usvajanja dece od strane samo jedne osobe, ali zajednička usvajanja nisu omogućena. U Finskoj, iako nisu legalizovana zajednička usvajanja dece od strane istopolnih parova, istopolni parovi mogu da budu hraniteljske porodice.
Istopolni brakovi
urediPrva zemlja u Evropi i u svetu koja je zakonski priznala istopolne brakove bila je Holandija, 2001. godine. Time je Holandija potpuno izjednačila prava istopolnih i heteroseksualnih parova. Nakon ovog, usledilo je priznavanje istopolnih brakova u Belgiji (2003), Španiji (2005), Norveškoj (2009), Švedskoj (2009), Portugalu (2010), Islandu (2010), Danskoj (2012), i Francuskoj (2013).
Pregled zakonskog statusa
urediJužna Evropa
uredi| Država | Istopolni odnosi | Istopolne zajednice | Istopolni brakovi | Usvajanje dece | Vojska | Zabrana diskriminacije (Seksualna orijentacija) |
Promena zvaničnog pola |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Grčka  LGBT u Grčkoj
|
Legalni od 1951.[nedostaje referenca] + potpisana UN dekl. 
|
Legalni od 2015
|
Ne 
|
Ne
|
Označeni kao mentalno bolesni. M2F označene kao gej.
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Italija LGBT u Italiji
|
Legalni od 1890.[nedostaje referenca] + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ne
|
Mogu da usvajaju samo venčani parovi
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije
|
Da
|
 Kipar LGBT na Kipru
|
Legalni od 1998.[nedostaje referenca] + potpisana UN dekl.
|
Legalni od 2015
|
Ne
|
Ne
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije
|
Nepoznato 
|
 Malta LGBT na Malti
|
Legalni od 1973.[nedostaje referenca] + potpisana UN dekl.
|
Legalni od 2014
|
Ne
|
Legalni od 2014
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije
|
Da
|
 Portugal LGBT u Portugalu
|
Legalni od 1983.[1] + potpisana UN dekl.
|
od 2001.[2] Istopolna zajednica
|
od 2010.[3] Istopolni brak
|
Legalni od 2016
|
Da
|
Zabranjen svaki oblik diskriminacije
|
Da
|
 San Marino LGBT u San Marinu
|
Legalni od 2001.[4] + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Nepoznato
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije
|
Nepoznato
|
 Španija LGBT u Španiji
|
Legalni od 1979.[nedostaje referenca] + potpisana UN dekl.
|
od 1998.[nedostaje referenca] Istopolna zajednica
|
od 2005.[5] Istopolni brak
|
Da
|
Da
|
Zabranjen svaki oblik diskriminacije
|
Da
|
 Turska LGBT u Turskoj
|
Nikada nisu bili zabranjeni[6]
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Marta, 2010. sastavljena komisija za pisanje antidiskriminacionog zakona koji bi uključio seksualnu orijentaciju[7] | Da
|
Istočna Evropa
uredi| Država | Istopolni odnosi | Istopolne zajednice | Istopolni brakovi | Usvajanje dece | Vojska | Zabrana diskriminacije (Seksualna orijentacija) |
Promena zvaničnog pola |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Albanija LGBT u Albaniji
|
Legalni od 1995 [nedostaje referenca] + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Da
|
Zabranjen svaki oblik diskriminacije.[8]
|
Da
|
 Crna Gora LGBT u Crnoj Gori
|
Legalni od 1977 [nedostaje referenca] + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ustavna zabrana | Ne
|
Da
|
Zabranjeni svi oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Češka LGBT u Češkoj
|
Legalni od 1962 + potpisana UN dekl.
|
od 2006. Istopolna zajednica
|
Ne
|
Ne
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Belorusija LGBT u Belorusiji
|
Legalni od 1994.
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Nepoznato
|
 Bosna i Hercegovina LGBT u BiH
|
Legalni od 1996; od 1998. u Republici Srpskoj + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Nepoznato
|
 Bugarska LGBT u Bugarskoj
|
Legalni od 1968. + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ustavna zabrana | Ne
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Nepoznato
|
 Hrvatska LGBT u Hrvatskoj
|
Legalni od 1977. + potpisana UN dekl.
|
od 2003. Životno partnerstvo od 2014.
|
Ustavna zabrana od 2013. | Ne
|
Da
|
Zabranjeni svi oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Latvija LGBT u Letoniji
|
Legalni od 1992. + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ustavna zabrana od 2006. | Samo venčani parovi mogu da usvajaju.
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Nepoznato
|
 Litvanija LGBT u Litvaniji
|
Legalni od 1993. + potpisana UN dekl.
|
Ne | Ustavna zabrana od 1992. | Samo venčani parovi mogu da usvajaju.
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Nepoznato
|
 Mađarska LGBT u Mađarskoj
|
Legalni od 1962. + potpisana UN dekl.
|
neregistrovana kohabitacija od 1996, registrovano partnerstvo od 2009. Istopolna zajednica
|
Ne
|
Ne
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Nepoznato
|
 Makedonija LGBT u Makedoniji
|
Legalni od 1996. + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Nepoznato
|
 Moldavija LGBT u Moldaviji
|
Legalni od 1995.
|
Ne
|
Ustavna zabrana | Ne
|
Da
|
Ne
|
Nepoznato
|
 Poljska LGBT u Poljskoj
|
Legalni od 1932. + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ustavna zabrana | Ne
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Rumunija LGBT u Rumuniji
|
Legalni od 1996. + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Da | Zabranjeni svi oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Rusija LGBT u Rusiji
|
Legalni od 1993.[9]
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Da
|
Ne
|
Da
|
 Slovačka LGBT u Slovačkoj
|
Legalni od 1962. + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Nepoznato
|
 Slovenija LGBT u Sloveniji
|
Legalni od 1977. + potpisana UN dekl.
|
od 2006. Istopolne zajednice
|
Da
|
Da
|
Da
|
Zabranjeni svi oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Srbija LGBT u Srbiji
|
Legalni od 1994. + potpisana UN dekl.
|
Ne
|
Ustavna zabrana | Ne
|
Da
|
Zabranjeni svi oblici diskriminacije. | Da
|
 Ukrajina LGBT u Ukrajini
|
Legalni od 1991.
|
Ne
|
Ustavna zabrana | Ne
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
Severna Evropa
| Država | Istopolni odnosi | Istopolne zajednice | Istopolni brakovi | Usvajanje dece | Vojska | Zabrana diskriminacije (Seksualna orijentacija) |
Promena zvaničnog pola |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Danska LGBT u Danskoj
|
Legalni od 1933. + potpisana UN dekl.
|
od 1989. Istopolne zajednice
|
od 2012.
|
Samo u registrovanoj zajednici i samo decu partnera/ke
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Estonija LGBT u Estoniji
|
Legalni od 1992. + potpisana UN dekl.
|
Legalni od 2016.
|
Ne
|
Ne
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Nepoznato
|
 Finska LGBT u Finskoj
|
Legalni od 1971. + potpisana UN dekl.
|
od 2002. Istopolna zajednica
|
Ne
|
Ne
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Irska Irska LGBT u Irskoj
|
Legalni od 1993. + potpisana UN dekl.
|
Legalni od 2011.
|
Legalni od 2015.
|
Legalni od 2015.
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Legalni od 2015.
|
 Island LGBT na Islandu
|
Legalni od 1940. + potpisana UN dekl.
|
od 1996. Istopolne zajednice
|
od 2010.[10] Istopolni brak
|
Samo u registrovanim zajednicama
|
Nema vojsku | Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Norveška LGBT u Norveškoj
|
Legalni od 1972. + potpisana UN dekl.
|
od 1993. Istopolne zajednice
|
od 2009. Istopolni brak
|
Da
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Man LGBT na Otoku Man
|
Legalni od 1994.
|
Priznate zajednice iz UK, zakon je u proceduri | Ne
|
Da
|
UK zaduženo za odbranu
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Švedska Položaj LGBT osoba u Švedskoj
|
Legalni od 1944.[11] + potpisana UN dekl.
|
od 1995. Istopolne zajednice
|
od 2009.[12] Istopolni brak
|
Da
|
Da
|
Zabranjeni svi oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Ujedinjeno Kraljevstvo LGBT u UK
|
Legalni 1967 u Engleskoj i Velsu; od 1980 u Škotskoj i 1982. u Severnoj Irskoj + potpisana UN dekl.
|
od 2005. Istopolne zajednice
|
od 2014.
|
Da
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
Zapadna Evropa
| Država | Istopolni odnosi | Istopolne zajednice | Istopolni brakovi | Usvajanje dece | Vojska | Zabrana diskriminacije (Seksualna orijentacija) |
Promena zvaničnog pola |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Austrija LGBT u Austriji
|
Legalni od 1971. + potpisana UN dekl.
|
od 2010. Istopolne zajednice
|
Ne
|
od 2016.
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Belgija LGBT u Belgiji
|
Legalni od 1795. + potpisana UN dekl.
|
od 2000. Istopolna zajednica
|
od 2003. Istopolni brak
|
od 2006.
|
Da
|
Zabranjeni svi oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Francuska LGBT u Francuskoj
|
Legalni od 1791. + potpisana UN dekl.
|
od 1999. Istopolna zajednica
|
od 2013.
|
od 2013.
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Holandija LGBT u Holandiji
|
Legalni od 1811. + potpisana UN dekl.
|
od 1998. Istopolne zajednice
|
od 2001. Istopolni brakovi
|
Da
|
Da
|
Zabranjeni svi oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Lihtenštajn LGBT u Lihtenštajnu
|
Legalni od 1989. + potpisana UN dekl.
|
Legalni od 2011.}
|
Ne
|
Ne
|
Nema vojsku | Ne
|
Nepoznato
|
 Luksemburg LGBT u Luksemburgu
|
Legalni od 1795. + potpisana UN dekl.
|
od 2004. Istopolne zajednice
|
Legalni od 2015
|
Legalni od 2015.
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Nepoznato
|
 Monako LGBT u Monaku
|
Legalni od 1793.
|
Ne
|
Ne
|
Ne
|
Francuska zadužena za odbranu | Ne
|
Nepoznato |
 Njemačka LGBT u Nemačkoj i LGBT istorija
|
Legalni od 1969 u Zapadnoj Nemačkoj, od 1968. u Istočnoj Nemačkoj + potpisana UN dekl.
|
od 2001. Istopolne zajednice
|
Ne | Samo decu partnera/ke
|
Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
 Švicarska LGBT u Švajcarskoj
|
Legalni od 1942. + potpisana UN dekl.
|
od 2007. Istopolne zajednice
|
Ne | Partneri/ke moraju pružati vaspitnu i finansiju podršku biološkoj deci svojih partnera/ki. | Da
|
Zabranjeni neki oblici diskriminacije.
|
Da
|
Društveni odnos
urediJavno mnenje
urediJavno mnenje po pitanju prava LGBT osoba, kao i prihvatanja LGBT osoba u javnosti se veoma razlikuje između različitih delova Evrope. Zapadna i Severna Evropa su najliberalnije po ovom pitanju. Velika većina zemalja u ovim regionima zakonski priznaje istopolne zajednice i sve zemlje, osim jedne, zabranjuju diskriminaciju na osnovu seksualne orijentacije. Južna Evropa je nešto zatvorenija po ovom pitanju, ali je liberalnija od istočne, koja se još uvek oporavlja od uticaja doskorašnjih komunističkih uređenja i pod jakim je uticajem Katoličke ili Pravoslavne crkve.
Prema istraživanjima koje je sproveo Pew Research Center, 2002. godine, većina u zapadnoevropskim zemljama smatra da LGBT osobe treba da budu prihvaćene u društvu, dok se u takvom stavu protivi većina u državama kao što su Rusija, Poljska i Ukrajina [13]. Istraživanje koje je 2006. sproveo Eurobarometer na 30.000 stanovnika Evropske unije pokazuje podeljenost EU-a oko pitanja istopolnih brakova. Podršku istopolnim brakovima daje većina građana i građanki Holandije (82%), Švedske (71%), Danske (69%), Luksemburga (58%), Španije (56%), Nemačke (52%) i Češke (52%). U svim ostalim državama, među kojima je najveći broj novih članica Evropske unije, procenat onih koji podržavaju istopolne brakove je ispod 50%: Rumunija (11%), Letonija (12%), Kipar (14%), Bugarska (15%), Grčka (15%), Poljska (17%), Litvanija (17%) i Malta (18%)[14]. Usvajanje dece od strane istopolnih parova ima većinsku podršku samo u dve države: u Holandiji (69%) i u Švedskoj (51%), dok najmanje podrške dolazi iz Poljske i sa Malte ( 7%)[14]. Istraživanje provedeno u Hrvatskoj krajem 2013. pokazalo je da 59% građana podržava inicijativu da da se brak Ustavom definira kao zajednica muškarca i žene, dok ih 31% inicijativu ne podupire.[15]
Istraživanje Gallup grupe iz 2003. godine pokazuje da žene, mlađa populacija, kao i oni sa višim obrazovanjem pružaju više podrške pitanjima kao što su istopolni brakovi i usvajanje dece od strane istopolnih parova[16].
LGBT događaji
uredi- Dalje: Spisak LGBT manifestacija
U Evropi se održava stotinak različitih godišnjih manifestacija koje za cilj imaju povećanje vidljivosti LGBT osoba i pitanja poštovanja LGBT prava. U većini država se godišnje organizuje bar jedna parada ponosa LGBT osoba, dok se u nekim državama organizuje i više njih u različitim gradovima. Najznačajnije parade ponosa održavaju se u velikim evropskim centrima, kao što su Berlin (Christopher Street Day), Keln (Cologne Pride), Amsterdam (Amsterdam Gay Pride), London (Pride London), Pariz (Pariz Pride) i dr. Takođe, godišnje se organizuje i Europride, kao centralna evropska proslava ponosa LGBT osoba, koja se održava u različitim evropskim gradovima. Kao panevropsko LGBT sportsko takmičenje, organizuju se Eurogames, koje takođe menjaju mesto održavanja svake godine.
Eurogames
urediEurogames organizuje Evropska gej i lezbejska sportska federacija svake godine, osim u godinama kada se održavaju Gay Games. Zvanično postoje Big EuroGames, koje se organizuju u godinama kada se dešavaju Olimpijske igre, dok se male EuroGames organizuju ostalih godina, kada je broj učesnika i učenica ograničen na 1500 i kada se organizuju takmičenja iz samo 7 disciplina. Ovakav fromat se polako menja jer u poslednjim godinama raste interesovanje za ova dešavanja, pa time i broj učesnika i učesnica, kao i sportskih disciplina. Glavni razlog za organizovanje ovakvih takmičenja je homofobija i diskriminacija u sportskim savezima.
Europride
urediEuropride je međunarodna proslava Dana ponosa LGBT osoba. Organizaciju Europridea na sebe uzimaju veliki evropski gradovi sa razvijenom LGBT zajednicom. Prvi Europride organizovan je u Londonu, 1992. godine sa oko 100.000 učesnika i učesnica. Popularnost ovog događaja od tada raste, tako da je na Europrideu u Kelnu, 2002. godine učešće uzelo više od jednog miliona ljudi. Cela proslava traje oko nedelju dana, kada se organizuje umetnički, kulturni, sportski i politički program širom grada-domaćina, a kulminira za vikend kada se održava karneval sa povorkom kroz centralne ulice grada i zabavnim, muzičkim programom, specijalnim klupskim zabavama i noćnim bdenjem posvećenim žrtvama AIDS-a.
Reference
uredi- ↑ „sabia que...”. PortugalPride.org. Pristupljeno 30.5.2010.
- ↑ „DECRETO N.º 349/X Primeira alteração à Lei n.º 7/2001, de 11 de Maio, que adopta medidas de protecção das uniões de facto”. Arhivirano iz originala na datum 2012-06-23. Pristupljeno 2010-05-30.
- ↑ „Portugal's president to ratify same-sex marriage law”. BBC News. 17. maj, 2010.. Pristupljeno 30. maj, 2010.
- ↑ „ABROGAZIONE DELL'ARTICOLO 274 DEL CODICE PENALE”. Arhivirano iz originala na datum 2009-09-08. Pristupljeno 2010-05-30.
- ↑ „LEY 13/2005” (PDF). Boletín Oficial del Estado. Pristupljeno 30.5.2010.
- ↑ Constanze Letsch (30.08.2007.). „Regenbogen überm Taksimplatz” (Nemački). perlentauchen.de Das Kulturmagazin. Pristupljeno 30.5.2010.
- ↑ „Discrimination will be banned, draft law says”. Hürriyet. 17.3.2010. Pristupljeno 30.5.2010.
- ↑ „Albania protects LGBT people from discrimination”. ILGA. 5.2.2010..
- ↑ „Russia: Update to RUS13194 of 16 February 1993 on the treatment of homosexuals”. Immigration and Refugee Board of Canada. 2000-02-29. Pristupljeno 30.5.2010.
- ↑ „Iceland passes gay marriage law in unanimous vote”. Reuters. 11.6.2010.. Pristupljeno 16.6.2010.
- ↑ „LGBT and Swedish Law”. RSFL. Arhivirano iz originala na datum 2012-01-19. Pristupljeno 9.1.2009.
- ↑ Sweden allows same-sex marriage na BBC News-u.
- ↑ „Views of a Changing World 2003”. The Pew Research Center. Arhivirano iz originala na datum 2008-05-03. Pristupljeno 23.09.
- ↑ 14,0 14,1 „Eight EU Countries Back Same-Sex Marriage”. Angus Reid Global Monitor : Polls & Research. Arhivirano iz originala na datum 2008-09-05. Pristupljeno 29 January.
- ↑ http://slobodnadalmacija.hr/Hrvatska/tabid/66/articleType/ArticleView/articleId/228968/Default.aspx
- ↑ „Public opinion and same-sex unions (2003)”. ILGA Europe. Arhivirano iz originala na datum 2007-02-08. Pristupljeno 29 January.
