Hrišćanska filozofija
| Dio serije članaka na temu | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
Isus Hristos Osnove Historija
Teologija Biblija |
Hrišćanska filozofija je filozofija koja polazi od hrišćanskih verskih dogmi, odnosno od objavljenih istina vere, kao svojih pretpostavki.[1]
Hrišćanska filozofija se ponaviše bavi pitanjima Trojstva (odnosom Oca, Sina i Duha), čovekovim odnosom s Bogom, odnosom vere i uma, problemima slobode volje, greha, kazne, predodređenja, milosti, iskupljenja, spasenja i zagrobnog života.
Filozofija i hrišćanstvo, od najranijeg perioda u kome su se mogli susresti, stupaju u različite odnose, od odnosa odbijanja, do odnosa preplitanja i uzajamnog priznavanja.
U počecima hrišćanstva, verovanje u ono što je dato objavom isključuje istraživanje, jer nova vera ne insistira na racionalnoj uverljivosti svojih tvrdnji. Neki, kao Tertulijan (155-220 n. e.), vide odnos vere i filozofije kao sukob:
Šta imaju zajedničkog filosof i hrišćanin, učenik Grčke i učenik neba, trgovac slavom i spasilac duše, delatnik na rečima i delatnik na delu, razoritelj i graditelj, prijatelj i neprijatelj zablude, onaj ko iskrivljuje istinu i onaj ko istinu obnavlja i objavljuje, kradljivac istine i njen čuvar... Nema ničeg zajedničkog između filozofije i teologije. Nema ničeg iznad verovanja što bismo trebali da verujemo.
Tertulijan odbija svaku vezu vere sa znanjem, odnosno religije sa filozofijom. Poznat je po svojim izjavama: "svaki priprosti hrišćanin bliži je bogu od Platona" i "credo quia absurdum" (verujem jer je besmisleno). On i drugi hrišćanski apologeti brane izvorno versko osećanje i pretpostavljaju ga svakoj naučnoj i filozofskoj spoznaji.
Gnostici su prvi hrišćani koji pokušavaju znanjem doći do istine vere. No vremenom, usled odupiranja jeresi i filozofskoj kritici, javljaju se hrišćanski apologeti, koji su filozofski pisali u odbranu hrišćanstva. Vremenom, kako je hrišćanstvo postajalo vladajuća religija na prostorima Rimskog carstva, dolazi do helenizacije hrišćanstva, što se ponajviše odrazilo nadovezivanjem hrišćanske filozofije na Platona i neoplatonizam. Filozofija i teologija se shvataju kao odvoje oblasti, koje ne protivreče jedna drugoj, već se nadopunjuju. Filozofija se bavi onim što se zasniva na čulnom iskustvu, a teologija onim čega nema u čulnom iskustvu (natprirodnim). Teologija okreće onim stvarima koje se ne mogu znati, ali se u njih može verovati.
U 4. i 5. veku dolazi do sistemske razrade hrišćanske nauke koja se zove patristika (od lat. patres - oci). Istočni crkveni oci Grigorije Bogoslov (329-390) i Vasilije Veliki (330-378), pozivaju da se oprezno izučavaju antički filozofi, da se od njih prihvati ono što valja, a da se njihove zablude odbace.
529. godine vizantijski car Justinijan I, koji je ujedno bio i pravoslavni teolog, ukida sve filozofske škole u Atini, uključujući i Platonovu Akademiju.
Na zapadu, Toma Akvinski (1225-1274) stvara teološki sistem u kome sledi Aristotelovu filozofiju, smatrajući ga svojim učiteljem.
U odnosu na antičku filozofiju, hrišćanska filozofija donosi brojne promene. Razlika u poimanju vremena dolazi do izražaja kod Avgustina (354-430 n. e.). Dok su Grci smatrali da se svet obnavlja u ciklusima sličnim smeni godišnjih doba, hrišćani očekuju nastupanje Carstva nebeskog, shvatajući istorijski proces linearno. Takođe, Grci su smatrali da ništa ne može nastati ni iz čega, dok su hrišćani tvrdili da Bog stvara svet ex nihilo (iz ničega).[2]
Značajni predstavnici hrišćanske filozofije su:
|
|
- ↑ Neki spore i sam termin hrišćanska filozofija jer se u antici smatralo osnovom filozofske slobode raspravljati o svim učenjima.
- ↑ „Osnovna pitanja srednjevekovne filozofije”. Arhivirano iz originala na datum 2008-10-15. Pristupljeno 2010-12-08.
