Sukob leve i desne frakcije u KPJ
Sukob leve i desne frakcije je tokom čitavog perioda 1920-ih godinama potresao Komunističku partiju Jugoslavije.
Borbe između "levice" i "desnice" su prvenstveno vođenje oko "nacionalnog pitanja" u Jugoslaviji.
Đuro Cvijić je bio vođa tzv. "leve frakcije" u KPJ, dok je dr Sima Marković bio vođa desne.
1928. godine je održana Osma zagrebačka mjesna konferencija KPJ, na kojoj je inicijativu preuzela takozvana anti-frakcijska linija, koju su vodili Đuro Đaković, Blagoje Parović i Josip Broz.[1] Sa zagrebačke konferencije je upućen apel Kominterni, kako bi svojim autoritetom uticala na nestanak frakcionaštva.
Izvršni komitet Kominterne je u travnju 1928. godine sazvao savjetovanje rukovodstva KPJ. Savjetovanje je završilo usvajanjem »Otvorenog pisma« članovima KPJ, u kojem se kaže i ovo:
Partija koja je u posleratnim godinama od 1918. do 1920. vodila ogromnu većinu radničke klase Jugoslavije, Partija koja je imala u svojim redovima desetine hiljada svojih pristaša, koja je vodila jake masovne sindikate, koja je vodila velike mase srpskih, slovenačkih i makedonskih seljaka, koja je u Konstituanti predstavljala grupu od oko 60 poslanika, ta Partija je u posleratnim godinama pokazala zaprepašćujuće znakove gubitka svog uticaja u masama, izgubila je svoje veze sa velikim preduzećima, i smanjila brojčano stanje svog članstva na svega 3.000 članova. Ujedinjeni sindikati brojčano su opali i danas obuhvataju samo oko 2 odsto radničke klase Jugoslavije...[2]
– Otvoreno pismo Kominterne članovima KPJ
Odlukom Kominterne formirano je privremeno rukovodstvo KPJ, s Filipom Filipovićem, Đurom Đakovićem, i drugima, koje ostvaruje »Otvoreno pismo« i priprema Četvrti kongres KPJ. Na sastanku Biroa CK KPJ, 20. lipnja 1928. godine, Jovan Mališić je izabran za jednog od članova tzv. Zagraničnog biroa, koji je imao ulogu da zamjenjuje ilegalno partijsko rukovodstvo u zemlji.[2] Radio je na planu rada CK KPJ, a bio je i na čelu moskovske grupe jugoslavenskih studenata koja je nastojala preuzeti rukovođenje Partijom.[2]
Kominterna je poslala na Četvrti kongres KPJ u Drezdenu šefa italijanske partije Palmira Toljatija da postavi novo rukovodstvo KPJ na čelu sa radničkim aktivistom Đurom Đakovićem.[3]
Drezdenski kongres održan od 6. do 12. novembra 1928. godine je osudio levu i desnu frakciju, a u CK su izabrani ljudi koji nisu bili angažovani u frakcijskim borbama.[4] Za političkog sekretara izabran je Jovan Martinović, a Đuro Đaković za organizacionog sekretara Partije. Iz novog rukovodstva su isključeni vođa desne frakcije Sima Marković i vođa leve frakcije Đuro Cvijić.[5]
Funkcioner Kominterne Georgi Dimitrov je povodom frakcijske borbe u KPJ konstatirao da je »rukovodeći aparat Partije praktički bio rascjepljen na dva dijela, opirući se na dvije točke — gradove X i Z (Beograd i Zagreb), koje su se nalazile u međusobnoj borbi.«[6]
Drugi funkcionar Kominteme Henrich Hemele je ocenio:
Na vrhovima frakcionaških borbi nalazi (se) nekoliko intelektualaca, koji (se) strasno i fanatički između sebe bore ne vodeći računa o interesima Partije i radničke klase i smatrajući komunistički pokret samo kao objektiv svojih ličnih pozicija. Upravo ova uobražavanja intelektualaca o suštini ’partijskog vođe’ jesu uzroci frakcijskih borbi.[6]
Šef italijanskih komunista Palmiro Toljati i delegat Kominterne je na IV kongresu KPJ U Drezdenu, nastupajući protiv gledišta Sime Markovića ("broja 1"), rekao:
U stvari, frakcionaštvo ima mnogo dubljih razloga, mnogo dublji korijen. Frakcionaštvo, isto kao i oportunizam, znači unošenje utjecaja vladajuće klase u naše redove.[7]
- ↑ Petar Požar, Jugosloveni žrtve staljinskih čistki (str. 19), Beograd, 1989.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Petar Požar, Jugosloveni žrtve staljinskih čistki (str. 145-151), Beograd, 1989.
- ↑ R. J. Crampton, Eastern Europe in the Twentieth Century - And After (str. 155)
- ↑ Istorija SKJ (2)
- ↑ Ivo Banac, With Stalin Against Tito: Cominformist Splits in Yugoslav Communism (str. 60)
- ↑ 6,0 6,1 Petar Požar, Jugosloveni žrtve staljinskih čistki (str. 47-52), Beograd, 1989.
- ↑ Petar Požar, Jugosloveni žrtve staljinskih čistki (str. 154-166), Beograd, 1989.
| Republičke i pokrajinske organizacije |  | |
|---|---|---|
| Istorija SKJ (kongresi, konferencije, važni događaji) |
| |
| Vezane organizacije | ||