elveblest

Histamin finst lagra i mastceller, ein celletype som ligg spreidd i lêrhuda og i slimhinnene.

Mastcellene speler ei sentral rolle i allergiske reaksjonar, spesielt såkalla «straksallergi» eller type I-allergi. Ved denne forma for allergi har personen produsert antistoff av ein spesiell type (IgE), til dømes mot protein i egg eller i kumjølk. Viss ein allergisk person får i seg stoff hen er allergisk mot (allergen), vil desse bli bundne til spesifikke antistoff som finst på overflata av mastcellene. Dette utløyser ein reaksjon i mastcellene, som resulterer i frislepp av histamin. Histamin bind seg til reseptorar på blodårene, som med det utvidar seg. Histamin kan også binde seg til nerveendar i huda og med det utløyse kløe.

Histamin kan også frigjerast av andre årsaker enn allergi, til dømes inntak av jordbær og enkelte andre matvarer. Medikament kan også stimulere til histaminfrigjering.

Infeksjonar kan føre til elveblest ved at det blir danna antistoff som påverkar mastcellene og gjer dei ustabile.

Allergi kjem av at immunapparatet har danna antistoff mot det ein er allergisk for. Ved allergi mot til dømes egg finst det antistoff i huda og i blodet som passar spesifikt til protein i eggekviten. Desse antistoffa sit mellom anna på utsida av mastceller. Viss ein person som har eggallergi, et egg, vil molekyl frå eggekviten bindast til antistoffa som sit på mastcellene. Dette påverkar mastcellene slik at dei slepper ut histamin, og det oppstår elveblest.

Reaksjonen kjem raskt, oftast medan ein et egget, og seinast innan fire timar. Eit kjenneteikn ved allergisk elveblest er at reaksjonen er reproduserbar, altså at han kjem kvar gong vedkommande et egg. Dette gjer at det som regel er lett å finne fram til kva som har utløyst reaksjonen. Allergisk elveblest kan også forårsakast av direkte hudkontakt med det ein er allergisk mot, anten det gjeld matvarer, kjæledyr med pels eller lateks (naturgummi).

Mastcellene i huda kan i nokre tilfelle sleppe ut histamin utan at det er forårsaka av ein allergisk reaksjon. Eit døme er barn som et mykje jordbær første gong i jordbærsesongen og deretter utviklar akutt elveblest. Mekanismen bak denne reaksjonen er ikkje klarlagd, men ein trur at jordbær inneheld stoff som påverkar mastcellene direkte og får dei til å sleppe ut histamin. Til forskjell frå ein ekte allergisk reaksjon skal det i desse tilfella mykje meir til før reaksjonen skjer. Det er typisk at barnet vanlegvis toler jordbær seinare.

Legemiddel som opioid og røntgenkontrastmiddel kan også framkalle reaksjonar av denne typen.

Elveblest som debuterer etter ein infeksjonssjukdom, høyrer også inn under denne gruppa. Ikkje-allergisk elveblest kan gå akutt eller kronisk.

Når kløe og utslett har vore til stades i meir enn seks veker, blir det kalla kronisk elveblest. Hos dei fleste som har kronisk elveblest, er det vanskeleg å sjå nokon klar samanheng mellom variasjonar i symptoma og kva dei et, gjer, eller andre ytre faktorar.

I meir enn 90 prosent av tilfella av kronisk elveblest er det ikkje mogleg å påvise noka sannsynleg årsak til utslettet. I mangel av påviseleg årsak kallar ein gjerne dette for kronisk idiopatisk urticaria (spontan urticaria) eller kronisk symptomatisk urticaria. Mange av desse tilfella kjem av at immunapparatet produserer antistoff som festar seg på mastcellene og gjer dei ustabile, slik at dei har tendens til å sleppe ut histamin. Bakgrunnen for dette kan vere ein infeksjonssjukdom. Denne hypotesen passar med at elveblest ofte kjem i etterkant av ein virusinfeksjon, til dømes forkjøling eller influensa, men dette har få behandlingsmessige konsekvensar.

Nokre pasientar med kronisk elveblest mistenkjer at utslettet kjem av kosten. «Risdiett» er ein metode som kan brukast til å avklare dette: Ein et berre ris og vatn i éi veke. Viss utsletta ikkje blir vesentleg betre i løpet av denne tida, er det lite sannsynleg at kosten har noko å seie for utslettet.

Påkjenningar som trykk, kulde, varme og sol, kan utløyse såkalla fysikalsk elveblest. Ein reknar dette som variantar av kronisk elveblest. Årsaka er ukjend.

Hos omkring 10 prosent av befolkninga blir det danna vabler viss ein rissar i huda. Dette fenomenet blir kalla dermografisme og blir ikkje rekna som elveblest viss ikkje det samstundes oppstår kløe.