Fita

Fita (Ѳ ѳ; italike: Ѳ ѳ ) është një shkronjë e alfabetit cirilik të hershëm . Forma dhe emri i shkronjës rrjedhin nga shkronja greke theta (Θ θ). Në sistemin ISO 9, Ѳ është romanizuar duke përdorur theksin e varrit F (F̀ f̀).

Në sistemin e numrave cirilik, Fita ka një vlerë numerike prej 9.

Forma

Në shkronjat tradicionale ( sllave të kishës ), vija qendrore është zakonisht rreth dyfishi i gjerësisë së trupit të shkronjës dhe ka vargje të ngjashme me ato në shkronjën Т : . Ndonjëherë vija vizatohet aq e ulët sa vija bazë, gjë që e bën të vështirë dallimin e shkronjës nga Д.

Përdorimi

Rusishtja e vjetër dhe sllavishtja kishtare

Emri tradicional rus i gërmës është фита́ fitá (ose, në drejtshkrimin e para vitit 1918, ѳита́). Fita përdorej kryesisht për të shkruar emra të përveçëm dhe fjalë huazimi që rrjedhin nga ose nëpërmjet greqishtes. Rusët i shqiptonin këta emra me tingullin /f/ në vend të /θ/ (si shqiptimi i ⟨th⟩ në " thikë"), për shembull " Theodhor " shqiptohej si "Feodor" (tani "Fjodor").

Tekstet e hershme në rusisht (dhe në recensionin rus të sllavishtes kishtare ) demonstrojnë një ndërkëmbyeshmëri në rritje të Ѳ dhe Ф. Disa skrolle preferonin njërën nga dy shkronjat dhe e shpërfillnin tjetrën. Ekzistonte një sistem drejtshkrimor për të shkruar Ѳ në një pozicion fillestar dhe Ф diku tjetër. Që nga mesi i shekullit të 17-të, zgjedhja midis Ѳ dhe Ф u ripërshtat për të ndjekur saktësisht origjinën greke, sistemi ende në përdorim në drejtshkrimin sllav kishtar.

Rusisht

Në variantin e parë të alfabetit rus të Pjetrit (1707–1708), shkronja Ф u eliminua dhe Fita u bë mënyra e vetme për të përfaqësuar /f/ . Më vonë (1710) shkronja Ф (me të njëjtin rregull etimologjik të drejtshkrimit Ѳ dhe Ф) u rivendos dhe të dyja shkronjat bashkëjetuan deri në reformën drejtshkrimore të vitit 1918, kur Fita u eliminua dhe u zëvendësua nga shkronja Ef (Ф  ф).

Shumë fjalë greke me Theta u adoptuan në Rusisht me Te (Т т) në vend të Fitës (kryesisht përmes latinishtes ose gjuhëve të tjera të Evropës Perëndimore): театръ (teatër), теорема (teoremë), атлетъ (atlet), пантера (panterë), фталевый (ftalike), etj. Ndonjëherë ekzistonte drejtshkrimi/shqiptimi i dyfishtë: аѳеизмъ/атеизмъ (ateizëm), алгориѳмъ/алгоритмъ (algoritëm), каѳолическій/католическій (katolik), etj.; variantet me Fita (në drejtshkrimin modern me Ф) janë zakonisht më arkaike ose të veçanta.