Republika e Krimesë
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Republika e Krimesë (Rusisht: Респу́блика Республика Крым, Respublika Krym; Ukrainisht: Республіка Крим, Respublika Krym; Krimeisht: Qırım Cumhuriyeti, Къырым Джумхуриети)) është republikë anëtare e Federatës Ruse, e cila ndodhet në Gadishullin e Krimesë. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh brenda republikës është Simferopol, i cili është gjithashtu qyteti i dytë më i madh i Krimesë, prapa qytetit federal Sevastopol. Sipas regjistrimit të vitit 2014, republika kishte një popullsi prej 1,891,465.
Republika e Krimesë erdhi në ekzistencë si një republikë brenda Federatës Ruse pas ngjarjeve të vitit 2014: në mars 2014, pas marrjes së Krimesë nga forcat e armatosura ruse pa shenja, u mbajt një referendum, në kundërshtim me Kushtetutën e Ukrainës,[1][2] për çështjen e bashkimit me Rusinë. Rezultati zyrtar ishte që krimeanët votuan me shumicë dërrmuese në mbështetje të këtij opsioni.[3][4] Rusia pastaj aneksoi Krimenë me Republikën e Krimesë dhe Sevastopol duke u bërë dy subjekte federale të Rusisë.[5]
Rusia dhe 17 shtete anëtare të OKB-së njohin zyrtarisht Krimesë si pjesë e Federatës Ruse, ndërsa Ukraina dhe 114 shtete të tjera anëtare të OKB-së nuk e njohin. Ukraina vazhdon të pretendojë Krimenë si një pjesë integrale të territorit të saj si Republika Autonome e Krimesë, e mbështetur nga shumica e qeverive të huaja, dhe rezoluta të ndryshme të Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara (68/262 dhe disa rezoluta të mëvonshme).[6][7]
Qeveria dhe politika
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Këshilli Shtetëror i Krimesë është një organ legjislativ me një parlament me 75 vende. Sondazhet e mbajtura më 14 shtator 2014 rezultuan në Rusinë e Bashkuar duke siguruar 70 nga 75 anëtarët e zgjedhur.
Drejtësia administrohet nga gjykatat, si pjesë e gjyqësorit të Rusisë. Sipas ligjit rus, të gjitha vendimet e marra nga degët e gjyqësorit të Krimesë deri në aneksimin e saj mbeten të vlefshme. Kjo përfshin dënime (për "shkelje të integritetit territorial dhe paprekshmërisë territoriale të Ukrainës") për thirrjet para vitit 2014 për përfshirjen e Krimesë në Rusi.
Pushteti ekzekutiv përfaqësohet nga Këshilli i Ministrave, i kryesuar nga Kryeministri i Krimesë ose nga Shefi i Republikës së Krimesë. Autoriteti dhe funksionimi i Këshillit të Shtetit dhe Këshillit të Ministrave të Krimesë përcaktohen nga Kushtetuta e Republikës së Krimesë dhe ligjet e tjera të Krimesë, si dhe nga vendimet e rregullta të kryera nga Këshilli.
Krimeanët e cilët nuk pranuan të marrin shtetësinë ruse u ndalohet të mbajnë poste qeveritare ose punë komunale.
Deri në korrik 2015, 20,000 krimeanë kishin hequr dorë nga shtetësia e tyre ukrainase. Nga koha e aneksimit të Rusisë deri në tetor 2016, më shumë se 8,800 banorë të Krimesë morën pasaporta ukrainase.
Ndarjet administrative
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Ndarjet administrative të Krimesë
Republika e Krimesë vazhdon të përdorë ndarjet administrative të përdorura më parë nga Republika Autonome e Krimesë dhe kështu ndahet në 25 rajone: 14 distrikte (raion) dhe 11 komuna të qytetit (gorodskoj sovet ose gorsovet), të njohura zyrtarisht si territore të qeverisura nga këshillat e qytetit.
Gjeografia politike
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Nëse konsiderohet të jetë një pjesë e Rusisë, atëherë Krimea është një nga dy pjesët e Rusisë Evropiane që nuk kanë lidhje tokësore me pjesën tjetër të vendit, tjetra është Oblasti Kaliningrad në Detin Baltik. Duke qenë një gjysmë-eksklavë, gadishulli është i lidhur me pjesën tjetër të Rusisë nga një lidhje fikse rrugore-hekurudhore miliarda dollarëshe nëpër Ngushticën Kerch, e quajtur Ura e Krimesë nga qeveria ruse. Lidhja është operacionale për trafikun rrugor që nga viti 2018, dhe për trafikun hekurudhor që nga viti 2019 (pasagjer) dhe 2020 (mallrash).[8]
Nëse Krimea konsiderohet e ndarë nga Ukraina, e cila vazhdon të pretendojë sovranitetin mbi gadishullin, atëherë Ukraina është i vetmi vend me të cilin ajo ndan një kufi tokësor, me një numër lidhjesh rrugore dhe hekurudhore. Këto kalime kanë qenë nën kontrollin e trupave ruse që së paku nga mesi i marsit 2014.
Demografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Sipas regjistrimit të vitit 2014, rusët përbëjnë 65.2% të popullsisë së republikës, ukrainasit 16%, tatarët e Krimesë 12.6%, tatarët 2.3%, bjellorusët 1% dhe armenët 0.5%.
Sipas regjistrimit të vitit 2014, 84% e banorëve të Krimesë përmendën rusishten si gjuhën e tyre amtare; 7.9% përmendën krimeishten; 3.7% tatarishten dhe 3.3% ukrainishten. Regjistrimi i mëparshëm u mbajt më shumë se dekadë më parë në 2001, kur Krimea ishte ende e kontrolluar nga Ukraina.
Sipas Ministrisë së Arsimit, Shkencës dhe Rinisë së Republikës së Krimesë, shumica e nxënësve të shkollave fillore dhe të mesme kanë vendosur të studiojnë në rusisht në vitin 2015.
Ministrja e saj e Arsimit Natalia Gonçarova njoftoi në mes të gushtit 2014 që (pasi që asnjë prind i nxënësve të klasës së parë nuk shkruajti një kërkesë për të mësuar gjuhën ukrainase) Krimea kishte vendosur të mos formonte klasa në gjuhën ukrainase në shkollat e saj fillore. Gonçarova tha se pasi që më shumë se një e katërta e prindërve në gjimnazin ukrainas në Simferopol kishin shkruar një kërkesë për t'i mësuar fëmijët në gjuhën ukrainase; kjo shkollë mund të ketë klasa të gjuhës ukrainase. Gonçarova gjithashtu shtoi se prindërit e nxënësve të klasave të para kishin shkruar kërkesë për të mësuar gjuhën ruse dhe (në zonat e banuara nga tatarët e Krimesë) për të mësuar krimeishten. Gonçarova deklaroi më 10 tetor 2014 se në atë kohë Krimea kishte 20 shkolla ku të gjitha lëndët zhvilloheshin në gjuhën ukrainase.
Një raport (realizuar në verën e vitit 2015) i Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) pohoi se Republika e Krimesë kishte për qëllim të "përfundonte mësimin e ukrainishtes" nga "presioni mbi administratat e shkollës, mësuesit, prindërit, dhe fëmijët".
Feja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Shumica e popullsisë së Krimesë aderon në Kishën Ortodokse Ruse, me tatarët e Krimesë që formojnë një pakicë myslimane synite, përveç pakicave më të vogla katolike romake, katolik ukrainas grekë, apostolike armene dhe hebreje. Në vitin 2013, të krishterët ortodoksë përbënin 58% të popullsisë së Krimesë, të ndjekur nga myslimanët (15%, kryesisht tartarë) dhe besimtarë pa fe (10%).
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "КС признал неконституционным постановление крымского парламента о вхождении АРК в состав РФ и проведении референдума о статусе автономии" [Constitutional Court of Ukraine deemed Crimean parliament resolution on accession of the Autonomous Republic of Crimea to the Russian Federation and holding of the Crimean status referendum unconstitutional] (në rusisht). Interfax-Ukraine. 14 mars 2014.
- ^ Tokarev, Alexey (2014). "Электоральная история постсоветского Крыма: от УССР до России" [The electoral history of the post-Soviet Crimea: from Ukrainian SSR to Russia] (PDF). MGIMO Review of International Relations (në rusisht). 5 (44): 32–41. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 12 janar 2016. Marrë më 25 nëntor 2020.
Спустя 22 года и 364 дня после первого в СССР референдума в автономной республике Украины Крым состоялся последний референдум. Проводился он вопреки украинскому законодательству, не предусматривающему понятия региональный референдум и предписывающему решать территориальные вопросы только на всеукраинском референдуме
- ^ "Crimea 'votes to rejoin Russia' after controversial poll". ITV (në anglisht). 16 mars 2014. Marrë më 26 nëntor 2017.
- ^ "Crimea applies to be part of Russian Federation after vote to leave Ukraine". The Guardian (në anglisht). 17 mars 2014.
- ^ "Распоряжение Президента Российской Федерации от 17 марта 2014 № 63-рп "О подписании Договора между Российской Федерацией и Республикой Крым о принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов"" [Order of the President of the Russian Federation of 17 March 2014 number № 63 "On signing the Treaty between the Russian Federation and the Republic of Crimea on the acceptance of the Republic of Crimea into the Russian Federation and the formation of new subjects in the Russian Federation"] (në rusisht). The Russian Federation's official internet-portal of legal information. 18 mars 2014. Arkivuar nga origjinali më 18 mars 2014. Marrë më 25 nëntor 2020.
- ^ "Kremlin: Crimea and Sevastopol are now part of Russia, not Ukraine" (në anglisht). CNN. 18 mars 2014.
- ^ "UN officially recognized Russia as an occupying power in Crimea". Euromaidan Press (në anglisht). 20 dhjetor 2016.
- ^ "На Крымском мосту установили новый рекорд автотрафика" [A new road traffic record was set on the Crimean bridge] (në rusisht). TASS. 16 gusht 2020.