İçeriğe atla

Jeremy Bentham

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Jeremy Bentham
Doğumu15 Şubat 1748(1748-02-15)
Londra, İngiltere
Ölümü6 Haziran 1832 (84 yaşında)
Londra, İngiltere
Çağı19. yüzyıl felsefesi
BölgesiBatı felsefesi
OkuluFaydacılık, hukuki pozitivizm, liberalizm
İlgi alanlarıSiyaset felsefesi, hukuk felsefesi, etik, ekonomi
Önemli fikirleriFaydacılık
Etkilendikleri
Etkiledikleri

Jeremy Bentham (15 Şubat 1748 – 6 Haziran 1832),[1][2][3] İngiliz faydacı filozof, hukukçu ve toplum reformucusu.[4]

İnsanları, rasyonel bir biçimde kendi çıkarlarını izleyen ve faydalarını en yüksek noktaya getirmeye çalışan canlılar olarak görüyordu.[5]

Faydacılığın kurucusu olarak da bilinir. Hayvan haklarının ilk savunucularındandır ve liberalizmin gelişiminde büyük katkıda bulunmuştur. "Ahlak ve Yasama İlkelerine Giriş" adlı yapıtında ilk kez faydacılığın bütününü ana hatlarıyla sergiledi. Medeni hukukun reform yoluyla herkese güvenlik, eşitlik ve huzur sağlayacağını düşünüyordu. Bir ateist idi. Ölümünden sonra mumyalanmayı ve kurulmasına yardımcı olduğu okulun bir salonunda cam bir kutuda sergilenmeyi vasiyet etti.

Panopticon tasarımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1791'de dünyanın en kaba adamı seçildi. Az sayıda gardiyanın çok sayıda mahpusu gözetlemesini sağlamak üzere “denetim evi” anlamında panopticon adını verdiği daire planlı bir yapı tasarladı. Bu tasarım birkaç katlık tek odalı hücrelerden oluşan bir halka üzerine kuruluydu. Her hücre bu halkanın iç kısmına açıktı ve halkanın dış cephesindeki duvarda birer pencere vardı. Halkanın ortasında mahpuslardan tamamen saklanmış konumdaki gözlemcilerin kaldığı bir nöbet kulesi yer almaktaydı. Panopticon'un temelinde yatan ilke, tek odalı hücrenin içindeki sakine saklanacak hiçbir yer bırakmaması, buna karşılık dış cephedeki duvarın penceresinden gelen dış ışığın kuledeki nöbetçilere mahpusun her hareketinin iyi aydınlatılmış bir silüetini izleme olanağını sağlamasıydı. Bentham'ın yaklaşımına göre, gözlemlenen her yanlış davranışının ceza getireceğini bilen, ama davranışlarının aslında ne zaman gözlemlendiğini bilmeyen mahpusun aklını başına toplayarak her zaman izleniyormuşçasına davranmaktan başka çaresi yoktu. Böylece mahpus bizzat kendi hareketlerini kollamak durumunda kalacaktı.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Oxford Ulusal Biyografi Sözlüğü (çevrimiçi bas.). Oxford University Press. 2014. doi:10.1093/ref:odnb/2153.  Birleşik Krallık Halk Kütüphanesi abonelik veya üyeliği gereklidir
  2. ^ Timothy L. S. Sprigge, (Ed.) (1968). The Correspondence of Jeremy Bentham: Volume I: 1752–76 (PDF). Londra: UCL Press. s. xxvii, l, 294. ISBN 978-1-911576-05-1. 3 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Şubat 2024. 
  3. ^ Johnson, Will (2012). "Ancestry of Jeremy Bentham". countyhistorian. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2018. 
  4. ^ "Jeremy Bentham". utilitarianphilosophy.com. n.d. 20 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2018. 
  5. ^ Heywood, Andrew. Siyaset. s. 106. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikisöz'de Jeremy Bentham ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jeremy_Bentham&oldid=34161256" sayfasından alınmıştır