2007 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi
 | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| Kayıtlı | 550 milletvekili | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Katılım | 448 milletvekili, %81,45 | |||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
 Cumhurbaşkanının seçildiği üçüncü tur seçimlerinin sonuçları | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
2007 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi, Türkiye'nin 11. cumhurbaşkanının belirlenmesi için yapılan seçim. Nisan ayında başlayan ve olaylı geçen süreç 28 Ağustos'ta Abdullah Gül'ün cumhurbaşkanı seçilmesiyle tamamlanmıştır.[1]
1. seçim süreci
[değiştir | kaynağı değiştir]
Seçim öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]2000 yılında seçilen 10. cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in görev süresi 16 Mayıs 2007'de dolmaktaydı.[2] TBMM, cumhurbaşkanlığı adaylığı son başvuru tarihini 25 Nisan gecesi ve ilk tur oylama gününü 27 Nisan olarak belirlemişti.[3] Seçim dönemine, başörtüsü ve laiklik tartışmalarıyla gelinmişti. Ülkenin çeşitli yerlerinde "Cumhuriyet Mitingleri" adıyla geniş katılımlı gösteriler düzenlendi ve iktidar partisinin, kendi siyasal çizgisinden bir ismi cumhurbaşkanlığına seçmesi engellenmek istendi. Seçimin kaderini ise, dört ay önce ortaya atılan 367 tartışmaları belirledi. Anayasa'nın 102. maddesine göre cumhurbaşkanı seçilebilmek için, ilk iki turda nitelikli çoğunluk (367 oy), sonraki iki turda ise salt çoğunluk (276 oy) aranıyordu. Eski Yargıtay Başsavcısı Sabih Kanadoğlu, 26 Aralık 2006'da Cumhuriyet'te yayımlanan yazısında, Anayasa'da belirtilen 367'nin sadece karar yeter sayısı değil, aynı zamanda toplantı yeter sayısı olduğunu ortaya attı. Bu görüşe göre oylamalara en az 367 kişinin katılması gerektiği, aksi halde sonucun geçersiz olacağı iddia edildi.[4] Böylece meclisteki sandalye sayısı 354 olan iktidar partisi, tek başına kendi oylarıyla cumhurbaşkanı seçemeyecekti. Aynı dönemde ana muhalefet partisi lideri Deniz Baykal, iktidar partisinin uzlaşma olmadan kendi adayını çıkarması durumunda oylamalara katılmayacaklarını ve 367 tartışmalarının ciddiye alınması gerektiğini söyledi.[5]
Oylamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]
İktidar partisi dönemin dışişleri bakanı olan Kayseri milletvekili Abdullah Gül'ü aday gösterdi.[6] Bu arada yine iktidar kanadından Ankara milletvekili Ersönmez Yarbay adaylık başvurusu yapmıştı[7] ancak Yarbay ilk tur oylaması öncesi adaylıktan çekildi. İlk tur oylama 27 Nisan'da yapıldı. Toplam 361 oy kullanılırken, Abdullah Gül 357 oy aldı. Oylamanın hemen sonrasında, CHP 367 iddiasıyla seçimi Anayasa Mahkemesine taşıdı.[8] Aynı günün akşamı Genelkurmay Başkanlığı internet sitesine, daha sonra e-muhtıra olarak anılacak, bir basın açıklaması konuldu.[9] Açıklamada seçimlerde laikliğin tartışma konusu yapıldığı ve Genelkurmay'ın bu konuda taraf olduğu söylendi. Anayasa Mahkemesi 1 Mayıs'ta verdiği kararla, 367 iddiasını kabul ederek yapılan birinci tur oylamayı iptal etti.[10] Bunun üzerine 6 Mayıs'ta yapılan iki yoklamada da toplantı yeter sayısının (367) bulunamayışı yüzünden 11. Cumhurbaşkanı seçilemedi.[11]
| Siyasi Parti | Sandalye | Oy | ||
|---|---|---|---|---|
| 1. Tur (27 Nisan 2007) |
1. Tur Tekrarı (6 Mayıs 2007) | |||
| Adalet ve Kalkınma Partisi | 352 | 352 | 352 | |
| Cumhuriyet Halk Partisi | 149 | 1 | 1 | |
| Anavatan Partisi | 20 | 2 | 2 | |
| Doğru Yol Partisi | 4 | 2 | 2 | |
| Sosyaldemokrat Halk Partisi | 1 | 0 | 0 | |
| Halkın Yükselişi Partisi | 1 | 0 | 0 | |
| Genç Parti | 1 | 0 | 0 | |
| Bağımsızlar | 13 | 13 | 11 | |
| Katılım | 541 | 357 | 358 | |
| Katılmayan | (180 boykot) | (179 boykot) | ||
Seçim sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Anayasa Mahkemesinin oylama iptali kararı üzerine, cumhurbaşkanlığı seçimi henüz tekrarlanmadan, AK Parti'den erken genel seçim kararı çıktı;[14] 24 Haziran'da seçimlere gidilmesi için meclise teklif sunuldu.[15] Daha sonra, Yüksek Seçim Kurulunun seçim takviminin işleyebilmesi için 22 Temmuz tarihi önerisine uyularak, tüm partilerin desteğiyle seçim kararı alındı.[16]
Mecliste seçim kararı alınmasının yanında, Anayasa'da bazı değişikliklere gidildi. Buna göre, genel seçimlerin yapılma süresi beş yılda birden, dört yılda bire düşürüldü. Cumhurbaşkanlığı seçiminin iptaline yol açan toplantı yeter sayısı konusu, meclisin tüm işlemlerinde üçte bir çoğunluk olarak netleştirildi. Cumhurbaşkanının meclis tarafından değil, halk tarafından iki turlu oylamayla seçilmesi kararlaştırıldı; yedi yıl olan görev süresi beş yıla düşürülerek, iki kez seçilebilmenin önü açıldı.[17] Değişiklik paketi mecliste 376 oyla kabul edilmişti.[18] Ancak yeni cumhurbaşkanı seçilemediğinden, görev süresi dolmasına rağmen görevini sürdüren Ahmet Necdet Sezer, yapılan değişiklikleri "rejimi sıkıntıya sokar" eleştirisiyle veto etti.[19] Değişiklik paketi tekrar geldiği mecliste, bu kez 370 oyla aynen kabul edildi.[20] Aynı metinle ikinci kez önüne gelen paketi veto yetkisi bulunmayan Sezer, 15 Haziran'da paketi halk oylamasına sunma kararı aldığını; ayrıca Anayasa Mahkemesine iptal davası açacağını duyurdu.[21] Yüksek mahkeme 5 Temmuz'da verdiği kararla Cumhurbaşkanlığının iptal taleplerini reddetti.[22] Değişiklik paketi 21 Ekim'de yapılan halk oylamasında, %68 oyla kabul edilerek yürürlüğe girdi.[23]
Alınan karar sonucu 22 Temmuz'da erken seçime gidildi. Seçimde %46,6 oy alan Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki AK Parti, 341 milletvekilliği ile yeniden tek başına iktidar oldu. Ancak partinin oy oranı yaklaşık %12 artmasına rağmen, Devlet Bahçeli başkanlığındaki MHP'nin de %14,3'le barajı geçmesi ve meclisteki üçüncü parti olması dolayısıyla, iktidar partisinin meclisteki sandalye sayısında düşüş oldu. %20,85 oy alan Deniz Baykal yönetimindeki CHP ana muhalefet partisi konumunu korudu. Oyları az da olsa artan partinin sandalye sayısı, yine meclise MHP'nin de girmiş olmasıyla, 178'den 112'ye kadar geriledi.[24]
2. seçim süreci
[değiştir | kaynağı değiştir]Seçim öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]22 Temmuz seçimlerinin ardından yeni oluşan meclis 4 Ağustos'ta ilk toplantısını yaptı. Meclis programında ilk olarak Meclis Başkanı seçimi gerçekleşti. 9 Ağustos'ta AK Parti'nin adayı Zonguldak milletvekili Köksal Toptan, muhalefetin de desteğiyle ilk turda 450 oy alarak başkan seçildi; MHP'nin adayı Tunca Toskay 74 oyda kaldı.[25] Aynı gün başbakan Erdoğan, artık meclisin önündeki ikinci gündem olan cumhurbaşkanlığı seçimi sürecinin yeniden başlayacağını açıkladı.[26] Seçim süreciyle birlikte Abdullah Gül'ün yeniden aday olup olmayacağı tartışma konusu oldu.[27] Partinin oylarını yükselterek tekrar tek başına iktidara gelmesinde Gül'ün cumhurbaşkanı seçilememesinin etkili olduğu görüşü öne çıktı. Bunun sonucu olarak da Abdullah Gül tarafından "bunun cumhurbaşkanlığı adaylığına ilişkin açık bir mesaj olduğu" yorumu benimsendi.[28] 13 Ağustos tarihinde kulislerde konuşulan 11. Cumhurbaşkanı adaylığı kesinleşti.[29] MHP'nin oylamalara katılacağını belirtmesiyle, yeni bir 367 krizi ortaya çıkmadı;[30] ana muhalefet partisi CHP ise ilk seçimdeki tutumunu koruyarak, oylamalara katılmayacağını açıkladı.[31] MHP'den Kayseri milletvekili Sabahattin Çakmakoğlu,[32] CHP listelerinden meclise giren DSP'li isimlerden ise Eskişehir milletvekili Tayfun İçli,[31] seçimde Abdullah Gül'e rakip isimler oldu.
Oylamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Gül 20 Ağustos'ta yapılan cumhurbaşkanlığı seçimi birinci turunda 341 oy aldı.[33] 24 Ağustos'taki ikinci turunda ise 337'de kaldı. Anayasaya göre ilk iki turda üçte iki çoğunluk olan 367 sayısına ulaşılamadığı için, 276 oyun aranacağı üçüncü tura gidildi. Abdullah Gül 28 Ağustos'ta yapılan üçüncü turda 339 oy alarak Türkiye Cumhuriyeti'nin 11. cumhurbaşkanı seçildi.[34] Böylece Nisan ayında başlayan cumhurbaşkanı seçim süreci sona erdi.
| Aday | Siyasi Parti | Oy | |||
|---|---|---|---|---|---|
| 1. Tur (20 Ağustos 2007) |
2. Tur (24 Ağustos 2007) |
3. Tur (28 Ağustos 2007) | |||
| Abdullah Gül | Adalet ve Kalkınma Partisi | 341 | 337 | 339 | |
| Sabahattin Çakmakoğlu | Milliyetçi Hareket Partisi | 70 | 71 | 70 | |
| Tayfun İçli | Demokratik Sol Parti | 13 | 14 | 13 | |
| Boş | 23 | 24 | 24 | ||
| Geçersiz | 1 | 0 | 2 | ||
| Katılım | 448 | 446 | 448 | ||
| Katılmayan | 102 | 104 | 102 | ||
Seçim sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]28 Ağustos'taki üçüncü turda seçilen Abdullah Gül, aynı gün ilerleyen saatlerde mecliste yemin ederek, bir teşekkür konuşması yaptı.[38] Gül cumhurbaşkanlığı geleneğine uygun olarak, ilk yurt dışı ziyaretini Eylül ayında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ne yaptı.[39]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Türkiye'nin 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül". Radikal. 29 Ağustos 2007. 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014.
- ^ "Sezer'in 7 yıllık sicili". Yeni Şafak. 28 Ağustos 2007. 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014.
- ^ 25 Nisan 2007. "Cumhurbaşkanlığı takvimi belli oldu". Sabah. 14 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014.
- ^ "AKP'NİN SAYISI KÖŞK'E YETMEZ". aktifhaber.com. 26 Aralık 2006. 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014.
- ^ "Baykal: Erdoğan aday olursa oylamaya katılmayız". Milliyet. 27 Aralık 2006. 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014.
- ^ "Erdoğan grup toplantısında Gül'ün ismini açıkladı". Milliyet. 24 Nisan 2007. 22 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2014.
- ^ "İlk cumhurbaşkanı adayı AK Parti'li Ersönmez Yarbay". Mynet.com. 21 Nisan 2007. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ 27 Nisan 2007. "Meclis'te 368 kişi var iddiası". Hürriyet. 6 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ "Genelkurmay geceyarısı açıklama yaptı". Yeni Şafak. 27 Nisan 2007. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ "Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turu iptal". NTV.com. 1 Mayıs 2007. 8 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2007.
- ^ "367 bulunamadı". NTV.com. 7 Mayıs 2007. 10 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2007.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 8 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
- ^ "AK Parti 'Erken Seçim' Kararı Aldı". haberler.com. 1 Mayıs 2007. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ "Erken Seçim Çanı Çaldı..." bianet.org. 2 Mayıs 2007. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ "Seçim tarihi 22 Temmuz". Mynet.com. 3 Mayıs 2007. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ "Anayasa değişiklik paketi bugün yayımlandı, referandum süreci başladı". memurlar.net. 16 Haziran 2007. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ "Anayasa değişikliği paketi kabul edildi". Sabah. 27 Mayıs 2007. 11 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ "Sezer'den veto". Milliyet. 26 Mayıs 2007. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ "5+5 yasası aynen kabul". internethaber.com. 31 Mayıs 2007. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ "5678 sayılı Kanun". Türkiye Cumhurbaşkanlığı. 15 Haziran 2007. 20 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ "ANAYASA MAHKEMESİ KARARI". Anayasa Mahkemesi. 5 Temmuz 2007. 16 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2014.
- ^ "Referandumdan "Evet" çıktı". Sabah. 21 Ekim 2007. 3 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Ak Parti ezdi geçti". Sabah. 22 Temmuz 2007. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Köksal Toptan 450 oyla Meclis Başkanı seçildi". Yeni Şafak. 9 Ağustos 2007. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Erdoğan: Köşk sürecini başlatıyoruz". Hürriyet. 9 Ağustos 2007. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Köşk için 6 senaryo". Milliyet. memurlar.net. 25 Temmuz 2007. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Gül'den 'Halk adaylığımı onayladı' mesajı". NTVMSNBC.com. 26 Temmuz 2007. 10 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2007.
- ^ "Erdoğan: Adayımız Gül, hayırlı olsun". NTVMSNBC.com. 15 Ağustos 2007. 14 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2007.
- ^ "'367 tartışmasına noktayı koydu'". Zaman. 26 Temmuz 2007. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ a b "CHP oylamaya katılmıyor". cafesiyaset.com. 10 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "haberler.com". MHP'nin Köşk Adayı Çakmakoğlu. 17 Ağustos 2007. 22 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Her parti kendi adayına oy verdi". NTVMSNBC.com. 21 Ağustos 2007. 10 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2007.
- ^ "Gül 339 oyla 11. cumhurbaşkanı seçildi". NTVMSNBC.com. 28 Ağustos 2007. 27 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2007.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 31 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Ağustos 2020.
- ^ "Yemin etti, Meclis'te teşekkür konuşması yaptı". Zaman. 28 Ağustos 2007. 28 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
- ^ "Cumhurbaşkanı Gül, İlk Yurtdışı Ziyaretini KKTC'ye Yapıyor". İhlas Haber Ajansı. sondakika.com. 17 Eylül 2007. 28 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2014.
