Antalya (il)
Antalya | |
---|---|
İlin Türkiye'deki konumu | |
İl sınırları haritası | |
Ülke | Türkiye |
Coğrafi bölge | Akdeniz Bölgesi |
İl merkezi | Antalya |
İdare | |
• Vali | Hulusi Şahin |
Yüzölçümü | |
• Toplam | 20.177 km² |
Nüfus | |
• Toplam | 2.222.562 |
• Kır | - |
• Şehir | 2222562 |
Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
İl alan kodu | 242 |
İl plaka kodu | 07 |
Resmî site T.C. Antalya Valiliği |
Antalya, Türkiye'nin bir ilidir. Merkezi Antalya olan ilin 2023 sonu itibarıyla nüfusu 2.696.249'dur.[3] Yüzölçümü 20.177 km2 olup[4] km²'ye 130 kişi düşmektedir. En kalabalık ilçesi 2021 yılı itibarıyla 591.895 kişiyle Kepez ilçesidir. Nüfus yoğunluğunun en fazla olduğu ilçe ise km2 başına 5429 kişi ile Muratpaşa ilçesidir. 19 ilçe ve belediye bulunan Antalya'nın bu belediyelerinde toplam 914 mahalle bulunmaktadır.
Tamamı Akdeniz Bölgesi'nin batısında yer alır ve Antalya Körfezi'yle Batı Torosların arasında kurulmuştur. Yüzölçümü bakımından Türkiye'nin beşinci büyük ilidir.[5] Güneyinde Akdeniz, batısında Muğla, kuzeyinde Burdur ve Isparta, kuzeydoğusunda Konya, doğusunda ise Karaman ve Mersin illeri vardır.
İlin tamamı Akdeniz Bölgesi'nin Antalya Bölümü'nde yer alır ve Akdeniz ikliminin etki sahasındadır. Yerleşim yerleri haricindeki il topraklarının büyük kısmı tahıl tarlalarıyla kaplı platolardan oluşur.[6]
Türk Silahlı Kuvvetleri Kara Kuvvetleri Komutanlığına bağlı 3. Piyade Eğitim Tugayı Komutanlığı ve Hava Kuvvetleri Komutanlığına bağlı Hava Meydan Komutanlığı Antalya'da bulunmaktadır.[7][8]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Konumu ve sınırları
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya ili Türkiye’nin güneybatısında 29° 20’-32°35' doğu boylamları ile 36° 07'-37° 29' kuzey enlemleri arasındadır. Güneyinde Akdeniz ve kuzeyinde denize paralel uzanan Toroslar ile çevrili olup, doğusunda Mersin, Konya ve Karaman, kuzeyinde Isparta ve Burdur, batısında Muğla illeri ile komşudur. İlin yüzölçümü 20.177 km2 kadardır. Bu Türkiye yüzölçümünün %2,6'sı kadarına karşılık gelir. Akdeniz Bölgesi’nin batısında bulunan Antalya ili, bölge yüzölçümünün ise %17,6’sını oluşturur.
İl arazisinin ortalama olarak %77,8'i dağlık, %10,2'si ova, %12'si ise engebeli bir yapıya sahiptir. İl alanının 3/4'ünü kaplayan Torosların birçok tepesi 2500-3000 metreyi aşar. Batıdaki Teke yöresinde geniş platolar ve havzalar yer alır. Çoğunlukla kireçtaşlarından oluşmuş bu dağlar ve platolar alanında, kireçtaşlarının erimesiyle oluşmuş mağaralar, düdenler, su çıkaranlar, dolinler, uvalalar ve daha geniş çukurluklar olan polyeler gibi büyüklü, küçüklü karst şekilleri çok yaygındır. İlin topoğrafik yönden gösterdiği değişkenlik gerek iklim, gerek tarımsal gerekse demografi ve yerleşme yönünden farklı ortamlar yaratmaktadır. Ayrı özellik gösteren bu alanlar sahil ve yayla bölgesi olarak tanımlanır.[9]
İklim
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya ili iklimi genel olarak Akdeniz iklimine girmektedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı olarak ifade edilen iklim tipi diğer bir deyişle “Mutedil Deniz ve Sıcak Deniz İklim Sınıfı”na girer, daha iç kesimlerde ise “Soğuk Yarı-Kara İklim” tipi görülmektedir. Yazın ortalama sıcaklık 28-36 ° derece arasındadır. Öğle saatlerinde termometrenin 40 ° derecenin üzerine kadar çıktığı görülür. Ocak ayında ise sıcaklık ortalama 10-20 ° derece arasında değişir. Kıyı kesiminde kar çok ender görülür, don ise ender olmakla beraber, kıyılarda her kış görülmez. Yağış olmadığı günler hava açık ve güneşlidir. İlde yıllık ortalama nispi nem %64 civarındadır.
Antalya'nın kıyı bölgesinde yazlar hem uzun hem de sıcaktır. Kışlar bile ılığa yakın serinlikte geçer. Yazın neredeyse hiç görülmeyen yağmur, en çok kış ayları ile daha seyrek olarak ilk ve sonbahar aylarında sağanak halinde yağar. Yılın ancak 40-50 günü kapalı ve yağışlıdır. Antalya, yılda ortalama 300 güneşli günü, 18.7 derece yıllık sıcaklık ortalaması ile yılın 12 ayı turizm hareketlerine açık, ender bölgelerden birisidir. Yılın dokuz ayı denize girilebilir.[10]
Depremsellik
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya, Türkiye Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi'nin hazırladığı Deprem Riski Haritası'nda Antalya ikinci dereceden deprem bölgesidir. Antalya'nın batısındaki Elmalı ilçesinden geçen Helen Yayı'nın uzantısı bulunmaktadır. Bu hat Burdur-Isparta hattında çeşitli kırıklar oluşturmuştur. Buradaki deprem riski olan yerler Antalya çevresinde olduğu için Antalya ikinci dereceden deprem bölgesi sayılmaktadır. Ama Antalya merkezli bilinen çok büyük bir deprem yoktur. Yalnızca 11 Nisan 1977'de yerin 93 km derinliğinde meydana gelen 4.6 büyüklüğünde[11] ve 28 Aralık 2013 günü saat 17.21'de 6.0 büyüklüğünde deprem olmuştur.[12]
Yerbilim
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya'da değişik yaşta ve nitelikte kayaçlar vardır. Görünür temelde paleozoyik yaşlı, kristalen şist, fillat, mermer ve kireç taşları vardır. Alanya'nın kuzeyinde yaygın olarak yüzeyleyen bu kayaçlar şiddetli tektonik olayların etkisiyle kıvrılmış ve kırılmıştır.
Dağlık kesimlerde mesozoyik ve tersiyere ait formasyonlar bulunur. İlin büyük bir kesiminde yayılım gösteren mesozoyik formasyonlar, kireç taşı, marn, filis ve serpantinden oluşmuştur. Üzerinde karstik şekillerin tipik olarak izlendiği kireçtaşları gri renkli, çok çatlaklı ve boşlukludur. Kuvaternere ait alüvyon ve pliyo kuvaterner traverten ise Antalya ovası'nda tipik olarak izlenir. Sahada deniz altında da devam eden travertenlerin toplam kalınlığı birkaç yüz metreyi geçer ve kireç taşlarında olduğu gibi karstiktir.[13]
Bitki örtüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Kıyıdan 500–600 m. yüksekliğe kadar olan yerlerde aşırı yaz kuraklığına uyan, kışın da yeşil kalan makiler egemendir.
Boyları 3–5 m.yi geçmeyen bu bitkiler arasında delice, kocayemiş, sandal, yabani çilek ve zakkum en yaygın olanlarıdır. 600-1.200 metre arasında, kızılçam ve meşelerin egemen olduğu, karışık ormanlar ya da yamaç ormanları ortaya çıkar. Kızılçamların aralarında yer yer meşelikler, daha yükseklere doğru halep çamı ile karaçamlar görülür. 1.200-2.100 metre arasında ise yüksek ormanlar diye adlandırılan ve sedir, köknar, sarıçam, kayın ve çeşitli ardıç türlerinden oluşan orman kuşağı yer alır. Özellikle Batı Toroslar'da saf sedir ormanları vardır. 2.000 metrenin üstünde iğne yapraklı ağaçlar seyrekleşir ve bodurlaşır. Bu alan 2.100-2.300 metrede sona erer ve alp çayırları denen, renkli çiçeklerle bezenmiş, yazları kurumayan yüksek otluklara geçilir. Teke Yaylası'ndaki yüksek ovalarda meşe ormanlarının tahribi sonucu oluşmuş bozkır bitkileri yetişir. Genişliği 946.466 hektarı bulan Antalya ormanlarında köknar, meşe, dişbudak, karaağaç, kocayemiş, çınar, ahlat, ıhlamur, yabani ve aşılı zeytin, kermes meşesi, mazı meşesi, sandal, sakız ağacı, mersin, tespih ağacı, defne, akça kesme, hayıt, zakkum, Keçiboynuzu, kayacık, funda, ladin, çılbırdı, cehri, katırtırnağı, kekik, patlangaç, sütleğen, dikenli mersin, deve dikeni, ballı baba, alev doda, adaçayı, safran, kanada şifa otu, tokuz otu, çakır dikeni, çiriş otu, kuşkonmaz, krizantem gibi ağaç ve ot cinsleri bulunur.[14]
Direy
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya bölgesinin ılıman iklim özelliklerine sahip olması ve bitki örtüsü çeşitliliği, yaban hayatının zenginliğini de beraberinde getirir. Geyik, tilki, sansar, sincap, alageyik, yaban keçisi, çakal, sırtlan, kurt, ayı, keklik, bıldırcın, üveyik, yaban güvercini, çulluk, turaç, karatavuk, sarıasma ve turna Antalya ilinin yaban hayatını oluşturan canlıların bir kısmıdır.[15]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya ili, Antalya güneyinin şehrinin turizm alanı ilan edilmesinden sonra hızla kalabalıklaşmıştır. Özel ve kamu sektörü yatırımları kent merkezi ve çevresinde yoğunlaşmış, bunun sonucu ortaya çıkan çalışma olanakları büyük bir nüfus akımına yol açmıştır. Turizm olanaklarının çeşitliliği buna göre tesisleşmenin gelişmişliği, her mevsim tarıma uygun toprakları, ulaşım sistemlerinin kullanışlılığı, denize kıyısı olması gibi nedenlerin göçü teşvik ediyor olması muhtemeldir.[16] 1927 sayımında nüfusu 206.270 olan il[17] nüfusu zamanla doğum oranı[18] ve göçlerle[19] katlanarak artmış ve bugün 2 milyonu geçmiştir. Göçe rağmen, 2008'de Antalya'da işsizlik oranı (%10,7) Türkiye genel işsizlik oranının (%11,9) altındaydı. İşe katılım bazındada (%57) TÜİK tarafından belirlenen 26 bölge içinde 2. konumundaydı.[18] İstihdam edilenlerin %45'i hizmetler, %5'i sanayi, %50'si tarımda çalışır (bu oranlar Türkiye için sırasıyla %49, %27 ve %24'tür).
2013'ten önce nüfusun 1.000.081'i merkez il sınırları içinde 919.648'i ilçe sınırları içindeydi. Bu durumda il nüfusunun %52'si il ve ilçe merkezlerinde, %48'i ise köy ve beldelerde yaşamaktaydı.[20] Antalya 2016 yılı itibarıyla nüfus bakımından 81 il arasında 5. sıradadır. 2.328.555 kişilik Antalya nüfusu bir önceki yıla göre 40.099 kişi artmış ve Türkiye nüfusunda Antalya payı 2,64'ten 2,92'ye yükselmiştir.[21]
Antalya il nüfusu Türkiye geneline göre daha yüksek bir eğitim düzeyine sahiptir. 2008 verilerine göre, 15 yaş üstü okuma yazma oranı toplam il nüfusunun %97'sini (erkeklerde %91, kadınlarda %86'sını) oluşturur, bu oran Türkiye için %83'tür (erkeklerde %88, kadınlarda %79). Bu farklılık özellikle nüfusun üniversite eğitimli kesiminde belirginleşir: üniversite ve yüksekokul mezunlarının toplam nüfusa oranı Antalya'da %7 dolaylarındadır Türkiye genelinde ise %5,4'tür.[22]
Antalya il nüfus bilgileri | ||||
---|---|---|---|---|
Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
1927[23] | 204.372 | 29 | %17 35.263 169.109 %83 | |
1935[24] | 242.609 | 34 | %19 | %18 43.857 198.752 %82 |
1940[25] | 256.366 | 34 | %6 | %19 49.903 206.463 %81 |
1945[26] | 278.178 | 32 | %9 | %18 48.714 229.464 %82 |
1950[27] | 311.442 | 30 | %12 | %17 53.972 257.470 %83 |
1955[28] | 357.568 | 27 | %15 | %19 67.480 290.088 %81 |
1960[29] | 416.130 | 26 | %16 | %23 95.424 320.706 %77 |
1965[30] | 486.910 | 23 | %17 | %27 129.657 357.253 %73 |
1970[31] | 577.334 | 21 | %19 | %30 176.008 401.326 %70 |
1975[32] | 669.357 | 19 | %16 | %33 223.089 446.268 %67 |
1980[33] | 748.706 | 18 | %12 | %38 280.837 467.869 %62 |
1985[34] | 891.149 | 15 | %19 | %45 397.712 493.437 %55 |
1990[35] | 1.132.211 | 11 | %27 | %53 602.194 530.017 %47 |
2000[36] | 1.719.751 | 7 | %52 | %54 936.240 783.511 %46 |
2007[37] | 1.789.295 | 7 | %4 | %63 1.127.634 661.661 %37 |
2008[38] | 1.859.275 | 7 | %4 | %69 1.273.940 585.335 %31 |
2009[39] | 1.919.729 | 7 | %3 | %69 1.331.743 587.986 %31 |
2010[40] | 1.978.333 | 7 | %3 | %70 1.392.974 585.359 %30 |
2011[41] | 2.043.482 | 6 | %3 | %71 1.450.209 593.273 %29 |
2012[42] | 2.092.537 | 6 | %2 | %71 1.492.674 599.863 %29 |
2013[43] | 2.158.265 | 5 | %3 | Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır. |
2014[44] | 2.222.562 | 5 | %3 | |
2015[45] | 2.288.456 | 5 | %3 | |
2016[45] | 2.328.555 | 5 | %2 | |
2017[45] | 2.364.396 | 5 | %2 | |
2018[45] | 2.426.356 | 5 | %3 | |
2019[45] | 2.511.700 | 5 | %4 | |
2020[45] | 2.548.308 | 5 | %1 | |
2021[45] | 2.619.832 | 5 | %3 | |
2022[45] | 2.688.004 | 5 | %3 | |
2023[45] | 2.696.249 | 5 | %0 |
Güncel nüfus verisi (2023 sonu)
[değiştir | kaynağı değiştir]TÜİK verilerine göre 2023 yılı sonunda Antalya ilinin nüfus bilgileri aşağıdaki gibidir.[46])
2023 yılı sonunda Antalya ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | |||||||
İlçe | Nüfus 2022 | Nüfus 2023 | Fark | Değişim (%) | Mahalle sayısı | Alanı km2 | Yoğunluk |
Akseki | 10.477 | 11.896 | 1.419 | 12,70 | 51 | 1544 | 8 |
Aksu | 77.623 | 80.350 | 2.727 | 3,45 | 35 | 406 | 198 |
Alanya | 364.180 | 359.891 | -4.289 | -1,19 | 102 | 1577 | 228 |
Demre | 27.691 | 27.762 | 71 | 0,26 | 17 | 329 | 84 |
Döşemealtı | 79.495 | 86.109 | 6.614 | 7,99 | 33 | 687 | 125 |
Elmalı | 40.774 | 41.240 | 466 | 1,14 | 60 | 1433 | 29 |
Finike | 49.720 | 50.688 | 968 | 1,93 | 26 | 768 | 66 |
Gazipaşa | 53.702 | 55.185 | 1.483 | 2,72 | 53 | 1111 | 50 |
Gündoğmuş | 7.188 | 8.259 | 1.071 | 13,89 | 29 | 1175 | 7 |
İbradı | 2.875 | 4.243 | 1.368 | 38,92 | 9 | 778 | 5 |
Kaş | 62.866 | 64.014 | 1.148 | 1,81 | 54 | 1750 | 37 |
Kemer | 49.383 | 49.695 | 312 | 0,63 | 12 | 412 | 121 |
Kepez | 608.675 | 614.135 | 5.460 | 0,89 | 68 | 292 | 2103 |
Konyaaltı | 204.795 | 196.498 | -8.297 | -4,14 | 39 | 546 | 360 |
Korkuteli | 56.285 | 59.295 | 3.010 | 5,21 | 58 | 2433 | 24 |
Kumluca | 73.496 | 74.353 | 857 | 1,16 | 41 | 1225 | 61 |
Manavgat | 252.941 | 258.367 | 5.426 | 2,12 | 106 | 2351 | 110 |
Muratpaşa | 526.293 | 512.700 | -13.593 | -2,62 | 55 | 96 | 5341 |
Serik | 139.545 | 141.569 | 2.024 | 1,44 | 66 | 1263 | 112 |
Antalya | 2.688.004 | 2.696.249 | 8.245 | 0,31 | 914 | 20.176 | 134 |
Konum
[değiştir | kaynağı değiştir]Konum Bilgileri | ||||||
İlçe | Kuruluş yılı[47] | Önceden bağlı olduğu ilçe | Alanı km2[4] | Rakım mt. | Merkeze km[48]* | Ulaşan Yollar[48] |
Akseki | Cumh.önce | 1.544 | 1.057 | 154 | D.695-10=>07.10 | |
Aksu | 2008 | Merkez | 406 | 18 | 18 | D.400-10, D.685-05 |
Alanya | Cumh.önce | 1.577 | 9 | 138 | D.400-12, 07.33 | |
Demre | 1987 | Kaş | 329 | 12 | 140 | D.400-07 |
Döşemealtı | 2008 | Merkez | 687 | 303 | 26 | D.650-14 |
Elmalı | Cumh.önce | 1.433 | 1.085 | 111 | D.635-03, 07.55 | |
Finike | Cumh.önce | 768 | 5 | 112 | D.400-07, D.635-04 | |
Gazipaşa | 1948 | Alanya | 1.111 | 20 | 182 | D.400-13 |
Gündoğmuş | 1936 | Akseki | 1.175 | 890 | 149 | D.695-10=>07.29, D.400-12=>07.30 |
İbradı | 1990 | Akseki | 778 | 1.038 | 172 | D.695-10=>07.06, D.687-02=>07.06 |
Kaş | Cumh.önce | 1.750 | 19 | 187 | D.400-06, 07.52 | |
Kemer | 1990 | Merkez | 412 | 5 | 44 | D.400-09 |
Kepez | 2008 | Merkez | 292 | 84 | 5 | D.400-09, D.650-14 |
Konyaaltı | 2008 | Merkez | 546 | 14 | 7 | D.400-09, 07.50 |
Korkuteli | Cumh.önce | 2.433 | 996 | 59 | /D.350-05, D.635-02 | |
Kumluca | 1958 | Finike | 1.225 | 35 | 94 | D.400-09, 07.50 |
Manavgat | Cumh.önce | 2.351 | 21 | 78 | D.400-11 | |
Muratpaşa | 2008 | Merkez | 96 | 49 | 1 | D.400 |
Serik | 1926 | 1.263 | 30 | 42 | D.400-10 | |
ANTALYA | Cumh.önce | 20.177 | 62 |
*Metropol ilçelerin merkeze uzaklıkları, kaymakamlık ile valilik arasındaki uzaklıktır.
Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]2018'de Yüksek Seçim Kurulu, en son nüfus verilerine dayanarak 2018 seçimleri için Antalya'nın çıkaracağı milletvekili sayısını 14'ten 16'ya yükseltmiştir.[49]
TBMM'de Antalya ili
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya'nın 2014 Türkiye genel seçimleri'nde 14 olan milletvekili sayısı 2018 Türkiye genel seçimleri öncesi Yüksek Seçim Kurulu tarafından 16'ya çıkarılmıştı. 2018 milletvekili seçimlerinde Antalya'da Adalet ve Kalkınma Partisi %34,96'lık oy oranıyla 6 milletvekili; Cumhuriyet Halk Partisi %29,16'lük oy oranıyla 5 milletvekili ve Milliyetçi Hareket Partisi %10,12'lik oy oranıyla 1 milletvekili, İYİ Parti %16,91 ile 3 milletvekili, Halkların Demokratik Partisi %7,33 ile 1 milletvekili çıkarmaya hak kazandı.[50]
İdari bölünüş
[değiştir | kaynağı değiştir]2013 yılında TBMM'de kabul edilen yeni Büyükşehir Belediyeleri kanunu ile Antalya iline bağlı 19 ilçe ve bu ilçe belediyeleri Antalya Büyükşehir Belediyesi'ne bağlanmış olup Antalya Büyükşehir Belediyesi'nin hizmet alanı tüm ilin mülki sınırlarını kapsamıştır. Aynı yasa ile Antalya tüm belde belediyeleri kapatılmış tüm köyler gibi bağlı oldukları ilçe belediyelerine birer mahalle olarak katılmışlardır.[51]
2024 Türkiye yerel seçimleri'ne göre ildeki ilçeler üç değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden on altısı Cumhuriyet Halk Partisi tarafından yönetilmektedir. Yine 2024 seçimlerine göre iki ilçe Adalet ve Kalkınma Partisi tarafından yönetilmektedir. Demokrat Parti ise bir ilçe yönetmektedir.[52] Antalya Büyükşehir Belediyesi ise CHP'li başkan Muhittin Böcek tarafından yönetilmektedir.
Adalet
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya'da yakın döneme kadar adliye hizmetleri, hâlen depreme dayanıklı olmadığı gerekçesiyle boşaltılan Cumhuriyet Caddesi'ndeki eski Özel İdare binasında yürütülmüş, nüfusun turizmle birlikte hızla artması ile 1993 yılında idari yargı dışındaki tüm adliye birimleri şu andaki Antalyaspor Tesisleri'nin kuzey bitişiğinde bulunan binaya taşınmıştır. Bu adliye binasının da zamanla fiziki olarak hizmete cevap vermekte zorlanması ile yine Dumlupınar Bulvarı üzeri Meltem Mahallesi'nde bulunan (Akdeniz Üniversitesi'nin doğu karşısı) Karayolları arsası üzerine yapımına 2006 yılında başlanılıp 2008 yılında hizmete girmesi ile eski binanın yaklaşık 4 katı büyüklüğünde bir binaya geçiş yapılmıştır bu sebeple Antalya'nın uzun bir süre bina sıkıntısı yaşamaması beklenmektedir.
Antalya il sınırları içerisinde hâlen 4 tane Ağır Ceza Merkezi bulunmaktadır;
- Antalya Ağır Ceza Merkezine; Kemer ve Korkuteli ilçeleri,
- Alanya Ağır Ceza Merkezine;, İbradı, Gündoğmuş ilçeleri,
- Elmalı Ağır Ceza Merkezine ise Kumluca, Finike, Kaş,
- Manavgat Ağır ceza Merkezine; Akseki, Serik
ilçeleri bağlı olarak hizmet verilmektedir.
Antalya Ağır Ceza Merkezinde Cumhuriyet Başsavcılığı teşkilatında hâlen 1 Cumhuriyet Başsavcısı, 6 Cumhuriyet Başsavcı Vekili, 103 Cumhuriyet Savcısı görev yapmakta, Antalya Adalet Komisyon Başkanlığı bünyesinde ise; 11 Ağır Ceza Mahkemesi, 35 Asliye Ceza Mahkemesi, 6 Sulh Ceza Mahkemesi, 4 Asliye Ticaret Mahkemesi, 3 Tüketici Mahkemesi, 8 Asliye Hukuk Mahkemesi, 12 Aile Mahkemesi, 3 Sulh Hukuk Mahkemesi, 4 İcra Mahkemesi, 8 İş Mahkemesi, 1 Kadastro Mahkemesi bulunmakta, bu mahkemelerde toplam olarak 156 yargıç görev yapmaktadır.[53]
Antalya'nın en büyük cezaevi, Kepez ilçesinde Antalya E Tipi Kapalı Cezaevi ve Antalya Açık Cezaevi olarak hizmet vermeye devam etmektedir. Döşemealtı ilçe sınırları içerisinde yapılan L Tipi Cezaevi de 2007 yılı Eylül ayında hizmete girmiş bulunmaktadır.
Antalya Cumhuriyet Başsavcılığı bünyesinde 2018 yılında soruşturma konusu yapılan 107.807 adet başvuru yapıldığı, Antalya'nın sürekli göç alan ve hızla kentleşen yapısına turizm bölgesi olma özelliğinin de eklenmesi ile her sene suç oranlarında % 10'a yaklaşan bir artış meydana geldiği görülmektedir.
Maliye
[değiştir | kaynağı değiştir]Maliye Bakanlığı'nın gelir ve gideri ayrı birimler altında şekillendirmesi ile Antalya'da da maliye, özet olarak gelirle ilgili olarak Vergi Dairesi Başkanlığı, gider ve Hazine ilgili olarak da Defterdarlık adı ile yeniden teşkilatlanmış bulunmaktadır.[54]
Merkezi Yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur. Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini 2014'te Büyükşehir Belediye Meclisine devretmiş ve kaldırılmıştır.
Antalya, bir büyükşehir'dir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Antalya Valisi Hulusi Şahin, Ağustos 2023/376 sayılı kararla Malatya Valisi iken atanmıştır.[55] Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Antalya'nın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
Yerel yönetim
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyükşehir belediyelerinde yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.
Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[56][57] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.
Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)
Büyükşehir yapılan illerde İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisine devrederek kaldırılmıştır.
Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı Muhittin Böcek 31 Mart 2019 seçimlerinde %50,62, 31 Mart 2024 seçimlerinde %48,71 oy oranıyla seçilmiştir.[58]
Antalya Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 107'dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 19 ilçe belediye başkanı ve 87 üye). CHP 76, AK Parti 22, MHP 10, DP 3 ve İYİ Parti 1 üyeye sahiptir.[59]
Büyükşehir ve ilçe belediye başkanlarına ait bilgiler Antalya'nın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
Altyapı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ulaşım
[değiştir | kaynağı değiştir]İl içinde karayolu, denizyolu ve havayolu ile ulaşım yapılmaktadır. Ayrıca Antalya'daki toplu taşımacılık sistemi şehir nüfusunun ulaşım ihtiyacını karşılar. Ayrıca, nüfus başına motorlu taşıt sayısında 100 kişiye 11,5 otomobil ile Türkiye'nin altıncı ilidir.
İl merkezinin doğusunda yer alan Antalya Havalimanı havayolu ile giriş çıkışı sağlayan en önemli noktadır.[60] Antalya Havalimanı'ndan Türkiye'nin hemen her iline, ayrıca Avrupa ve Orta Doğu'nun çeşitli şehirlerine[61] uçmak mümkündür. Antalya'da askeri amaçlı kullanılan 1 tane havalimanı vardır.
Karayolu ulaşımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya'da ulaşıma açık otoyol yoktur. Afyon-Antalya-Alanya Otoyolu'nun Antalya-Alanya arası ihale aşamasındadır. İl sınırları içinden merkeze gelen yollar tamamen devlet yollarıdır ve toplam uzunlukları 974 km'yi bulmaktadır. Bunlardan D.350 (Avrupa E-yolları sistemine göre ), Antalya'yı İzmir, Ege Bölgesi ve Trakya'ya bağlar,D.400 ise Antalya'nın güneyindeki Akdeniz'le paralel olarak ilerler Muğla ili sınırından Mersin ili sınırına kadar sürer.
İl içindeki diğer devlet yollarının hemen hepsi Antalya şehrine bağlıdır. Ankara şehrini diğer şehirlere bağlayan karayolları arasında D.650 yolu Karadeniz kıyısındaki Sakarya ilinin Karasu ilçesinden başlayarak Bursa ve Eskişehir sınırlarından geçerek Kütahya'ya oradan Afyonkarahisar'a, daha sonra da Burdur ilinden geçerek Antalya şehri'ne bağlanır. D.685 Antalya - Isparta bağlantısını sağlar. D.687 Antalya - Konya arası ulaşımın Beyşehir'e kadar olan kısmını oluşturur. İl sınırı içindeki başka bir devlet yolu olan D 635 de kuzeyde Burdur ilinin beldesi Kızılkaya, Bucak'tan başlayıp Korkuteli ve Elmalı'dan geçerek Finike'de D.400 ile bağlanarak son bulur.
İl sınırları içinde, toplam uzunluğu 850 km'yi bulan il yolları;
|
|
Şehir içinde ilçeler arası ulaşımı sağlayan birçok otobüs firması hizmet vermektedir. Antalya Şehirlerarası Otobüs Terminali şehir merkeziyle il içinde ve dışındaki bağlantıların sağlandığı merkezdir. Otobüs Terminali'nin şehrin hafif raylı sistemi Antray'ın Otogar ve Batıgar istasyonları ile bağlantıları vardır.
Kentlerde toplu taşımacılık
[değiştir | kaynağı değiştir]İl merkezinde kent içi toplu ulaşımda yolcu bazında en çok karayolu tercih edilir. İlde bu hizmeti Antalya Büyükşehir Belediyesi'nin ulaşım birimi kırmızı otobüsler,[62] halk otobüsleri ve minibüslerle sağlar.
Antalya merkezinde 1999'da Müze-Zerdalilik hattında hizmet veren Nostaljik Tramvay'la, 2009'da Fatih-Meydan hattında çalışmaya başlayan Antray şehir içindeki hafif bir raylı sistemlerdir. Aksu'da yapılan Expo 2016 nedeniyle Fatih-Meydan hattı, Antalya Havalimanı'nı da içine alacak şekilde uzatılarak Fatih-EXPO ve Fatih-Havalimanı hatları oluşturulmuş, toplam 16 olan durak sayısı 31'e yükselmiştir.[63]
Antalya'da 2012 yılında hizmete başlayan Antalya Deniz Otobüsü sistemiyle, Antalya Yat Limanı-Kemer Yat Limanı arasında haftasonları karşılıklı üçer seferle yolcu taşınır.[64]
Antalya'ya ilin ilçe ve beldelerinden, ayrıca Burdur ve Isparta merkez ve ilçelerinden karşılıklı günlük otobüs seferleri düzenlenir.[65]
Demiryolu
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya, Bursa'dan sonra demiryolu hattı olmayan, nüfusu en yüksek ikinci büyükşehir'dir. Bu durumun temel sebebi, Antalya'nın iç kesimlerle bağlantısındaki coğrafi engellerdir. Antalya'nın kuzey ve batısını saran Toros dağları, hem karayolu hem de demiryolu çalışmalarını kısıtlamakla beraber, yapılan yatırımlar için gerekli maliyeti artırmaktadır.
Antalya için düşünülen ilk demiryolu projesi Antalya - Afyon Demiryolu Projesi'dir. İlk olarak 1919 yılında bölgeyi işgal eden İtalyanların düşündüğü ve yapımı için Osmanlı Devleti'nden ayrıcalık edinmeye çalıştıkları Burdur-Antalya demiryolu projesini İngilizler de Afyonkarahisar-Antalya hattında gerçekleştirme planlarını yapıyorlardı.[66] Ama bu girişimler sonuçsuz kaldı.
Afyon-Antalya Demiryolu hattı projesinin yeniden ele alınması ulusal mücadele hareketinin başarıya ulaşması ve Ankara’da kurulan TBMM Hükümeti'nin yönetimi ele almasından sonra 1923 yılında gündeme geldi. Ağustos 1923'te hazırlanan Türkiye Devleti Nafia Vekaleti, Umur-ı Nafia Programında öncelik demiryollarına verildi.[67]
Bu programda 3. grupta 13 yola yer verildi. Bu yollardan biri Antalya-Aziziye-Bahadır-Karakuyu-Afyon hattının inşası ihtiyaç duyulan demiryolu hatları olarak belirlendi. Aynı zamanda limanlar demiryolu programının bir uzantısı olarak ele alındı ve programın ikinci aşamasında Antalya Limanı’nın yapılması planlandı. Ancak bu planlar yapıldığında Türkiye'de cumhuriyet henüz ilan edilmemişti ve yönetimin yasal gücü sınırlıydı. Bu yüzden konuyla ilgili çalışmalar 1927'ye kadar ertelendi. Bu dönemde işi üstlenmesi planlanan Aydın Demiryolu Şirketi projeyi kendi yararına bulmayınca[68] Afyon-Antalya demiryolu projesinin çalışmaları 1933'e kaldı.
Proje, TBMM’de 4 Mart 1933 tarihinde “Afyon Karahisar-Antalya demiryolunun inşası” konusu İcra Vekilleri Heyeti'nin toplantısında görüşülerek meclise sunulması kararlaştırıldı ve Başbakan İsmet İnönü tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı'na arz sunuldu.[69] Bu kanunla ilgili milletvekilleri de görüşlerini genel kurula sundular. 1 Nisan 1933 tarihinde TBMM Meclis Genel Kurulu'ndaki oylamaya katılan 195 vekilin oy birliğiyle kabul edildi ve kanun tasarısı yasalaştı.
Kanun 4 Nisan 1933 tarihinde resmi gazetede yayınlandı. Kanunda Afyonkarahisar'dan başlayarak Antalya'ya ve en çok 4 senede tamamlanması istenilen demiryolu inşası için 25 milyon TL'nin harcanmasına ve gelecek seneler içinde resmi sözleşme yapılması için gerekli izin bu kanun tarafından verildi.
Bu demiryolu hattının temel atma töreni 28 Ağustos 1934 günü Afyon, Burdur, Isparta ve Antalya halkı ve yetkililerinin kutlamalarıya yapıldı. Bayındırlık Müsteşarı Arif Bey'in başkanlık ettiği bu törene Antalya milletvekilleri Rasih, Numan ve Haydar Bey'ler de katıldılar.[70]
Çalışmaları başlanan hat çeşitli zorluklara ve bu zorlukları aşmak için çıkan kararnamelere[71] birlikte Ekim 1936'da Burdur istasyonuna ulaştı ve böylece hattın 136 km'lik kısmı tamamlandı. Hattın Burdur'dan Korkuteli'ye doğru yapılacak olan 108 km'lik bölümü için 4 yıl süre ve 8 milyon TL kadar değer biçildi. Maliye Bakanlığı, Burdur-Korkuteli hattının inşası için yeni bir ödenek ayıramayacağını bildirdi ve kanun tasarısının TBMM'ne sevkinin ertelenmesinin zorunlu olduğunu açıkladı.[72]
Maliye Bakanlığı'nın bu yazısına karşılık Başbakanlık ve Genelkurmay Başkanlığı hattın Burdur-Korkuteli kısmının tamamlanmasını istediler.[73] Yeniden bu konuda çalışmalar yapan Maliye Bakanlığı bir süre sonra yazdığı cevapta gerekli kaynağın bulunamadığını ve projenin ertelendiğini açıkladı.
1930'lı yılların sonundan, 2010'lu yıllara kadar Antalya'ya bir demir yolu hattının getirilmesi konusunda çalışma yapılmadı. İlk olarak 2011 yılında gündeme gelen konuyla ilgili 2012 yılında TCDD Genel Müdürü Süleyman Karaman, Antalya'nın Yüksek Hızlı Tren sistemiyle demiryolu ulaşımına bağlanacağını açıkladı.[74] 2012'de Başbakan Recep Tayyip Erdoğan da Ulusa Sesleniş konuşmasında 10 yıl içinde Antalya, Kars, Diyarbakır ve Edirne'ye de hızlı tren hattının yapılacağını açıkladı.[75]
Antalya için düşünülen demiryolu projelerinin ilki Antalya - Eskişehir arasında yapılarak kentin İstanbul'la bağlantısının sağlanması amacını taşıyor. İkinci proje ise Antalya'nın Nevşehir'le olan bağlantısının yapılacak olan Manavgat-Konya hattı üzerinden sağlanmasını ve böylece bir turizm hattının oluşturulmasını hedefliyor.[76]
Havayolu
[değiştir | kaynağı değiştir]1960 yılında hizmete açılmış olan Antalya Havalimanı, Türkiye'nin Akdeniz kıyısındaki başlıca turizm ve tatil merkezi olan Antalya'nın şehir merkezinin 10 km. doğusunda yer almaktadır. Büyük ve modern havalimanı, özellikle yaz aylarında Türkiye'nin güney sahillerine gelen milyonlarca yerli ve yabancı turisti ağırlamaktadır. 2007 yılında Antalya Havalimanı dış hatlarda yolcu sayısı ilk kez İstanbul Atatürk Havalimanı ve Sabiha Gökçen Havalimanı toplam yolcu sayısını aşarak, resmî olarak "Türk turizminin başkenti" unvanını kazandı.[77][78] Yolcu trafiğine göre Avrupa'nın en kalabalık havalimanları listesine göre Avrupa'nın 14. en yoğun havalimanıdır. 1 adet iç hatlar 2 adet dış hatlar terminaline sahip olan havalimanı,[79] Türkiye'deki Havaalanları İstatistiklerine göre, toplam yolcu trafiği bakımından ikinci havalimanıdır. Şu anda yaklaşık 13.000.000 m2 araziye sahiptir.[80]
Enerji
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya'nın nüfusu itibarıyla enerji tüketimindeki payı fazladır. Elektrikte günlük tüketim miktarı normal şartlarda 12 milyon kilowatt/saattir. Ancak yaz aylarında klima kullanımının da artmasıyla birlikte bu ihtiyaç 18 milyon kilowatt/saate yükselmektedir. Günlük üretim miktarı da 3-3,5 milyon kilowatt/saat civarındadır. 2009 yılı itibarıyla, toplam elektrik 198,4 milyar kwh üretiminin olan Antalya'nın bu üretimin %48.6'sı doğalgazdan, %21.7'si yerli kömürden, %18.5'i hidrolik kaynaklardan, %6.6'sı ithal kömürden, %3.4'ü sıvı yakıtlardan, %0.76'sı rüzgârdan ve %0.34'ü jeotermal ve biyogazdan sağlanmıştır.[81] Bu enerjinin üretimi için ihtiyaç olan su Antalya'ya yağışlardan karşılanır. Antalya yıllık 1224,2 kg/m2 yağış düşmektedir.[82] Bu yağıştan gelen su şehir şebeke suyunda kullanılır. Ancak Antalya'daki su kaynaklarının çoğu, karstik yapısından dolayı yer altı sularıdır.
Antalya'ya ilk doğalgaz hattı 2010 yılında Antalya Organize Sanayi Bölgesi'ne çekilmiş ve burada kullanılmıştır. 2011 yılında bu hat şehir merkezine ulaşmış ve ana hatlar şehre yerleştirilmiş ve bazı mahallelere hatlar çekilmiştir.[83][84] Antalya'daki doğagazın kullanımı ev, sanayi ve sera olarak üç kolda kullanılması planlanmakta ve yıllık bazda tüketimin 2020 yılında 1 milyar metreküpü bulması düşünülmektedir.[85]
Antalya yılda 300 gün güneş gören bir kenttir.[86][87] 2010 yılında il merkezinde kurulan Güneşev'le birlikte Antalya'da güneş ve rüzgâr enerjisinden de yararlanılmaktadır. Halka açık bir şekilde tasarlanan Güneşev'de enerjiyi sağlayan güneş ve rüzgâr panelleri dışında sera, AR-GE birimi, seminer salonu yürüyüş alanları gibi bölümler de vardır.[88][89]
Sağlık
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya ilinde devlet, üniversite ve özel hastaneler tarafından sağlık hizmetleri verilir. İlde 2009 itibarıyla 37 tane Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı'na bağlı, 1 üniversitelere bağlı, 16'sı özel hastane[90] olmak üzere toplam 67 hastane[91] ve 1 ağız ve diş sağlığı merkezi bulunmaktadır. En büyük hastaneler arasında Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi, Antalya Atatürk Devlet Hastanesi, Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi'dir. (950 yataklı).[92]
İlde sıcak su kaynakları sınırlıdır. Sağlık turizmine elverişli değildir.[93]
Günümüzde sağlık turizmi tanımı yer altı sıcak su kaynakları ile sınırlı olarak değerlendirilmemektedir. Bir ülkeden bir başka ülkeye tanı ve tedavi için seyahat etmeye verilen isim de sağlık turizmidir. Mevcut özel hastanelerin kalitesi ve devlete bağlı hastanelerin son yıllarda gerçekleştirdiği önemli operasyonlar sayesinde Antalya popüler sağlık turizm noktalarından biri haline gelmiş olup bu kapsam da turlar düzenlenmektedir[94]
Yeşil alanlar, eğlence ve dinlenme alanları, mesire yerleri
[değiştir | kaynağı değiştir]İlde kişilerin eğlenmeleri, dinlenmeleri ve doğaya yakınlaşabilmelerine olanak sağlayan kent parkları ve şehirlerin dışında bulunan, korunmaya alınmış doğal bölgeler bulunmaktadır. Bunların bir bölümü göl, gölet ve baraj gölleri etrafındaki yeşil alanlardır, bir bölümü ise yayla ve ormanlık bölgelerdir.
Önemli kentsel yeşil alanlar arasında Antalya Kent Orman, Atatürk Parkı, Kepez Kent Orman sayılabilir.
Eğlence parkı olarak Antalya'daki en büyük park özel bir işletmeyle yönetilen Aktur Park'tır.[95] Diğer modern eğlence alanları arasında şehirdeki 3 adet aquapark,[96] Konyaaltı, Lara sahilleri, Beachpark özellikle yaz tatili için kullanılırken bunun yanında Saklıkent de kış aylarında kayak yapma olanağı sağlayan tesislere sahiptir.
Korunmuş tabiat alanları arasında Antalya-Korkuteli karayolundaki Güllük Dağı Millî Parkı, Kemer'deki Olimpos Dağı Millî Parkı ve Düden ve Kurşunlu Şelalesi bulunmaktadır. Diğer korunan alanlar arasında Damlataş ve Karain Mağarası ile Güver Uçurumu vardır.
İlin çeşitli yerlerindeki mesire alanları, piknik ve dinlenme olanakları sunar. Manavgat'taki Köprülü Kanyon'da piknik alanları, rafting olanakları, Antalya'nın batısında Korkuteli-Antalya sınırının olduğu kısımdan güneydeki Kumluca'ya kadar olan kısım büyük ölçüde ormanlarla kaplıdır.[97] Bu alanalarda da piknik alanları, çocuk parkı, restoran ve benzeri olanaklar temin edilmiştir. Kent merkezi'nin batısındaki Feslikan Yaylası'ndaki mesire yerinde göl ve orman manzaraları bulunur ve ziyaretçilerin doğa sporları, doğa yürüyüşleri yapması mümkündür. Yaz aylarında düzenlenen festivallerde yağlı güreş karşılaşmaları yapılmakta konserler verilmekte eğlenceler düzenlenmektedir.[98] Yine kentin batısındaki Doyran beldesinin göleti kenarı mesire için, gölet de balıkçılık için uygundur.
Bugün, şehiriçi rekreasyon alanları parklar, korular ve sahillerden oluşmaktadır. Ancak bu ögeler de çarpık ve kaçak kentleşme nedeniyle Antalya'nın her yanına dengeli bir biçimde dağılım gösterememiş, daha çok sahil kenarında ya da sahile yakın yerlerde toplanmıştır.[99]
Açıkhava alanları dışında son yıllarda sayıları hızla artan alışveriş merkezleri de, sundukları olanaklarla dinlence alanı olarak sınıflandırılabilmektedirler. İldeki alışveriş merkezi olarak adlandırılacak yapılar şehir merkezinde toplanmıştır. İlin önde gelen alışveriş merkezleri arasında Antalya 5M Migros,[100] Antalya Kipa,[101] Laura,[102] Shemall,[103] Deepo,[104] Özdilekpark[105] Terracity 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[106] MarkAntalya[107] ve Erasta[108] gibi mekânlar yer almaktadır.
Medya
[değiştir | kaynağı değiştir]Antalya ilinde gazetecilik faaliyetleri Osmanlı Devleti'nin son dönemine rastlar. 1920 yılında Haydar Rüştü Öktem'in, “Antalya’da Anadolu” isimli gazeteyi yayınlaması ile Antalya'da gazetecilik hayatı başlamıştır. Bu gazete, Millî Mücadele süresince önemli görevler yerine getirmiştir. Antalya'nın merkezinde, “Antalya’da Anadolu” gazetesini, daha birçok gazete ve derginin yayını takip etmiştir.
Televizyon yayınları da ağırlıklı olarak yerel ölçektedir. Bugün ilde Kanal V ve Lider Haber sürekli yerel televizyon yayını yapmaktadır. Geçmişte yayın yapan TV kanalları arasında ETV, Kanal 07, Tim TV ve Akdeniz Radyo Televizyonu vardır.
Antalya ilinde yerel basın oldukça gelişmiştir, Antalya'da sürekli yayın yapan 11 yerel gazete[109] vardır. Yerel gazetecilikle ilgili iki meslek kuruluşu vardır: Antalya Gazeteciler Cemiyeti ve Antalya Basın Cemiyeti.
Yayından kalkmış yerel gazeteler: |
Yayından kalkmış dergiler: |
Yerel gazeteler[109]:
|
Radyolar[117]:
|
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ "Antalya Yüzölçümü". YerelNET. 2 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2020.
- ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2023". 8 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2024.
- ^ a b Millî Savunma Bakanlığı-Harita Genel Komutanlığı
- ^ "İstatistiklerle Türkiye". TÜİK. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2012.
- ^ "İllere Göre Tarım Alanları". TÜİK. 2011. 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2012.
- ^ "ESKİ CEPHANELİK ÇEVRE AYDINLATMASI VE 8 ADET MÜHİMMAT DEPOSU İÇ AYDINLATMA ONARIMI". TÜİK. 2012. 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
- ^ "Antalya Askeri Kuruluşların Telefon numaraları". TÜİK. 2012. 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246441/h/2-dundenbuguneantalya-1cilt-2cografidurum.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dünden Bugüne Antalya Dergisi Sayfa 73-74
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246441/h/2-dundenbuguneantalya-1cilt-2cografidurum.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dünden Bugüne Antalya Dergisi Sayfa 74
- ^ Google Earth 1.2.183.7 sürümü
- ^ "Antalya'yı sallayan DEPREM - 28.12.2013". bugun.com.tr. 28 Aralık 2013. 2 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2014.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246441/h/2-dundenbuguneantalya-1cilt-2cografidurum.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dünden Bugüne Antalya Dergisi Sayfa 47
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246441/h/2-dundenbuguneantalya-1cilt-2cografidurum.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dünden Bugüne Antalya Dergisi Sayfa 71
- ^ "T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Antalya Yaban hayatı". 26 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246449/h/5-dundenbuguneantalya-1cilt-5tarih-iii.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sayfa 195
- ^ a b Türkiye İstatistik Kurumu (2009). Bölgesel Göstergeler TR51 Ankara 2008. Türkiye İstatistik Kurumu. s. 12-19. ISBN 978-975-19-4567-9. 14 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2014.
- ^ http://www.antalya.gov.tr/icerik/12/161/rakamlarla-antalya.html#kopru 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Altbaşlık: İllerin aldığı göç
- ^ http://www.antalya.gov.tr/icerik/12/161/rakamlarla-antalya.html#kopru 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Altbaşlık: Antalya ilçesinde nüfus
- ^ TÜİK 1 Şubat 2018 verileri
- ^ "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Nüfus Sayımı Sonuçları - Bitirilen eğitim düzeyi, cinsiyet ve yaş grubuna göre nüfus - 2008 - Antalya". Erişim tarihi: 21 Ağustos 2011.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016.
- ^ . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ^ a b c d e f g h i
- "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Antalya Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Antalya Nüfusu". nufusune.com.
- "Antalya Nüfusu". nufusubu.com.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.
- ^ İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
- ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020.
- ^ "Kanun No. 5216". 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246435/h/7kurumsalyapi.pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sayfa 47
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246435/h/7kurumsalyapi.pdf 14 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sayfa 67
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Ağustos 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2020.
- ^ "Antalya Havalimanı resmî sitesi, Hakkımızda sayfası". 1 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 15 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2014.
- ^ Muhammet Güçlü, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında ATSO, Antalya 1997, s.6
- ^ İlhan Tekeli, S.İlkin; “1923 Tarihli Umur-ı Nafia Programı”, IX T.T.K, Ankara: 21-25 Eylül 1986, T.T.K., Ankara, C. 3, 1989, s.1657.
- ^ Cumhuriyet Arşivi, “Afyon-Antalya Arasında Yapımı Tasarlanan Demiryolu İnşası”, 030 18 01 025 413
- ^ Afyon Karahisar-Antalya demiryolunun inşası hakkında 1/540 numaralı kanun layihası ve Nafia ve Bütçe encümenleri mazbataları sıra no:103.
- ^ 29 Ağustos 1934 Cumhuriyet Gazetesi “Afyon-Antalya Demiryolu”, s.1-6.
- ^ http://www.antalyakulturturizm.gov.tr/dosya/1-246449/h/5-dundenbuguneantalya-1cilt-5tarih-iii.pdf 27 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sayfa 216
- ^ Cumhuriyet Arşivi “Burdur-Korkuteli Hattı” 030.10.151.724
- ^ Cumhuriyet Arşivi “Burdur-Antalya” 030.10.151.72.4
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 21 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2015.
- ^ "NUMBER OF PASSENGERS IN ANTALYA'S INTERNATIONAL FLIGHTS HIGHER THAN ISTANBUL". World Bulletin. 16 Eylül 2007. 11 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2008.
- ^ Yanik, Vahide (17 Eylül 2007). "Türkiye uçtu, dünya rekoru kırdı". DHA. Hürriyet. 21 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2008.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 8 Mart 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 26 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2012.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ http://www.antalya.gov.tr/icerik/12/161/rakamlarla-antalya.html#kopru 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Altbaşlık:Sağlık
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ "Antalya İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Sağlık Turizmi". Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı. 26 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2012.
- ^ "Antalya Sağlık Turizmi Derneği". Antalya Sağlık Turizmi Derneği. 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2016.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 13 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.
- ^ "Beton yığını çok yeşil alan yok". 27 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2010. (WebCite® 28 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- ^ "Migros Alışveriş Merkezi". 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ "Kipa Alışveriş Merkezi". 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ "Laura Alışveriş Merkezi". 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ "Shemall Alışveriş Merkezi". 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ "Kanyon Alışveriş Merkezi". 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ "Özdilekpark Aışveriş Merkezi". 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011. )
- ^ "Terracity Alışveriş Merkezi". 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2011.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2014.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 17 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024.
- ^ Muhammet Güçlü, XX. yüzyılın İlk Yarısında Antalya, Antalya-1997, s.91-92.; Muhammet Güçlü,” Antalya’da Mahalli Basının İlk Yirmi Yılı (1920-1940)”, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Düşünceler Dergisi, İzmir-1996, 9/177.
- ^ Muhammet Güçlü, XX. yüzyılın İlk Yarısında Antalya, Antalya-1997, s.92
- ^ Türkiye Cumhuriyeti Devlet Salnamesi (1927-1928), İstanbul–1928, s.454
- ^ Şelale Gazetesi, Sayı:1, Antalya-8 Ocak 1947, s.4
- ^ Doğu Dergisi, Sayı:9, Antalya-31 Temmuz 1338/1922, s.1.
- ^ Çağlayan Dergisi, III, Sayı:23/8-13, Antalya-Ocak-Mayıs 1944, s.3.
- ^ Türk Akdeniz Dergisi, I, Sayı:1, Antalya- Şubat-1937, s.7
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2011.