İçeriğe atla

Daron Acemoğlu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Daron Acemoğlu
2016'da Acemoğlu
DoğumKamer Daron Acemoğlu
3 Eylül 1967 (57 yaşında)
Kadıköy, İstanbul, Türkiye
Etnik kökenErmeni
Vatandaşlık Türkiye
 ABD
EğitimGalatasaray Lisesi
York Üniversitesi
Londra Ekonomi Okulu
Evlilik
Çocuk(lar)2
ÖdüllerNobel Ekonomi Ödülü (2024)
Resmî siteMIT sayfası
Kariyeri
DalıSiyasi ekonomi
Ekonomik büyüme
Kalkınma ekonomisi
Çalışma ekonomisi
Doktora
danışmanı		Kevin W. S. Roberts
Doktora öğrencileriRobert Shimer · Mark Aguiar · Pol Antràs · Gabriel Carroll · Melissa Dell · Benjamin Jones · Ufuk Akçiğit
EtkilendikleriJoel Mokyr · Kenneth Sokoloff · Douglass North · Seymour Martin Lipset · Barrington Moore
Daron Acemoglu ve James Robinson'ın Why Nations Fail: Origins of Power, Poverty and Prosperity (Ulusların Düşüşü: Güç, Refah ve Yoksulluğun Kökenleri) eseri

Kamer Daron Acemoğlu (d. 3 Eylül 1967), Türk-Amerikalı ekonomist ve akademisyendir.[1] 1993'ten beri Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde ders vermektedir ve halen Elizabeth ve James Killian Ekonomi Profesörüdür. 2019'da MIT'de Enstitü Profesörü seçildi. 2005'te John Bates Clark Madalyası, 2024'te Nobel Ekonomi Ödülü aldı.

Acemoğlu, 2011 yılında Amerikalı ekonomistler arasında yapılan bir ankette, “60 Yaş Altı Yaşayan Favori Ekonomistler” listesinde Paul Krugman ve Greg Mankiw'in ardından üçüncü sırada yer aldı. 2015 yılında, Research Papers in Economics (RePEc) verilerine göre son 10 yılın en çok atıf alan ekonomisti seçildi. Open Syllabus Project'e göre Acemoğlu, Greg Mankiw ve Paul Krugman'dan sonra ekonomi dersleri için üniversite müfredatlarında en sık atıfta bulunulan üçüncü yazardır.

İlk yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kamer Daron Acemoğlu, 3 Eylül 1967'de Ermeni bir ailenin çocuğu olarak İstanbul'da doğdu.[2][3] Babası Kevork Acemoğlu (1938-1988) ticaret avukatı ve İstanbul Üniversitesi'nde öğretim görevlisiydi. Annesi İrma Acemoğlu (ö. 1991) ise Kadıköy'deki Aramyan Uncuyan Ermeni İlk ve Ortaokulu müdürüydü.[4][5] 1986'da Galatasaray Lisesi'nden mezun oldu.[6] Gençliğinde siyaset ve ekonomiyle ilgilenmeye başladı. 1989'da ekonomi alanında lisans derecesini aldığı York Üniversitesi'nde ve 1990'da ekonometri ve matematiksel ekonomi alanında yüksek lisans ve 1992'de ekonomi alanında doktora derecesini aldığı Londra Ekonomi Okulunda eğitim gördü.[7] Doktora tezinin başlığı "Makroekonominin Mikro Temelleri Üzerine Denemeler: Sözleşmeler ve Ekonomik Performans" idi. Doktora danışmanı Kevin W. S. Roberts'tır. LSE'deki doktora sınavını verenlerden biri olan James Malcomson, tezinin yedi bölümünden en zayıf üçünün bile “doktora vermek için fazlasıyla yeterli” olduğunu söyledi.[8] Arnold Kling, doktorasını aldığı yaş (25) nedeniyle onu bir harika çocuk olarak nitelendirdi.[kaynak belirtilmeli]

Akademik kariyeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
2009 yılında Acemoğlu

1992-1993 yılları arasında Londra Ekonomi Okulunda ders verdi. 1993'ten itibaren akademik kariyerine ABD'de Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde (MIT) devam etmektedir. 2000 yılında ekonomi profesörü ve 2019 yılında da, üniversitede bir öğretim üyesine verilebilecek en yüksek unvan olan enstitü profesörü ünvanını almıştır.

MIT'deki akademik kariyerinin ilk yıllarında, The Economic Journal'da yayınlanan “Consumer Confidence and Rational Expectations: Are Agents' Beliefs Consistent With the Theory?" (Tüketicinin Kendine güveni ve Rasyonel Beklentiler: Faillerin İnançları Teori ile Tutarlı mıdır?) başlıklı makalesi "1996 yılının en iyi makalesi" ödülüne değer görüldü. 2005 yılında ekonomi bilimine en büyük katkıyı yapan 40 yaş altındaki bir bilim insanına her iki yılda bir verilen John Bates Clark madalyasına layık görüldü. Siyaset bilimci James A. Robinson’la birlikte yazdığı Economic Origins of Dictatorship and Democracy (Diktatörlük ve Demokrasinin Ekonomik Kökenleri) 2006 yılında yayımlandı. Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) tarafından 2006 yılında Sosyal Bilimlerde Bilim Hizmet ve Teşvik Ödülü'ne layık görüldü.[9]

Acemoğlu ve Robinson'un 2012 yılında yayımlanan Why Nations Fail: Origins of Power, Poverty and Prosperity (Ulusların Düşüşü: Güç, Refah ve Yoksulluğun Kökenleri) adlı kitabı The New York Times'ın çok satan kitaplar listesine de girdi. Acemoğlu ve Robinson bu kitapta, uluslararasındaki refah farklarının ana nedeninin coğrafi, tarihi ya da kültürel faktörler olmadığını; farklılığın temel nedeninin ulusların sahip olduğu ekonomik ve siyasi kurumların niteliğinde yattığını öne sürmüştür.[10]

Klasik büyüme ve kalkınma teori ve modellerine farklı bir perspektifle yaklaşımı nedeniyle Sosyal Bilimler dalında 2013 yılı T.C. Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'nün, Acemoğlu'na verilmesi uygun görüldü.[11] Acemoğlu'na ödülü, 24 Aralık 2013 tarihinde gerçekleşen törende Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından verilmiştir.[12]

Utrecht, Bilkent, Bath, Boğaziçi ve Atina üniversiteleri ile Paris'teki École Normale Supérieure tarafından fahri doktor unvanıyla ödüllendirilen.[13] Acemoğlu'na 2019 yılında MIT tarafından "Enstitü Profesörü',[14] 2021 yılında İngiliz Akademisi tarafından Onur Üyesi unvanı verilmiştir.[15]

2024'te, "kurumların oluşumu ve refaha etkilerine ilişkin çalışmalarından" dolayı Simon Johnson ve James Robinson ile birlikte Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan grubun içinde yeraldı.[16][17] Acemoğlu, Nobel Ekonomi Ödülü kazanan ilk Türk ve Orhan Pamuk ile Aziz Sancar'dan sonra Nobel Ödülü kazanan üçüncü Türk oldu.

Acemoğlu, Review of Economics and Statistics ve Journal of Economic Growth dergilerinin yardımcı editörlüğünü yürütmektedir. Bilim Akademisi üyesidir.[18]

Eleştiriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Daron Acemoğlu 2008 küresel finansal krizi ertesinde yayınlanan bir makalesinde, krizin iktisatçıların daha önce kabul etmiş olduğu belli başlı varsayımları sorgulaması için bir fırsat olduğunu öne sürmüş ve bu varsayımları veri alan iktisatçılar arasına kendisini de dahil etmiştir.[19] Robinson ve Verdier ile birlikte yazdığı "Hepimiz Daha Çok İskandinavlar Gibi Olamaz mıyız?" kapsamlı bir sosyal güvenlik ağına, refah devletine ve daha sınırlı eşitsizliğe dayalı toplumlar." "Bütün ülkeler daha geniş bir güvenlik ağı ve daha eşitlikçi bir yapıyla 'İskandinavyalılar' gibi olmak isteyebilir" sonucuna vardılar, ancak ABD "acımasız [kapitalizm] lideri" olmaktan çıkarsa, ekonomik büyüme tüm dünya küçülürdü. The New York Times için 2015 yılında yazdığı bir yazıda ABD'nin İskandinav modelini benimsemesine karşı çıktı. Tekrar savundu: "ABD vergilendirmeyi Danimarka seviyelerine yükseltirse, büyüme ve refah için olumsuz sonuçlarla birlikte girişimciliğin ödüllerini azaltacaktır." İskandinavya'nın yoksulluğu azaltma, vatandaşları için eşit koşullar yaratma ve daha yüksek sosyal hareketlilik deneyimine övgüde bulundu. Bu, ampirik olarak ABD'nin ekonomik büyümesinin acımasız ve sevimli politikalardaki ayrışmadan önce geldiğini ve gelişmiş ülkeler için eşitsizlik ile yenilik arasında bir ilişki olmadığını savunan Lane Kenworthy tarafından eleştirildi.

Kişisel hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Acemoğlu, ABD vatandaşlığına geçti, İngilizce ve Türkçe bilmektedir, biraz da Ermenice konuşmaktadır.[20] MIT'de elektrik mühendisliği ve bilgisayar bilimleri profesörü olan Asuman Özdağlar ile evlidir,[21] kendisi eski Türk bakanlarından İsmail Özdağlar'ın kızıdır. Birlikte birçok makale yazdılar.[22] 2015 yılı itibariyle Newton, Massachusetts'te iki oğulları Arda ve Aras ile birlikte yaşamaktadırlar.[23]

Ödüller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Prof. Dr. Daron Acemoğlu'na Nobel Ekonomi Ödülü'nü Getiren Makale". YouTube. BloombergHT. 15 Ekim 2024. Erişim tarihi: 15 Ekim 2024. 
  2. ^ Sorman, Guy (2013). Economics Does Not Lie: A Defense of the Free Market in a Time of Crisis. Encounter Books. s. 31. ISBN 978-1594032547. ...Daron Acemoğlu, an Armenian from Turkey... 
  3. ^ Kömürcüler, Güneş (24 Haziran 2013). "'Turkish economy at high risk, but not due to Gezi protests,' MIT economist says". Hürriyet Daily News. 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2015. ...Ermeni asıllı Türk-Amerikan ekonomist Acemoğlu... 
  4. ^ "Daron Acemoğlu, dünyanın en önemli 10 iktisatçısından biri". Agos. 28 Ekim 2013. 8 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Daron Acemoğlu kimdir? Kaç yaşında, nereli, mesleği ne? Prof. Dr. Daron Acemoğlu'nun hayatı ve biyografisi!". haberler.com. 20 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. İlköğrenimini İstanbul Kadıköy'deki Aramyan Uncuyan Ermeni İlkokulu'nda tamamladıktan... 
  6. ^ "Galatasaray Ödülü Daron Acemoğlu'na". Agos. 16 Aralık 2011. 17 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "CURRICULUM VITAE DARON ACEMOGLU" (İngilizce). economics.mit.edu. 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2012. 
  8. ^ Shimer 2007.
  9. ^ "Prof. Dr. K. Daron Acemoğlu'na Nobel Ekonomi Ödülü". Türkiye Bilimler Akademisi. 14 Ekim 2024. 
  10. ^ "Ulusların Düşüşü: Güç, Zenginlik ve Yoksulluğun Kökenleri". Mülkiye Dergisi, 41(2), 2017. 23 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "Kültür ve Sanat Büyük Ödülleri". T.C. Cumhurbaşkanlığı. 28 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2014. 
  12. ^ "Ekonomi Nobel'i alan Daron Acemoğlu'nun özel hikayesi". bloomberght.com. 
  13. ^ "Acemoğlu, K(amer) Daron - VKV". ansiklopedi.vkv.org.tr. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  14. ^ "MIT Profesörü Acemoğlu'na 'en yüksek öğretim üyeliği' unvanı: Çok onur duydum". tr.sputniknews.com. 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  15. ^ "Daron Acemoğlu ve Şevket Pamuk'a 'British Academy Corresponding Fellow' unvanı". T24. 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  16. ^ "Daron Acemoğlu'na Ekonomi Nobeli". Bloomberght.com. 
  17. ^ "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 2024". NobelPrize.org (İngilizce). 9 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2024. 
  18. ^ "Asli Üyeler". Bilim Akademisi. 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2020. 
  19. ^ Acemoglu, Daron (Ocak 2009). "THE CRISIS OF 2008: LESSONS FOR AND FROM ECONOMICS". Critical Review (İngilizce). 21 (2-3): 185-194. doi:10.1080/08913810902933788. ISSN 0891-3811. 
  20. ^ "Հայաստանը թեւակոխեց զարգացման նոր փուլ՝ Տարոն Աճեմօղլու" [Ermenistan yeni bir kalkınma aşamasına girdi: Daron Acemoğlu] (Ermenice). Voice of America Armenian Service. 31 Mayıs 2018. 4 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2023. 
  21. ^ Hardesty, Larry (18 Haziran 2013). "Gaming the System". MIT Technology Review. 25 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2024. ...Ozdaglar and her husband, the MIT economist Daron Acemoglu... 
  22. ^ "Asuman Ozdaglar". Google Scholar. 13 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2017. 
  23. ^ "Political Institutions and Comparative Development". nber.org. National Bureau of Economic Research. 15 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ "Koç Üniversitesi Rahmi M. Koç Biilim Madalyası Prof. Dr. Daron Acemoğlu'nun Oldu". Koç Üniversitsi Anadolu Bursiyerleri Programı Bülteni. 29 Kasım 2018. 4 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2024. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Daron_Acemoğlu&oldid=34271713" sayfasından alınmıştır