JF-17 Thunder
| JF-17 Thunder | |
|---|---|
 Pakistan Hava Kuvvetleri JF-17 | |
| Türü | Çok Amaçlı Savaş Uçağı |
| Ulusal köken |  Çin /  Pakistan |
| Üretici | Chengdu Aircraft Industry Group / Pakistan Aeronautical Complex |
| Tasarımcı | Chengdu Aircraft Industry Group |
| İlk uçuş | 25 Ağustos 2003 |
| Hizmete giriş | 12 Mart 2007 |
| Durumu | Hizmette |
| Ana kullanıcı | Pakistan Hava Kuvvetleri |
| Diğer kullanıcılar | Myanmar Hava Kuvvetleri Nijerya Hava Kuvvetleri |
| Üretim aralığı | Çin'de: Haziran 2007 – günümüz Pakistan'da: Ocak 2008 – günümüz |
PAC JF-17 Thunder (Urdu: جے ایف-١٧ گرج) veya CAC FC-1 Xiaolong (Şiddetli Ejderha; Çince: 枭龙; pinyin: Xiāo Lóng), Çin'in Chengdu Aircraft Corporation (CAC) ve Pakistan Havacılık Kompleksi (PAC) tarafından ortaklaşa geliştirilen çok amaçlı bir savaş uçağıdır. Pakistan Hava Kuvvetleri'ndeki (PAF) eski uçakların yerini almak üzere tasarlanmıştır ve önleme, kara saldırısı, gemisavar ve hava keşfi gibi çeşitli rolleri yerine getirme yeteneğine sahiptir. Havadan havaya ve havadan karaya füzeler ve 23 mm GSh-23-2 çift namlulu otomatik top dahil olmak üzere çeşitli mühimmatla donatılmıştır. JF-17, Guizhou WS-13 veya Klimov RD-93 art yanmalı turbofan ile güçlendirilmiştir ve Mach 1.6 azami hıza sahiptir. Diğer Batılı avcı uçaklarına göre uygun maliyetli bir alternatiftir ve blok II varyantı yaklaşık 25 milyon dolara mal olmaktadır.[1]
JF-17'nin son montajı ve seri üretimi Pakistan'da yapılmakta olup, uçak gövdesinin %58'i burada, kalan %42'si ise Çin'de üretilmektedir.[1]
JF-17'nin çeşitli üretim varyantları vardır. JF-17A Blok 1, 2006 yılında Çin'de ve 2007 yılında Pakistan'da üretilmeye başlanan JF-17 Blok 1'in tek koltuklu bir varyantıdır. PL-5E II havadan havaya füze, SD-10 havadan havaya füze ve C-802AK gemi savar füzesi ile donatılmıştır. JF-17A Blok 2, 2013 yılında üretilmeye başlanan JF-17 Blok 2'nin tek koltuklu bir varyantıdır ve geliştirilmiş radar ve aviyoniklere, havadan havaya yakıt ikmali kabiliyetine, geliştirilmiş yük taşıma kapasitesine, veri bağlantısına ve elektronik harp yeteneklerine sahiptir. JF-17B Blok 2, JF-17 Blok 2'nin ilk kez 2017'de uçan ve 2018'de seri üretime başlayan çift koltuklu bir varyantıdır. Dönüşüm eğitimi ve öncü avcı eğitiminin yanı sıra kara saldırısı ve keşif yetenekleri de dahil olmak üzere birden fazla role sahiptir. Entegre yakıt tankları ile donatılmıştır[2]
JF-17'nin Blok 3 olarak bilinen en son versiyonu ilk uçuşunu Aralık 2019'da yaptı ve Aralık 2020'de Kamra'daki Pakistan Havacılık Kompleksi'nde seri üretime girdi. 2021'de JF-17 Blok 3'ün ilk operasyonel test ve değerlendirme (IOT&E) aşamasını tamamladığı ve Pakistan Hava Kuvvetleri'ne (PAF) katılmaya hazır olduğu bildirildi. Blok 3 varyantında aktif elektronik taramalı dizi (AESA) radarı, kaska monteli ekran (HMD), geliştirilmiş uçuş yönetim sistemi ve dahili kızılötesi arama ve izleme (IRST) sistemi bulunuyor. Ayrıca daha güçlü bir Rus Klimov RD-93MA motoru ve daha büyük, daha gelişmiş bir geniş açılı baş üstü ekranı (HUD) ile donatılmıştır. Ek olarak, Blok 3 varyantı gelişmiş elektronik karşı önlemlere ve silah taşıma kapasitesini artıran ek bir silah istasyonuna sahiptir.[3]
Ekim 2021'de Pakistan'ın 50 adet ilave JF-17 savaş uçağı alımı için Çin ile bir anlaşma imzaladığı ve PAF filosundaki toplam uçak sayısını 200'e çıkardığı açıklandı. Anlaşma aynı zamanda uçağın üretimi için Pakistan'a teknoloji transferini de içeriyor ve bu da ülkenin uçağı yerli olarak üretmesine olanak tanıyacak.[4] JF-17'nin PAF'ın belkemiği olmaya devam etmesi ve daha pahalı Batılı savaş uçaklarına uygun maliyetli bir alternatif olarak hizmet etmesi bekleniyor. Havadan havaya ve havadan karaya görevler de dahil olmak üzere çeşitli askeri operasyonlarda kullanılmış ve Kuzey Veziristan'daki terörist mevzilerinin bombalanması ve izinsiz giren bir İran insansız hava aracının düşürülmesi gibi operasyonlarda yeteneklerini göstermiştir.[5]
2015 senesi Paris Air Show'da gösterdiği başarı ile uçağa karşı ilgi ve siparişi artmıştır.[6]
Gelişim[1]
[değiştir | kaynağı değiştir]JF-17'nin geliştirilmesine Chengdu J-20'nin geliştirilmesini de yönetmiş olan önde gelen Çinli uçak tasarımcısı Yang Wei liderlik etmiştir. Proje 1991 yılında "Fighter China" projesi olarak başlatıldı ve 1995 yılında Pakistan ve Çin yeni savaş uçağının ortak tasarımı ve geliştirilmesi için bir mutabakat anlaşması imzaladı. Bir Rus uçak üreticisi olan Mikoyan da projeye katıldı ve CAC'den birkaç mühendisin geçici olarak görevlendirilmesi de dahil olmak üzere tasarım desteği sağladı.
Ekim 1995'te Pakistan'ın JF-17'nin radar, ataletsel navigasyon sistemi, baş üstü ekranı ve çok fonksiyonlu ekranları içermesi beklenen aviyoniklerini sağlamak ve entegre etmek için Batılı bir şirket seçmeyi planladığı bildirildi. Thomson-CSF, SAGEM ve Marconi Electronic Systems'den teklifler alındı, ancak sonuçta GEC-Marconi ihale sürecini terk etti. Şubat 1998'de Pakistan ve Çin uçak gövdesinin geliştirilmesini kapsayan bir niyet mektubu imzaladı ve Nisan 1999'da Güney Afrika'nın Denel firması JF-17'yi T-darter görüş ötesi menzilli havadan havaya füzeyle donatmayı teklif etti.
Haziran 1999'da Chengdu FC-1/Super 7'nin (başlangıçta JF-17 olarak biliniyordu) ortak geliştirilmesi ve üretimi için sözleşme imzalandı. Ancak, Pakistan'ın 1998'deki nükleer silah denemelerinin ardından uygulanan ekonomik yaptırımlar nedeniyle, uçağın tasarım çalışmaları yavaş ilerledi ve Batı aviyoniklerinin PAF'a teslim edilmesini engelledi. Bunun üzerine PAF, uçak gövdesini aviyoniklerden ayırmaya karar vererek, uçağın tasarım çalışmalarının devam etmesini ve gövde geliştirildikçe yeni aviyonik gereksinimlerinin entegre edilmesini sağladı.
Prototip üretimi Eylül 2002'de başladı ve ilk prototip (PT-1) 25 Ağustos 2003'te Yang Wei'nin baş test pilotu olduğu ilk uçuşunu gerçekleştirdi. İkinci prototip (PT-2) ilk uçuşunu 28 Aralık 2003 tarihinde, üçüncü ve son prototip (PT-3) ise ilk uçuşunu 31 Mart 2005 tarihinde gerçekleştirmiştir. Uçak bir dizi uçuş testi ve değerlendirmeden geçerek 2007 yılında seri üretime başladı.[1]
Üretim[1]
[değiştir | kaynağı değiştir]Ön gövde, kanatlar ve dikey stabilizatör dahil olmak üzere JF-17 uçak gövdesinin yüzde elli sekizi Pakistan'da, yüzde kırk ikisi ise Çin'de üretilmektedir. Son montaj ve seri üretim Pakistan'da gerçekleştirilmektedir. 2015 yılında Pakistan 16 adet JF-17 üretti ve 2016 yılına gelindiğinde PAC yılda 20 uçak üretme kapasitesine sahip oldu. Nisan 2017 itibarıyla PAC, PAF için 70 Blok 1 uçağı ve 33 Blok 2 uçağı üretmiştir.
Geliştirmeler ve Varyantlar[1]
[değiştir | kaynağı değiştir]Yıllar içinde JF-17 Thunder'ın çeşitli yükseltmeleri ve varyantları geliştirilmiştir. İlk üretim varyantı, çeşitli havadan havaya ve havadan karaya füzelerin yanı sıra 23 mm GSh-23-2 çift namlulu otomatik top taşıma kabiliyetine sahip tek koltuklu bir uçak olan JF-17A Blok 1 idi. Guizhou WS-13 veya Klimov RD-93 art yakmalı turbofan ile güçlendirilmişti ve Mach 1.6 azami hıza sahipti. JF-17A Blok 1 Çin ve Pakistan'da üretildi; uçak gövdesinin %58'i Pakistan'da üretildi ve son montaj ve seri üretim Pakistan'da gerçekleştirildi.
Bir sonraki üretim varyantı, yine tek koltuklu bir uçak olan JF-17A Blok 2 idi. Geliştirilmiş aviyonik ve radar, artırılmış yük taşıma kapasitesi, veri bağlantısı ve elektronik harp kabiliyetlerinin yanı sıra havadan havaya yakıt ikmali kabiliyetine sahipti. Ayrıca ağırlığı azaltmak için uçak gövdesinde kompozitlerden de yararlanılmıştır. JF-17A Blok 2'nin üretimi 2013 yılında, ilk testleri ise 2015 yılında başlamıştır. JF-17A Blok 2 birim başına yaklaşık 25 milyon dolara mal olmaktadır.
JF-17'nin bir başka varyantı da çift koltuklu bir uçak olan JF-17B Blok 2'dir. JF-17A'ya göre daha büyük bir sırt omurgasına ve daha geriye doğru süpürülmüş bir kuyruğa sahiptir ve ayrıca dikey stabilizatöründe yakıt taşır. Dönüşüm eğitim uçağı, öncü avcı eğitim uçağı, kara taarruz uçağı ve keşif uçağı gibi birden fazla rol için kullanılabilir. JF-17B Blok 2'nin seri üretimine 2018'de başlandı ve dördü Çin'de, geri kalan 22'si Pakistan'da olmak üzere toplam 26 uçak üretildi.
JF-17'nin Blok 3 olarak bilinen en son versiyonu ilk uçuşunu Aralık 2019'da yaptı ve Aralık 2020'de Kamra'daki Pakistan Havacılık Kompleksi'nde seri üretime girdi. Aktif elektronik taramalı dizi radarı, üç eksenli dijital fly-by-wire uçuş kontrol sistemi, kızılötesi arama ve takip sistemi, kaska monte ekran ve görüş sistemi, füze yaklaşma uyarı sistemi, holografik geniş açılı baş üstü ekranı, gelişmiş elektronik harp yönetim sistemi ve ağırlık azaltma için daha fazla kompozit kullanımı gibi daha fazla ilerleme içeriyor.[7]
Kullanıcılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Irak: Irak Hava Kuvvetleri'nin 12 adet JF-17 siparişi var[8]
Myanmar: Myanmar Hava Kuvvetleri'nin 7 adet teslim edilmiş ve 9 adet sipariş edilmiş JF-17'si bulunmaktadır.[9]
Nijerya: Nijerya Hava Kuvvetleri'nin teslim edilmiş 3 JF-17'si var.[10]
Pakistan: Pakistan Hava Kuvvetleri'nin 138 adet JF-17 teslimatı ve 50 adet siparişi bulunmaktadır.
Azerbaycan: Azerbaycan Hava Kuvvetleri 24 adet JF-17 Block-III siparişi bulunmaktadır
Genel özellikler[1]
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mürettebat: 1 (tek koltuklu JF-17A) veya 2 (çift koltuklu JF-17B)
- Uzunluk: 14.326 m (47 ft 0 inç)
- Kanat Açıklığı: 9,44 m (31 ft 0 inç)
- Yükseklik: 4,57 m (15 ft 0 inç)
- Kanat alanı: 24,43m² (263,0 sq ft)
- Boş ağırlık: 7,965 kg (17,560 lb)
- Maksimum kalkış ağırlığı: 13,500 kg (29,762 lb)
- Yakıt kapasitesi: 3.000 L (2.449 kg) dahili; 1 x 800 L (180 imp gal) orta hat damla tankı; 2 x 800 L (180 imp gal) veya 1.100 L (240 imp gal) iç kanat altı damla tankları
- Güç ünitesi: 1 × DEEC'li Klimov RD-93 art yakmalı turbofan, 49,4 kN (11.100 lbf) kuru itiş gücü, 84,4 kN (19.000 lbf) art yakıcılı
Performans
[değiştir | kaynağı değiştir]- Maksimum hız: 1.910 km/sa (1.190 mph, 1.030 kn)
- Maksimum hız: Mach 1.6-1.8
- Seyir hızı: 1.359 km/sa (844 mph, 734 kn)
- Durma hızı: 150 km/sa (93 mph, 81 kn)
- Savaş menzili: 1.200 km (750 mil, 650 nmi) (yakıt ikmali olmadan)
- Servis tavanı: 16.920 m (55.510 ft)
- g limitleri: +8/-3 (uçuş kontrol sistemi ile sınırlı)
- Tırmanma hızı: 300 m/s (59.000 ft/dk)
- İtme/ağırlık: RD-93 ile 1,07
Silahlanma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Toplar: 1 × 23 mm GSh-23-2 çift namlulu top veya 1 × 30 mm GSh-30-2 çift namlulu top
- Silah İstasyonları: 8 (2 × kanat ucu, 4 × kanat altı, 1 × gövde altı, 1 × çene), her kanat altı silah istasyonunda çift ejektör rafı kapasitesi.
- Faydalı yük: 3,700 kg (8,200 lb) harici depo
- Füzeler
- Havadan havaya füzeler: PL-5EII, PL-9C, PL-10E, R-Darter, PL-12 (SD-10A), PL-15E
- Havadan karaya füzeler: CM-102, LD-10, MAR-1, Ra'ad-II, HD-1A
- Gemi savar füzeleri: C-601, C-705KD, C-802AK, CM-400AKG, HD-1A
- Bombalar
- Güdümsüz bombalar: 250 kg Önceden parçalanmış bomba, Mk-82, Mk-83, Mk-84, HAFR-1/HAFR-2, RPB-1
- Güdümlü bombalar: GBU-10, GBU-12, GBU-16, LT-2, H-2 SOW, H-4 SOW, GB-6, NORINCO GB-250A, NORINCO GB-500A
Aviyonik
[değiştir | kaynağı değiştir]- KLJ-7 çok modlu darbe doppler radarı
- KLJ-7A - Aktif elektronik taramalı dizi (AESA) atış kontrol radarı
- 2 x ALR-67 - Radar Uyarı Alıcısı (RWR)
- 4 x S740 - Füze Yaklaşma Uyarı Sistemi (MAWS)
- JZ/YD 125 - IFF Sistemi
- MIL-STD-1553 - veri yolu
- Link-17 - Taktik Veri Bağlantısı
- Navigasyon: GPS/INS, TACAN, ILS
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g "Pakistan Aeronautical Complex Kamra - JF-17 Thunder Aircraft". web.archive.org. 11 Ocak 2016. 10 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022.
- ^ "Pakistan meets JF-17 production target". The Express Tribune (İngilizce). 28 Aralık 2015. 27 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022.
- ^ "PAF launches serial production of latest JF-17 Thunder Block III". web.archive.org. 1 Ocak 2021. 1 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022.
- ^ "Six PAF squadrons with over 100 JF 17 fighter Jets become operational fully". Times of Islamabad (İngilizce). 3 Şubat 2018. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022.
- ^ "Fighter jets bomb militant hideouts in North Waziristan after Taliban attacks". The Express Tribune (İngilizce). 21 Ocak 2014. 27 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022.
- ^ "Thunder Remains Silent on Export Order". 16 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2015.
- ^ "FC-1 / JF-17 Thunder". www.globalsecurity.org. 16 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022.
- ^ "Iraq to buy 12 JF-17 Thunder jets from Pakistan". The Nation (İngilizce). 25 Eylül 2021. 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022.
- ^ "Wayback Machine". web.archive.org. 8 Aralık 2020. 8 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022.
- ^ "Nigeria inducts JF-17 fighters". web.archive.org. 21 Mayıs 2021. 21 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2022.