Mantinealı Diotima
| Mantinealı Diotima | |
|---|---|
 Diotima takma adını kullanan Jadwiga Łuszczewska, Józef Simmler'in bir tablosunda kadim kahin olarak poz veriyor, 1855 | |
| Tam adı | Mantinealı Diotima |
| Doğumu | Διοτίμα Μαντινίκη y. MÖ. 5. yüzyıl |
| Bölgesi | Mantinea, Arkadya, Kuzey Mora Yarımadası |
| Önemli fikirleri | Platonik aşk |
| Diğer ad(lar)ı | Diotima of Mantinea |
Mantinealı Diotima (/ˌdaɪəˈtiːmə/; Yunanca: Διοτίμα; Latince: Diotīma), bir Antik Yunan'ın adı veya takma adıdır. Mantinealı Diotima'nın Arkadya'da bir rahibe olduğu varsayılmaktadır. Sokrates'in hocası olduğu bildirilmektedir. Böyle bir kişinin olup olmadığı bir bilmeceye dönüşmüş görünmektedir. Ancak Antik yazarların onun varlığından kuşku duymadıkları söylenebilir. Platon'un Symposium ("Şölen") diyaloğundaki karakter, muhtemelen MÖ. 440 civarında yaşadığı belirtilen gerçek bir tarihi figürdür. Diyalogdaki Sokrates karakteri tarafından aktarılan Eros fikirleri ve doktrini, bugün Platonik aşk olarak bilinen kavramın kökenidir. Platon, bu diyalogda Diotima'nun ağzından, Eros'u anlatır ve onu "güzellik sevgisi" anlamında tanımlayarak aşk'ı yüceltir.
Symposium diyalogundaki rolü
[değiştir | kaynağı değiştir]Plato'nun Symposium'unda bir partinin üyeleri aşkın anlamını tartışırlar. Sokrates gençliğinde kendisine Atina Vebası'nı başarıyla erteleyen kâhin Diotima tarafından "aşk felsefesi"nin öğretildiğini söyler. Sokrates'in sempozyumda anlattığı bir hikayede Diotima, Sokrates'in aşk fikrini sevgili fikriyle karıştırdığını söyler. Diyalogdaki önceki konuşmacıların iddia ettiği gibi, aşkın ne tam olarak güzel ne de iyi olduğunu söyler. Diotima, Sokrates'e aşkın (Eros) bir soyağacını verir ve onun "kaynak (poros) ve yoksulluğun (penia)" oğlu olduğunu belirtir. Ona göre aşk, bireyi önce dünyevi güzellik ya da güzel bedenler olmak üzere güzellik arayışına iter. Daha sonra aşık bilgelikte büyüdükçe, aranan güzellik ruhani ya da güzel ruhlardır. Diotima'ya göre, diğer insanlara duyulan sevginin en doğru kullanımı, kişinin zihnini bilgelik ya da felsefe sevgisine yönlendirmektir.[1]
"Symposium"da Diotima'nın "Mantinikê" (Mantinean) olarak tanımlanması, kehanetle ilişkilendirilebilecek "mantis" kelimesine dikkat çekmek için tasarlanmış gibi görünmektedir. Ayrıca yabancı (ξένη) (201e) ve sadece aşk konusunda değil, diğer birçok konuda da bilge (σοφὴ) olarak tanımlanır (ἄλλα πολλά), çoğu akademisyen tarafından rahiplikle ilişkilendirilir: 1 - Atinalılara veba salgınının başlamasını geciktiren kurban (thusiai) konusunda tavsiyelerde bulunur (201d) ve 2 - eros üzerine konuşması kurban (thusia), kehanet (mantike), arınma (katharsis), inisiyasyon (teletai) gibi mistik kült uygulamalarının dilini kullanır ve vahiyler/vizyonlarla sonuçlanır (202e). Bir elyazmasında Diotima'nın tanımı "Mantinikê" yerine yanlışlıkla "mantikê" ("mantik kadın" ya da kahine) olarak yazılmıştır, bu da Diotima'nın "rahibe" olarak kabul edilmesinin bir başka nedeni olabilir.[2][3] Onun aşk ve güzellik hakkındaki görüşleri, Sokrates'in daimonik olanın (ölümlü ve ölümsüz arasında olanın) değeri ve "güzel olanı doğurmak" üzerine verdiği dersi merkeze alıyor gibi görünmektedir.
Tarihsellik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Diotima'nın tarihselliğine dair kanıtlar çok azdır; Platon'un "Symposium"u onun varlığına dair tek bağımsız referanstır ve ona dair daha sonraki tüm referanslar Platon'dan türetilmiştir.[4] Bu kanıt eksikliğine dayanarak, Rönesans'tan modern zamanlara kadar akademisyenler onun var olan gerçek bir tarihi kişi mi yoksa Platon'un dramatik bir icadı mı olduğunu tartışmışlardır.
Kurgusal bir karakter olarak
[değiştir | kaynağı değiştir]Marsilio Ficino, 15. yüzyılda, onun kurgusal olabileceğini öne süren ilk kişi olmuştur.[5] Diotima'nın bir kurgu olduğuna inanan Martha Nussbaum, Diotima'nın "tanrıyı onurlandır" anlamına gelen isminin, Plutarkhos'a göre Alkibiades'in eşi olan Timandra ("erkeği onurlandır") ile doğrudan tezat oluşturduğunu belirtir.[6][7]
Aspasia olarak
[değiştir | kaynağı değiştir]Platon'un 19. ve 20. yüzyılın başlarında bazı akademisyenler tarafından Diotima'yı Perikles'in zekâsı ve belagatiyle kendisini etkilemiş olan yoldaşı Aspasia'ya dayandırdığı düşünülmüştür. Bu tanımlama yakın zamanda Armand D'Angour tarafından yeniden canlandırılmıştır.[8]
Bağımsız bir şahsiyet olarak
[değiştir | kaynağı değiştir]Mary Ellen Waithe,[5] Diotima'nın entelektüel başarılarıyla[9] tanınan bağımsız bir tarihsel kadın olabileceğini savunmuş ve "Symposium"da Diotima'nın hem Sokrates'ten hem de Platon'dan farklı, ancak her ikisiyle de açık bağlantıları olan fikirler ortaya koyduğunu belirtmiştir.[10][11][12]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Plato, Symposium, 210a–212b
- ^ Riegel, Nicholas (2016). Cosmópolis: mobilidades culturais às origens do pensamento antigo. Eryximachus and Diotima in Plato’s Symposium: Imprensa da Universidade de Coimbra. ISBN 978-989-26-1287-4.
- ^ Grote, George (1888). Plato and the Other Companions of Sokrates. Chapter XXVI. 18 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2024.
- ^ Nails, Debra (15 Kasım 2002). The People of Plato: A Prosopography of Plato and Other Socratics (İngilizce). Hackett Publishing. ss. 137-138. ISBN 978-1-60384-027-9. Erişim tarihi: 21 Şubat 2023.
- ^ a b Waithe, Mary Ellen (1987). "Diotima of Mantinea". Waithe, Mary Ellen (Ed.). A History of Women Philosophers: Volume I: Ancient Women Philosophers, 600 BC–500 AD. Dordrecht: Martinus Nijhoff. ss. 83-116. ISBN 9789024733484. Erişim tarihi: 10 Ekim 2018.
- ^ Alcibiades'in Konuşması. Philosophy and Literature, Volume 3, Number 2, Fall 1979, pp. 131-172
- ^ Ayrıca Platon'un Diotima kurgusunu kadınsı bir felsefi sorgulama biçimini benimsemek için kullandığına dair argümanlar için bkz: Irigaray, L. (1994). "Sorcerer Love: A Reading of Plato's Symposium, Diotima's Speech," in Feminist Interpretations of Plato, (ed.) N. Tuana. Penn State Press, University Park. ve Halperin, D. (1990). One Hundred Years of Homosexuality: And Other Essays on Greek Love. London, Routledge.
- ^ D'Angour, Armand (2019). Socrates in Love: The Making of a Philosopher. Bloomsbury. s. 5.
- ^ Wider, Kathleen. "Women philosophers in the Ancient Greek World: Donning the Mantle". Hypatia vol 1 no 1 Spring 1986.
- ^ Salisbury, Joyce (2001). Encyclopedia of women in the ancient world. ABC-CLIO. ISBN 978-1576070925. OCLC 758191338.
- ^ Urban Walker, Margaret (Yaz 2005). "Diotima's Ghost: The Uncertain Place of Feminist Philosophy in Professional Philosophy". Hypatia. 20 (3). ss. 153-164. doi:10.2979/hyp.2005.20.3.153. JSTOR 3811120.
- ^ Diotima'nın bağımsız varlığına ilişkin daha fazla bilgi için Bkz. Nye, Andrea (1 Kasım 2010). "Irigaray and Diotima at Plato's Symposium". Feminist Interpretations of Plato (İngilizce). Penn State Press. ISBN 978-0-271-04024-0. ve Nye, Andrea (27 Aralık 2015). Socrates and Diotima: Sexuality, Religion, and the Nature of Divinity (İngilizce). Springer. ISBN 978-1-137-51404-2. 21 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2024.
Konuyla ilgili okumalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Evans, N. (2006). Diotima and Demeter as Mystagogues in Plato's Symposium. In: Hypatia, vol. 21, no. 2. 1-27.
- Navia, Luis E., Socrates, the man and his philosophy, pp. 30, 171. University Press of America 0-8191-4854-7
- Marit Rullmann (1996), Philosophinnen - Von der Romantik bis zur Moderne [Kadın Filozoflar], Tomris Mengüşoğlu tarafından çevrildi, Kabalcı Yayınları, ISBN 9789757942504
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- History of Women Philosophers and Scientiest (website) - Diotima üzerine bilimsel çalışmalar için bir kaynak.
- Diotíma - Antik Akdeniz dünyasında kadın, toplumsal cinsiyet, cinsiyet, cinsellikler, ırk, etnik köken, sınıf, statü, erkeklik, kölelik, engellilik ve bunlar arasındaki kesişmeler hakkında bilgi için bir kaynak.
