Selüloz asetat
Biyokimyada, selüloz asetat, genellikle selüloz diasetat olan selülozun herhangi bir asetat esterini ifade eder. İlk olarak 1865'te hazırlanmıştır.[1]
Biyoplastik bir madde olan selüloz asetat, fotoğrafçılıkta film tabanı, bazı kaplamalarda bileşen ve gözlük çerçeve malzemesi olarak kullanılır;[2][3] ayrıca sigara filtreleri ve oyun kağıtları üretiminde sentetik lif olarak da kullanılır. Fotoğraf filminde, selüloz asetat filmi 1950'lerde nitrat filmin yerini aldı, çok daha az yanıcı ve üretimi daha ucuzdu.
Kimyasal ve fiziksel özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Selüloz asetatın yoğunluğu 1,26 - 1,31 g/cc arasındadır.[4]
Lif olarak kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]En eski sentetik liflerden biri olan selüloz asetat lifi, pamuk veya ağaç hamuru selüloz (biyopolimer) esaslıdır. Bu "selülozik lifler" son yıllarda birçok uygulamada daha ucuz petrol bazlı liflerle (naylon ve poliester) değiştirildi.[5]
Asetat için ticari isimleri Acele, Avisco, Celanese, Chromspun ve Estron ‘dur.[6]
Asetat, rayon ile birçok benzerliğe sahiptir ve eskiden aynı tekstil olarak kabul edilirdi. Asetat, üretimde asetik asit kullanımı bakımından rayondan farklıdır. Artık iki kumaşın giysi etiketlerinde ayrı ayrı listelenmesi gerekiyor.[7]
Rayon ısıya dayanıklıdır, asetat ise erimeye eğilimlidir. Asetat, elde yıkama veya kuru temizleme ile dikkatli bir şekilde yıkanmalıdır.[8][9]
Kumaşın nefes alabilen yapısı astar olarak kullanılmasına uygundur. Asetat kumaş sıklıkla gelinliklerde kullanılır.[10] Parlaklığı ve pürüzsüz, satenimsi dokusu onu ipeğe iyi bir alternatif yapar.[8]
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]Asetat, iyi dökümlülük özelliklerine sahip az maliyetli, üretilmiş bir elyaftır. Asetat, parlaklığı, gövdeyi, dökümlülüğü ve güzelliği vurgulamak için satenler, brokarlar, örme kumaşlar ve taftalar gibi kumaşlarda kullanılır.
- Tutuş: yumuşak, pürüzsüz, kuru, canlı, esnek
- Konfor: nefes alır, nem çeker, çabuk kurur, statik yapışmaz
- Drape: astarlar gövde astarlarıyla birlikte hareket eder, giysiye uyum sağlar
- Renk: atmosferik boyama ile koyu parlak tonlar, renk haslığı gereksinimlerini karşılar
- Parlaklık: ışık yansıması, imza niteliğinde bir görünüm yaratır
- Performans: ter lekelerine karşı renk haslığı, kuru temizlemeye karşı renk haslığı, hava ve buhar geçirgenliği
- Dayanıklılık: 1,2 ila 1,4 g/d kopma dayanıklılığına sahip zayıf elyaf; ıslandığında hızla mukavemetini kaybeder
- Aşınma: zayıf direnç
- Isı tutma: zayıf ısı tutma; alerjenik potansiyel yok (hipoalerjenik)
- Boyanabilirlik: (iki yöntem) bir elyafın ipliklerinin ve diğer elyafın ipliklerinin istenen desende bir kumaşa dokunduğu çapraz boyama yöntemi; çözelti boyama yöntemi güneş ışığı, terleme, hava kirleticileri ve yıkama etkileri altında mükemmel renk haslığı sağlar[2][3]
Karekteristikler
[değiştir | kaynağı değiştir]- selülozik ve termoplastik
- seçici emilim ve belirli organik kimyasalların düşük seviyelerinin giderilmesi
- plastikleştiriciler, ısı ve basınçla kolayca bağlanır
- asetat birçok yaygın çözücüde (özellikle aseton ve diğer organik çözücülerde) çözünür ve su dahil alternatif çözücülerde çözünür hale getirilebilir
- hidrofilik: asetat kolayca ıslanır, iyi sıvı iletimi ve mükemmel emilim sağlar; tekstil uygulamalarında konfor ve emicilik sağlar, ancak ıslandığında mukavemetini de kaybeder
- asetat lifleri hipoalerjeniktir
- büyük yüzey alanı
- yenilenebilir bir kaynak olan odun hamurundan yapılır
- kompostlanabilir veya yakılabilir
- boyanabilir, ancak asetat pamuk ve suni ipek için normalde kullanılan boyaları kabul etmediğinden özel boyalar ve pigmentler gerekir (bu ayrıca çapraz boyamaya da izin verir)
- küf ve küflenmeye karşı dayanıklıdır
- güçlü alkali çözeltiler ve güçlü oksitleyici maddeler tarafından kolayca zayıflatılır
- genellikle yıkanabilir veya kuru temizleme yapılabilir; genellikle de çekmez
Selüloz triasetat ile karışıklık
[değiştir | kaynağı değiştir]Selüloz diasetat ve selüloz triasetat yanlışlıkla aynı lif olarak anılır; benzer olmalarına rağmen kimyasal kimlikleri farklıdır. Triasetat, hidroksil grubu içermeyen genel bir tanım veya birincil asetat olarak bilinir. Asetat lifi, iki veya daha fazla hidroksil grubu içeren modifiye veya ikincil asetat olarak bilinir. Triasetat lifleri, artık Amerika Birleşik Devletleri'nde üretilmese de, asetat liflerinden daha yüksek bir asetat-selüloz oranı içerir.[2]
Film
[değiştir | kaynağı değiştir]Selüloz diasetat ve daha sonra selüloz triasetattan yapılan Selüloz asetat filmi, daha önce standart olan selüloz nitrat film stoğunun yerine 1934'te piyasaya sürüldü. Isıya veya neme maruz kaldığında, film tabanındaki asitler kullanılamaz bir duruma bozulmaya başlar ve karakteristik bir sirke kokusuyla asetik asit açığa çıkar ve bu işleme "sirke sendromu" denir. Asetat film stoğu, sinema filmleri için kamera negatifi gibi bazı uygulamalarda hala kullanılmaktadır. 1980'lerden beri, polyester film stoğu (bazen Kodak'ın "ESTAR Tabanı" ticari adı altında anılır) özellikle arşiv uygulamaları için daha yaygın hale gelmiştir. Polyester filmin ortaya çıkmasından önce asetat film, manyetik bantın tabanı olarak da kullanılıyordu.
Manyetik bant
[değiştir | kaynağı değiştir]Selüloz asetat manyetik bant, IBM tarafından 1952'de IBM 701 bilgisayarındaki IBM 726 bant sürücüsünde kullanılmak üzere piyasaya sürüldü. UNIVAC tarafından 1951'de UNIVAC I bilgisayarındaki UNISERVO bant sürücüsünde kullanılmak üzere tanıtılan metal banttan çok daha hafif ve kullanımı kolaydı. 1956'da, selüloz asetat manyetik bant, IBM 727 bant sürücüsünde kullanılmak üzere daha kararlı PET film manyetik bantla değiştirildi.
Diğer ürünler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Giyim: düğmeler, astarlar, bluzlar, elbiseler, düğün ve parti kıyafetleri, ev mobilyaları, perdeler, döşemeler ve kılıflar.
- Gözlük çerçeveleri genellikle selüloz asetattan yapılır.
- Endüstriyel kullanımlar: sigara filtreleri ve diğer filtreler, fiber uçlu kalemler için mürekkep hazneleri.
- Yüksek emiciliğe sahip ürünler: bezler ve tıbbi yardım ürünleri.
- Orijinal Lego tuğlaları 1949'dan 1963'e kadar selüloz asetattan üretilmiştir.
- Ödül Kurdelesi: Binicilik etkinlikleri, köpek/kedi gösterileri, şirket ödülleri, reklam ve kimlik ürünleri için rozetler selüloz asetat kurdele kullanır.
- Oyun kağıtları selüloz asetattan yapılabilir.
- Oyuncaklar
- Tepegöz projeksiyon için şeffaf sayfalar
|
Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Schützenberger, Paul (1865). "Action de l'acide acétique anhydre sur la cellulose, l'amidon, les sucres, la mannite et ses congénères, les glucosides et certaines matières colorantes végétales". Comptes rendus hebdomadaires des séances de l'Académie des sciences (Fransızca).
- ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;allaboutvision.comisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ a b "Acetate". Swicofil. 19 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2011.
- ^ https://matweb.com/search/DataSheet.aspx?MatGUID=dc5eaaf98a96498889cb7292165523a8&ckck=1 [yalın URL]
- ^ Fabric Information: Acetate & Viscose, NY Fashion Center Fabrics. 26 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ trade names 28 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Rayon and Acetate Fabrics to be Separately Labelled in Future". The Southeast Missourian. 12 Şubat 1952. Erişim tarihi: 25 Aralık 2013.
- ^ a b "Synthetic Fabrics in Menswear – Rayon and Acetate". Real Men Real Style. 20 Eylül 2010. 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Fiber Characteristics | Acetate". Fabric Link. 25 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Acetate Fabric". Wedding Shoppe, Inc. 27 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2024.