Aqsaq Timer däwläte
| Aqsaq Timer däwläte Timeridlär däwläte farsı تیموریان 1370 — 1501 | |
 Aqsaq Timer däwläte Aqsaq Timer ülgänçe, 1405 | |
| Bayraq |
 |
|---|---|
| Başqala | |
| räsmi tel |
çağatay tele, farsı tele |
| Din | |
| İdärä itü tärtibe |
Monarxiä |
| Dinastiä |
Aqsaq Timer näsele |
Aqsaq Timer däwläte yäki Timeridlär däwläte - Aqsaq Timer Üzäk Aziädä yawlap aluları näticäsendä 1370 yılda barlıqqa kilgän däwlät, 1501 yılda Şäybäni citäklägän küçmä üzbäklär qäbiläläre Sämärqand şähären basıp alğannan soñ Timer däwläte beterelä. Soñğı Timerid Babur qaçıp, 1504 yılda Qabul qalasın basıp ala, soñraq Hindstanğa höcüm itä häm 1526 yılda Böyek Mogollar imperiäsenä nigez sala. Timer dinastiäneñ wäkilläre Badaxşanda 1585 yılğa qädär xakimlek itä.
Tarix
[үзгәртү | вики-текстны үзгәртү]
Timer däwläte elekke Çağatay olısı territoriäsendä barlıqqa kilä.
1370 yılda Balx şähärendäge qorıltayda Aqsaq Timer Turan ämire itep saylanıla. Timer bügenge Üzbäkstan, Tacikstan häm tönyaq Äfğänstannı berläşterä.
1376 yılda Timer däwläte Xäräzem ilen basıp ala.
1393 yılda Timer Bağdad şähären basıp ala.
1395 yıldan Timer däwläte Altın Urdağa qarşı suğışa başlıy.
1398 yılda Timer Dähli soltanatına qarşı yaw belän bara.
1401 yılda Aqsaq Timer ğäskäre Dimäşq şähären basıp ala.
1402 yılda Aqsaq Timer ğäskäre törek soltanın ciñä.
1405 yılda Aqsaq Timer ülgännän soñ, onığı Xälil-Soltan täxetkä utıra, läkin 1409 yılda anı Şahrux bärep töşerä. Şahrux başqalasın Herat qalasına küçerä.
Bu waqıtta Timer däwläte tarqala başlıy: 1405 yılda Ğiraq, 1408 yılda Azärbaycan çığalar.
1447 yılda Şahrux ülgäç, ulı Oluğbäk täxetkä utıra häm başqalasın Sämärqandqa kire küçerä.
1449 yılda Oluğbäk ulı Abd äl Latıyf atasın bärep töşerä, soñraq Olığbäk üterelä.
Üzara nizağlaşuda Timer onığı Abu-Säyed ciñä. Näq Abu-Säyed (1424—1469) Äbelxäyer citäklägän küçmä üzbäklär qabiläsen çaqıra.
Abu-Säyed warisları idärä itkär çorda däwlät bik taraya, tik Maweranahr qalğan.
1501 yılda Şäybäni citäklägän küçmä üzbäklär qäbiläläre Sämärqand şähären basıp ala häm Maweranahrda Boxara xanlığına nigez sala.