Makary Górzyński
Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, Instytut Interdyscyplinarnych Badań Historycznych, Faculty Member
Makary Górzyński holds a PhD degree in art history from the Institute of Art History, University of Warsaw (2019). He received his B.A. and M.A. in art history from the University of Warsaw in 2010 and 2012. His dissertation was focused on architecture, urban development and discourses concerning urban space in a late nineteenth-century Kalisz, the historic Polish town that at the time acted as a Russian borderline governorate capital and an emerging industrial city. His research interests focus on relationships between politics, modernization, urban planning and nineteenth-century architecture, including its perceptions in East-Central Europe. He is currently a research adjunct at Office for Regional Studies, Calisia University. He published a three-volume monograph of architectural monuments of the Turek county, a monographs of the nineteenth-century town hall, theatre and municipal park in Kalisz (2014; 2017; 2019, the first and third books were awarded by the Polish Society of Art Historians) and a few essays, concerning f. e. urban development narratives for Warsaw and Polish towns during the 1900s and issues of architectural historipgraphy, monuments preservation and promotion. His research interests include architectural history of the Nineteenth and Twentieth Centuries, urban history and histories of monument preservation in Central-European countires, especially Poland.
Supervisors: Prof. Krzysztof Walczak, Akademia Kaliska/KTPN; prof. Barbara Arciszewska, and UW
Address: Warsaw/Kalisz/Turek; Poland
Kalisz Society of Friends of Sciences
https://ktpnkalisz.wixsite.com/wydawnictwo
Supervisors: Prof. Krzysztof Walczak, Akademia Kaliska/KTPN; prof. Barbara Arciszewska, and UW
Address: Warsaw/Kalisz/Turek; Poland
Kalisz Society of Friends of Sciences
https://ktpnkalisz.wixsite.com/wydawnictwo
less
Related Authors
InterestsView All (6)
Uploads
Videos by Makary Górzyński
Historia architektury i budowy miast
https://akademia.kalisz.pl/instytuty/instytut-interdyscyplinarnych-badan-historycznych/
Talks by Makary Górzyński
https://www.facebook.com/194752563877484/videos/196469546033446/
https://kulturaupodstaw.pl/aby-profesor-nie-wysmial-a-student-zrozumial-kuba-wojtaszczyk/
/ The Creative City International PHD Conference 13 May 2015 Ostrava
URBAN NARRATIVE OF POLITICAL REVOLUTION:
ANTONI LANGE AND HIS 1906 “THE WARSAW DREAMS” PROJECT
University of Warsaw, Poland
Town Planning and Self-Determination: The 1900s Russian Poland
(SAH Annual Conference 2017, Glasgow, 7.-11. June, Graduate Student Lightning Talks,
updated draft version including response to the Maja Babic’s comments, 20. February, 2017)
The City and the Countryside.Transitions and Transfers in the 19th and First Half of the
20th Century, Vilnius, June, 22-23, 2016, organized by Herder Institut Marburg
”Half-rural, half-urban”: Problematizing provincial urban growth in Polish Kingdom at the turn of the 20th century (case study: Kalisz)
Books by Makary Górzyński
W książce zaprezentowano studia przypadku m.in. takich miast, jak Warszawa, Łódź, Lublin, Częstochowa, Sosnowiec, Kalisz, Piotrków Trybunalski, Radom, Kielce, Siedlce, Radomsko, Łask, Rypin, Szczebrzeszyn – zawierając mnóstwo ciekawych informacji dla historyków, ale i miłośników historii, kartografii czy pasjonatów urbanistyki.
Zaletą monografii jest panoramiczny obraz epoki – od miast wielkich i dużych po ośrodki prowincjonalne – oraz bogaty materiał ilustracyjny, z setkami fotografii z epoki oraz reprodukcjami map czy planów urbanistycznych.
Wydawca: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Wydawnictwo Naukowe Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
62-800 Kalisz pl. św. Józefa 2-4
http://www.ktpn.org
Wydawnictwa można nabyć w siedzibie Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
– Kalisz, pl. św. Józefa 2-4
lub w sprzedaży wysyłkowej - kontakt: tel. 880 305 312, e-mail: ktpn.kalisz@wp.pl
Historia architektury i budowy miast
https://akademia.kalisz.pl/instytuty/instytut-interdyscyplinarnych-badan-historycznych/
https://www.facebook.com/194752563877484/videos/196469546033446/
https://kulturaupodstaw.pl/aby-profesor-nie-wysmial-a-student-zrozumial-kuba-wojtaszczyk/
/ The Creative City International PHD Conference 13 May 2015 Ostrava
URBAN NARRATIVE OF POLITICAL REVOLUTION:
ANTONI LANGE AND HIS 1906 “THE WARSAW DREAMS” PROJECT
University of Warsaw, Poland
Town Planning and Self-Determination: The 1900s Russian Poland
(SAH Annual Conference 2017, Glasgow, 7.-11. June, Graduate Student Lightning Talks,
updated draft version including response to the Maja Babic’s comments, 20. February, 2017)
The City and the Countryside.Transitions and Transfers in the 19th and First Half of the
20th Century, Vilnius, June, 22-23, 2016, organized by Herder Institut Marburg
”Half-rural, half-urban”: Problematizing provincial urban growth in Polish Kingdom at the turn of the 20th century (case study: Kalisz)
W książce zaprezentowano studia przypadku m.in. takich miast, jak Warszawa, Łódź, Lublin, Częstochowa, Sosnowiec, Kalisz, Piotrków Trybunalski, Radom, Kielce, Siedlce, Radomsko, Łask, Rypin, Szczebrzeszyn – zawierając mnóstwo ciekawych informacji dla historyków, ale i miłośników historii, kartografii czy pasjonatów urbanistyki.
Zaletą monografii jest panoramiczny obraz epoki – od miast wielkich i dużych po ośrodki prowincjonalne – oraz bogaty materiał ilustracyjny, z setkami fotografii z epoki oraz reprodukcjami map czy planów urbanistycznych.
Wydawca: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk
Wydawnictwo Naukowe Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
62-800 Kalisz pl. św. Józefa 2-4
http://www.ktpn.org
Wydawnictwa można nabyć w siedzibie Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
– Kalisz, pl. św. Józefa 2-4
lub w sprzedaży wysyłkowej - kontakt: tel. 880 305 312, e-mail: ktpn.kalisz@wp.pl
Opracowanie i wstęp: Makary Górzyński i Wojciech Głowacki.
Tadeusz Benon Miłobędzki (1873-1959) - chemik, rektor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, profesor Politechniki Warszawskiej, prezes Polskiego Towarzystwa Chemicznego. Autor wspomnień zabiera nas w świat swojego dzieciństwa i opowiada o codzienności szlachecko-inteligenckiej rodziny żyjącej w guberni kaliskiej, w Turku, Kole, Kaliszu i okolicach.
Wydawca: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Współwydawca: Wyd. SGGW.
Sprzedaż: https://www.ktpn.org/blank
Wydawnictwo Naukowe Akademii Kaliskiej im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, Kalisz 2023
https://wydawnictwo.akademia.kalisz.pl/imperium-peryferii-architektura-i-modernizacyjne-procesyprzestrzenne-w-kaliszu-pod-koniec-xix-wieku/
Rośnie miasto o dziwnej dla ludzi z zewnątrz nazwie, teraz wyrasta spod ziemi, choć było doń przytłoczone starością. Dotąd operatorom kamer i reportetom z dużych miast wydawało się tylko zagubionym pograniczem, czymś bez istotnych cech własnych. Wiadomo tylko, jakich cech nie miało, czym nie było, dlaczego nie pasowało do wielkopolskiej gospodarności, z czym się nie kojarzyło. Dotąd nieobecna, ziemia nieznana, określona brakiem: przemysłu, nowoczesnej infrastruktury, wydajności, czegoś, co by pozwoliło mówić o przyszłości z ekscytacją. Teraz to się całkowicie zmieni. Gdy wielkoprzemysłowa, kopalniana historia wschodniej Wielkopolski się zaczyna, gdzieś około 1958-1960 roku, inna właśnie się kończy. Albo, okoliczności na tyle dramatycznie szybko ulegają zmianom, że nikt już nie podejmuje dawnego wątku. Nowe miasto wyrasta na surowym korzeniu, może się wydawać komuś, kto obserwuje zdjęcia i kroniki filmowe. Punkt odniesienia jest tylko negatywny. Jest dniem wczorajszym. Korzenie miasta tkwią jednak głęboko w ziemi, mimo wielkiej budowy i wielkiego planu, mimo odcięcia politycznego, jakim wydawał się być w Polsce rok 1956. W długim cieniu przyszłości nikną nie tylko symbole dnia wczorajszego, jak dom kryty strzechą, pozbawione historii miasto, poddani oku kamery ludzie.
Postaram się nakreślić kształty koncepcji, tworzonych w okresie międzywojennym, w czasie drugiej wojny światowej i przez pierwszych piętnaście lat po jej zakończeniu. Przy bliższym zbadaniu okazuje się bowiem, że miasto Turek w swej urbanistycznej historii najnowszej może być intrygującym przykładem zmieniających się instrumentów polityki modernizacyjnej oraz modeli gospodarczych czy politycznych państwa polskiego oraz hitlerowskich okupantów. Każdy z trzech okresów – międzywojnie, lata wojenne i pierwszy, przedpaździernikowy okres Polski Ludowej – pozostawiły w Turku znaczące zmiany. Zmiany przestrzenne: architektoniczne i urbanistyczne, a więc i ludnościowe, dotyczące egzystencji ludzi jako podmiotów / przedmiotów polityki. Jakie znaczenia w planowaniu nadawano historii miasta czy regionu? Jak te historie pisano? Co znaczyło w tych realiach – pierwszej połowy XX wieku – nowoczesne miasto przyszłości? Dla kogo było projektowane? A może przeciw komu, bez czyjego udziału?
W dziewiętnastym numerze „Ziemi Kaliskiej” z 1960 roku redaktor tego pisma, krytyk teatralny i publicysta Bohdan Adamczak (1935-2013) opublikował reportaż „Miasto spod ziemi”. W krótkim, ale pasjonującym tekście przedstawił zmiany, jakie na oczach współczesnych dokonywały się niewielkim, odległym o 40 kilometrów od Kalisza mieście: w Turku. Konin i Turek to dwa ośrodki budowanego wówczas zagłębia kopalni odkrywkowych węgla brunatnego oraz elektrowni we wschodniej Wielkopolsce, których część przechodzi współcześnie do historii. Nie myślimy już raczej o Turku jako o „mieście spod ziemi”, zbudowanym na „czarnym złocie” górnictwa i przemysłu ciężkiego. Nie pamiętamy też o modernizacyjnych planach i ciągach zdarzeń, jakie poprzedzały wielką przemianę i które zostały w jej cieniu. Ta książka jest zawartą w trzech rozdziałach opowieścią o architekturze i urbanistyce jako narzędziach politycznych projektów modernizacji małego polskiego miasteczka w pierwszej połowie XX wieku. Jest też zapisem śladów, cieni i fragmentów różnych form przemocy jako fundamentu projektów lepszej przyszłości, którą miały przynieść wielkie plany.
Makary Górzyński, Office for Regional Studies, Calisia University
A leap into the unknown. Processes of modernization, architecture and spatial politics in Kalisz in the 1900s
This book presents and examines histories of urban development, construction of the new public architecture and discussions regarding modernization of the Polish provincial town of Kalisz in the revolutionary opening decade of the twentieth Century. This work seeks to depict the dynamics of the urban politics of the Russian imperial administration (governorate agendas in Kalisz), the local municipal administration (magistrat) and important actors of the social life, namely the major Kalisz’s societies promoting the agenda of modernization and urban change. The importance of the case study of Kalisz lies not only in its urban history (an emerging industrial town that trippled its population from the 1900s to the 1914, reaching ca. 65 000 inhabitants), but also in the political, ethnic, economic or national variety of its social life, based on the local Polish, Jewish, German or Russian populations, all acting under the Russian imperial regime. A brief methodological and historical introduction is followed by the main block of detailed analysis of the aforementioned urban issues and finally, closing remarks. Author discusses improvements in public infrastructure, debates and initiatives regarding urban planning, emerging discourses of the public higiene, including its impact on private and public architecture. Among the main architectural projects of crucial importance to this work are new building types introduced to Kalisz during the 1900s by the several cultural, financial or educational societies (like buildings for a public bath or a modern, co-educational school). Also the Warsaw-Lodz-Kalisz railway project is discussed, offering interpretation of its impact on the Kalisz’s urban growth and changes in urban space and social life, just before, during and after the rubulent 1905-1907 Revolution in Russia and its Polish provinces. Relevant points of methodological reference to this work include the Albena Yaneva’s and Bruno Latour’s proposals to apply inspirations of the Actor-Network Theory to architectural history, postcolonial studies and the network of the ‘spatial turn’ practices in the recent architectural history. This richly illustrated book offers a vivid portrait of the socio-political roles that architecture and discourses of public improvements played in governance, emergind mass politics and results of urban change that reshaped Polish political history in the twentieth Century.
https://ktpnkalisz.wixsite.com/wydawnictwo/e-booki-otwarty-dost%C4%99p
THE NINETEENTH-CENTURY PUBLIC PARK IN KALISZ:
A GARDEN OF CIVILIZATION
The aim of this book is to provide a detailed historical reconstruction of the comprehensive, late nineteenth-century renovation, expansion and restoration of the Kalisz’s famous public garden, opened for the public in 1798. Kalisz had been one of the Polish Kingdom’s (est. 1815) provincial capitals, and later became a governorate city (1867-1914), a modest town in the Russia-ruled Polish provinces. Despite it’s provincial size (ca. 25 000 inhabitants in the 1880s) Kalisz was perceived as a crucial borderland seat of the imperial administration, located close to the western outskirts of the Russian Empire. It was also a multiethnic trade, commerce and cultural centre for the Polish, Jewish, German and Russian communities. It’s picturesque public gardens, located on the banks of Prosna river, by the 1900s became one of the most elaborate town parks among Polish cities, famous for its statues, buildings, grottos or for a variety of charming vistas. In this book I try to examine not only the process of the complete renovation and enlargement of the garden from the 1870s to the 1910s, but also to describe the main ways of its functionalization in the local public sphere, cultural and social life. I perceive the Kalisz’s Belle Epoque park as one of the most elaborated Polish public spaces of a culture-based, human invention of the “Nature”, serving various actors of the urban population for entertainment, public hygiene or to articulate the political or the moral discourses of the local middle class and elites, being patrons of the garden. I will try to connect the garden architecture and sculptures from around the 1900s with the Kalisz’s contemporary public sphere and visual culture. Architectural structures and gardening style-patterns shaped crucial spaces of the modern recreation and commerce in this industrial city. At the same time, the Kalisz’s public garden may serve as a perfect example for studies of the spatial manifestations and interactions of the narratives of history, Russian government politics or private, sensual desires. All of these phenomena in the public park – a “garden of civilization” – were unfolding class-, national- or gender-based divisions and imperial politics in this Russia-ruled provincial Polish town, offering a fascinating field for contemporary urban and cultural studies.
Makary Górzyński
Dziewiętnastowieczny teatr miejski w Kaliszu
Architektura i polityki kulturowe na peryferiach imperium
Przedmiotem książki jest próba rekonstrukcji procesu projektowania, budowy i społecznego funkcjonowania architektury drugiego gmachu teatru miejskiego w Kaliszu, zbudowanego w latach 1896-1900. Wychodząc od dyskusji na temat potrzeb miasta i inwestycji magistratu, jaka wywiązała się na łamach miejscowej prasy po odzyskaniu przez Kalisz statusu stolicy nadgranicznej guberni rosyjskiej w dawnym Królestwie Polskim (1867), praca przedstawia różnorodne pomysły dotyczące budowy stałego teatru w kolejnych dekadach. Najważniejszym z nich okazał się projekt powstały dopiero w latach dziewięćdziesiątych dziewiętnastego wieku, przy udziale i zainteresowaniu kaliskiego gubernatora (w latach 1883-1902), Michała Piotrowicza Daragana. Książka przybliża kulisy powstania gmachu teatru miejskiego, sposób jego finansowania i zabiegi miejscowych władz o zatwierdzenie projektu przez administrację rosyjską w Warszawie i Petersburgu. Autor w oparciu o źródła archiwalne, zachowane dokumenty urzędowe, prasę z epoki i bogaty materiał ikonograficzny prowadzi rekonstrukcję procesu budowy tego jedynego w Królestwie Polskim przełomu wieków reprezentacyjnego teatru zbudowanego przez miasto. Przedmiotem opisu jest również sam proces projektowania budynku dla teatru przez architekta gubernialnego Józefa Chrzanowskiego i zrekonstruowanie formy oraz struktury pierwotnej tego spalonego w 1914 roku gmachu.
Jako „pałac sztuki” czy „świątynia sztuki”, otwarty latem 1900 roku kaliski teatr należał do najważniejszych lokalnych inwestycji przełomu stuleci i szybko stał się jednym z symboli Kalisza, nadgranicznego miasta, które od 1902 roku zaczęło się niezwykle szybko rozwijać za sprawą budowy linii kolejowej do Warszawy. Projekt budowy teatru, podobnie jak i wcześniejszy gmach nowego ratusza kaliskiego, był istotnym narzędziem polityki gubernatora Daragana i miejscowych elit. Część problemowa książki zawiera wieloaspektowe próby analizy roli tej inwestycji w tle polityk kulturowych, sprawowania imperialnej władzy Cesarstwa Rosyjskiego nad Prosną, jak i zmiennych relacji między promowaniem „kultury wysokiej” i „kultury popularnej”. Dla kogo był przeznaczony nowy gmach kaliskiego teatru? Jakie interesy, a może gry polityczne wiązały się z jego budową? Jak przestrzeń teatru współtworzyła kulturę doznań spektakli – i do jakich refleksji prowokowała ludzi z początku zeszłego wieku? Reprezentacyjna architektura budowli, zaprojektowana w oparciu o wzorce włoskiej sztuki nowożytnej, została przeanalizowana w pracy z perspektywy społecznej, kulturowej i jako narzędzie reprezentacji klasowej.
Poszukując odpowiedzi na pytania o charakter i funkcję tej architektury, podłoże wyboru formy i stylu dla teatru na tle architektury teatrów miejskich tego czasu, autor przedstawia nieznane wcześniej materiały i proponuje interpretacje, które mogą być interesujące nie tylko dla badaczy kultury architektonicznej około 1900 roku, historyków budynków teatralnych czy najszerzej ujmując, historyków dziewiętnastego wieku, ale także dla szerokiego grona czytelników zainteresowanych fascynującym okresem „Belle Epoque” na ziemiach polskich.
Praca dostarcza również materiału do refleksji nad międzywojenną odbudową Kalisza po zniszczeniach tragicznego sierpnia 1914 roku, stawiając pytanie o powody, dla których nadające się do rekonstrukcji gmachy ratusza i teatru zostały zastąpione zupełnie nowymi budowlami w realiach odrodzonego Państwa Polskiego.
SUMMARY
Makary Górzyński
The Nineteenth Century Municipal Theatre in Kalisz:
Architecture and Cultural Politics on the Peripheries of the Empire
In the following book Author offers a case study of a discussion, design process and finally architecture and the ceremonial opening of the Kalisz’s second municipal theatre, built from 1896 to 1900. Of particular interest in this study are discourses of modernization through new public buildings, examination of close relationships between the architecture of the 1900 theatre and its unique urban setting. Author examines also the importance of this forgotten project (the building was burned down in 1914 and no longer exists in its original form) for the local politics of culture, both from Imperial and national (Polish) perspective, reffering to notions of “high/national” vs ”popular/low” culture that fueled the public sphere debates in Kalisz when the new building opened its gates.
The borderline Polish town of Kalisz acted in the years 1867-1914 as the capital of the westernmost governorate of the Russian Empire – Kalisz Province in the so called Russian Poland (Polish Kingdom). At the turn of the twentieth century it was a small city, with population reaching 20 000 inhabitants. The town governed by Russian Governor Michail Daragan (1883-1902 in office) served as a place for negotiations between the new, industrial- and trade-backed elites, blue collar intelligentsia representatives and imperial authorities. Among key issues of the debate conducted in the 1870s were improvements in the city’s infrastructure and urban space, to list the new town hall, public schools or the new theatre building only. Especially the theatre was a frequent topic for local middle class and authorities seeking not only for a new, modern architecture to replace the older municipal theatre (burned down in 1858) but also presenting several ideas on how public investments would have stimulated growth of the new Kalisz’s environs. From this point of view, both the new town hall and the theatre were perceived for many as objects that should form the new urban centre. Economy, urban modernity or politics of national (Russian or Polish) culture also entered the scene, forming an intriguing network of perceptions, ideas and projects that linked the theatre project with the future development of Kalisz and local politics.
Finally, the municipal theatre was included in the public investments campaign of late 1890s. The building opened its gates in late July of 1900. It was Daragan’s personal lobbying that made construction possible, despite high costs and instability of the contemporary municipal budget. The new theatre, located next to the promenade of Josephine Avenue and a spacious public gardens, was designed in a style described as a “modern Renaissance” and resembled spatial programme of the contemporary European theatres, symbols of the bourgeois society. The project was prepared by the governorate head technician Józef Chrzanowski (in office from 1875 to 1903), graduate of the Institute of Civil Engineers in Saint Petersburg. He utilized in his design internationaly popular stylistic patterns based on the Early Modern Italian palatial and villa architecture. His design was in many ways similar to the École des Beaux-Arts productions of public buildings designs. The building was also equipped with modern facilities like electric lightning, central heating and ventilation, plumbing or fireproof construction with convenient staircases and corridors.
The new theatre was frequently portrayed as a “temple of art,” “temple of the Muses” or “the palace of Arts.” From the other point of view, social reformers criticized building intended for elites that lacked cheaper seats, arguing that the auditorium was designed according to class distinctions instead of a more democratic arrangement. In their view the theatre should first and foremost serve intellectual purposes, promoting the national Polish literature and drama instead of operettas or comedies that dominated the Kalisz’s scene. This conflict has been present since the opening performance, connected with the visit of the Warsaw general-governor count Alexander Imeretynski, who admired stability of the Russian governance in Kalisz, linking local progress with the Imperial rule over the colony. Hence, imperial politics represented by the Daragan’s policies in Kalisz is under consideration in this book, stressing the importance of imperial governance.
http://docs.wixstatic.com/ugd/f6707c_66edbf381eb34346a029fb13e80908e0.pdf
Publikacja wersji elektronicznej po wyczerpaniu nakładu - 2022.
https://pbn.nauka.gov.pl/sedno-webapp/works/779151
http://biblioteka.turek.net.pl/nasze-wydawnictwa/
Online: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=371254&from=publication
Drugi tom bogato ilustrowanej książki przedstawia istniejące i zniszczone zabytki architektury rezydencjonalnej - pałace i dwory szlacheckie.
Wydawca: Bibliotheca Turcoviana, Turek 2009
Digitalizacja i udostępnienie: Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa
http://www.wbc.poznan.pl/Content/371254/Zabytki%20miasta%20Turku2.pdf
Online:
http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=371253&from=&dirids=1&ver_id=&lp=2&QI=D14A6EFD3DA90C7E96ED4B534EBCF2A1-7
Wydawca: Bibliotheca Turcoviana, Turek 2009
Digitalizacja i udostępnienie: Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa
for Comparative Research
This article reflects on the potential for comparative studies of urban development and architecture in towns and cities situated in the borderlands of the partitioning powers at the turn of the 19th and 20th centuries. The analysis covers the areas where the colonial empires of Russia and Germany intersected in Polish lands, discussing examples such as the urbanisation of Golub and Dobrzyn, Kalisz and Ostrów Wielkopolski, and Sosnowiec and Katowice. The reflections on the administrative, economic, and cultural realities influencing spatial processes of urban expansion and modernisation during that period form the basis for a research questionnaire. The aim of the article is to stimulate discussion and encourage systematic comparative research in the fields of architectural history, urban planning, and city development, extending beyond monographic studies and traditional understandings of borders.
Translated by Olgierd Dróżdż
"Kwartalnik Historii Kultury Materialnej" 2024, nr 1
https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/3588
https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/2814
https://stadthist.hypotheses.org/979
years 1867 to 1914, when the town was steadily developing in population and construction market. During the imperial period, the best trained (mostly in Petersburg) core of the local community of architects was employed by the state agendas, namely Russian Governorate, offering a good career prospects but only for a few professionals. During the 1900s the “railroad boom” of the local population and industrial expansion of the city attracted to Kalisz a dozen of newcomers, also young
architects and planners. In this essay I offer an overview of the local community of architects by analyzing education, patterns of career or legal and administrative frameworks of their work. Last but
not least, a detailed description of local builder’s environment and their firms is offered.
https://poloniamaiororient.wixsite.com/studiapmo/kopia-tom-viii-2021
online: http://www.rewitalizacjakalisz.pl/?p=4707
Courtesy: JSAH and University of California Press
Journal of the Society of Architectural Historians, Vol. 76 No. 3, September 2017; (pp. 302-325) DOI: 10.1525/jsah.2017.76.3.302
Poniższy zestaw przetłumaczonych tekstów ma w sposób reprezentatywny ukazywać różnorodne aspekty działań administracji rządowej na terenie podległego Rosji Królestwa Polskiego, dotyczących sporządzania planów pomiarowych i regulacyjnych (projektowanego położenia) miast. Zestawiono akta poświęcone miastom dużym (gubernialnym) i mniejszym, uwypuklając kwestie takie jak przebieg procedury administracyjnej, jej aktorzy, podstawy prawne, zakres działań mierniczych, stosunek administracji i mieszkańców do planowania przestrzennego w kontekście stanu i rozwoju miast, przeszkody i problemy w sporządzaniu projektów urbanistycznych. Przedmiotem naświetlonym w niniejszym zbiorze jest też zagadnienie polityki terenowej miast i możliwości ich przestrzennego rozwoju. Prezentowany zestaw nie dotyczy ośrodków ze wszystkich guberni dawnego Króelstwa Polskiego; ze względu na czas trwania projektu badawczego i jego rozpoznawczy charakter ograniczono się do wyboru materiałów z guberni wysoko uprzemysłowionych (piotrkowska, jedynie uzupełniająco warszawska, wymagająca oddzielnych badań) i tych o przeważającym profilu miasteczek rolniczo-handlowych lub miast powiatowych (kielecka, lubelska, łomżyńska, płocka, radomska). Pominięto metropolie – jako wymagające oddzielnego ujęcia. Opracowując tłumaczenia, zachowano strukturę kancelaryjną instytucji, będących wytwórcami danego zasobu archiwalnego, podając każdorazowo nadane oryginalnie tytuły teczek / spraw i tytulaturę oraz zapisy kancelaryjne. Każdą jednostkę archiwalną opatrzono identyfikacją zasobu archiwalnego i sygnaturą, a tłumaczenia opatrzono odniesieniami do paginacji. Zachowano daty starego stylu (kanc. ros.).
the 21st edition of the respected „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, a print and
electronic academic journal (est. 1995) by the Kalisz Society of Friends of Sciences (Poland,
European Union). The forthcoming volume will be focused on architectural and urban history of the
East-Central European area from the late 18th to the late 20th Century.
This is the English e-edition of the Polish printed book Odbudowy i modernizacje miast historycznych.
By Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Kalisz 2016.
Edited by Iwona Barańska and Makary Górzyński
https://historictownsmodernizations2016.wordpress.com/welcome__trashed/about/
All Copyrights go to Authors, Editors and KTPN, 2016-2017.
Online: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication?id=451436&from=&dirids=1&tab=1&lp=2&QI=D14A6EFD3DA90C7E96ED4B534EBCF2A1-64
The aim of this dissertation is to examine the urban development, construction of the new public architecture and discussions regarding modernization of the Polish provincial town of Kalisz at the turn of the nineteenth and twentieth centuries. The time scope of the study is limited to the period following the suppression of the Polish January Uprising against Russian Empire (1864-1864) and the outbreak of the Great War in 1914. It describes the development of an emerging industrial city, located on the western outskirts of the Russian Empire, within the Polish Kingdom. This work seeks to depict the dynamics of the urban politics of the Russian imperial administration (governorate agendas in Kalisz), the local municipal administration (magistrat) and important actors of the social life, namely the major Kalisz’s societies promoting the agenda of modernization and urban change. The importance of the case study of Kalisz lies not only in its urban history (an emerging industrial town that trippled its population from the 1900s to the 1914, reaching ca. 65 000 inhabitants), but also in the political, ethnic, economic or national variety of its social life, based on the local Polish, Jewish, German or Russian populations, all acting under the Russian imperial regime. Stucture of this dissertation comprises of three parts: methodological and historical introduction, followed by the main block of detailed analysis of the aforementioned urban issues and finally, closing remarks. Author discusses improvements in public infrastructure, debates and initiatives regarding urban planning, emerging discourses of the public higiene, including its impact on private and public architecture. Among the main architectural projects of crucial importance to this work are the new town hall (1887-1891), the municipal theater (1895-1900), modernization of the municipal gardens, or several new building types introduced to Kalisz during the 1900s by the several cultural, financial or educational societies (like buildings for a public bath or a modern, co-educational school). Also the Warsaw-Lodz-Kalisz railway project is discussed in detail, offering interpretation of its impact on the Kalisz’s urban growth and changes in urban space and social life. Relevant points of methodological reference to this work include the Albena Yaneva’s and Bruno Latour’s proposals to apply inspirations of the Actor-Network Theory to architectural history, postcolonial studies and the network of the ‘spatial turn’ practices in the recent architectural history. Dissertation is based on a wide range of archival files of the nineteenth-century Russian administration in the Polish Kingdom, various, mostly Polish press sources from the period and collections of architectural drawings, maps and imposing database of historical iconography, including reproductions of photographs, postcards, drawings documenting or depicting Kalisz from the period.
Keywords: town planning; 19th Century; 1900s; Polish Kingdom; Russian Empire.
rzeźni miejskiej w Kaliszu, wzniesionych w końcu XIX wieku. Rok 2014.
Kalisz wpłynęło na blisko trzykrotny wzrost populacji Kalisza w ciągu kolejnych 10 lat ludności (z 20 tysięcy do ponad 60 tysięcy latem 1914 roku) i gwałtowny rozwój przestrzenny miasta. Przed 1914 rokiem wokół starego śródmieścia wykształciły się rozległe przedmieścia
i dzielnice przemysłowe, których urbanizacja i organizacja przestrzenna były jednymi z najważniejszych zadań kolejnych magistratów i rządów gubernialnych przed wybuchem
wojny. Tempo rozwoju nowych przestrzeni miasta, wraz z niewydolnym systemem
administracji miejskiej w Królestwie Polskim i niewielkimi możliwościami inwestycyjnymi władz Kalisza doprowadziły do powstania rozległych, przypadkowo zabudowanych dzielnic
pozbawionych infrastruktury, gdzie fabryki i składy sąsiadowały z kamienicami, domami robotniczymi i willami.
kilkudziesięcioletniej batalii prawnej i politycznej, w zaborze rosyjskim wprowadzony został
samorząd, dający znacznie większe niż to było do tej pory uprawnienia zarządom miejskim i
burmistrzom-prezydentom. Kilka lat wcześniej długo wyczekiwana przez elity „Kraju
Prywiślańskiego” reforma, efekt wielowątkowego lobbingu przedstawicieli Królestwa i szukania szans realizacji interesów gospodarczych i politycznych – miała szansę odmienić
realia gospodarki miejskiej, w tym i polityki budowlanej. Także i w nadgranicznym Kaliszu liczono około 1910 roku, że wprowadzenie ustawy umożliwi wreszcie, po dziesięcioleciach
zaniedbań, lepsze zarządzanie miastem i jego rozwój.
"Wielkie plany w małym mieście" to próba uchwycenia
polityczności projektów przebudowy, rozbudowy i modernizacji małego wielkopolskiego miasta - Turku - w skomplikowanych meandrach środkowoeuropejskiej historii pierwszej połowy XX wieku.
Będzie to wydobycie na światło dzienne polityczności, antagonizmu, imperium, a także sieci czynników i aktorów, kształtujących - za pomocą architektury, urbanistyki, wizualności oraz wyobrażeń, jak i praktyk etatystycznych państwa - przyszłość prowincjonalnego polskiego miasteczka i jego życie społeczne.
Aneks nr D. 3. w dysertacji doktorskiej "Miasto, społeczeństwo, przyszłość - architektura i przestrzenie nowoczesności Kalisza przełomu XIX-XX wieku".
https://akademia.kalisz.pl/instytuty/instytut-interdyscyplinarnych-badan-historycznych/
Zapraszam do studiowania kierunków podyplomowych IIBH w Akademii Kaliskiej od 4 marca:
https://rekrutacja.akademia.kalisz.pl/podyplomowe/historia-architektury-i-budowy-miast/
https://akademia.kalisz.pl/instytuty/instytut-interdyscyplinarnych-badan-historycznych/
Zapraszam do studiowania od 4 marca na Akademii Kaliskiej!
https://rekrutacja.akademia.kalisz.pl/podyplomowe/historia-architektury-i-budowy-miast/
https://akademia.kalisz.pl/instytuty/instytut-interdyscyplinarnych-badan-historycznych/
http://www.muzeum.turek.pl/pl/23/informacje/3/538/
Okres kancelarii rosyjskiej, wybór, daty starego stylu.
Opracowali: Justyna Danik, Makary Górzyński.
Zob. M. Górzyński, Królestwo Polskie i jego papierowe metropolie...
> projekt regulacji Przedmieścia Wola z ok. 1880 roku, część planu regulacyjnego Warszawy z lat 80. XIX wieku, niezrealizowanego;
> szkic regulacji Saskiej Kępy z ok. 1900;
> projekty regulacji, przebić ulicznych, inwestycji miejskich i rządowych z ok. 1900-1910;
Plan pokazuje również układ sieci kwartałów oraz przeznaczenie terenów (uczytelnione na podstawie planu Lindleya).
Materiał poglądowy na podstawie planu - skan z zasobów CBN Polona - opracował Makary Górzyński, 2018.
Rekonstrukcja Makary Górzyński, na podkładzie planów ze zbiorów
Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim – Zbiór map i planów, sygn. 49 i 120. Autor dziękuje Dyrekcji APPT za udzielenie zgody na udostępnienie opracowanej na w/w materiałach rekonstrukcji.
na rok 1914. Kolorami oznaczono poszczególne typy zagospodarowania:
żółtym: budynki mieszkalne/usługowe; pomarańczowym: budynki usługowe / czerwonym: budynki miejskie lub rządowe / fioletowym: obiekty przemysłowe / różowym: obiekty o funkcji sakralnej / granatowym: obiekty wojskowe / ciemnozielonym: tereny zieleni publicznej / Kolorem czerwonym - w postaci linii - oznaczono granicę miasta.
Ponadto oznaczenia cyfrowe i robocza legenda w prawym dolnym rogu.
Rekonstrukcja na podkładzie planu miasta i okolic z 1934/1938 roku
ze zbiorów Biblioteki Narodowej w Warszawie. ZZK 24 011-24 016. Oprac. Makary Górzyński.
Nazwy ulic wg stanu z lat 1934>.
ogólnego schematu zamierzenia projektowego - miasta na około 400-500 tysięcy mieszkańców - Makary Górzyński, styczeń 2017. Opracowanie graficzne i tekstowe MG.
Opracowano na podkładzie mapy ze zbiorów Archiwum Państwowego w Częstochowie, Zbiór Map i Planów, sygn. 1. Autor rekonstrukcji dziękuje Dyrekcji APCZ za zgodę na publikację materiału online.
***
Draft reconstruction of the 1900-1901 masterplan for Częstochowa, a booming industrial town, at the time located near the borderline of three Empires: Russia, Prussia and Austria. Drawing by Makary Górzyński, based on a map from the Archiwum Państwowe w Częstochowie collection, Zbiór map i planów, sign. 1, Walerian Brandtner's survey of Częstochowa, published 1902.
Na rysunku pomiarowym planu stan zabudowy miasta z lata 1914 roku oznaczony kolorami, rekonstrukcja autorska MG.
Opracowanie Makary Górzyński na podstawie planu pomiarowego miasta Kalisza ze zbiorów Biblioteki Narodowej, kolekcja Polona, online (domena publiczna).
Licencja dla treści opracowanych przez MG: Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0 Polska (CC BY-NC-SA 3.0 PL)
Opracowanie Makary Górzyński, na podkładzie Plan m. Warszawy poprawiony i dopełniony przez Służbę Inżynierską Miasta
План г. Варшавы исправлен и пополнен Городскою Инжененрною Службою, dostępnym http://igrek.amzp.pl/1755260, skala 1:16 800, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy
odnośnik do źródła Kolekcja I map i planów Warszawy, zesp. 1004/IV, sygn. K I 61.
Licencja dla treści opracowanych przez MG: Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Na tych samych warunkach 3.0 Polska (CC BY-NC-SA 3.0 PL)