This book revisits the modern history of Poland, from the perspective of its social sciences. The... more This book revisits the modern history of Poland, from the perspective of its social sciences. The book makes this case study a model for the application of Bourdieu’s approach to the historical analysis of non-core Western societies. The book is, in other words, a reflexive study of the application of Bourdieu’s social theory. At the same time, it also critically studies the application of Western social theory in Poland, which is largely seen as a peripheral country. The study of Polish social sciences, with particular emphasis on linguistics and literary studies, points to the peculiar dynamics of peripheral intellectual and academic fields and their external dependencies. These insights offer a critical extension of Bourdieu’s theory of state and social elites beyond the Western core focusing on how the theories can be used in the reinterpretation and expansion of post-colonial theory, global history and comparative studies of post-communism. The book will be suitable for scholars and students of all those interested in the social theory of Pierre Bourdieu, global historical sociology, societies in Central and Eastern , socio-linguistics, literary studies and political sociology.
Książka prezentuje nowatorskie socjologiczne podejście do najnowszej historii Polski, szczególnie... more Książka prezentuje nowatorskie socjologiczne podejście do najnowszej historii Polski, szczególnie zaś historii polskiej nauki oraz sztuki. Zebrane w niej studia przedstawiają różne warianty zastosowania socjologii historycznej, w większości inspirowanej teorią Pierre’a Bourdieu. Oznacza to m.in. że badane obszary nauki (socjologia, filozofia prawa, historiografia, językoznawstwo i literaturoznawstwo, teoria zależności) i sztuki rozpatrywane są jako pola społeczne, których dynamika ujmowana może być też w kategoriach ich interakcji z innymi polami. Ważnym aspektem pracy jest odwołanie się do paradygmatu tzw. historii globalnej, czyli analizy procesów historycznych w perspektywie wielkich struktur przestrzennych i czasowych.
This book explores how the countries of Eastern Europe, which were formerly part of the Soviet bl... more This book explores how the countries of Eastern Europe, which were formerly part of the Soviet bloc have, since the end of communist rule, developed a new ideology of their place in the world. Drawing on post-colonial theory and on identity discourses in the writings of local intelligentsia figures, the book shows how people in these countries no longer think of themselves as part of the "east", and how they have invented new stereotypes of the countries to the east of them, such as Ukraine and Belarus, to which they see themselves as superior. The book demonstrates how there are a whole range of ideologies of "eastness", how these have changed over time, and how such ideologies impact, in a practical way, relations with countries further east.
Książka poświęcona jest socjologicznej analizie miejsca, jakie w polskim społeczeństwie zajmują (... more Książka poświęcona jest socjologicznej analizie miejsca, jakie w polskim społeczeństwie zajmują (poczynając od drugiej połowy XIX w.) arystokracja, szlachta i ziemiaństwo. Należy wszelako podkreślić, że nie jest to monografia historyczna. Zasadniczym celem tego studium jest próba wyjaśnienia roli spuścizny szlacheckiej w kształtowaniu polskiego modelu obywatelskiego oraz opisanie roli tego dziedzictwa i środowisk je pielęgnujących dla innych grup społecznych w Polsce, zwłaszcza dla inteligenckiej elity. Książka obejmuje studium socjologiczne środowiska spadkobierców najważniejszych polskich rodów arystokratycznych i znanych rodzin ziemiańskich, omówienie badań nad społeczną percepcją tradycji i środowisk szlacheckich i ich obrazem w przestrzeni publicznej oraz przegląd międzynarodowego, przede wszystkim europejskiego, kontekstu podobnych sieci społecznych.
Centralna teza książki głosi, że środowiska arystokratyczne i postziemiańskie pozostają w kluczowej – dla zrozumienia ich społecznej pozycji – relacji wobec inteligencji. Historycznie relacja ta była w dużym stopniu antagonistyczna, jednak po roku 1918, który można uznać za symboliczny moment ustanowienia II Rzeczypospolitej jako swoistej „republiki inteligenckiej”, osłabiona arystokracja i ziemianie zaczęli obejmować rolę wewnętrznej inteligenckiej subelity. Potomkowie znanych rodzin arystokratycznych i ziemiańskich stali się istotną częścią elity inteligenckiej republiki, a relacje z nimi można uznać za symboliczny probierz inteligenckich roszczeń do przywództwa obywatelskiego i moralnego oraz własnej elitarności. Tak nakreślony kontekst analityczny pozwolił postawić tezę o arystokracji i – szerzej – o potomkach elit szlacheckich jako o inteligenckim totemie. Wokół takiego totemu, rozumianego jako kluczowy symbol ciągłości historycznej polskich elit, kształtowana jest współczesna polska tożsamość obywatelska. Zaproponowana w książce interpretacja relacji arystokracji, ziemiaństwa i elit szlacheckich z inteligencją, służąca zrozumieniu genezy nowoczesnego polskiego modelu obywatelstwa, stanowi propozycję nowego ujęcia historycznej ewolucji polskich hierarchii społecznych w kategoriach socjologicznych. Podejście to jest też próbą rozwoju krytycznej, zorientowanej historycznie i porównawczo analizy nad obywatelstwem polskim.
Prezentowana książka stanowi studium z zakresu krytycznej socjologii wiedzy. Wybranym do badania ... more Prezentowana książka stanowi studium z zakresu krytycznej socjologii wiedzy. Wybranym do badania przypadkiem są tu nauki polityczne w ich polskim wydaniu. Na ich przykładzie autorzy pokazują ogólniejsze prawidłowości, które w mniejszym lub większym stopniu mogą być charakterystyczne dla nauk społecznych w Polsce i w krajach podobnych pod względem położenia w globalnych hierarchiach. Położenie to określone jest zaś mianem peryferyjnego czy też semiperyferyjnego i wiąże się ono w pierwszej kolejności z zależną pozycją gospodarczą oraz polityczną danego kraju. Głównym metodologicznym rysem monografii jest próba innowacji polegającej na połączeniu ujęcia teoretycznego inspirowanego pracami Pierre’a Bourdieu z podejściem uwzględniającym kontekst międzynarodowy i jego implikacje, które inspirowane jest tzw. szkołą zależności, w szczególności zaś teorią systemu światowego Immanuela Wallersteina. Z tych dwóch nurtów teorii krytycznej wywodzi się też tytułowe hasło „gry peryferyjnej”, w którym pojęcie „gry” odwołuje się do metaforyki Bourdieu, gdzie cechą każdego pola społecznego jest posiadany przez jego uczestników „zmysł gry”, z kolei pojęcie peryferii jest jednym z głównych elementów teorii Wallersteina.
Autorzy podejmują pytanie o użyteczność kategorii peryferyjności w analizie położenia Polski w św... more Autorzy podejmują pytanie o użyteczność kategorii peryferyjności w analizie położenia Polski w świecie, zarówno współcześnie, jak i w perspektywie historycznej. Odwołując się m.in. do teorii zależności oraz teorii systemu światowego, pokazują, jak peryferyjny lub półperyferyjny status naszego kraju wpływa na specyfikę procesów obejmujących przemiany gospodarcze, stosunki międzynarodowe, politykę naukową czy migracyjną. Badacze stawiają oryginalne, nierzadko kontrowersyjne, tezy. Posłużyć one mogą zarówno jako inspiracja do dyskusji i badań akademickich nad znaczeniem kontekstu globalnych hierarchii gospodarki, polityki i kultury dla zrozumienia miejsca Polski w świecie, jak i do bardziej pragmatycznie zorientowanych debat nad możliwymi trajektoriami rozwoju kraju.
Podczas lektury książki towarzyszyły mi dwa skrajne odczucia: przygnębienia i satysfakcji. Intelektualna satysfakcja była rezultatem zapoznania się z solidnymi (…) analizami sytuacji Polski przeprowadzanymi w perspektywie teorii zależności i/lub teorii światowego systemu kapitalistycznego (…). Przygnębienie spowodowane było argumentacją autorów poszczególnych rozdziałów, którzy przekonywali o trwałości strukturalnych barier rozwoju, wpisanych w położenie geopolityczne Polski wyznaczające jej strukturę gospodarczą. Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Krzysztofa Brzechczyna
W tomie publikują: Salvatore Babones, Marta Bucholc, Dominika Bartnik-Światek, Hanna Dębska, Zbigniew Galor, Tomasz Grzegorz Grosse, Krzysztof Jasiecki, Agnieszka Kolasa-Nowak, Piotr Koryś, Kazimierz Musiał, Andrzej W. Nowak, Daniel Płatek, Anna Sosnowska, Andrzej Turkowski, Tomasz Warczok, Renata Włoch, Tomasz Zarycki.
Książka jest zbiorem krytycznych prac poświęconych obrazom Polski Wschodniej a także krajów sąsia... more Książka jest zbiorem krytycznych prac poświęconych obrazom Polski Wschodniej a także krajów sąsiadujących z Polską na wschodzie. Intelektualiści z tychże krajów znaleźli się także w kolektywie autorskim obok szeregu znanych specjalistów z uczelni polskich. Autorzy rozważają problemy wzajemnej percepcji krajów Europy Środkowej i Wschodniej rysując szeroki kontekst teoretyczny, geopolityczny oraz historyczny w jakim powstawały i powstają obrazy regionów i krajów uznawanych dziś za wschodnie. Rozważają także funkcje obrazów tych obszarów jak również analizują tworzone w nich własne tożsamości i wizerunki. Analizują przemiany znaczeń takich fundamentalnych pojęć jak „Kresy”, „orient” czy „peryferie”. Wśród kluczowych zagadnień podjętych w pracy wymienić można pytania o to dlaczego i w jakich okolicznościach powstają negatywne stereotypy wschodu, jak zmieniają się ich formy na przestrzeni dziejów oraz jak odnosić do nich narzędzia krytycznej teorii społecznej na czele z tytułowym pojęciem „orientalizmu” Edwarda Saida.
Zarycki studied the political map of Central Europe today on the basis of results of recent parli... more Zarycki studied the political map of Central Europe today on the basis of results of recent parliamentary and/or presidential elections in the Czech Republic, Hungary, L8ithuania, Poland, Slovakia and Ukraine. He identified first the structure of regional political cleavages, then the spatial patterns emerging in different countries. He also considered the significance and eventual regional differentiation of various possible influences on these patterns, including urbanisation, historical heritage, ethnic factors, population movements, economic differentiation, the effects of the transformation, demographic factors, education and religion. Virtually all the countries showed a cleavage between more traditional, anti (or non-) communist regions and secular areas with higher post-communist support. Except in Ukraine and the Czech Republic, the post-communist party is dominated by the direct heirs of the former communist parties transformed into moderate left parties. The second major class of cleavages was typical of the Visegrad countries, i.e. the conflict between liberal, mostly metropolitan, regions and a different periphery, usually with a strong populist or anti-liberal appeal. This usually depends on the existence of a sizeable well-educated class, usually pro-market and pro-Western, and on the resolution of the conflict between post and anti-Communists. The third type of cleavage is based on ethnic factors and is clearest in Lithuania and Slovakia, where there are large ethnic minorities. Of factors influencing political behaviour, the two major ones identified were the historical heritage and urbanisation.
Książka podejmuje problem roli szeroko rozumianego regionu w kształtowaniu się zachowań polityczn... more Książka podejmuje problem roli szeroko rozumianego regionu w kształtowaniu się zachowań politycznych, w szczególności zachowań wyborczych. Porusza w pierwszym rzędzie teoretyczny aspekt zagadnienia, odwołując się do pojęcia „kontekstu” i jego definicji znanych w różnych szkołach naukowych. Praca obejmuje także obszerne studium empiryczne dwu polskich regionów historycznych o odmiennym klimacie politycznym: Małopolski (dawniej Galicji) oraz Ziem Zachodnich i Północnych, które traktowane są jako odmienne konteksty zachowań politycznych. Książka jest adresowana do wszystkich zainteresowanych problematyką wyjaśniania i interpretacji zachowań politycznych. Może być także użyteczna dla interesujących się problematyką współczesnej polskiej sceny politycznej oraz geografii politycznej kraju.
W książce Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji autor stawia pytanie o możliwe sposo... more W książce Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji autor stawia pytanie o możliwe sposoby odniesienia teorii kapitału kulturowego - będącej elementem systemu teoretycznego rozwiniętego przez znanego francuskiego socjologa Pierre`a Bourdieu - do analizy współczesnych społeczeństw Europy Środko-Wschodniej, w szczególności Polski i Rosji. Przedstawia próbę reinterpretacji, w kategoriach teoretycznych współczesnych nauk społecznych, pytań o rolę inteligencji jako specyficznej grupy społecznej. Jednocześnie omawia autorskie badania nad postawami studentów moskiewskich i warszawskich, pokazujące różnice w stosunku do wartości inteligenckich w młodym pokoleniu inteligencji obu krajów. Objęły one także kwestię postaw politycznych, co pozwoliło na powiązanie problematyki kapitału kulturowego z logiką podziałów politycznych w obu krajach. Autor proponuje posłużenie się pojęciami kapitału kulturowego, a także kapitału politycznego do redefinicji zadań tzw. socjologii krytycznej w krajach peryferyjnych, za jakie można uznać Polskę i Rosję.
Peryferie postrzegane są tradycyjnie jako uzależnione od centrów i skazane na niesamodzielność. W... more Peryferie postrzegane są tradycyjnie jako uzależnione od centrów i skazane na niesamodzielność. W książce przedstawiono odmienne podejście, które wskazuje, że zależności centro-peryferyjne są zawsze dwustronne, a życie społeczne na peryferiach nie może być postrzegane wyłącznie jako pasywna reakcja na bodźce płynące z centrów. Ujęcie to – interakcyjne czy też kontekstowe – odwołuje się do nowych koncepcji, jakie pojawiają się w naukach społecznych, głównie w socjologii, geografii społecznej oraz analizie dyskursu.Ilustracją opisywanego paradygmatu jest analiza relacji symbolicznych pomiędzy Warszawą a trzema polskimi metropoliami: krakowską, poznańską i górnośląską.
Region - Nation -Europa, 39, LIT Verlag, Münster -Hamburg -London, 2007 552 pages, 39.90 EUR, Pb.... more Region - Nation -Europa, 39, LIT Verlag, Münster -Hamburg -London, 2007 552 pages, 39.90 EUR, Pb., ISBN 978-3-8258-9656-0 Regional identity has become an important issue in debate on current changes in Europe. However, that has happened at a time when many scientists and some social movements adopt critical stances regarding the concept of identity. This paradox encourages the authors to explore current discourses on regions and regional identity.
This article examines the figure of an outstanding Polish philologist — Maria Renata Mayenowa (19... more This article examines the figure of an outstanding Polish philologist — Maria Renata Mayenowa (1908–88) — attempting to interpret her life trajectory with the help of sociological tools. It is argued that Mayenowa's biography is significant in the context of the history of Polish, as well as Eastern European intellectual thought, for several reasons. First, it can be helpful in the reconstruction of the Polish involvement in the development of social theory in the twentieth century. Second, it provides insight into Polish-Russian, and more broadly, Polish-Eastern European intellectual relations in the twentieth century. Finally, the third reason is the non-obvious forms in which the history of Eastern European Jewish elites, and in particular the Jewish bourgeoisie, manifested itself in her biography.
This article investigates a neglected issue of the influence of systemic transformation in Centra... more This article investigates a neglected issue of the influence of systemic transformation in Central and Eastern Europe on the (sub)field of social sciences and more broadly on local fields of power. Our case study concerns a vibrant and internationally connected network of scholars from various disciplines and generations who were involved in developing and popularizing a dependency paradigm in communist Poland. As we show that the fall of communism and related transformation in the Polish field of power brought about dramatic shift in terms of their career trajectories as well as their ideological orientation and in consequence a sudden disappearance of this academic ecosystem. On this basis we argue about wider changes-encompassing marginalization of the "critical," autonomous tradition and strengthening of heteronomic trends in social sciences in the region but also at the global level.
After World War II, Polish nobility was commonly considered an obsolete social group because of t... more After World War II, Polish nobility was commonly considered an obsolete social group because of the post-1945 confiscation of their properties and the decline of their legal and political privileges. From a formal point of view, the Polish nobility had ceased to exist. However, this group did not simply vanish. For this reason, we should not speak of the disintegration of the former noble milieu but rather its reorganization. To expand deliberation on these "reorganization strategies" with the use of appropriate sociological tools, this article analyzes major social actors in contemporary Poland who use their noble legacies in their collective identity-building practices.
This book revisits the modern history of Poland, from the perspective of its social sciences. The... more This book revisits the modern history of Poland, from the perspective of its social sciences. The book makes this case study a model for the application of Bourdieu’s approach to the historical analysis of non-core Western societies. The book is, in other words, a reflexive study of the application of Bourdieu’s social theory. At the same time, it also critically studies the application of Western social theory in Poland, which is largely seen as a peripheral country. The study of Polish social sciences, with particular emphasis on linguistics and literary studies, points to the peculiar dynamics of peripheral intellectual and academic fields and their external dependencies. These insights offer a critical extension of Bourdieu’s theory of state and social elites beyond the Western core focusing on how the theories can be used in the reinterpretation and expansion of post-colonial theory, global history and comparative studies of post-communism. The book will be suitable for scholars and students of all those interested in the social theory of Pierre Bourdieu, global historical sociology, societies in Central and Eastern , socio-linguistics, literary studies and political sociology.
Książka prezentuje nowatorskie socjologiczne podejście do najnowszej historii Polski, szczególnie... more Książka prezentuje nowatorskie socjologiczne podejście do najnowszej historii Polski, szczególnie zaś historii polskiej nauki oraz sztuki. Zebrane w niej studia przedstawiają różne warianty zastosowania socjologii historycznej, w większości inspirowanej teorią Pierre’a Bourdieu. Oznacza to m.in. że badane obszary nauki (socjologia, filozofia prawa, historiografia, językoznawstwo i literaturoznawstwo, teoria zależności) i sztuki rozpatrywane są jako pola społeczne, których dynamika ujmowana może być też w kategoriach ich interakcji z innymi polami. Ważnym aspektem pracy jest odwołanie się do paradygmatu tzw. historii globalnej, czyli analizy procesów historycznych w perspektywie wielkich struktur przestrzennych i czasowych.
This book explores how the countries of Eastern Europe, which were formerly part of the Soviet bl... more This book explores how the countries of Eastern Europe, which were formerly part of the Soviet bloc have, since the end of communist rule, developed a new ideology of their place in the world. Drawing on post-colonial theory and on identity discourses in the writings of local intelligentsia figures, the book shows how people in these countries no longer think of themselves as part of the "east", and how they have invented new stereotypes of the countries to the east of them, such as Ukraine and Belarus, to which they see themselves as superior. The book demonstrates how there are a whole range of ideologies of "eastness", how these have changed over time, and how such ideologies impact, in a practical way, relations with countries further east.
Książka poświęcona jest socjologicznej analizie miejsca, jakie w polskim społeczeństwie zajmują (... more Książka poświęcona jest socjologicznej analizie miejsca, jakie w polskim społeczeństwie zajmują (poczynając od drugiej połowy XIX w.) arystokracja, szlachta i ziemiaństwo. Należy wszelako podkreślić, że nie jest to monografia historyczna. Zasadniczym celem tego studium jest próba wyjaśnienia roli spuścizny szlacheckiej w kształtowaniu polskiego modelu obywatelskiego oraz opisanie roli tego dziedzictwa i środowisk je pielęgnujących dla innych grup społecznych w Polsce, zwłaszcza dla inteligenckiej elity. Książka obejmuje studium socjologiczne środowiska spadkobierców najważniejszych polskich rodów arystokratycznych i znanych rodzin ziemiańskich, omówienie badań nad społeczną percepcją tradycji i środowisk szlacheckich i ich obrazem w przestrzeni publicznej oraz przegląd międzynarodowego, przede wszystkim europejskiego, kontekstu podobnych sieci społecznych.
Centralna teza książki głosi, że środowiska arystokratyczne i postziemiańskie pozostają w kluczowej – dla zrozumienia ich społecznej pozycji – relacji wobec inteligencji. Historycznie relacja ta była w dużym stopniu antagonistyczna, jednak po roku 1918, który można uznać za symboliczny moment ustanowienia II Rzeczypospolitej jako swoistej „republiki inteligenckiej”, osłabiona arystokracja i ziemianie zaczęli obejmować rolę wewnętrznej inteligenckiej subelity. Potomkowie znanych rodzin arystokratycznych i ziemiańskich stali się istotną częścią elity inteligenckiej republiki, a relacje z nimi można uznać za symboliczny probierz inteligenckich roszczeń do przywództwa obywatelskiego i moralnego oraz własnej elitarności. Tak nakreślony kontekst analityczny pozwolił postawić tezę o arystokracji i – szerzej – o potomkach elit szlacheckich jako o inteligenckim totemie. Wokół takiego totemu, rozumianego jako kluczowy symbol ciągłości historycznej polskich elit, kształtowana jest współczesna polska tożsamość obywatelska. Zaproponowana w książce interpretacja relacji arystokracji, ziemiaństwa i elit szlacheckich z inteligencją, służąca zrozumieniu genezy nowoczesnego polskiego modelu obywatelstwa, stanowi propozycję nowego ujęcia historycznej ewolucji polskich hierarchii społecznych w kategoriach socjologicznych. Podejście to jest też próbą rozwoju krytycznej, zorientowanej historycznie i porównawczo analizy nad obywatelstwem polskim.
Prezentowana książka stanowi studium z zakresu krytycznej socjologii wiedzy. Wybranym do badania ... more Prezentowana książka stanowi studium z zakresu krytycznej socjologii wiedzy. Wybranym do badania przypadkiem są tu nauki polityczne w ich polskim wydaniu. Na ich przykładzie autorzy pokazują ogólniejsze prawidłowości, które w mniejszym lub większym stopniu mogą być charakterystyczne dla nauk społecznych w Polsce i w krajach podobnych pod względem położenia w globalnych hierarchiach. Położenie to określone jest zaś mianem peryferyjnego czy też semiperyferyjnego i wiąże się ono w pierwszej kolejności z zależną pozycją gospodarczą oraz polityczną danego kraju. Głównym metodologicznym rysem monografii jest próba innowacji polegającej na połączeniu ujęcia teoretycznego inspirowanego pracami Pierre’a Bourdieu z podejściem uwzględniającym kontekst międzynarodowy i jego implikacje, które inspirowane jest tzw. szkołą zależności, w szczególności zaś teorią systemu światowego Immanuela Wallersteina. Z tych dwóch nurtów teorii krytycznej wywodzi się też tytułowe hasło „gry peryferyjnej”, w którym pojęcie „gry” odwołuje się do metaforyki Bourdieu, gdzie cechą każdego pola społecznego jest posiadany przez jego uczestników „zmysł gry”, z kolei pojęcie peryferii jest jednym z głównych elementów teorii Wallersteina.
Autorzy podejmują pytanie o użyteczność kategorii peryferyjności w analizie położenia Polski w św... more Autorzy podejmują pytanie o użyteczność kategorii peryferyjności w analizie położenia Polski w świecie, zarówno współcześnie, jak i w perspektywie historycznej. Odwołując się m.in. do teorii zależności oraz teorii systemu światowego, pokazują, jak peryferyjny lub półperyferyjny status naszego kraju wpływa na specyfikę procesów obejmujących przemiany gospodarcze, stosunki międzynarodowe, politykę naukową czy migracyjną. Badacze stawiają oryginalne, nierzadko kontrowersyjne, tezy. Posłużyć one mogą zarówno jako inspiracja do dyskusji i badań akademickich nad znaczeniem kontekstu globalnych hierarchii gospodarki, polityki i kultury dla zrozumienia miejsca Polski w świecie, jak i do bardziej pragmatycznie zorientowanych debat nad możliwymi trajektoriami rozwoju kraju.
Podczas lektury książki towarzyszyły mi dwa skrajne odczucia: przygnębienia i satysfakcji. Intelektualna satysfakcja była rezultatem zapoznania się z solidnymi (…) analizami sytuacji Polski przeprowadzanymi w perspektywie teorii zależności i/lub teorii światowego systemu kapitalistycznego (…). Przygnębienie spowodowane było argumentacją autorów poszczególnych rozdziałów, którzy przekonywali o trwałości strukturalnych barier rozwoju, wpisanych w położenie geopolityczne Polski wyznaczające jej strukturę gospodarczą. Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Krzysztofa Brzechczyna
W tomie publikują: Salvatore Babones, Marta Bucholc, Dominika Bartnik-Światek, Hanna Dębska, Zbigniew Galor, Tomasz Grzegorz Grosse, Krzysztof Jasiecki, Agnieszka Kolasa-Nowak, Piotr Koryś, Kazimierz Musiał, Andrzej W. Nowak, Daniel Płatek, Anna Sosnowska, Andrzej Turkowski, Tomasz Warczok, Renata Włoch, Tomasz Zarycki.
Książka jest zbiorem krytycznych prac poświęconych obrazom Polski Wschodniej a także krajów sąsia... more Książka jest zbiorem krytycznych prac poświęconych obrazom Polski Wschodniej a także krajów sąsiadujących z Polską na wschodzie. Intelektualiści z tychże krajów znaleźli się także w kolektywie autorskim obok szeregu znanych specjalistów z uczelni polskich. Autorzy rozważają problemy wzajemnej percepcji krajów Europy Środkowej i Wschodniej rysując szeroki kontekst teoretyczny, geopolityczny oraz historyczny w jakim powstawały i powstają obrazy regionów i krajów uznawanych dziś za wschodnie. Rozważają także funkcje obrazów tych obszarów jak również analizują tworzone w nich własne tożsamości i wizerunki. Analizują przemiany znaczeń takich fundamentalnych pojęć jak „Kresy”, „orient” czy „peryferie”. Wśród kluczowych zagadnień podjętych w pracy wymienić można pytania o to dlaczego i w jakich okolicznościach powstają negatywne stereotypy wschodu, jak zmieniają się ich formy na przestrzeni dziejów oraz jak odnosić do nich narzędzia krytycznej teorii społecznej na czele z tytułowym pojęciem „orientalizmu” Edwarda Saida.
Zarycki studied the political map of Central Europe today on the basis of results of recent parli... more Zarycki studied the political map of Central Europe today on the basis of results of recent parliamentary and/or presidential elections in the Czech Republic, Hungary, L8ithuania, Poland, Slovakia and Ukraine. He identified first the structure of regional political cleavages, then the spatial patterns emerging in different countries. He also considered the significance and eventual regional differentiation of various possible influences on these patterns, including urbanisation, historical heritage, ethnic factors, population movements, economic differentiation, the effects of the transformation, demographic factors, education and religion. Virtually all the countries showed a cleavage between more traditional, anti (or non-) communist regions and secular areas with higher post-communist support. Except in Ukraine and the Czech Republic, the post-communist party is dominated by the direct heirs of the former communist parties transformed into moderate left parties. The second major class of cleavages was typical of the Visegrad countries, i.e. the conflict between liberal, mostly metropolitan, regions and a different periphery, usually with a strong populist or anti-liberal appeal. This usually depends on the existence of a sizeable well-educated class, usually pro-market and pro-Western, and on the resolution of the conflict between post and anti-Communists. The third type of cleavage is based on ethnic factors and is clearest in Lithuania and Slovakia, where there are large ethnic minorities. Of factors influencing political behaviour, the two major ones identified were the historical heritage and urbanisation.
Książka podejmuje problem roli szeroko rozumianego regionu w kształtowaniu się zachowań polityczn... more Książka podejmuje problem roli szeroko rozumianego regionu w kształtowaniu się zachowań politycznych, w szczególności zachowań wyborczych. Porusza w pierwszym rzędzie teoretyczny aspekt zagadnienia, odwołując się do pojęcia „kontekstu” i jego definicji znanych w różnych szkołach naukowych. Praca obejmuje także obszerne studium empiryczne dwu polskich regionów historycznych o odmiennym klimacie politycznym: Małopolski (dawniej Galicji) oraz Ziem Zachodnich i Północnych, które traktowane są jako odmienne konteksty zachowań politycznych. Książka jest adresowana do wszystkich zainteresowanych problematyką wyjaśniania i interpretacji zachowań politycznych. Może być także użyteczna dla interesujących się problematyką współczesnej polskiej sceny politycznej oraz geografii politycznej kraju.
W książce Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji autor stawia pytanie o możliwe sposo... more W książce Kapitał kulturowy. Inteligencja w Polsce i w Rosji autor stawia pytanie o możliwe sposoby odniesienia teorii kapitału kulturowego - będącej elementem systemu teoretycznego rozwiniętego przez znanego francuskiego socjologa Pierre`a Bourdieu - do analizy współczesnych społeczeństw Europy Środko-Wschodniej, w szczególności Polski i Rosji. Przedstawia próbę reinterpretacji, w kategoriach teoretycznych współczesnych nauk społecznych, pytań o rolę inteligencji jako specyficznej grupy społecznej. Jednocześnie omawia autorskie badania nad postawami studentów moskiewskich i warszawskich, pokazujące różnice w stosunku do wartości inteligenckich w młodym pokoleniu inteligencji obu krajów. Objęły one także kwestię postaw politycznych, co pozwoliło na powiązanie problematyki kapitału kulturowego z logiką podziałów politycznych w obu krajach. Autor proponuje posłużenie się pojęciami kapitału kulturowego, a także kapitału politycznego do redefinicji zadań tzw. socjologii krytycznej w krajach peryferyjnych, za jakie można uznać Polskę i Rosję.
Peryferie postrzegane są tradycyjnie jako uzależnione od centrów i skazane na niesamodzielność. W... more Peryferie postrzegane są tradycyjnie jako uzależnione od centrów i skazane na niesamodzielność. W książce przedstawiono odmienne podejście, które wskazuje, że zależności centro-peryferyjne są zawsze dwustronne, a życie społeczne na peryferiach nie może być postrzegane wyłącznie jako pasywna reakcja na bodźce płynące z centrów. Ujęcie to – interakcyjne czy też kontekstowe – odwołuje się do nowych koncepcji, jakie pojawiają się w naukach społecznych, głównie w socjologii, geografii społecznej oraz analizie dyskursu.Ilustracją opisywanego paradygmatu jest analiza relacji symbolicznych pomiędzy Warszawą a trzema polskimi metropoliami: krakowską, poznańską i górnośląską.
Region - Nation -Europa, 39, LIT Verlag, Münster -Hamburg -London, 2007 552 pages, 39.90 EUR, Pb.... more Region - Nation -Europa, 39, LIT Verlag, Münster -Hamburg -London, 2007 552 pages, 39.90 EUR, Pb., ISBN 978-3-8258-9656-0 Regional identity has become an important issue in debate on current changes in Europe. However, that has happened at a time when many scientists and some social movements adopt critical stances regarding the concept of identity. This paradox encourages the authors to explore current discourses on regions and regional identity.
This article examines the figure of an outstanding Polish philologist — Maria Renata Mayenowa (19... more This article examines the figure of an outstanding Polish philologist — Maria Renata Mayenowa (1908–88) — attempting to interpret her life trajectory with the help of sociological tools. It is argued that Mayenowa's biography is significant in the context of the history of Polish, as well as Eastern European intellectual thought, for several reasons. First, it can be helpful in the reconstruction of the Polish involvement in the development of social theory in the twentieth century. Second, it provides insight into Polish-Russian, and more broadly, Polish-Eastern European intellectual relations in the twentieth century. Finally, the third reason is the non-obvious forms in which the history of Eastern European Jewish elites, and in particular the Jewish bourgeoisie, manifested itself in her biography.
This article investigates a neglected issue of the influence of systemic transformation in Centra... more This article investigates a neglected issue of the influence of systemic transformation in Central and Eastern Europe on the (sub)field of social sciences and more broadly on local fields of power. Our case study concerns a vibrant and internationally connected network of scholars from various disciplines and generations who were involved in developing and popularizing a dependency paradigm in communist Poland. As we show that the fall of communism and related transformation in the Polish field of power brought about dramatic shift in terms of their career trajectories as well as their ideological orientation and in consequence a sudden disappearance of this academic ecosystem. On this basis we argue about wider changes-encompassing marginalization of the "critical," autonomous tradition and strengthening of heteronomic trends in social sciences in the region but also at the global level.
After World War II, Polish nobility was commonly considered an obsolete social group because of t... more After World War II, Polish nobility was commonly considered an obsolete social group because of the post-1945 confiscation of their properties and the decline of their legal and political privileges. From a formal point of view, the Polish nobility had ceased to exist. However, this group did not simply vanish. For this reason, we should not speak of the disintegration of the former noble milieu but rather its reorganization. To expand deliberation on these "reorganization strategies" with the use of appropriate sociological tools, this article analyzes major social actors in contemporary Poland who use their noble legacies in their collective identity-building practices.
Citizenship is usually seen as a product of modern nation-states, or of other political entities ... more Citizenship is usually seen as a product of modern nation-states, or of other political entities which possess institutional infrastructures and political systems capable of producing a coherent framework that defines the relationship between that system and its members. In this paper, we show that an early system of modern citizenship was created in the absence of a formal state, notably by the cultural elite of a stateless nation. The Polish case illustrates that an elite may become a dominant class in the given society only later, and institutionalize that early citizenship system within the framework of a newly founded state. As a result of the legacy of the emergence of citizenship predating the restoration of statehood, the contemporary Polish citizenship model is influenced by a strong and largely overlooked cultural component that emerged at the turn of the 19th century. This model uses the figure of the intelligentsia member as its ideal citizen. Despite the dramatic political and economic changes in the decades which have passed since its emergence, this cultural frame, which was institutionalized during the interwar period, still defines the key features of the Polish citizenship model. Consequently, we argue that the culturalization of citizenship is hardly a new phenomenon. It can be seen as a primary mechanism in the formation of civic polities within the imperial context. Moreover, it shows that such processes can have many ambiguous aspects as far as their Orientalizing forces of exclusion are concerned.
This paper deals with the role of social sciences, and more specifically of geography and regiona... more This paper deals with the role of social sciences, and more specifically of geography and regional planning, in the legitimization of European integration and neo-liberal economic and social reforms introduced since 1989 in Poland and, more broadly, in post-communist Central and Eastern Europe. Using the example of an intellectual biography of Antoni Kukliński, one of the most prominent Polish geographers, the role of the old intelligentsia elite and its American professional experiences in the evolution of the Polish academia is also analyzed, as well as its involvement in the first noncommunist government. The paper also discusses the absence of critical schools within the field of Polish geography as well as other disciplines of social sciences. This is done though the reconstruction of the basic structure of the given academic field and its evolution over time from late communist period to present days. This specific structure of the field of Polish geography, which as it is argued is similar to other fields of social sciences and humanities in Poland, also helps to better contextualize the trajectory of Kukliński.
W tekście zaprezentowano krytyczną analizę książki Marcina Piątkowskiego "Europejski lider wzrost... more W tekście zaprezentowano krytyczną analizę książki Marcina Piątkowskiego "Europejski lider wzrostu". Polska droga od ekonomicznych peryferii do gospodarki sukcesu [2019], rozumianej jako reprezentatywny przykład dyskursu entuzjastycznego wobec tzw. transformacji postkomunistycznej. Wspomniana praca rozpatrywana jest jako przykład dyskursywnej formy legitymizacji zachodzących wówczas radykalnych zmian, a przede wszystkim procesów przekształceń własnościowych, których ważnym elementem było przejście znaczącej części majątku narodowego w ręce właścicieli zagranicznych. Ramę interpretacyjną przyjętą w rozprawie stanowią teoria zależności oraz krytyczna teoria kapitalizmu Davida Harveya. W tej drugiej jednym z kluczowych elementów jest proces wywłaszczenia jawiący się jako ważna siła napędowa ekspansji globalnego kapitalizmu. Jak pokazano w tekście, w takich właśnie kategoriach wywłaszczeń rozpatrywać można nie tylko procesy przekształceń własnościowych w okresie po upadku PRL, ale także wcześniejsze cykle zmian własnościowych, szczególnie po 1918 r. oraz te rozpoczęte w 1945 r. można zatem uważać zaproponowaną interpretację za próbę wpisania dominujących narracji na temat transformacji w ramy materialistycznej analizy ewolucji systemu światowego. Wskazano też, że omawiane procesy i dyskursy legitymizują pośrednio półperyferyjny status Polski w systemie światowym oraz strukturalnie uprzywilejowują elity inteligenckie, m.in. kosztem krajowej burżuazji.
The text starts with a supportive opinion on the concept of the Global East, evaluating it as a c... more The text starts with a supportive opinion on the concept of the Global East, evaluating it as a convincing and useful tool for the development of critical studies on the so-called post-communist or the second world in a wider global perspective. In the remaining comments, several reasons for possible problems with the broader implementation of the proposed concept are discussed. They include both the resistance which it could encounter in Central and Eastern Europe, and broader, structural reasons why introducing it as a frame parallel to the Global South paradigm may be problematic. Among the examples of similar issues with new theoretical projects, the experience of the complex and not always enthusiastic reception of the post-colonial theory in Poland is briefly discussed.
The text presents an overview of the state of Polish historiography after 1989 seen from the pers... more The text presents an overview of the state of Polish historiography after 1989 seen from the perspective of the sociology of science, in particular the so-called critical sociology. It points, firstly, to the main achievements, weaknesses, and potential directions for the development of disciplines, especially global history; secondly, to the history of empires, closely related to global history; and thirdly, to the study of the history of modernity in its various understandings and forms.
The article is an attempt at a fairly detailed analysis of TV series "A Forty-Year-Old " in its f... more The article is an attempt at a fairly detailed analysis of TV series "A Forty-Year-Old " in its first edition from the 1970s. The text proposes an interpretation of the film from the perspective of Pierre Bourdieu's theory, and in particular reconstructs the social space of the film's protagonists, which consists of, in particular, the intelligentsia elite, the nomenklatura, lower intelligentsia and medium technical personnel. In the picture outlined by the authors of the film, the role of the intelligentsia, in particular its multi-generation, old elite, is dominant. This vision does not fully agree with the real place of the intelligentsia in Poland of the Gierek era. For this reason the film is interpreted by the authors of the article as a voice of the scriptwriters in favor of the appreciation of the intelligentsia, both in respect of the lower technical staff and the part of the nomenclature less rich in cultural capital. The interpretative framework proposed in the text seems useful for the analysis of other works of art in relation to the reconstruction of social relations of the times when they were created.
This article proposes to look at the current moment in the recent history of the so-called Centra... more This article proposes to look at the current moment in the recent history of the so-called Central-European countries, with Poland as a critical case study, through a structural comparison with an earlier historical cycle, that is one of the first three decades of the communist rule in the region. Thus, I propose to compare the social and economic situation in Poland of circa 1975 with that of 2019, so 30 years after the establishment of a new given political order (30 years after 1945 and 1989 respectively). The paper will offer a general overview of the trajectory of Poland in the postwar era, based primarily on the perspective of the world-system theory and that of the critical sociology of elites, one which will also point to the essential structural contexts of the post-communist dynamics of society. This paper will be based on a basic observation: even if both the 1970s and late 2010s can be considered as periods of relative political stabilization and economic growth for the region as such, and Poland in particular, these countries are, at the same time, subjected to a considerable and even increasing economic dependence on the Western core. In the conclusions, it is argued that the proposed comparative approach, taking into account both an earlier historical cycle and the broader structural dependency of the region, may allow to cast a new light on the nature of current dynamics in Polish politics as well as on the possible future trajectories of the country.
The article argues that Poland’s mainstream national historical narrative, at least as far as the... more The article argues that Poland’s mainstream national historical narrative, at least as far as the last two centuries of history of the country is concerned, is full of ‘traumatic’ motives which are regularly used and developed in diverse current political and intellectual contexts. Polish history is imagined to a large extent as an endless chain of 200 years of suffering, caused, among other things, by occupations, wars, and exploitation, which are usually seen as not fully recognized in other countries, in particular in the West. The article attempts, first of all, to explain this specific nature of Poland’s historical identity by the privileged role of the intelligentsia, understood as a specific type of elite based on possession and control of cultural capital. It reconstructs the historical rise of the intelligentsia and its impact on the mainstream narrative in question, pointing to a selective choice of potential ‘traumas’ which are assigned a national status. They may be seen as tools to build positions in what can be called the Polish ‘field of power’, to use the notion coined by Pierre Bourdieu. The particular configuration and recent history of the field of power in Poland is reconstructed in order to explain different strategies of what can be called the social and political construction of historical traumas in Poland.
This paper proposes a relational and critical sociological perspective on discourse analysis, in ... more This paper proposes a relational and critical sociological perspective on discourse analysis, in particular on so-called “Critical Discourse Analysis” (CDA). The main argument of this paper is that CDA has not yet been able to turn its critical perspective towards its own field. Meanwhile, neither CDA nor other schools of discourse analysis can still pretend not to be integral parts of the system legitimizing social hierarchies in modern societies. The paper argues that discourse analysis can be seen as highly dependent on power relations, both because of its institutional positioning and because of its restricted reflexivity. A call for the development of a critical sociology of discourse analysis based on a relational approach is therefore presented. Its draft programme is largely based on inspiration from the sociology of knowledge, in particular from “the sociology of sociology” of Pierre Bourdieu.
This article's main aim is to propose a novel model explaining the continuous domination of ident... more This article's main aim is to propose a novel model explaining the continuous domination of identity issues in modern Polish political discourse. The model proposed here may also appear useful as an explanation of similar tendencies in some other Central european countries. It is based on a specific reading of the modern history of the region—one relying on a structural perspective and specifically using Pierre Bourdieu's notion of a " field of power. " In conclusion, the article suggests that the perspective it proposes may challenge what it calls simplistic accounts of processes of long duration.
L’objectif principal de cette contribution est de discuter des interprétations variées de l’hérit... more L’objectif principal de cette contribution est de discuter des interprétations variées de l’héritage laissé par l’époque des Partages de la Pologne au xixe siècle, ainsi que des formes possibles de sa reproduction. L’une des raisons pour lesquelles cette problématique suscite un large intérêt du public réside dans le fait que ces schémas historiques réémergent régulièrement sur les cartes visualisant les résultats électoraux. On cherchera ici à évaluer l’héritage des Partages de la Pologne en s’inspirant en particulier d’Eyal, Szelényi et Townsley qui ont montré comment les différences de nature entre systèmes de stratification sociale pouvaient être décrites à l’aide du modèle des types de capital, élaboré par Pierre Bourdieu. On postule ici qu’en théorisant ainsi les processus de différenciation régionale à l’œuvre dans la structure sociale polonaise l’on peut mettre en évidence un statut privilégié des capitaux culturel et social dans le sud et l’est de la Pologne.
Niniejszy artykuł stanowi wprowadzenie do dyskusji nad półperyferyjnym charakterem systemów produ... more Niniejszy artykuł stanowi wprowadzenie do dyskusji nad półperyferyjnym charakterem systemów produkcji naukowej, dla której pretekstem była publikacja książki Gra peryferyjna Tomasza Warczoka i Tomasza Zaryckiego. Autorzy streszczają w nim jednocześnie najważniejsze kwestie poruszane w książce: relacyjne podejście do badań nauki inspirowane pracami Pierra Bourdieu i Immanuela Wallersteina, jak również dualny charakter polskich nauk politycznych.
Niniejszy artykuł stanowi jeden z głosów w dyskusji nad półperyferyjnym charakterem systemów prod... more Niniejszy artykuł stanowi jeden z głosów w dyskusji nad półperyferyjnym charakterem systemów produkcji naukowej, dla której pretekstem była publikacja książki Gra peryferyjna Tomasza Warczoka i Tomasza Zaryckiego. Autorzy odpowiadają w nim na dwa głosy polemiczne w dyskusji, skupiając się na zagrożeniach materialistycznej korekty teorii Pierre’a Bourdieu i hegemonicznej pozycji inteligencji jako czynnika kształtującego polskie pole nauk społecznych.
114 История идей Арман Фернандес. Композиция. 1982 * Традиционное название для ряда горных хребто... more 114 История идей Арман Фернандес. Композиция. 1982 * Традиционное название для ряда горных хребтов в Карпатах от Чехии вдоль границы Польши со Словакией до Украины. -Прим. ред.
Should Polishness have defined boundaries, or should it, rather, be an open cultural plateau, unr... more Should Polishness have defined boundaries, or should it, rather, be an open cultural plateau, unrestricted by any demarcation lines? Liberal circles –and I use the term very broadly here as opposed to equally broadly understood conservative circles – will usually answer the question by advocating openness and the interaction of Polish culture with that of neighboring and other countries. If we take a closer look at the reality, and especially on the eastern borderland of Polish culture it transpires, however, that matters are not as simple as many idealists might wish. I would, therefore, like first of all to point out certain paradoxes that emerge from the juxtaposition of what can in a simplified manner be called the liberal and conservative answers to the question of the possibility of the interaction of Polish culture with neighboring cultures. From the radically liberal point of view, which – in a theoretical dimension – is usually close to a constructivist approach, clear-cut differences in identity are often considered " artificial. " They usually appear to be distinctions that have been arbitrarily introduced and that needlessly divide people who are equal. From such a perspective, conservatives are frequently critically perceived as those who, for no good reason, dwell on the primordial nature of national groups and the differences between them along the so-called essentialist conception of the nation, that is to say – they treat them as something that exists in reality. In the liberal stance, there are recurrent declarations of openness, and a recognition of fluid identity and the fusion of cultures. Among conservatives, pronouncements are more common on the differences between one's own identity from that of significant others, as well as on canons and imponderables. In the liberal approach, especially with a clear pro-European and left-wing stance, identity transgression should thus, in theory, be accepted in a positive way – as distinct from the conservative approach, where it would be viewed negatively, since the assumption there is of a normative attitude to the boundaries of national identity. Even more frequently, this approach endeavors to define unequivocally universal criteria of national identity, setting out clear demarcation lines between identities, nations, and cultures. When, however, we consider that a contemporary nation can be understood primarily as a political entity, it turns out that if such a community does have clear-cut boundaries; these are both spatial and cultural and, significantly, these dimensions are usually connected. For this reason, political – that is to say, civic – identity is restricted by certain clearly delineated
Czy polskość powinna mieć wyraźne granice, czy też być może raczej otwartą płaszczyzną kulturową,... more Czy polskość powinna mieć wyraźne granice, czy też być może raczej otwartą płaszczyzną kulturową, nieograniczaną przez żadne linie demarkacyjne? Odpowiedź na to pytanie, w szczególności w środowiskach liberalnych-które rozumiem tu bardzo szeroko i przeciwstawiam równie szeroko rozumianym środowiskom konserwatywnym-będzie zwykle kierowała się ku wezwaniom do otwartości i interakcji polskości z kulturami sąsiedzkimi i innymi. Gdy jednak przyjrzymy się realnym praktykom, szczególnie na wschodnim pograniczu polskiej kultury, okaże się, że sprawy nie wyglądają tak prosto, jak pragnęłoby wielu idealistów. Chciałbym więc po pierwsze zwrócić uwagę na pewne paradoksy wyłaniające się z zestawienia tego, co można by nazwać w uproszczeniu liberalną i konserwatywną odpowiedzią na pytanie o możliwość interakcji kultury polskiej z kulturami sąsiednimi. Z punktu widzenia radykalnie liberalnego, któremu w wymiarze teoretycznym bliskie jest zwykle podejście konstruktywistyczne, wyraźne różnice tożsamościowe są często uznawane za " sztuczne ". Jawią się w szczególności jako arbitralnie wprowadzane dystynkcje, dzielące niepotrzebnie równych sobie ludzi. Z tej perspektywy konserwatyści oceniani są często krytycznie jako ci, którzy bez uzasadnienia esencjonalizują zarówno grupy narodowe, jak i różnice pomiędzy nimi, a wiec traktują je jako obiektywnie istniejące. W podejściach liberalnych powracają deklaracje otwartości, konstatacje płynnej tożsamości, przenikania się kultur. Ze strony konserwatywnej częstsze są twierdzenia o odmiennościach tożsamości własnej od znaczących innych, o kanonach i imponderabiliach. W ujęciach liberalnych, szczególnie zorientowanych wyraźnie proeuropejsko i lewicowo, transgresja tożsamościowa przyjmowana powinna być więc teoretycznie pozytywnie, zaś w konserwatywnych krytycznie, bo zakładają one zwykle normatywny stosunek do granic narodowych tożsamości. Dużo częściej chcą jednoznacznie określać wspólne dla wszystkich wyznaczniki tożsamości narodowej, stawiając wyraźne granice pomiędzy tożsamościami, narodami, kulturami. Gdy jednak weźmiemy pod uwagę, że nowoczesny naród rozumieć można przede wszystkim jako wspólnotę polityczną, to okazuje się, że wspólnota taka ma dość wyraźnie wytyczone granice. Posiadają one wymiar zarówno przestrzenny, jak i kulturowy, i co ważne, wymiary te są zwykle powiązane.To powoduje, że tożsamość polityczną – czyli obywatelską – ograniczają pewne wyraźnie wyznaczone ramy, które być może dla liberałów są w praktyce ważniejsze.
East Central Europe Between the Colonial and the Postcolonial in the Twentieth Century, 2023
The chapter sets out to delineate a synthesising picture of the fundamental types and features of... more The chapter sets out to delineate a synthesising picture of the fundamental types and features of stereotypical images of “the East” in contemporary Polish identity discourses. They are analysed from a critical perspective in relation to postcolonial theory and the cultural/discursive problem of Orientalisation. The chapter also attempts to link the development mechanisms of stereotypical imaginariesimaginaries of “the East” in contemporary Poland with so-called structural conditions, meaning dependencies of an economic and geopolitical kind. The Orientalism they engender, as the text sets out to prove, relates both to the countries neighbouring Poland, and to regions of eastern Poland which can be called the “internal Orient.” The author differentiates between two basic types of Orientalism, which he subsequently links with two ideological orientations: the conservative and the liberalliberal. Conservative Orientalism is often branded as “classical,” and features the traditional Polish Eastern Borderlands (Kresy)Eastern Borderlands (Kresy) asKresy its dominant rhetorical figure. Liberal Orientalism characterised has less overt and less distinctive forms, and its manifestations are analysed using examples of new Borderlands discourses, which are often built in opposition to the traditional Eastern BorderlandsEastern Borderlands (Kresy) stereotypes. The chapter also offers a comparative survey of reactions to Polish discourses of the East and analogical discursive mechanisms in the countries neighbouring Poland to the east.
Looking at the contemporary Polish political sciences in a wider international perspective—and sp... more Looking at the contemporary Polish political sciences in a wider international perspective—and specifically analyzing their location within the global hierarchies of academic knowledge production—may not only shed new light on the field but will also provide interesting insight to workings of social sciences in peripheral context. The position of the Polish political science, as measured in terms of international rankings or indexes of citations, is rather low. Moreover, its dominant intellectual schools and most commonly used methodological approaches may be considered old fashioned from the perspective of leading Western centers of the discipline. Descriptive analysis and traditional institutionalism dominate, while more sophisticated behavioral approaches or new institutionalism are rare. On the other hand, the field as such may be seen as quite strong, especially given its visibility in the national media, its considerable institutional and human resources, or high numbers of students attracted each year. Moreover, it can be argued that the field has achieved considerable autonomy from the global political science system and has successfully endured post-Communist transformation, retaining most of its staff and institutional assets from the previous regime (which was not the case in most other central European countries). At the same time, one can find within it a smaller faction of internationally oriented scholars. They contest the dominant, locally oriented majority of the field and are well connected to global academic networks. In effect, an interesting duality within Polish political science may be observed and interpreted as a phenomenon typical for many peripheral countries, understood in terms of the world systems theory. Relying on Wallersteinian perspective on the global system of social sciences coupled with Bourdieusian field analysis allows for reconstruction of the genesis and underlying structures of the contemporary field of political sciences in Poland, which may be interpreted as a case of successful autonomy building of a peripheral field of social sciences.
Analiza dyskursu publicznego: Przegląd metod i perspektyw badawczych, 2017
(w:) M. Czyżewski, M. Otrocki, T. Piekot, i J. Stachowiak (red.) Analiza dyskursu publicznego: P... more (w:) M. Czyżewski, M. Otrocki, T. Piekot, i J. Stachowiak (red.) Analiza dyskursu publicznego: Przegląd metod i perspektyw badawczych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO. s. 211-221
Polskie etosy regionalne i ich znaczenie z perspektywy ogólnonarodowej, 2018
Relacje pomiędzy tożsamościami regionalnymi, a tożsamością narodową są bardzo złożone. Z jednej s... more Relacje pomiędzy tożsamościami regionalnymi, a tożsamością narodową są bardzo złożone. Z jednej strony dominujący kanon narodowy nie może być w pełni inkluzyjny, gdyż straciłby swą rozpoznawalność. Z drugiej – ocena spójności danej tożsamości regionalnej z etosem ogólnonarodowym ma zwykle charakter arbitralny i bazuje nie na faktach, a na zmieniających się emocjach czy potrzebach politycznych. Kiedy regiony chcą, a kiedy nie chcą identyfikować się z danym państwem? Czy w dobie globalnych trendów oraz uproszczonych, narodowych tożsamości jest jeszcze w ogóle miejsce na etosy regionalne? W jaki sposób mogą się one kształtować?
Polskie etosy regionalne i ich znaczenie z perspektywy ogólnonarodowe, 2018
Żadna polska tożsamość regionalna nie wywarła takiego wpływu na naszą tożsamość narodową, jak mit... more Żadna polska tożsamość regionalna nie wywarła takiego wpływu na naszą tożsamość narodową, jak mit Kongresówki. Choć do 1918 r. w środowiskach polskich pod zaborem rosyjskim dominującą rolę odgrywało ziemiaństwo i rodząca się burżuazja, to po I Wojnie Światowej na szczyty hierarchii społecznych ostatecznie weszły elity inteligenckie. To one przede wszystkim budowały II Rzeczpospolitą, dostosowując do swoich potrzeb zarówno jej struktury, jak i sferę symboliczną. Inteligencka mitologia, na czele z kultem przegranych powstań, wielkich romantycznych poetów i pisarzy, jest w nas żywa po dziś dzień.
(In:) J.-M. De Waele (Ed.), Les clivages politiques en Europe centrale et orientale (pp. 57-72). Brussels: Editions de l'Université de Bruxelles., 2004
W poszukiwaniu tożsamości. Humanistyczne rozważania interdyscyplinarne, H. Mamzer (red.) , 2007
W: H. Mamzer (red.) W poszukiwaniu tożsamości. Humanistyczne rozważania interdyscyplinarne. Pozn... more W: H. Mamzer (red.) W poszukiwaniu tożsamości. Humanistyczne rozważania interdyscyplinarne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. s. 115-131.
Polityczne życie lokalne / Vie politique locale. (w:) Jacek Wódz (red.) , 1994
Polityczne życie lokalne / Vie politique locale. (w:) Jacek Wódz (red.) Seria wydawnicza międzyna... more Polityczne życie lokalne / Vie politique locale. (w:) Jacek Wódz (red.) Seria wydawnicza międzynarodowej szkoły nauk politycznych Katowice / Collection de l’Ecole Internationale des Sciences Politiques Katowice, Wydawnictwo Śląsk. Katowice. p.221-236
This essay responds to József Böröcz ’s “‘Eurowhite’ Conceit, ‘Dirty White’ Ressentment: ‘Race’ i... more This essay responds to József Böröcz ’s “‘Eurowhite’ Conceit, ‘Dirty White’ Ressentment: ‘Race’ in Europe” published in “Forum.” I use Böröcz's framework to point to the potential wider relevance of studies on racerelated hierarchies from Poland and other countries of Central and Eastern Europe. They also include works on Poles migrating to Western Europe and America, which, as I am arguing, may give unique insights into the workings of the global system of race regimes. I also argue about the broader relevance of new works on 19thcentury German approaches to Poland and Poles as colonial subjects, as well as of the recent studies on modes of Orientalization. Both those used in Poland by Poles and those used in the countries of the Western core toward Poles and other East Europeans on both working-class and elite levels.
Recenzja książki: Larry Wolff (2020), Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie oś... more Recenzja książki: Larry Wolff (2020), Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie oświecenia, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Chciałbym tu podjąć kwestię wkładu PRL w umocnienie się pozycji społecznej współczesnych polskich... more Chciałbym tu podjąć kwestię wkładu PRL w umocnienie się pozycji społecznej współczesnych polskich elit inteligenckich. Przedmiotem odniesienia dla moich rozważań będzie książka Agaty Zysiak poświęcona przede wszystkim historii powstania Uniwersytetu Łódzkiego i jego ewolucji w ciągu pierwszych dekad działalości. De facto odnosi się ona jednak do szerszego spectrum zagadnień, które znacznie wykraczają poza Łódź i problematykę uczelni wyższych, wnosi bowiem istotny wkład do socjologicznej analizy przemian hierarchii społecznych okresu Polski Ludowej. Stała się zauważonym już i docenio-nym¹ głosem w dyskusji nad spuścizną tego okresu i jej obrazami we współczesnych debatach publicznych. Interesujących wątków jest w książce więcej. Z uwagi na postawione przeze mnie pytanie najistotniejszy jest ten, który dotyczy pozycji społecznej inteligencji akademickiej w okresie PRL, rzuca bowiem istotne światło na korzenie współczesnej pozycji inteligenckiej elity. Pracę Agaty Zysiak odczytuję w dużym stopniu jako potwierdzenie, a także rozwiniecie i udokumentowanie moich wcześniejszych tez na temat roli inteligencji w Polsce. Stawiałem je zupełnie niezależnie i na bazie całkowicie odmiennego ma-Adres do korespondencji: t.zarycki@uw.edu.pl * Tekst powstał w ramach projektu finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (NCN) nr 2015/17/B/HS6/04161. ** Agata Zysiak, Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście, Nomos, Kraków 2016, stron 342 (numery cytowanych stron w tekście, w nawiasachprzyp. red.).
Recenzowana obszerna praca zbiorowa jest owocem dużego projektu badaw-czego koordynowanego przez ... more Recenzowana obszerna praca zbiorowa jest owocem dużego projektu badaw-czego koordynowanego przez prof. Jacka Raciborskiego z Instytutu Socjo-logii Uniwersytetu Warszawskiego. Projekt był zakrojonym na imponującą skalę rozwinięciem wcześniejszych studiów nad współczesnym państwem, prowadzonych przez redaktora tomu, i opierał się na zaproponowanych przez niego założeniach metodologicznych, do których należało przede wszystkim stanowisko umiarkowanego realizmu, nazywane też perspektywą neowebe-rowską. W dalszych swoich rozważaniach redaktor posługuje się też pojęciem " modelu państwa neoweberowskiego " , które traktuje jako określony idealny sposób myślenia o państwie, którego popularność w świetle badań nie jest zbyt duża wśród wyższego korpusu urzędniczego. Jak wskazują otrzymane wyniki, dominuje wśród polskich urzędników raczej " tradycyjny model ad-ministracji publicznej " , z którym mniej lub bardziej efektywnie próbuje kon-kurować model nowego zarządzania publicznego i model współzarządzania publicznego (governance). Recenzowany tom jest więc nowatorską próbą reinterpretacji wiedzy o państwie polskim według kategorii teoretycznych znacząco odmiennych od tych, którymi posługują się jego zarządcy. Wśród teoretycznych inspiracji Raciborski wymienia też marksizm z akcentem na jego tezę o klasowym charakterze państwa, a także pluralizm, w szczególno-ści odwołując się w pierwszej kolejności do jego ujęcia autorstwa Stanisława Ehricha. Redaktora tomu interesuje zwłaszcza problematyka suwerenności państwa i pod kątem jej analizy w znacznym stopniu zaprojektował całe przedsięwzięcie badawcze.
Książka Wojciecha Łukowskiego poświęcona analizie współczesnych przemian tożsamości mieszkañców M... more Książka Wojciecha Łukowskiego poświęcona analizie współczesnych przemian tożsamości mieszkañców Mazur zasługuje na szczególne zainteresowanie z dwu podstawowych powodów. Po pierwsze, jest niezwykle ciekawym i obszernym studium empirycznym procesów zachodzących w ostatnich latach w znanym " laboratorium społecznym " , jakim są Ziemie Zachodnie i Północne, w szczególności zaś Mazury. Po drugie, przedstawia nowatorską próbę uogólnienia obserwowanych zjawisk prowadząć do intrygujących i oryginalnych propozycji teoretycznych o zdecydowanie ponadregionalnym znaczeniu. W pierwszym wymiarze książka Łukowskiego wpisuje się w mający długą tradycję nurt badań socjologicznych nad postmigracyjnymi społecznooeciami ziem zachodnich i północnych. Studium Łukowskiego, odwołując się wszakże do dorobku licznych poprzedników, stanowi jednak znaczny krok naprzód w ramach omawianego kierunku badań. Jako praca powstała ponad dziesięć lat po upadku komunizmu, przynosi całkiem nowe obserwacje przemian społecznych w odmiennych warunkach ustrojowych, będąc jednoczeoenie uniezależniona od funkcjonujących wczeoeniej uwarunkowań i ograniczeñ ideologicznych. Ziemie Zachodnie i Północne, a zwłaszcza Mazury, jak pokazuje to Łukowski, nie przestają być w dalszym ciągu fascynującym terenem badań przemian społecznych, na którym specyfika społecznooeci postmigracyjnych nakłada się na szczególnie trudny w swoim przebiegu proces transformacji społeczno-gospodarczej. W regionie, gdzie rola pañstwa, czyli Polski Ludowej, w wytworzeniu spójnooeci społecznej była szczególnie duża, jej radykalna redukcja przynosi dość intrygujące konsekwencje. Łukowski opisuje wiêc na podstawie skrupulatnych badań jakoościowych oraz ilościowych przemiany tożsamooeci mieszkańców Mazur, uwzględniając specyfikę głównych kategorii mieszkańców: poszczególnych grup wiekowych, etnicznych oraz zróżnicowania ze względu na region pochodzenia. Zarówno opis, jak i interpretacje obserwowanych przemian są prowadzone w sposób wyrafinowany wraz z dużą dozą rezerwy wobec popularnych, " sprawdzonych" schematów pojêciowych, za pomocą których opisywano dotychczas najczęściej ziemie zachodnie i północne. I tak na przykład autor dochodzi do wniosku, iż pojęcie integracji społecznej, która według niektórych została osiągnięta w regionie już w latach sześdziesiątych czy też uważana była po prostu za idealny stan pożdany, powinno zostaae zastąpione pojęciem społecznej równowagi.
The book under review is a collection of diverse essays set in different time periods and differe... more The book under review is a collection of diverse essays set in different time periods and different fields but nevertheless well connected through their focus on one important topic: the role of Poland and Poles in the development of Russian (as well as Soviet) identity. Poland and Russia are important as 'significant others' which played key roles in their respective histories. Even if one could argue that Russia was more important for Poland than Poland for Russia, at least during the last two centuries, there seems to be a disproportionately stronger interest in the role of Russia in the construction of Polish identity than in the functions which Poland had for the development of modern Russian identity. Thus the book can be viewed as an important step in balancing an inequality in the study of mutual perceptions of nations in Central and Eastern European culture.
Recenzje Zbigniew Rykiel, 2006, Podstawy geografii politycznej, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Eko... more Recenzje Zbigniew Rykiel, 2006, Podstawy geografii politycznej, Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, s. 263. Wraz z wydaniem ksiaþz úki autorstwa Zbigniewa Rykla doczekaliśmy sie þ drugiego po 1989 r. (po ksiaþz úce S. Otoka, 1996) i pierwszego relatywnie nowoczesnego polskiego podre þcznika z zakresu geografii politycznej. Zanie-dbania w tej dziedzinie, jak wskazuje to sam autor, saþ ogromne. Dorobek polskiej geografii w tej newralgicznej z wielu punktó w widzenia sferze, szczegó lnie w wymiarze opracowań syntetycznych, jest niezwykle skromny, a jednocześnie w duz úej mierze rozczarowujaþcy. W tym kontekście ksiaþz úka Z. Rykla oznacza niezwykle wyraźny poste þp, prezentuje bowiem oryginalnaþ próbe þ autorskiego wykładu geografii politycznej łaþczaþcego dbałość o przed-stawienie światowego dorobku dziedziny z ambicjami zakorzenienia go w kon-tekście krajowym, zaró wno ze wzgle þdu na tradycje intelektualne polskiej szkoły geograficznej, jak i potrzeby poznawcze krajowych czytelników. Róz únice w stosunku do dotychczasowych polskich opracowań z tego zakresu, a w szczegó lności wzmiankowanego opracowania S. Otoka, saþ bardzo wyraźne i podkreślane dodatkowo przez cze þsto otwarcie polemiczny charakter ksiaþz úki Z. Rykla. W szczególności nalez úałoby zwrócić uwage þ na świadome, choć niezbyt konsekwentne, odejście od czysto opisowego, w duz úym stopniu formalistycznego i ilościowego, obiektywistycznego paradygmatu geografii społeczno-politycznej, w ramach którego lokowała sie þ wie þkszość dotychczasowych polskich opracowań z tego zakresu. Autor jednocześnie dość otwarcie nawiaþzuje do lewicowej myśli społecznej, w szczególności tradycyjnego paradygmatu materializmu historyczne-go, który stara sie þ interpretować w sposób otwarty i twórczy. Tu jednak takz úe nie jest zbyt konsekwentny, gdyz ú w niektórych fragmentach ksiaþz úki prezentuje opinie skrajnie lewicowe i bardzo jednostronne (np. twierdzaþc, z úe "pań stwo to aparat przemocy i ucisku jednej klasy społecznej nad innymi"-s. 244), by w innych miejscach przedstawiać podejścia, które ironicznie nazwać moz úna by "burz úuazyj-nymi", tzn. pozbawione ideologicznego zaangaz úowania i wyczulenia na sprawy władzy i nieró wności społecznych. Pró by odnoszenia sie þ do (neo-)marksis-towskiej teorii społecznej, nawet jeśli momentami trudne do zaakceptowania, uznać nalez úy jednak za wartość ksiaþz úki. Reinterpretacja w kontekście krajowym krytycznej, lewicowej filozofii zachodnich nauk społecznych wydaje sie þ dziś jednym z powaz úniejszych zadań dla polskich nauk społecznych. Jak słusznie wskazuje autor, w okresie wcześniejszym była ona utrudniona przez uwarunko-wania geopolityczne, po 1989 r. nie cieszyła sie þ zaś popularnościaþ ze wzgle þdu na pozostałe po okresie komunistycznym zdecydowanie negatywne konotacje. R E C E N Z J E
Zapis wystąpienia na konferencji " Galicja po Galicji " Kraków, 5-6 marca 2015 r. opublikowany po... more Zapis wystąpienia na konferencji " Galicja po Galicji " Kraków, 5-6 marca 2015 r. opublikowany pod jednym tytułem z wystąpieniem Katarzyny Kotyńskiej
The tension between centre and periphery in the case of Galicia recurred constantly in the 20th c... more The tension between centre and periphery in the case of Galicia recurred constantly in the 20th century, starting with the tensions between Vienna and Lviv. For the land owners in Eastern Galicia, Lviv was unquestionably a centre, for the Austrian officials it was a place of exile to the most remote peripheries. The musty province was hence a cultural mecca. This tension is finally present in the project of Kyiv's urbanisation, in the opposition between the Galician province and the Kyiv centre at the time of independent Ukraine.
Dyskusja redakcyjna, Studia z Polityki Publicznej, 2017
Dyskusja w redakcji Studiów z Polityki Publicznej o książce Obywatel spotyka państwo. O urzędach ... more Dyskusja w redakcji Studiów z Polityki Publicznej o książce Obywatel spotyka państwo. O urzędach pracy jako biurokracji pierwszego kontaktu przedrukowana przez Studia z Polityki Publicznej, 2 (14) 2017.
Uploads
Books by Tomasz Zarycki
The book will be suitable for scholars and students of all those interested in the social theory of Pierre Bourdieu, global historical sociology, societies in Central and Eastern , socio-linguistics, literary studies and political sociology.
Centralna teza książki głosi, że środowiska arystokratyczne i postziemiańskie pozostają w kluczowej – dla zrozumienia ich społecznej pozycji – relacji wobec inteligencji. Historycznie relacja ta była w dużym stopniu antagonistyczna, jednak po roku 1918, który można uznać za symboliczny moment ustanowienia II Rzeczypospolitej jako swoistej „republiki inteligenckiej”, osłabiona arystokracja i ziemianie zaczęli obejmować rolę wewnętrznej inteligenckiej subelity. Potomkowie znanych rodzin arystokratycznych i ziemiańskich stali się istotną częścią elity inteligenckiej republiki, a relacje z nimi można uznać za symboliczny probierz inteligenckich roszczeń do przywództwa obywatelskiego i moralnego oraz własnej elitarności. Tak nakreślony kontekst analityczny pozwolił postawić tezę o arystokracji i – szerzej – o potomkach elit szlacheckich jako o inteligenckim totemie. Wokół takiego totemu, rozumianego jako kluczowy symbol ciągłości historycznej polskich elit, kształtowana jest współczesna polska tożsamość obywatelska. Zaproponowana w książce interpretacja relacji arystokracji, ziemiaństwa i elit szlacheckich z inteligencją, służąca zrozumieniu genezy nowoczesnego polskiego modelu obywatelstwa, stanowi propozycję nowego ujęcia historycznej ewolucji polskich hierarchii społecznych w kategoriach socjologicznych. Podejście to jest też próbą rozwoju krytycznej, zorientowanej historycznie i porównawczo analizy nad obywatelstwem polskim.
Podczas lektury książki towarzyszyły mi dwa skrajne odczucia: przygnębienia i satysfakcji. Intelektualna satysfakcja była rezultatem zapoznania się z solidnymi (…) analizami sytuacji Polski przeprowadzanymi w perspektywie teorii zależności i/lub teorii światowego systemu kapitalistycznego (…). Przygnębienie spowodowane było argumentacją autorów poszczególnych rozdziałów, którzy przekonywali o trwałości strukturalnych barier rozwoju, wpisanych w położenie geopolityczne Polski wyznaczające jej strukturę gospodarczą.
Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Krzysztofa Brzechczyna
W tomie publikują: Salvatore Babones, Marta Bucholc, Dominika Bartnik-Światek, Hanna Dębska, Zbigniew Galor, Tomasz Grzegorz Grosse, Krzysztof Jasiecki, Agnieszka Kolasa-Nowak, Piotr Koryś, Kazimierz Musiał, Andrzej W. Nowak, Daniel Płatek, Anna Sosnowska, Andrzej Turkowski, Tomasz Warczok, Renata Włoch, Tomasz Zarycki.
Papers by Tomasz Zarycki
The book will be suitable for scholars and students of all those interested in the social theory of Pierre Bourdieu, global historical sociology, societies in Central and Eastern , socio-linguistics, literary studies and political sociology.
Centralna teza książki głosi, że środowiska arystokratyczne i postziemiańskie pozostają w kluczowej – dla zrozumienia ich społecznej pozycji – relacji wobec inteligencji. Historycznie relacja ta była w dużym stopniu antagonistyczna, jednak po roku 1918, który można uznać za symboliczny moment ustanowienia II Rzeczypospolitej jako swoistej „republiki inteligenckiej”, osłabiona arystokracja i ziemianie zaczęli obejmować rolę wewnętrznej inteligenckiej subelity. Potomkowie znanych rodzin arystokratycznych i ziemiańskich stali się istotną częścią elity inteligenckiej republiki, a relacje z nimi można uznać za symboliczny probierz inteligenckich roszczeń do przywództwa obywatelskiego i moralnego oraz własnej elitarności. Tak nakreślony kontekst analityczny pozwolił postawić tezę o arystokracji i – szerzej – o potomkach elit szlacheckich jako o inteligenckim totemie. Wokół takiego totemu, rozumianego jako kluczowy symbol ciągłości historycznej polskich elit, kształtowana jest współczesna polska tożsamość obywatelska. Zaproponowana w książce interpretacja relacji arystokracji, ziemiaństwa i elit szlacheckich z inteligencją, służąca zrozumieniu genezy nowoczesnego polskiego modelu obywatelstwa, stanowi propozycję nowego ujęcia historycznej ewolucji polskich hierarchii społecznych w kategoriach socjologicznych. Podejście to jest też próbą rozwoju krytycznej, zorientowanej historycznie i porównawczo analizy nad obywatelstwem polskim.
Podczas lektury książki towarzyszyły mi dwa skrajne odczucia: przygnębienia i satysfakcji. Intelektualna satysfakcja była rezultatem zapoznania się z solidnymi (…) analizami sytuacji Polski przeprowadzanymi w perspektywie teorii zależności i/lub teorii światowego systemu kapitalistycznego (…). Przygnębienie spowodowane było argumentacją autorów poszczególnych rozdziałów, którzy przekonywali o trwałości strukturalnych barier rozwoju, wpisanych w położenie geopolityczne Polski wyznaczające jej strukturę gospodarczą.
Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Krzysztofa Brzechczyna
W tomie publikują: Salvatore Babones, Marta Bucholc, Dominika Bartnik-Światek, Hanna Dębska, Zbigniew Galor, Tomasz Grzegorz Grosse, Krzysztof Jasiecki, Agnieszka Kolasa-Nowak, Piotr Koryś, Kazimierz Musiał, Andrzej W. Nowak, Daniel Płatek, Anna Sosnowska, Andrzej Turkowski, Tomasz Warczok, Renata Włoch, Tomasz Zarycki.