Groafschap Henegouwn
Et Groafschap Henegouwn (Frans: Hainaut) was e verênigienge van et groafschap Bergn, et markgroafschap Valenciennes en et zudelik stik van de Broabantgouwe, met de belangrykste steedn Mons (Bergn), Valenciennes (Valencyn) en Cambrai (Koameryk).
De noame Henegouwn komt van de Pagus Hanoniensis (Henegouwe), die genoemd was achter de riviere de Hene (Frans: Haine), e zyriviere van de Schelde. De Hene vormde de grenslyne tusschn de Broabantgouwe en de Henegouwe. In den tyd van de Romeinn lag 't gebied in 't nôordn van Gallië, en 't was beweund deur Nerviërs.
't Nôordôostelik stik van ’t groafschap is nu de Belgische provincie Henegouwn in Wallonië. Den andern helt ligt in ‘t Frans departement Nord met de stad Valenciennes.
Geschiedenisse
Achter 't Verdrag van Verdun in 843 lag et gebied in Middn-Francië van Lotharius I, mor in 870, by 't verdrag van Meerssen, wierd Lotharingen verdêeld ounder Lodewyk den Duuts en Karel de Kletsn. In 880, by 't Verdrag van Ribemont, kwam et ounder Oost-Francië.
De Karoliengers steldn overol gouwegroavn an, surtout vo de verdedigienge teegn de Vikings.
Gouwegroavn
- 843-870: misschiens Giselbert van de Moasgouwe, voader van Reginar I van Henegouwn en getrouwd met Ermengarde, dochter van Lotharius I
- 870-880: Enguerrand (Ingelram), groaf van Gent, Kortryk en Doornik, angesteld deur Karel de Kletsn, die juste Lotharingen g’annexeerd haad
In 880, by et Verdrag van Ribemont, kwam Lotharingen were ounder Lodewyk III van Oost-Francië, die Reginar I anstelde. In 898 wierd Reginar ofgezet deur Zwentibold en kwam Sigard in zyn plekke
- 880-898: Reginar I van Henegouwn
- 898-920: Sigard
In 911 kwam Lothariengn were by West-Francië ounder Karel de Simpeln, moa Sigard mocht groaf bluuvn.
- 921-922: Haganon
In 922 gieng Lothariengn noa Duutsland ounder Hendrik I de Veugeloare, die Reginar II anstelde.
- 922–931: Reginar II
- 931–958: Reginar III († 973) ofgezet deur keizer Otto I
- 958-964 : Godfried van Neder- Lothariengn
Van ton is ‘t groafschap Bergn en ‘t markgroafschap Valenciennes apart
- Groafschap Bergn
- 958–964 Godfried van Neder-Lothariengn
- 964–973 Richar van Luihgau
- 973 Reginald
- 973-974 Garnier (Garnerus, Warin, Warinharius, Werner)
- 974–998 Godfried van Verdun
- 998–1013 Reginar IV
- 1013–1039 Reginar V, krêeg et zudelik stik van Broabant round 1024
- 1039–1051 Herman van Bergn († 1051), trouwde mè Richilde van Henegouwn, verkrêeg Valenciennes round 1048 of 1049
- Markgroafschap Valenciennes
- 964-973: Amaury (Amalricus)
- 973: Garnier (Garnerus Warin, Warinharius, Werner)
- 973-974: Reginar IV
- 974-1006: Arnulf
- 1006-1035: Boudewyn IV van Vloandern
- 1035-1045: Boudewyn V van Vloandern
- 1045-1048/1049: verzekers Reginar van Hasnon
- 1048/1049-1051: Herman van Bergn
In 1045 wierd Boudewyn V ofgezet deurdat ’n gerebelleerd haad teegn keizer Hendrik III. Reginar van Hasnon, voader van Richilde van Henegouwn, krêeg ton verzekers Valenciennes in lêen, en achter zyn dôod (ca.1049) makte Richilde der ansproak ip en ’t wierd toegeweezn an heur vint Herman van Bergn, die in 1051 stierf.
Valenciennes en Bergn wordn were verênigd.
Huus Vloandern (1051-1280)
- 1051–1070: Boudewyn VI van Vloandern ols Boudewyn I, getrouwd mè Richilde van Henegouwn
- 1070–1071: Arnulf III van Vloandern, hunder zeune
Van 1071: refeodoatie van ’t groafschap Bergn met ’t zudelik stik van de Broabantgouwe en de mark Valenciennes:
- 1071–1076: Richilde van Henegouwn, zyn moeder
- 1076-1098: Boudewyn II van Henegouwn, heur zeune
- 1098–1120: Boudewyn III van Henegouwn, zyn zeune
- 1120–1171: Boudewyn IV van Henegouwn, zyn zeune
- 1171–1195: Boudewyn V, zyn zeune. Je was ook groaf van Vloandern ols Boudewyn VIII van 1191, achter den dôod van Filips van den Elzas die gin jounges haad. Je was in 1169 getrouwd mè Filips' zuster en erfgenoame Margaretha van den Elzas.
- 1195–1205: Boudewyn I van Constantinopel ols Boudewyn VI, zyn zeune, ook groaf van Vloandern ols Boudewyn IX
- 1205–1244: Johanna van Constantinopel, zyn dochter, ook gravinne van Vloandern
- 1244–1253: Margaretha van Constantinopel, heur zuster, ook gravinne van Vloandern. Ze trouwdeg êest mè Burchard van Avesnes en loater mè Willem II van Dampierre. Heur zeuns, d’halfbroers Jan van Avesnes en Willem III van Dampierre begostn de Vlams-Henegouwse successieoorloge. De Franschn keunienk Lodewyk IX kwam tussn en besliste dat Henegouwn noa ‘t Huus Avesnes zou goan en Vloandern noa ’t Huus Dampierre.
-
’t Oud woapnschild van Henegouwn -
Ounder ’t Huus Avesnes met de Vlamsche en Hollandsche lêeuwn
Huus Avesnes
- 1253–1257: Jan I van Avesnes, zeune van Margaretha van Constantinopel en Burchard van Avesnes trouwde met Aleidis, dochter van Floris IV en zuster van Willem II van Holland.
Huus Vloandern
- 1257-1280: Margaretha van Constantinopel, volgdeg heur zeune ip achter zyn dôod
Huus Avesnes
- 1280–1304: Jan II van Avesnes, Jan I van Henegouwn en ook groaf van Holland en Zêeland, heur klêenzeune
- 1304–1337: Willem I, ook groaf van Holland en Zêeland ols Willem III, zyn zeune
- 1337–1345: Willem II, ook groaf van Holland en Zêeland ols Willem IV, zyn zeune
- 1345–1356: Margaretha II, zyn zuster, tegoare met heur vint Lodewyk IV, de keunienk van Duutsland en keizer van et Hillig Rôoms Ryk († 1347) en hunder zeune Willem
Huus Wittelsbach
- 1356–1389: Willem I van Beiern ols Willem III, en Willem V van Holland en Zêeland, hunder zeune
- 1389–1404: Albrecht I van Beiern, ook van Holland en Zêeland, zyn broere
- 1404–1417: Willem II van Beiern ols Willem IV, en Willem VI van Holland en Zêeland, zyn zeune. Je trouwde mè Margaretha van Bourgondië
- 1417–1433: Jacoba van Beiern, hunder dochter. In 1433 dwoung Filips den Goein heur van Henegouwn-Holland-Zêeland an hem of te stoan. Jacoba was zyn nichte. Zyn voader en heur moeder woarn broere en zuster.
Huus Valois-Bourgondië
- 1433–1467: Filips den Goein
- 1467–1477: Karel den Stoutn, zyn zeune
- 1477–1482: Maria van Bourgondië, zyn dochter, tegoare met heur vint Maximiliaan I de Habsburger
Huus Habsburg
- 1482-1506: Filips I van Kastilië (Maximiliaan I was zyn regent van 1482 tout 1494)
- 1506-1556: Keizer Karel V (Maximiliaan I was zyn regent van 1506 tout 1515)
Met de Pragmatieke Sanctie van 4 november 1549 wierd de Bourgondische Kreits deur Karel V ommegevormd tout de Zeventien Provinciën van de Lêge Landn. De Bourgondische Kreits bestound ol van 1512 ounder Maximiliaan I, en was êen van de tien Rykskreitsn, woarin dat ‘t Hillig Rôoms Ryk ingedêeld was. Karel V bepoalde met de Pragmatieke Sanctie dan de Zeventien Provinciën olsan mostn tegoare bluuvn ounder êen keunienk, on ze overg’erfd wierdn. Ze kwoamn doamee apart te stoan van ‘t Hillig Rôoms Ryk en ’t keunienkryk Vrankryk. Achter de trôonsofstand van Karel V kwoamn z’ounder Filips II.
- 1556-1598: Filips II van Spanje
- 1598-1621: Isabella van Spanje en heur vint Albrecht van Oostnryk (Albrecht en Isabella)
- 1621-1659: Filips IV van Spanje
De Zeventien Provinciën of Habsburgse Nederlandn blêevn ounder ‘t Spoans bewiend tout in 1659.
Binst de Spoans-Franschn oorloge (1635-1659), e gevolg van de Dertigjoarign oorloge (1618-1648), wierd de Slag by Duunkerke (1658) uutgevochtn.
’t Verlies van Spanje leidde tout ’t vredesverdrag, de Vrede van de Pyreneeën. Filips IV van Spanje most doaby Artesië en stikkn van Vloandern en Henegouwn, ofstoan an Lodewyk XIV van Vrankryk. ’t G’annexeerd stik van Vloandern en Henegouwn vormde de Fransche provincie Flandre (Frans-Vloandern) tout an de Fransche Revolutie in 1789.
’t Ander stik, ’t nôordôostelik stik van ’t groafschap Henegouwn, blêef ounder de Zudelikke Nederlandn, die in 1713, achter ’t Verdrag van Utrecht, de Oostnrykse Nederlandn kwoamn. In 1795 wierd et veroverd deur Vrankryk, die der tegoare met et Doornikse en e stik van ’t groafschap Namen (Charleroi), ’t Frans departement Jemmape (nu Jemappes) van miek, genoemd achter de Slag by Jemappes tusschn ‘t Oostnryks en ‘t Frans leger.
Van 1815 tout 1830 was ‘t e provincie ounder ’t Verenigd Keuninkryk der Nederlandn, en loater de Belgische provincie Henegouwn in Wallonië.