1974 BARIŞ HAREKATI VE İKİ KADIN ŞAİR

İbrahim  ARSLAN

1974 BARIŞ HAREKATI VE İKİ KADIN ŞAİR

İbrahim ARSLAN

visibility

…

description

9 pages

link

1 file

1974 KIBRIS BARIŞ HAREKATI VE İKİ KADIN ŞAİR: FAHAMET ÖĞÜN VE GÜLTER VERAL Okutman: İbrahim ARSLAN KKTC GİRNE AMERİKAN ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ Son elli beş sene zarfında Türk ulusunun savaş bağlamında yaşadığı en ciddi siyasi olay 1955’lerde başlayan Kıbrıs Türk Varoluş mücadelesi ve bunun sonucu gerçekleşen 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Mutlu Barış Harekatı’dır. Kıbrıs Türklerinin adada verdikleri varlık savaşı, bu uğurda yaşananlar ve 1974 Barış Harekatı etrafında dönen ve zaman zaman sürpriz eserlerle karşımıza çıkan bir kahramanlık ve savaş edebiyatı söz konusudur. Bak: Oğuz Karakartal, “Türkiye’de Çıkan Kıbrıs Türk Varoluş Mücadelesi Konulu Hamasi Kitaplar Üzerine”, Kıbrıs Türk Varoluş Mücadelesinin Edebiyata Yansıması-Bildiriler, (Haz: İsmail Bozkurt-Cemal Bayak) Ajans Yay. Ltd. Lefkoşa-KKTC, 2010 s. 217-232. Kıbrıs Türk varoluş mücadelesi ve Barış Harekatı genelde erkek egemen yazarlardan kurulmuş bir edebiyattır. Bununla birlikte Kıbrıs olaylarının başlamasından Barış Harekatı’na ve oradan da günümüze gerek Kıbrıs’ta gerek Türkiye’de kadın yazarlar tarafından da eserler kaleme alınmıştır. Bu bildiride şimdiye kadar üzerinde durulmayan Türkiye’den iki kadın şairin, Fahamet Öğün ile Gülter Veral’ın Kıbrıs Barış Harekatı konulu şiir kitapları tanıtılacak, iki eser ortak tem ve motifler, incelenip ve kadın şairelerin Kıbrıs Barış Harekatı’na bakışı irdelenecektir. Kıbrıs Türk Varoluş Mücadelesi ve 1974 Barış Harekatı konusunda Türkiye ve Kıbrıs’ta çeşitli dergi sayfaları karıştırıldığında kimi kadın şairlerin şiirlerine de rastlamak mümkündür. Örneğin Fahri Ersavaş’ın 2007 yılında genişletilmiş dördüncü baskısını yapan Kıbrıs Şiirleri Güldestesi adlı antolojisinde, “Fatma Süzme Afyonlu, Urkiye Mine Balman, Melek Bayrı, Emine Ertem, Fatma Erol, Fevziye Hulusi, Melde Özata, Zehra Pınarses, Güzide Taranoğlu, Seher Keçe Türker, Sıdıka Yüksel ve Halide Nusret Zorlutuna” gibi Kıbrıs ve Barış Harekatı konulu şiir yazmış pek çok kadın ismine rastlanmaktadır ve şüphesiz bunların sayısı arttıralabilir. Bak: Fahri Ersavaş, Kıbrıs Şiirleri Güldestesi, İstanbul 2007, Emre Matbaası, 511 s. Ancak kitaplaşmış ve kadın şair elinden çıkmış doğrudan 1974 Kıbrıs Barış Harekatı konulu eserler, Fahamet Öğün’ün Kahramanlık ve Kıbrıs (1974) ile Gülter Veral’ın Kıbrısıma Selam (1975) adlı şiir kitaplarıdır. Fahamet Öğün Kimdir? Fahamet Öğün, 1919 yılında, İstanbul’da Çemberlitaş’ta, Piyer Loti’nin şehre geldiği zaman misafir kaldığı evde dünyaya gelmiştir. Kadıköy Yel Değirmeni Sen Efemi Fransız Okulu’nda öğrenimini tamamlamış, uzun yıllar öğretmenlik görevini yürütmüştür. Birçok il, ilçe ve köy okullarında görev almış ve Atatürk’ün izinden yürümüştür. Çok küçük yaşta daha ortaokul sıralarında iken edebiyata ilgi duyan Fahamet Öğün şiir, hikâye ve birkaç roman yazmıştır. İlk romanı 1961 yılında İlköğretim Haftası münasebetiyle yazdığı Beyaz Melek olup Ekspres Gazetesi’nde tefrika edilmiştir. İkincisi Zavallı Selma 1971 yılında yine Ekspres Gazetesi’nde bölüm bölüm yayınlanır. Üçüncü romanı ise Yaşantımı Anlatıyorum adlı romanıdır. Bu roman kendi hayat hikâyesidir. Fahamet Öğün uzun yıllar çeşitli mecmua ve dergilerde şiirler yazmış ve en önemlisi Kıbrıs semalarında şehit düşen Cengiz Topel için Yaşayan Cengiz Topel adında piyesi vardır. Bu piyes 15 Mayıs 1970’de şehitleri anma gününde oynanmıştır. Fahamet Öğün, “Önsöz-Hayat Hikâyesi”, Kahramanlık ve Kıbrıs, Savaş Matbaası, Burhaniye, 1974, s. 2. İnceleme boyunca yapılan alıntılar ve verilen sayfa numaraları bu baskıya aittir. Çocuklar için, Atatürk, kahramanlık okul ve hayat bilgisi şiirleri kalema alan Fahamet Öğün’ün 1955’lerden sonra Türkiye kamuoyuna oturan Kıbrıs sorununa ve Kıbrıs Türklerinin çektiklerine ilk andan itibaren ilgi duyduğunu söyleyebiliriz. Zira 1963 Kanlı Noel olaylarının ve pilot yüzbaşı Cengiz Topel’in şehit edilmesi üzerine duygularını, 1974 tarihli Kahramanlık ve Kıbrıs kitabından çok önce, 1964’te İstanbul’da basılan, Öğün Şiirleri adlı şiir kitabında dile getirdiğini okuyoruz ki kitabın kapağında da kırmızı zemin üzerinde de Yavru Vatan Kıbrıs ve Türk bayrağı bulunmaktadır. Gülter Veral Kimdir? Gülter Veral’ın da hayat öyküsünü 1975 tarihli Kıbrısıma Selam adlı şiir kitabının takdim kısmında ve arka kapağında buluyoruz. Akdeniz Göller Bölgesi’nde 1932’de Kılıç Köyü’nde doğan Gülter Veral İzmir ve İstanbul’da öğrenimini sürdürmüş 1953 yılında Gece Postası gazetesinde gazetecilik hayatına atılmıştır. Büyük Doğu, Ortadoğu ve İşçi Postası gibi gazetelerde gazeteci ve muhabir olarak çalışmıştır. Vatan ve Bayrak, Ata’ya Armağan ve Lodos Rüzgarı gibi eserleri yayımlanmıştır. Kıbrıs konusuna da duyarsız kalmayan gazeteci yazar, Kıbrıs Barış Harekatı Atatürk ve millî konulu şiirlerini 1975’te Kıbrısıma Selam adlı kitabında toplamıştır. Gülter Veral’ın Kıbrısıma Selam adlı eserine takdim yazısı yazan Mehmet Faruk Gürtunca’dır. Mehmet Faruk Gürtunca milliyetçi edebiyatın önemli şair ve yazarlarından biridir. Onun Makarios’a ve Kıbrıs Rumlarına cevap niteliğinde Kıbrıs Destanı başlıklı bir hamasî propaganda şiir broşürü de vardır. Bu bakımdan Gülter Veral’ın şiir kitabına sunuş, takdim yazısı yazması da anlamlıdır. Faruk Gürtunca bu yazısında cumhuriyetten sonra kadın şair ve yazarların sayısının arttığına işaret ederek Gülter Veral’ı da onlardan biri olarak gördüğünü “lirik-duygulu bir şair” olarak kendisini tebrik ettiğini belirtmiştir. Gülter Veral, Kıbrısıma Selam, Veral Yayınları, İstanbul 1975, s. 6-7. İnceleme boyunca yapılan alıntılar ve verilen sayfa numaraları bu baskıya aittir. Biri öğretmen ve yazar, biri gazeteci ve yazar sıfatlarını taşıyan idealist vatansever iki ismin şüphesiz işledikleri konularda, ortak duyuşlarında benzerlikler veya yakınlıklar olacaktır. Bu iki Türk kadın şairinin Kıbrıs ve Kıbrıs Barış Harekatı konulu şiir kitaplarındaki ortak motif ve duyuş tarzlarını örnek şiir parçalarından hareketle şöyle birleştirip inceleyebiliriz: 1) Kıbrıs Türk Toprağıdır-Yavru Vatandır. Türkiye kamuoyuna Hasena Ilgaz ve öğretmen arkadaşlarının 1948 tarihli Kıbrıs gezisi ve ardından 1949’da bastırdıkları Kıbrıs Notları kitabıyla geniş manada girmeye başlayan Kıbrıs ve Kıbrıs Türkleri, kültür ve edebiyatımızda çeşitli sıfatlar ve benzetmelerle nitelendirilmiştir. Bunların başında “Yeşil Ada” ve “Yavru Vatan” gelir. Güzel Kız, Telli Duvaklı Gelin benzetmeleri de ada için yapılır. Kıbrıs’ta 1959-1961 yılları arasında öğretmenlik yapan Arif Nihat Asya’nın Kıbrıs Rübaileri (1964) adlı şiir kitabı da, Türkiye’de yazılan Kıbrıs konulu şiirlere ve şiir kitaplarına örneklik ve ilham kaynaklığı etmiştir. Fahamet Öğün ile Gülter Veral’ın şiir kitaplarında “Yavru Vatan” benzetmesini görüyoruz. Fahamet Öğün “Kıbrıs Yavru Vatan” başlıklı bir şiir kaleme alıp şiir kitabında başka dizelerde de bu benzetmeyi kullanırken, aynı şekilde Gülter Veral da bu ortak benzetmeye iştirak ediyor: Her nefeste her seste, Türk’üm diye haykırsam. Öğünürüm seninle, Ey Kıbrıs Yavru Vatan. (F. Ö, “Kıbrısa Selam”, s.20) Selam sana Türkiye’mden Kıbrıs’ım, Selam sana, sevgi sana, şan sana. Girne’ye ordumla Barış getirdim, Özgürlük ulaştı Yavruvatan’a... (G. V, “Kıbrısım’a Selam”, s.11) 2) Şehitlerimiz, Ordumuz ve Mehmetçikler Kutsaldır. Türk milletinin karakteristik özelliklerinden biri de asker millet oluşudur. Tanzimat Dönemi’nde İbrahim Şinasi’den Cumhuriyet Dönemi’ne Yahya Kemal Beyatlı’ya kadar pekçok şair Türk milletinin “ordu millet” olduğuna dair görüşler dile getirmişlerdir. İslamiyet öncesi Türk kültüründen günümüze kadar gelen ve herhangi bir savaş durumunda Türk ailesinin dilinden yükselen haykırış, slogan “ya şehit, ya gazi” dir. Bu da Türk milletinin askerlik, gazilik ve şehitliğe verdiği değeri gösterir. Bütün kahramanlık ve savaş temalı eserlerde olduğu gibi Fahamet Öğün ve Gülter Veral’ın şiir kitaplarında da Mehmetçikler, ordu ve şehitler etrafında dönen motifleri ve sözcük dünyasını tesbit edebiliyoruz. Herşeyden önce Fahamet Öğün’ün eserinin adı Kahramanlık ve Kıbrıs’tır. Eserde, “Şanlı Orduma”, “Öztürk Mehmetçik”, “Kıbrıs Şehitler Yatağı”, “Uçan Kartallara” Mehmetçik Kıbrıs’ta” adlı şiirler başta olmak üzere Mehmetçik, ordu ve şehitler üzerine parçalara ve motiflere rastlıyoruz. Aynı şekilde Gülter Veral’ın eserinde de “Tunç Yüzlü Mehmedim”, “Mehmet Gidiyor”, “Kıbrıs’a Giden Asker”, “Adem Yavuz’a” ve “Şehit Düşen Asker” gibi şiirlerde şehitlik asker ve Mehmetçik ile ilgili duygular coşar: Binlerce yiğit başı, Uçuyorken semada. Can verdi şehitlerim, Bayraklaştı Kıbrıs’ta. Bak karşında Mehmetçik, Her yanı ateş dipçik. Kalk selam ver orduma, Ey korkak palikarya. (F. Ö, “Kıbrıs Bizim İleri” s. 24) Yaşamanın, yaşatmanın anlamı budur, Her Türk bunu çok iyi bilir. Cepheye imanla gidip ya şehit ya gazi olmalı, Şehitler ulusunun gönlünde filizlenir. (G.V, “Şehit Düşen Asker” s. 31) 3) Verilen Mücadele Bayrak ve Türk Kadını-Anası İçindir. Türk tarihi boyunca milletçe karşılaşılan tehlikeler karşısında bütün kaynaklarda, verilen mücadelenin Türklerin kutsal kabul ettiği “bayrak”, “kadın-anne” uğrunda olduğu görülmektedir. Türk edebiyatında da Namık Kemal’den itibaren vatan-anne/kadın benzetmesi benimsenmiştir. Kahramanlık ve savaş temalı hamasî eserlerde bayrak ve kadın kutsal tutulur. Fahamet Öğün’ün Kaharamanlık ve Kıbrıs adlı şiir kitabında Kıbrıs güzel bir kıza, bir başka yerde ise geline benzetilir. “ Güzel Kıbrısım” ve “Kıbrıslı Gelinime” şiirleri tipik birer örnektir: Allah Allah diyerek koşalım biz Kıbrıs’a, Sarılalım al fistanlı beyaz yüzlü genç kıza. Artık hasretlik bitsin kavuşalım Kıbrıs’ım, Sil gözünün yaşını benim nazlı şen kızım. (F.Ö. “Güzel Kıbrısım” s.7) Fahamet Öğün’ün eserindeki şiirlerde “bayrak” sözcüğü çeşitli yerlerde geçerken bir şiiri, “Kıbrıs’ta Türk Bayrağı Dalgalanıyor” adını taşır: Yepyeni bir zafer ekledik tarihimize, Alkış tutuyor dünya milletleri bize, Kalktı Yunan bayrakları Kıbrısımın birçok kesiminde Şehitlerin kanlarıdır bayraklaşan o yerlerde. (F.Ö. “Kıbrıs’ta Türk Bayrağı Dalgalanıyor”, s.33) Gülter Veral’ın Kıbrısa Selam adlı kitabında ise bayrak ve Türk anasına ait dizeler esere serpiştirilmiştir. “Tunç Yüzlü Mehmedim” şiirinde anne ağzından şaire şu dörtlüğü söyler: Ölümsüz milletimin Türk anasıyım, Şarktan garba kadar tanırlar beni, Vatanımın bekçisi, herşeyim, canım, Vatan sana emanet aslan Mehmed’im. (G.V, “Tunç Yüzlü Mehmedim” s. 16) Gülter Veral’ın bayrakla ilgili duyguları ise şöyledir: Tüm yıldızları döküverse denize ufuklar, Her baharın gelişi, aşkın bende doğar, Diz çökmüş dağlar, şaha kalkmış kayalar, Üstünde dalga dalga esen ayyıldızlı bayrağım var. Düşürmem seni asla dilimden, gönlümden, Damarlarımda dolaşan kanımsın canımsın benim sen, Her zaman güneş gibi sıcak varlığın, parlak Türkiye’m, Altında yatarken bayrağımın, dimdik ayaktayım ben. (G.V, “Bayrağıma Türkü” s. 38) 4) Türk Tarihine, Tarihi Büyüklere ve Atatürk’e Göndermeler. Kahramanlık ve savaş temalı eserlerin bir özelliği de romantik ve lirik duyuş tarzı ile işlendiklerinden, geçmişe, tarihe dönmeleri, tarihten ve tarihteki büyük şahsiyetlerden ilham alıp onlara dayanmalarıdır. Aynı durumu Fahamet Öğün ile Gülter Veral’ın eserlerinde de tesbit ediyoruz. Fahamet Öğün’ün Kahramanlık ve Kıbrıs’ında Atatürk başta olmak üzere Fatih Sultan Mehmet, Ulubatlı Hasan, Yavuz Sultan Selim ve Hasan Tahsin’in adı geçer: Ben denizin üzerinde yalpa vuran tekneyim, Dalgalar ne olur beni Kıbrıs’a itekleyin. Kıbrıs’ım, canım beni siz yalnız zannetmeyin, Yanımda Atatürk var haritası elinde, Dalgalarla cengleşir bir kaptan gibi zinde. (F.Ö. “Güzel Kıbrısım” s. 7 Gülter Veral’ın Kıbrısıma Selam adlı şiir kitabında ise, Mustafa Kemal Atatürk, Alparslan, Fatih Sultan Mehmet, Barbaros Hayrettin Paşa, Namık Kemal ve Hasan Tahsin isimleri tarihi büyükler olarak yer alır: Ne çabuk unuttun ey palikarya, Alparslan’ı Barbaras’u, Fatih’i. Daha yarım asır önce Mustafa Kemal’i Türk’ü şimdi bir daha tanıdın ya… Özledin sen Türk’ün şamarını besbelli, Hasan Tahsin’in ilk kurşunu gibiyiz. (G.V. “Kıbrıs’a Destan” s. 14) Türkiye’nin son altmış yıldan beri en önemli ve haklı siyasi mücadelerinin başında Kıbrıs davası gelmektedir. Türkiye uluslararası antlaşmalardan doğan haklarını kullanarak 20 Temmuz 1974 Mutlu Barış Harekatı ile Kıbrıs’ın Yunanistan’la birleşmesi demek olan “Enosis”i engellemiş, Büyük Yunanistan hayalî demek olan “Megalo İdea” Kıbrıs’ta şimdilik başarılı olamamıştır. Bunda Kıbrıs’taki Türklerin ve mücahitlerin direnişi kadar, Ege ve Akdeniz’deki adaları haksız yere Yunanistan’a kaptıran Türkiye’nin gerek stratejik önem açısından gerekse ırkdaşlarına, kardeşlerine yardım etme arzusuyla Kıbrıs’a kol kanat germesinin büyük rolü vardır. Bu bağlamda 1949’da öğretmen ve CHP milletvekili bir kadının Hasena Ilgaz’ın Türkiye kamuoyunda açtığı “Yavru Vatan Kıbrıs” duyarlılığı, Sedat Simavi, Mehmet Faruk Gürtunca, Arif Nihat Asya gibi Türkiye’nin önce gelen aydınlarınca da sürdürülmüştür. Bu noktada Hasene Ilgaz’ın Yavru Vatan Kıbrıs hassasiyetinden beslenerek Kıbrıs Türklüğü ve 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Barış Harekatı konulu şiir kitapları yayımlayan Fahamet Öğün ile Gülter Veral’ı, bir geleneğin edebiyattaki devamı olarak görebiliriz. Kıbrıs Barış Harekatı konulu kahramanlık eserleri sahasında, erkek yazar egemen bir edebiyatta Fahamet Öğün’ün Kahramanlık ve Kıbrıs’ı (1974) ile Gülter Veral’ın Kıbrısıma Selam’ı (1975), birer göz kamaştırıcı yıldız olarak parlamaktadır. Bu bağlamda 20 Temmuz Mutlu Barış Harekatı tüm KKTC halkına ve TC halkına kutlu olsun. Bu uğurda can veren Mücahit-Mehmetçiklere Allah’tan rahmet, Barış Harekatı’na katılan gazilerimize uzun ömürler dilerim.

Log In

1974 BARIŞ HAREKATI VE İKİ KADIN ŞAİR

Sign up for access to the world's latest research.

Related papers

Related papers

Related topics