TÜRKİYE’DE KURU KAYISI ÜRETİM VE PAZARLAMA
PROBLEMLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Kahraman ÇATI(*)
Selami YILDIZ(**)
Özet: Çalışmanın teorik kısmında Türkiye’de üretilen yaş ve kuru kayısı
hakkında genel bilgiler verilmektedir. Araştırmanın amacı kayısının üretim ve
pazarlanma problemlerini belirlemek ve çözüm önerileri sunmaktır. Ayrıca,
kayısı üretim ve pazarlama problemlerinin işletmelerin türlerine ve hedef
pazarlarına göre farklı algılanıp algılanmadığını ortaya koymaktır. Çalışmada
veriler yüz yüze anket yöntemi ile toplanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 12.00
paket programında değerlendirilmiştir. ANOVA analizi ile işletmelerin
problemleri algılamalarında farklılık olup olmadığı belirlenmiştir. İşletmelerin
türlerine ve hedef pazarlarına göre üretim ve pazarlama problemlerini farklı
algıladıkları saptanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Kayısı, Kuru Kayısı, Kayısının üretimi ve
pazarlanması
Absract: In the theoratical part of the study some general information
about fresh and dried apricot production is given. The aims of the study are to
determine the problems in the production and marketing of apricot and suggest
some solutions to the problems. Another aim is to manifest whether the
production and marketing problems are perceived differently or not related to
target markets and type of the companies. Data are collected through face to
face questionaire method. The data are evaluated by using SPSS 12.00 software.
Whether there is a diffence between the companies’ perception of problem is
determined by ANOVA analysis. It is determined that companies percieved the
problems differently related to target markets and type of companies.
Keywords: Apricot, Dried apricot, Production and marketing of apricot
I. Giriş
Ülkemiz ekonomisinin kalkınması yolunda aşılması gereken
problemlerden biri de üretim fazlası mal ve hizmetlerin uluslararası alanda
pazarlanmasının gerçekleştirilmesidir.
Ülkemizde özellikle tarım sektöründe yurt içi talebi aşan üretimin,
uluslararası alanda pazarlanması ile ülke ekonomisine büyük katkı sağlanacağı
kesindir. Ancak uluslararası pazarlara girebilmek, o pazarlardan daha fazla pay
alabilmek, her şeyden önce girilmesi istenilen pazarların isteklerine uygun mal
ve hizmetlerin üretilmesi ile mümkün olabilecektir.
Bu çalışmanın amacı, Dünya yaş kayısı üretiminin yaklaşık %16’sını ve
kuru kayısı üretiminin de yaklaşık %70’ini gerçekleştiren ülkemizin; ulusal ve
uluslararası pazarlarda kayısı ürününü daha fazla pazarlayabilmenin imkanlarını
araştırarak, kayısı işletmelerinin türlerine ve hedef pazarlarına göre üretim ve
pazarlama problemlerini farklı algılayıp algılanmadıklarını ortaya koymaktır.
(*)
Yrd.Doç.Dr. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Akçakoca MYO
Yrd.Doç.Dr. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Akçakoca MYO
(**)
338
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
Ayrıca, belirlenen üretim ve pazarlama problemlerine yönelik çözüm önerileri
geliştirmektir.
Kayısı ile ilgili yapılan literatür taramasında ürünün yetiştirilmesi ve
teknik yönü ile ilgili yapılmış bir çok çalışmaya rastlanılmasına karşın, konuyu
üretim ve pazarlama açısından ele alan çalışma sayısının oldukça az olduğu
görülmüştür. Konu ile ilgili yapılan çalışmaların bir kısmı aşağıda verilmiştir.
Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlık Araştırma Grubu Başkanlığı
(1989), tarafından “Malatya kayısı işleme ve değerlendirme imkanları
araştırması” isimli çalışma yapılmış, bu çalışmada kayısının değişik ürünlere
işlenerek değerlendirilmesini sağlayacak pilot tesislerinin kurulabilmesi
imkanları araştırılmıştır. Karabat ve Güloğlu (1994), tarafından yapılan
çalışmada, Malatya ilinde kayısı yetiştiriciliğinin ekonomik analizi yapılmış ve
işletmelerin sosyoekonomik yapısı incelenmiştir. Özçelebi ve Peker (1994),
tarafından yapılan araştırmada Elazığ’ın Baskil ilçesine bağlı 59 köyden kayısı
üretiminin yoğun olduğu 9 köyde bulunan 803 tarım işletmesinden örneğe giren
72’siyle anket yapılmış ve bu anket verilerinden kayısı üretim ve
pazarlamasında karşılaşılan sorunlar ve bu sorunların çözümlenmesinde kayısı
tarım satış kooperatiflerinin rolü incelenmiştir. Türk standartları Enstitüsü
(1994), kayısı ile ilgili özel sayısında kayısının Türkiye ve Malatya
ekonomisindeki yeri ve önemi, kuru kayısı ihracatı, kayısı ve kayısı ürünleri,
kayısının ambalajlanması, korunması, taşınması, bunlarla ilgili problemler ve
çözüm yolları incelenmiştir. Atalan (1995), tarafından yapılan yüksek lisans
çalışmasında Malatya’da tam sayım yapılarak toplam 26 adet kuru kayısı
ihracatçısı firma ile anket yapılmıştır. Bu anketlerle ihracatçı firmaların
pazarlama faaliyetleri ve sorunları araştırılmıştır. Gazenfer ve diğerleri (1995),
Türkiye’de kayısı ekonomisi ve ticareti konusunda yaptıkları çalışmada taze ve
kuru kayısı ticaretinde yaşanan bir kısım problemlerden söz etmişlerdir.
Karagölge ve Peker (1996), tarafından yapılan çalışmada Malatya ilindeki
kayısı üretiminin ekonometrik analizi yapılmış ve etkileri araştırılmıştır. İhracatı
Geliştirme Etüt Merkezi (İGEME) (1996), tarafından yapılan çalışmada kuru
kayısının ürün profili, dünya üretimi ve ticareti, Türkiye’nin kuru kayısı
ihracatı, hedef pazarlar ve karşılaşılan sorunlar üzerinde durulmuştur. Malatya
Kayısı Araştırma Geliştirme ve Tanıtma Vakfı (1998), tarafından I. Kayısı
Şurası tertiplenmiştir. Bu şurada kayısı ile ilgili bir çok konuda kararlar
alınmıştır. Asma (2000), tarafından kayısı yetiştiriciliği ve kayısı ıslahı ile ilgili
çalışma yapılmıştır. İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi (İGEME) (2000),
tarafından kuru ve sert kabuklu meyveler için dış pazar araştırması yapılmıştır.
Bu çalışmada Türkiye ve dünyada kuru kayısının üretim ve ihracatı
incelenmiştir. Gülcan ve diğerleri (2001), tarafından kayısı yetiştiriciliği,
botanik özellikleri, kayısının kurutulması ve ihracatı incelenmiştir. Olgun ve
diğerleri (2003), tarafından yapılan çalışma kayısı tarımı yapan işletmeler,
kayısı işleme tesisleri, kayısı ihracatçısı firmalar ve kayısıya alternatif ürünlerin
belirlenmesi olmak üzere dört aşamada sürdürülmüştür. Bu çalışmada; kuru
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Ocak 2007 Sayı: 1
339
kayısı üretim ve pazarlama durumu, pazarlamada ortaya çıkan sorunlar ve
alternatif pazarlama olanakları araştırılmıştır. Malatya Araştırma ve Geliştirme
Vakfı (2003), tarafından kayısı ihtisas borsasının kurulması ve Malatya’nın
vadeli işlemlere geçebilmede ekonomik yeterliliği ile ilgili bir çalışma
yapılmıştır. Asma ve Birhanlı (2004), tarafından bugüne kadar kaysı konusunda
yazılanları bir araya toplamak amacıyla bir çalışma yapılmıştır.
Önemli bir ihraç ürünü olan kayısı hem Malatya hem de Türkiye adına
ekonomik katkı sağlayacak bir üründür. Ancak, gerek üretiminde uygulanan
geleneksel yöntemlerden dolayı gerekse reklam ve tanıtım faaliyetlerinin
eksikliğinden dolayı uluslararası pazarlarda hak ettiği yerde değildir. Ayrıca,
Türkiye’de üretilen kayısıdan yurt dışındaki aracıların daha çok kazandıkları
görülmektedir. Kaysı üretim ve pazarlama problemlerinin kayısı üreticileri,
toptancıları, kaysı işleyicileri ve ihracatçıları açısından farklı algılanıp
algılanmadığına yönelik bir araştırmaya rastlanmamıştır. Söz konusu eksikliğin
giderilmesi amacıyla bu çalışma planlanmıştır. Bu çalışmanın konu ile ilgili
akademik çalışma yapanlar, kayısı üreticileri ve kayısı pazarlayan işletmeler
için önemli bir kaynak olacağı düşünülmektedir.
II. Dünya’da ve Türkiye’de Kayısı Üretimi
A. Yaş Kayısı Üretimi
Dünyanın bir çok yerinde, kayısı üretimi yapılmakla birlikte,
günümüzde kayısı üretiminin yoğun olarak yapıldığı ülkeler Akdeniz’e komşu
ülkeler ve Avrupa’dır. Türkiye Dünya yaş ve kuru kayısı üretiminde birinci
sırada yer almakta olup gerek kayısı çeşitlerinin kalitesi, gerekse sahip olduğu
ekolojik üstünlükler nedeniyle büyük bir potansiyele sahiptir. Ülkemiz dışında,
İspanya, İtalya, Fransa, Yunanistan, Fas, Cezayir, İran, Pakistan, ABD, Çin,
Avustralya, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Bağımsız Devletler Topluluğu
(Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan, Ukrayna,
Özbekistan, Rusya Federasyonu, Ermenistan ve Moldavya)’da önemli kayısı
üreten ülkeler arasında yer almaktadır. Bu ülkelerden Fransa, İspanya, İtalya
ve Yunanistan’da yalnız sofralık; Türkiye, İran, Pakistan, Avustralya, ABD,
Cezayir, Fas ve Güney Afrika Cumhuriyeti’nde ise sofralık ve kurutmalık
üretim yapılmaktadır.
1990-2000 yılları ortalamasına göre, ortalama yaş kayısı üretimi
Dünyada 2,4 milyon ton olurken Türkiye’de 372 bin ton’dur. Bu rakamlar
itibariyle, ülkemiz Dünya yaş kayısı üretim ortalamasından % 15.50’ lik bir
pay almaktadır. Türkiye’nin 2000 yılı dünya yaş kayısı üretiminden aldığı pay
%21.09 olup Türkiye dışındaki ülkelerin dünya yaş kayısı üretiminden aldıkları
paylar; BDT %10.86, İran%8.78, İtalya %7.94, Pakistan %6.99, İspanya %5.36,
Fransa %5.32, Fas %4.37, ABD %3.39 ve diğer üretici ülkelerin payı ise
%25.90 olarak belirlenmiştir. Dünya yaş kayısı üretiminin %70’inden fazlasını
Türkiye, BDT, İran, İtalya Pakistan,
İspanya, Fransa, Fas ve ABD
sağlamaktadır (Olgun ve diğerleri, 2003: 33-35).
340
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
B. Kuru Kayısı Üretimi
Uluslararası kaynaklarda dünya kuru kayısı üretimi ile ilgili istatistikler
yayınlanmamaktadır. Dünya kuru kayısı üretimi ile ilgili olarak sadece Dünya
Tarım Örgütü FAO’nun tahminleri bulunmaktadır. FAO’nun tahminlerine göre
dünya genelinde 30’a yakın ülkede kayısı üretimi yapılmakta olup, kuru kayısı
ise 14 ülkede üretilmektedir. Bu ülkeler Türkiye, Cezayir, Pakistan, Suriye,
ABD, Avustralya, İspanya, Tunus, Arjantin, Fas, Şili, Kıbrıs,Yunanistan ve
Afganistan’dır. Ancak bu ülkeler arasında ticari anlamda ihracata yönelik
üretimde bulunan ülke sayısı sınırlı olup bu sayı 5’i geçmemektedir. 1997 yılı
itibari ile, dünya kuru kayısı üretiminin %69.90’ını Türkiye, %8.69’unu
Avustralya, %8.28’ini İran, %7.07’sini ABD ve %6.06’sını da Güney Afrika
Cumhuriyeti gerçekleştirmiştir (Olgun ve diğerleri, 2003: 35). Ancak son
yıllarda Türkiye’de kuru kayısı üretimi diğer kayısı üreten ülkelere oranla
artmış
olup dünya kuru katısı üretiminin % 70-80’nine ulaştığı tahmin
edilmektedir (Asma, 2004:8).
Türkiye dışındaki önemli kuru kayısı üreten ülkelerden İran, ABD,
Avustralya ve Güney Afrika’ da üretilen kuru kayısı çeşitleri özellikle renk, tat,
ve görünüm itibariyle Türkiye’de üretilen kuru kayısılara göre daha düşük
özelliklere sahiptir. Şeker ve nem oranı açısından Dünya’nın en kaliteli kuru
kayısısı Türkiye’de üretilmektedir. Türkiye ürettiği yaş kayısının yaklaşık
% 50’sini kurutan tek ülke konumundadır. (Olgun ve diğerleri, 2003: 35).
III.Malatya İlinde Kayısı Üretimi
Ülkemizde ticari manada yapılan kuru kayısı üretiminin hemen hemen
tümü Malatya ilinde gerçekleştirilmektedir. Malatya ili ekolojik ve toprak
özellikleri nedeniyle kayısı yetiştiriciliğine son derece uygundur. Türkiye’de
yaş kaysı üretiminin %60’ı ve kuru kayısı üretiminin tamamına yakını yani
%95’i Malatya ilinde gerçekleştirilmektedir.
Malatya’da üretilen yaş kaysıların %90’ı kurutulmakta ve kurutulan
kayısının yaklaşık %90-95’i ihraç edilmektedir. Bu açıdan değerlendirildiğinde,
gerek ağaç sayısı gerekse yaş ve kuru kayısı üretim miktarları ile Malatya ili
sadece ülkemizin değil bütün Dünya’nın kayısı üretim merkezi konumundadır.
Malatya’nın kuru kayısıdaki hem üretim hem de ihracat açısından bu ayrıcalıklı
durumu, kuru kayısı üretimi ve pazarlamasının çok ciddi bir şekilde
değerlendirilmesini gerektirmektedir.
Malatya iline ait kuru kayısı üretim rakamları Türkiye geneli için esas
teşkil etmektedir. Yıllar itibariyle Malatya iline ait yaş ve kuru kayısı üretimi
Tablo 1’de verilmiştir.
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Ocak 2007 Sayı: 1
341
Tablo 1: Yıllar İtibariyle Malatya’da Yaş ve Kuru Kayısı Üretimi
YILLAR
YAŞ ÜRETİM KURU ÜRETİM
(TON)
(TON)
1989
216.798
49.267
1991
153.880
37.660
1992
161.468
39.474
1993
93.525
23.023
1994
263.371
66.935
1995
132.201
30.652
1996
83.847
18.343
1997
144.297
34.599
1998
296.989
73.510
1999
165.664
38.879
2000
330.724
78.212
2001
268.434
58.980
2002
122.270
25.062
2003
216.622
47.965
2004
350.422
81.292
2005
486.641
112.125
2006
242.000*
55.000*
*
Malatya Kaysı Borsasının tahmini değerleri
Kaynak: Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Kayıtları, Malatya, 2004,
http://www.tzob.org.tr/tzob/basin_b%C3%BClteni_2005/basin_b%C3%BClteni_2005/1
0_07_2005.htm ve http://www.malatyatb.tobb.org.tr/kayisihareketi.asp, (08.12.2006)
Tablo 1’de görüldüğü gibi kaysı üretiminde sürekli bir artış meydana
gelmekle birlikte yıldan yıla dalgalanmalar görülmektedir. Bu dalgalanmaların
en önemli nedeni Dünya’nın bir çok yerinde olduğu gibi ilkbaharda meydana
gelen ani sıcaklık düşüşüdür (ilkbahar geç donları). Çiçek açma dönemi veya
yeni çağala denilen dönemde meydana gelen bu soğuklar, çiçeklerinin
dökülmesine ve verim kaybına yol açmaktadır. Nitekim Tablo 1’de görüldüğü
gibi 1989 yılında yaş kayısı üretimi 216.798 ton ve kuru kayısı üretimi 49.267
ton olurken, 1996 yılında yaş kayısı üretimi 83.847 tona ve kuru kayısı üretimi
de 18.343 tona düşmüştür. Buna benzer olarak 2000 yılında yaş kayısı üretimi
330.724 ton ve kuru kayısı üretimi de 78.212 ton olurken, 2002 yılında yaş
kayısı üretimi 122.270 tona ve kuru kayısı üretimi de 25.062 tona düşmüştür.
IV. Türkiye’de Kayısı İhracatı
Türkiye’de kayısı ihracatında kuru kayısı ihracatı önemli bir yer alırken,
yaş kayısı ihracatı için aynı durum söz konusu değildir. Türkiye’nin yaş kayısı
ihracatı, kuru kayısı ihracatıyla kıyaslanmayacak kadar düşüktür. Ancak son
yıllarda özellikle AB ve Orta Doğu ülkelerine yapılan yaş kayısı ihracatı önemli
derecede artmıştır.
342
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
Kuru kayısı üretiminde Dünya’nın en önemli üreticisi durumunda olan
Türkiye, aynı zamanda en büyük kuru kayısı ihraç eden ülkesidir. Türkiye
dışındaki tüm ülkelerin toplam kuru kayısı ihracatının yaklaşık 4 katını ülkemiz
ihraç etmektedir.Türkiye ürettiği kuru kayısıların %95’ini ihraç etmektedir.
Kuru kayısı, son 15 yıl içerisinde gerek miktar, gerekse değer açısından
gerçekleştirdiği büyük artışla ülkemizin başlıca tarım ürünleri arasına girmiştir.
1980’li yılların başlarından itibaren döviz açısından kuru incirin önüne geçmiş
ve kuru üzümden sonra ikinci kuru meyve ihraç ürünü olma özelliği kazanmıştır
(Ulusoy, 1989, s: 22).
Kuru kayısı ihracatı başta ABD, AB ülkeleri, Avusturya, Orta Doğu ve
Uzak Doğu Ülkeleri, Kanada ve Yeni Zelanda olmak üzere yaklaşık 80 ülkeye
yapılmaktadır. Ülkemizde son 15 yıla ait kuru kayısı ihracat miktarları ve ihraç
getirisi Tablo 2’de gösterilmiştir. Türkiye’de kuru kayısı ihracatı sürekli artarak
gelişmiştir. Nitekim, 1989 yılında 28.261 ton olan kuru kayısı ihracatı, 2005
yılında yaklaşık %364 artarak 102.901 ton’a ihracat değeri ise %128 artarak
56.702.533 $’dan 162.153.678 $’a yükselmiştir.
Ancak mevcut pazardaki Türk kuru kayısısının üstünlüğü göz önünde
bulundurulduğunda kuru kayısı ihracatının arttırılması için mevcut pazardaki
tüketimin arttırılması ve yeni hedef pazarlar oluşturulması gerektiği açıkça
anlaşılmaktadır.
Tablo 2: Yıllar İtibariyle Kuru Kayısı İhracat Miktarları ve İhracat Getirisi
İHRAÇ
İHRACAT
MİKTARI (KG)
GETİRİSİ ($-USD)
1989
28.261.773
56.702.533
1990
32.409.237
71.929.072
1991
30.056.071
69.231.326
1992
34.476.532
84.601.119
1993
33.063.329
83.405.505
1994
46.175.709
89.381.293
1995
52.778.881
100.074.244
1996
43.370.000
106.784.816
1997
45.544.838
122.235.690
1998
50.655.724
119.821.425
1999
50.431.000
118.839.000
2000
72.991.000
111.492.582
2001
99.047.420
89.134.733
2002
70.151.000
122.462.402
2003
72.810.000
152.563.907
2004*
80.154.000
199.431.175
2005*
102.901.000
162.153.678
* Bu veriler Malatya Kaysı Borsasından alınmıştır.
YILLAR
1KG KURU KAYISI
İHRAÇ TUTARI($/KG)
2,006
2,219
2,303
2,454
2,522
1,935
1,896
2,462
2,684
2,365
2,356
1,534
0,899
1,746
2,095
2,487
1,575
Kaynak: Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Kayıtları, 2004
Özellikle EFTA ülkeleri ile, Orta Doğu ve Uzak Doğu ülkelerine yeterli
tanıtımın yapılması ile kuru kayısı ihracatının yükseltilmesi mümkündür.
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Ocak 2007 Sayı: 1
343
Yıllar itibariyle ihraç miktarının artması olumlu bir gelişme olmakla
birlikte, mevcut taleplerin devamı ve potansiyel taleplerin uyandırılması için,
ürünü tanıtıcı faaliyetlerin arttırılması ve yeni pazar araştırmalarıyla ihraç edilen
miktarların arttırılması mümkündür.
IV. Kuru Kayısı Üretim ve İşleme Süreci
Kuru kayısı üretim ve işleme süreci, kayısı üretiminin öncesinden
başlayıp son tüketicinin eline geçme zamanına kadar, bir bütünlük arz eder.
Kaliteli ürün alınabilmesi, bütün bu aşamaların tekniğine uygun bir şekilde
yapılması ile mümkündür. Kayısının hasattan önceki üretim süreci tarımsal bir
nitelik arz ettiği için çalışmanın kapsamı dışında bırakılarak, hasattan sonraki
üretim süreci üzerinde durulacaktır.
Kuru kayısının hasattan pazara sunumu arasında çeşitli işlemler
gerçekleşmektedir. Bu işlemlerin bir kısmı kayısı üreticileri tarafından bir kısmı
da kayısı işleme tesislerinde gerçekleştirilmektedir. Kayısı işleme süreci Şekil
1’de görüldüğü gibidir.
Hasat
Çuvallanmış
kayısı
Kükürtleme
Çöp ayırma
Yıkama
Sergi yerine
alma
Süzme
Çekirdek
Çıkarma
Kurutma
Kurutma
Çuvallama
Ambalajlama
Şekil 1: Kuru Kayısı İşleme Süreci
344
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
Şekilde 1’de görüldüğü üzere hasattan çuvallama aşamasına kadar ki işlemler
kayısı üreticileri tarafından, çuvallanmış kayısıdan ambalajlama aşamasına kadar ki
işlemler ise kayısı işleme tesisleri tarafından gerçekleştirilmektedir.
Kuru kayısının uluslararası pazar payını korumak ve artırmanın yolu kaliteli
üretime bağlıdır. Kaliteli üretimin nasıl yapılacağı bilimsel çalışmalarla ortaya
konmuştur. Kuru kayısı üretimi ve ihracatında önem arz eden birtakım kalite kriterleri
bulunmaktadır. Bu kriterler: kükürdioksit oranı, nem oranı, ilaç kalıntısı, uygun hasat
ve hijyenik kalitedir (Gün, 2001:84). Kayısı üreticilerinin ve kayısı işleme
birimlerinin kaliteyi arttırıcı yeni teknolojileri benimseyerek uygulamaları önem arz
etmektedir.
Özellikle kayısının hasadında ve hasat sonrası işlemlerde bazı yanlış
uygulamalar kaliteyi olumsuz etkilemektedir. Kalitede uluslararası standartlara
uyulmadığı için pazarlama problemleri yaşanmaktadır. Bu işlemlerin
gerçekleştirilmesinde kullanılan geleneksel yöntemler ve yeni alternatif yöntemler
aşağıda açıklanmıştır.
A. Hasat
Kayısının kalitesini belirleyen önemli bir unsur hasattır. Kayısının hasadı
Malatya da her yılın Temmuz ayı ortalarında başlayıp, yaklaşık 3 haftalık bir süre
içerisinde tamamlanmaktadır. Bu zaman dilimi içerisinde üretici yoğun bir iş yükü
altına girmektedir.
En mükemmel hasat, elle yapılan hasattır. Elle hasatta meyve ve ağaç hiçbir
şekilde zarar görmemekle birlikte meyve kalitesinin de yüksek olması sağlanır.
Kayısılar elle hasat edilirken normal şartlarda kayısının olgunlaşma devresine göre ilk
önce ağacın tepesi, sonra orta kısmı, daha sonrada alt dalları hasat edilir. Böylece
meyvelerin hep aynı olgunlukta olması sağlanır. Aksi durumda yani elle yapılmayan
hasat sırasında olgun meyvelerin yanında henüz tam olgunlaşmayanlar da
dökülmektedir.
Geleneksel yöntemlerle yapılan hasatta kayısı ağacı dalları sallanarak, sopa
ile çırpılarak meyveler yere düşürülmektedir. Nadiren yere bir örtü serilerek hasat
işlemi gerçekleştirilmektedir. Daha sonra kayısılar toplanarak kasalara
doldurulmaktadır. Ancak bu şekilde yapılan hasatta hem ağaç dalları zarar görmekte
hem meyveler 3-5 metre yüksekten yere düşmekle büyük oranda zedelenmekte, hem
de ürüne toprak ve taş parçaları bulaşmakta ve olgunlaşmamış meyveler de
dökülmektedir. Bu durum, ileride kayısı işleme aşamalarında düzeltilmesi mümkün
olmayan önemli kalite kaybına yol açmaktadır.
Hasat işlemi esnasında kalite kaybına yol açan bu durumları en alt düzeye
indirmek amacıyla alternatif kayısı hasat yöntemleri geliştirilmiştir. Bu yöntemlerden
pratik birisi tekerlekli hasat şemsiyesidir. Ağaçtan silkelenen kayısılar yumuşak bir
şekilde bu şemsiyeye düşmekte ve şemsiyenin orta kısmında bulunan deliklerden
plastik kasalara yuvarlanarak toplanmaktadır. Bu şekilde yapılan hasatta meyvelerin
zedelenmesi ve toprakla teması önlenmekte, zamandan ve işgücünden tasarruf
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Ocak 2007 Sayı: 1
345
sağlanmaktadır. Kayısı hasadında yukarıda sayılanlara ek olarak başka yöntemler de
kullanılabilir (Gezer,1998: 66-79).
B. Kükürtleme
Kükürtleme işlemi kuru kayısı üretiminde uygulaması zorunlu bir işlemdir.
Bu işlem; kayısının kurutulma süresini azaltmak, ürünün altın sarısı doğal rengini
korumak, raf ömrünü uzatmak, fermantasyon ve böceklenmeyi önlemek amacıyla
yapılmaktadır. Geleneksel yöntemlerle yapılan kükürtleme işleminde hasat edilen
meyveler kasalara doldurularak islim odalarına yerleştirilir. Odanın bir köşesinde
üzerinde toz kükürt bulunan ocak yakılır (1 ton yaş kayısı için 2 kg toz kükürt) ve
odanın kapısı sıkıca kapatılır. Meyvelerin kükürt gazını iyice emebilmesi için islim
odasında 6-8 saat bekletilir. Daha sonra meyveler islim odasından çıkartılarak güneş
gören bir alanda bez üzerinde tek sıra halinde serilerek kurumaya bırakılır.
Geleneksel yöntemlerle yapılan kükürtleme işleminde, kayısı üreticisi ürünün
bozulmasını önlemek ve ürününü garanti altına almak düşüncesiyle bilinçsiz olarak
yüksek kükürt dozu kullanmakta bu da yüksek miktarda kükürt kalıntısına yol
açmaktadır. Ancak uluslararası ticarette kuru kayısı ithal eden ülkeler kuru kayısıda
ithalatına izin verdikleri kalıntı kükürt miktarı için üst limit belirlemişlerdir. Kuru
kayısıda kalıntı kükürt miktarı için Almanya ve İngiltere 2000 ppm (ppm =mg/kg),
Fransa ve Danimarka 1000 ppm, İtalya 600 ppm, Avusturya 300 ppm, ABD,
Kanada,Yeni Zelanda ve Avustralya kesin bir limit uygulamamakla birlikte 3000
ppm kadar kükürt içeren kuru kayısıların ithalatına izin vermektedir. Türkiye de kuru
kayısıda maksimum kükürt miktarı 2000 ppm olarak belirlenmiştir.
Geleneksel yöntemlerle yapılan kükürtleme işlemine alternatif olarak
kükürdioksit gazı uygulama ve sodyum metabisuflik çözeltisine daldırma teknikleri
geliştirilmiştir. Bu teknikte sodyum metabisuflitin %8 çözeltisi kullanılmaktadır. Yaş
kayısılar bu çözeltiye 30 dakika daldırılmaktadır. Bu oran ve sürede yapılan daldırma
işleminde kayısıların kükürt oranı, kayısıların doğal renginde korunması için gereken
1500 ppm olmaktadır. Yapılan uygulamalarda daldırma tekniği ile yapılan
kükürtleme işleminde geleneksel yöntemlerle yapılan kükürtleme işlemine oranla
daha etkin, pratik ve düşük maliyetli olduğu görülmüştür (Özay,1998:12-13;
Gün,1998:17-18).
C. Kurutma
Kurutma işlemi iki farklı aşamada gerçekleştirilmektedir. Bunlardan birincisi
kayısı üreticilerinin uyguladıkları kurutma işlemidir. İkincisi ise kayısı işleme
tesislerinin uyguladıkları kurutma işlemidir.
Kayısı üreticilerinin uyguladıkları kurutma işlemi şöyledir; kuru kayısı
üretim sürecinde kükürtleme işleminden sonra kayısılar güneş gören bir alana
serilerek kurumaya bırakılır. Geleneksel kurutma işleminde kayısılar günlerce
toprakla temas etmekte ve her türlü dış etkenlere maruz kalmaktadır. Bu durum kuru
kayısı kalitesini olumsuz etkilemektedir. Bu sırada kayısıda oluşan kirlilikler daha
346
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
sonra kayısı işleme tesislerinde temizleme ve yıkama ile giderilmeye çalışılmakta ise
de bu yöntem hem maliyeti arttırmakta hem de nihai üründe kaliteyi düşürmektedir.
Geleneksel kurutma yöntemine alternatif olacak farklı kurutma metotları
geliştirilmiştir. Bu metotlardan biri solar tünel kurutucu metodudur. Bu metotta güneş
enerjisinden yararlanılmaktadır. Güneş kolektörü ile güneş enerjisi ısıya
dönüştürülmektedir. Kazanılan ısı vantilatörler tarafından emilen havayı 65°C ye
kadar ısıtmaktadır. Sıcak ve kuru hava kurutucunun kurutma bölümündeki
meyvelerin altından ve üstünden geçmektedir. Böylece sıcak hava her bir kayısıya
temas etmekte ve 2,5 gün içinde arzu edilen %25 son depo nem oranına kadar
kurutulabilmektedir. Kollektörlerden elde edilen 65 °C deki sıcaklık meyvelerdeki
zararlıların olası yumurta ve larvalarını da yok etmektedir (Gün,1998:19).
Kayısıların kurutulma işleminin ikinci aşaması kaysı işleme tesislerinde
gerçekleştirilmektedir. Kayısı işletmelerinde üreticiden alınan kuru kayısılar, ilk
olarak toz ve yabancı maddelerden arındırılmak üzere yıkanır. Yıkanan kayısılar
eleklerden geçirilerek boy ve kalite özelliklerine göre ayrılır. Çöp ayırma ve yıkama
aşamalarından sonra kayısıların tekrar kurutulması gerekmektedir. Kayısı işleme
tesislerinde bu işlemler genellikle kış aylarına rastlamaktadır. Kış aylarında güneşle
kurutmak mümkün olmadığından dolayı “mikro dalgalarla kurutma” bu aşamadaki
kurutma işlemi için hijyenik ve ekonomik bir yöntemdir (Baysar, 2001:78-80).
D. Ambalajlama
Kayısı işleme sürecinin son aşamasında, kayısıların dış etkilerden korunması
ve koruyucu madde olan kükürdün zamanla uçmasının önlenmesi amacıyla
ambalajlanmaktadır. Kuru kayısı ihracında ambalajlama tekniği ve ambalajlama şekli
önemli bir unsurdur. Günümüzde ürünün kalitesi kadar ambalaj şekli, ambalajın
gösterişliliği ve albenisi de aranılan özellikler arasında yer almaktadır.
Uygun ambalaj malzemesi ve ambalajlama tekniği kullanarak ambalajlama
işlemi gerçekleştirilmelidir. İç ambalaj + 12.5 kg’ lık karton kutu halinde
ambalajlama yapılması uygundur. İhracat yüklemelerinin %80’den fazlası bu ambalaj
tipi ile yapılmaktadır (Atalan, 1995 s: 66-67). Ancak, Dünya’da ambalaj boyutlarının
küçültülmesi yönünde bir eğilim görülmektedir. İthalatçının isteğine bağlı olarak daha
az miktarlarda 1kg’lık, ½ kg’ lık, 250 gr veya 400 gr’lık ambalajlama
uygulanmaktadır. Ancak, alıcı ülke tüketicilerinin daha çok 100, 150 ve 250 gr’lık
kuru kayısı paketlerini tercih ettikleri bilinmektedir. Bazı ülkelerin (örneğin Hollanda
ve İsrail gibi) Türkiye’den 12,5 kg’lık ambalajlar içinde ithal ettikleri kuru kayısıyı,
küçük ambalajlama yaparak yeniden piyasaya sürdükleri ve bu yolla büyük prim
sağladıkları da bir gerçektir. Tüketici isteklerine uygun ambalajlamanın yapılmaması
Türkiye’ye sağlanacak katma değerlerin dış pazarlara kaptırılmasına yol açmaktadır.
Direk tüketiciye yönelik ambalajlamanın ülkemizde iyi bir şekilde
yapılabilmesi için farklı pazarlara göre değişen son tüketici tercihlerinin belirlenmesi
ve bu tercihlerdeki değişmelerin düzenli takip edilmesi gerekmektedir. Zira ambalaj
üzerinde bulunması istenen bilgiler ülkeden ülkeye değişebilmekte, hatta aynı ülke
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Ocak 2007 Sayı: 1
347
içindeki değişik tüketici gruplarının tercihleri açısından çeşitlilik gösterebilmektedir
(Atalan, 1995: 67).
V. Araştırmanın Amacı
Araştırmanın temel amacı; kayısı üretim ve pazarlanmasında yaşanan
problemleri tespit ederek, bu problemlere çözümler sunmaktır. Bununla birlikte,
İşletme türüne ve hedef pazara göre işletmelerin problemlere yaklaşımlarının
farklılık gösterip göstermediğini, istatistiki analizlerden faydalanarak ortaya
koymaktır.
VI. Araştırmanın Sınırları
Araştırma, Malatya İlindeki kayısı üreticileri, toptancı, kaysısı
işleyicileri ve ihracatçı işletmeler üzerinde yapılmıştır. Üretici, kaysı üretimini
gerçekleştiren tarım işletmeleridir. Toptancı, üreticiden kayısıyı satın alıp kayısı
işleme tesislerine satan işletmelerdir. Kayısı işleyicileri, toptancılardan kayısıyı
satın alıp işleyerek ya kendisi ihraç etmekte ya da ihracatçı firmalara işlenmiş
kaysıyı satmaktadır. Kaysı ihracatçıları ise, kayısıyı yurt dışına satan
işletmelerdir.
Kaysı
işleyici
firmaların
çoğu
ihracatı
bizzat
kendisi
gerçekleştirmektedir. Ancak, bazı yıllar işlenmiş kaysıyı bizzat kendisi ihraç
etmek yerine başak bir ihracatçı firmaya satmaktadır. Bu çalışmada kaysı
işeyicileri ve ihracatçılar bir grup olarak düşünülmüştür. Araştırmaya katılan
işletme hem üretici, hem toptancı hem de kaysı işleyici ve ihracatçısı olabilir.
Bu durumda hem üretici hem toptancı ise toptancı olarak, hem üretici hem
toptancı hem de kaysı işleyicisi ya da ihracatçısı ise kaysı işeyici ve ihracatçı
olarak kabul edilmiştir.
Çalışmaya konu olan işletme türüne göre üretici, toptancı, kayısı
işleyicileri ve ihracatçıların ana kütlesi, Malatya Kayısı Borsası ve Malatya
Ticaret Sanayi Odası yetkilileri ile gerçekleştirilen görüşme sonucu
belirlenmiştir. Yetkililerden elde edilen bilgiye göre 90 toptancı, 62 kayısı
işleyicisi ve ihracatçısı vardır. Örnek birimleri tesadüfi örneklemeye göre
seçilmiştir. Örnek büyüklüğü, araştırmadan anlamlı sonuç elde etmek için n=
Nt2pq/d2(N-1)+t2pq formülünden yararlanılarak %5 önem düzeyi ve %5 hata
payı ile belirlenmiştir (Baş 2001: 45). Toptancıların örnek büyüklüğü 66 ve
kayısı işleyicileri ve ihracatçıların örnek büyüklüğü ise 50 olarak belirlenmiştir.
Kayısı üreticilerinin ana kütlesi çok büyük olmasına karşın örnek büyüklüğü
analizlerin anlamlı çıkması için diğer örneklemelere yakın bir rakam olarak 72
üretici olarak belirlenmiştir.
VII. Araştırmanın Yöntemi
Araştırma anket yönetimine dayalıdır. Araştırma için gerekli veriler, yüz
yüze anket yöntemiyle toplanmıştır. Yüz yüze anket yöntemi, cevaplama oranının
348
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
yüksek olması ve ankete katılanların fikir ve tutumları, ekonomik, psikolojik ve
sosyal yapıları ile ilgili birçok bilgiyi elde etme adına önemlidir (Mucuk 2001: 59).
Anket iki grup sorudan oluşmaktadır. Birinci grup işletmenin özellikleri ile
ilgili sorulardır. İkinci grup sorular ise üretim ve pazarlama problemlerini anlamaya
yönelik 5’li likert ölçeğine dayalıdır. Kayısı üretim ve pazarlama sorunlarını ortaya
çıkarmaya yönelik ifadeler, daha önce kayısı ile ilgili yapılmış çalışmalar incelenerek
ve araştırmaya konu olan işletmelerle görüşülerek oluşturulmuştur. Elde edilen anket
formunu test etmek amacıyla, üretici, toptancı, kaysı işleycileri ve ihracatçılardan
10’ar işletmeye yani toplam 30 işletmeye uygulanmıştır. Uygulamada karşılaşılan
problemler doğrultusunda gerekli değişiklikler yapılarak, ankete son hali verilmiştir.
VIII. Araştırmanın Modeli ve Hipotezler
Araştırmanın modeli, işletmelerin türlerine ve hedef pazarlarına göre
kayısı üretim ve pazarlama problemlerini farklı algılayıp algılamadıklarını
saptamak üzerine kurulmuştur.
İşletme türü ve
Hedef pazar
Üretim ve pazarlama
problemleri
Problemi algılama
şekli
Araştırmanın hipotezleri, kayısı üreticileri, toptancılar, kayısı işleyicisi
ve ihracatçılarının üretim ve pazarlama problemleri ile ilgili farklı düşünüp
düşünmediklerini ortaya koymaya yönelik geliştirilmiştir.
H1: Kayısı işletmelerinin türlerine göre kayısının üretilip pazarlanmasındaki
problemler farklı olarak algılanmaktadır.
H2: Kayısı işletmelerinin hedef pazarlarına göre kayısının üretilip
pazarlanmasındaki problemler farklı olarak algılanmaktadır.
IX. Bulgular
Tablo 3: Araştırmaya Katılan İşletmelerin Özellikleri
Frekans Yüzde %
İşletme Türü Üretici
72
38
Toptancı
66
35
İşleme ve İhracatçı
50
27
Hedef pazarı Yurt içi
104
55
Yurt dışı
26
14
Her ikisi
58
31
Toplam
188
100,0
Araştırmaya katılan işletmelerin özellikleri; işletme türü ve hedef pazar
açısından değerlendirilmiştir. İşletme türü açısından araştırmaya katılan işletmelerin
%38’i üretici, %35’i toptancı ve %27’si kayısı işletmeleri ve ihracatçılardan
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Ocak 2007 Sayı: 1
349
oluşmaktadır. Hedef Pazar açısından araştırmaya katılan işletmelerin; %55’i yurt içi,
%14’ü yalnız yurt dışı ve %31’i ise hem yurt dışını hem de yurt içini kendisine hedef
pazar olarak seçmiştir.
Tablo 4’de araştırmaya katılan deneklerin ifadelere katılım dereceleri çoktan
aza doğru sıralanmıştır. Ortalamalara göre yapılan bu sıralamada denekler en çok şu
ifadelere katılmışlardır; “Kayısı ihraç edilmesi gereken önemli bir kaynaktır, kayısı ile
ilgili yeni ürün geliştirme çabaları artırılmalıdır, kayısı ile ilgili araştırma-geliştirilme
artırılmalıdır, yeni pazarlar aranmalıdır ve Malatya kayısısı farklıdır”. Deneklerin çok
katılmış oldukları bu ifadelere bakıldığında Malatya kayısının önemli bir ihraç malı
olduğu, kayısıdan yeni ürünler elde edilebileceği ve kayısıyı hak ettiği ölçüde
satabilmek için yeni pazarların bulunması gerektiği anlaşılmaktadır.
Tablo 4: İşletmelerin Hangi Soruya Ne Ölçüde Katıldıkları
X
Kayısı ihraç edilmesi gereken önemli bir kaynaktır
4,8085
Kayısı ile ilgili yeni ürün geliştirme çabaları artırılmalıdır
4,7606
Kayısı ile ilgili araştırma-geliştirilme artırılmalıdır
4,7447
Yeni Pazar imkanları için ürün çeşitlemesine gidilmelidir
4,6968
Malatya kayısısı farklıdır
4,6277
Kayısının reklamını yapmaya ihtiyaç vardır
4,6223
Kalite standartlarını yükseltecek üreticidir
4,6223
Malatya kayısısının dünyada önemli bir yeri vardır
4,5160
Malatya kayısısının yurt dışında tanıtım faaliyetlerini devlet yapmalıdır
4,3511
Kayısı üretimi ile ilgili standartlar devlet tarafından üreticiye 4,3298
öğretilmelidir.
Kayısı reklamı çeşitli iletişim araçlarından sürekli yapılmalıdır
4,2074
Kayısı ile ilgili reklam ve tanıtım faaliyeti devlet tarafından yapılmalıdır 4,1702
Malatya kayısısı dünya markasıdır.
4,1064
Kayısı ile ilgili reklam ve tanıtım faaliyeti işletmelerin ortak yapması gereken bir4,0372
faaliyettir.
Malatya kayısısının yurt dışında reklam ve tanıtımına ihtiyaç vardır
3,9840
Malatya kayısısı dünya standartlarında üretilmektedir
3,8191
Daha çok üretmek yerine daha kaliteli üretilmelidir
3,6702
Malatya kayısısı dünya standartlarında olduğu için ihracatı rahat 3,1968
olmaktadır
Kayısı ile ilgili reklam ve tanıtım faaliyetini her işletme kendisi yapmalıdır 3,1596
Kayısı üretiminde modern teknikler uygulanmalıdır
2,7766
Malatya kayısısının farkını Türkiye’de yaşayanlar bilmektedir.
2,4840
Kayısı reklamının üretim döneminde yapılması yeterlidir.
2,2979
Kayısı üretimine sınırlamalar (kota) getirilmelidir.
2,2926
Kayısı üretimindeki fazlalık pazarlama problemine sebep olmaktadır
2,2500
Malatya kayısısı dünyada layık olduğu yerdedir.
2,1436
Kayısı üreticileri üretim standartlarını bilmektedir.
2,1011
Üretilen kayısıların ambalajlaması uluslar arası düzeydedir
2,0266
Malatya kayısısı yurt dışında yeteri kadar tanınmaktadır
1,9947
Kayısı Türkiye’de yeteri kadar tanınmaktadır.
1,8404
Malatya kayısısının tanıtımı için kayısı festivali yeterlidir
1,7128
Türkiye’de yeteri kadar kayısı tanıtım faaliyeti vardır
1,6011
σ
,5329
,6040
,5557
,6529
,9190
,9870
,7172
,9392
1,1110
1,0636
1,1491
1,2117
1,1183
1,1717
1,1948
1,2578
1,5980
1,4325
1,6404
1,6231
1,3855
1,3668
1,5631
1,3666
1,2857
1,2980
1,2515
1,2388
1,0728
1,1293
1,0214
350
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
Tablo 4’de işletmelerin ifadelere katılım ortalamalarına göre üretim ve
pazarlama noktasında söz konusu ifadelerle ilgili bir problemin olup olmadığı hakkında
bir sonuca varılabilir. Araştırmada üretim ve pazarlama ile ilgili geliştirilen ifadeler için
5’li Likert kullanılmıştır. Likert ölçeği; 1 Kesinlikle katılmıyorum ve 5- kesinlikle
katılıyorum şeklindedir. İfadelerin olumlu önermelerden oluşturulmasına dikkat
edilmiştir. Dolayısıyla işletmelerin ifadelere katılım ortalamaları 3’ün altında olan
ifadelerle ilgili işletmelerin problem algıladıkları ifade edilebilir. İşletmelerin az
katıldıkları ve ortalamaları 3’ün altında olan ifadeler;
•
Kayısı üretiminde modern teknikler uygulanmalıdır,
•
Malatya kayısısının farkını Türkiye’de yaşayanlar bilmektedir,
•
Kayısı reklamının üretim döneminde yapılması yeterlidir,
•
Kayısı üretimine sınırlamalar (kota) getirilmelidir,
•
Kayısı üretimindeki fazlalık pazarlama problemine sebep
olmaktadır ve
•
Malatya kayısısı dünyada layık olduğu yerdedir,
•
Kayısı üreticileri üretim standartlarını bilmektedir,
•
Üretilen kayısıların ambalajlaması uluslar arası düzeydedir,
•
Malatya kayısısı yurt dışında yeteri kadar tanınmaktadır,
•
Kayısı Türkiye’de yeteri kadar tanınmaktadır,
•
Malatya kayısısının tanıtımı için kayısı festivali yeterlidir ve
•
Türkiye’de yeteri kadar kayısı tanıtım faaliyeti vardır
şeklindedir. Araştırmanın amacı doğrultusunda, işletmelerin söz konusu
ifadelerle ilgili farklı düşünüp düşünmediğini ortaya koymak için ANOVA ve
Scheffe analizleri uygulanacaktır.
Tablo 5: İşletme Tür ile İfadeler Arasındaki ANOVA Analizi
Kayısı Türkiye’de yeteri kadar tanınmaktadır.
Malatya kayısısının farkını Türkiye’de yaşayanlar bilmektedir.
Türkiye’de yeteri kadar kayısı tanıtım faaliyeti vardır
Malatya kayısısı dünyada layık olduğu yerdedir.
Malatya kayısısı yurt dışında yeteri kadar tanınmaktadır
Malatya kayısısının tanıtımı için kayısı festivali yeterlidir
Kayısı reklamının üretim döneminde yapılması yeterlidir.
Kayısı ne kadar üretilirse üretilsin pazarlanmasında problem
yaşanmamaktadır
Kayısı üretimine sınırlamalar (kota) getirilmelidir.
Kayısı üretiminde modern teknikler uygulanmalıdır
Kayısı üreticileri üretim standartlarını bilmektedir.
Üretilen kayısıların ambalajlaması uluslar arası düzeydedir
P<0,05*, P<0,01**
F
,775
,247
2,627
2,417
2,918
3,753
2,303
1,973
Sig.
,462
,781
,075
,092
,057
,025*
,103
,142
3,730
262,238
5,459
1,578
,026*
,000**
,005**
,209
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Ocak 2007 Sayı: 1
351
Tablo 5’e ilişkin ANOVA analizi 0,01 ve 0,05 anlamlılık düzeyinde
değerlendirilmiştir. Yapılan analiz sonucunda dört ifadede anlamlı bir farkın olduğu
görülmektedir. Anlamlı çıkan ifadeler; “Malatya kayısısının tanıtımı için kayısı
festivali yeterlidir, Kayısı üretimine sınırlamalar (kota) getirilmelidir, Kayısı
üretiminde modern teknikler uygulanmalıdır ve Kayısı üreticileri üretim
standartlarını bilmektedir” şeklindir. “H1 : Kayısı işletmelerinin türlerine göre
kayısının üretilip pazarlanmasındaki problemler farklı olarak algılanmaktadır.”
Hipotezi kabul edilmiştir.
İşletmelerin ifadelerle ilgili farklı düşüncelerinin yönünü belirlemek
için “Scheffe” testi uygulanmıştır. Yapılan Scheffe testi sonuçları aşağıda
verilmiştir.
Tablo 6: Kayısı Tanıtımı İçin Malatya Kayısı Festivali Yeterlidir
İfadesi ile İlgili Scheffe Testi
N
İşletme Türü
Üretici
K.İşletmeleri ve İhracatçılar
Toptancılar
Sig.
72
50
66
Subset for alpha = .05
1
1,4306
1,8800
1,8939
,073
“Kayısı tanıtımı için Malatya kayısı festivali yeterlidir” İfadesindeki
anlamlı farklılıkların nedenini belirlemek amacıyla “Scheffe” testi yapılmıştır. Analiz
sonucuna göre; söz konusu ifadeye işletmeler genel olarak katılmamışlar ve
“Scheffe” testi sonucuna göre anlamlı bir fark yoktur.
Tablo 7: Kaysı Üretimine Bazı Sınırlamalar Getirilmelidir
İfadesi ile İlgili Scheffe Testi
İşletme Türü
Üretici
Toptancı
K.İşleyicileri ve İhracatçı
Sig.
N
72
66
50
Subset for alpha = .05
1
2
1,9861
2,2727
2,2727
2,7600
,590
,219
“Kaysı Üretimine Bazı Sınırlamalar Getirilmelidir” ifadesine
işletmelerin katılım farkını ortaya koymak için, Scheffe testi yapılmıştır.
Yapılan analize göre, en çok kayısı işleyicileri ve ihracatçılar (X=2,76)
katılırken, en az üreticilerin (X=1,98) katıldığı görülmektedir. Ancak, söz
konusu ifadeye işletmelerin genel olarak katılım oranlarının düşük olduğu
dikkat çekmektedir.
352
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
Tablo 8: Kaysı Üretiminde Modern Teknikler Uygulanmalıdır
İfadesi ile İlgili Scheffe Testi
İşletme Türü
Üretici
Toptancılar
K. İşleyicileri ve İhracatçılar
Sig.
N
Subset for alpha = .05
1
2
3
1,4167
2,6364
4,9200
1,000
1,000
1,000
72
66
50
“Kaysı Üretiminde Modern teknikler Uygulanmalıdır” ifadesine
işletmelerin katılım farkını ortaya koymak için, Scheffe testi yapılmıştır.
Yapılan analize göre, en çok kayısı işleyicileri ve ihracatçılar (X=4,92)
katılırken, en az üreticilerin (X=1,41) katıldığı görülmektedir.
Tablo 9: Kaysı Üreticileri Kalite Standartlarını Bilmektedir
İfadesi ile İlgili Scheffe Testi
İşletme Türü
K. İşleyicileri ve İhracatçılar
Toptancı
Üretici
Sig.
N
50
66
72
Subset for alpha = .05
1
2
1,6800
2,0455
2,0455
2,4444
,283
,223
“Kaysı Üreticileri Kalite Standartlarını Bilmektedir” ifadesine
işletmelerin katılım farkını ortaya koymak için, Scheffe testi yapılmıştır.
Yapılan analize göre, en çok üreticiler (X=2,44) katılırken, en az kayısı
işleyicileri ve ihracatçıların (X=1,68) katıldığı görülmektedir. Ancak, söz
konusu ifadeye işletmelerin genel olarak katılım oranlarının düşük olduğu
dikkat çekmektedir.
Tablo 10: İşletmelerin Hedef Pazarı ile İfadeler Arasındaki ANOVA Analizi
Kayısı Türkiye’de yeteri kadar tanınmaktadır.
Malatya kayısısının farkını Türkiye’de yaşayanlar bilmektedir.
Türkiye’de yeteri kadar kayısı tanıtım faaliyeti vardır
Malatya kayısısı dünyada layık olduğu yerdedir.
Malatya kayısısı yurt dışında yeteri kadar tanınmaktadır
Malatya kayısısının tanıtımı için kayısı festivali yeterlidir
Kayısı reklamının üretim döneminde yapılması yeterlidir.
Kayısı ne kadar üretilirse üretilsin pazarlanmasında problem
yaşanmamaktadır
Kayısı üretimine sınırlamalar (kota) getirilmelidir.
Kayısı üretiminde modern teknikler uygulanmalıdır
Kayısı üreticileri üretim standartlarını bilmektedir.
Üretilen kayısıların ambalajlaması uluslar arası düzeydedir
P<0,05*, P<0,01**
F
,419
,923
1,281
2,737
1,421
5,570
7,537
2,420
Sig.
,658
,399
,280
,067
,244
,004
,001
,092
,666
19,588
4,439
,953
,515
,000
,013
,388
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Ocak 2007 Sayı: 1
353
Tablo 7’ye ilişkin ANOVA analizi 0,05 ve 0,01 anlamlılık düzeyinde
değerlendirilerek istatistiki olarak anlamlı bir farkın olduğu saptanmıştır. Anlamlılık
düzeyi 0,05’ten küçük olanlar anlamlı olarak kabul edilmiştir. Anlamlı çıkan ifadeler;
“Malatya kayısısının tanıtımı için kayısı festivali yeterlidir, Kayısı reklamının
üretim döneminde yapılması yeterlidir, Kayısı üretiminde modern teknikler
uygulanmalıdır ve Kayısı üreticileri üretim standartlarını bilmektedir”
şeklindedir. H2 :“Kayısı işletmelerinin hedef pazarlarına göre kayısının üretilip
pazarlanmasındaki problemler farklı olarak algılanmaktadır” Hipotezi kabul
edilmiştir.
Tablo 11: Kayısı Tanıtımı İçin Malatya Kayısı Festivali Yeterlidir
İfadesi ile ilgili Scheffe Testi
N
Hedef Pazar
Yurt dışı
Yurt içi
Hem yurt içi hem de yurt dışı
Sig.
26
104
58
Subset for alpha = .05
1
2
1,3077
1,6058
1,6058
2,0862
,434
,116
İşletmelerin ifadelerle ilgili farklı düşüncelerinin yönünü belirlemek
için “Scheffe” testi uygulanmıştır. “Malatya kayısısının tanıtımı için kayısı
festivali yeterlidir” ifadesine; en fazla katılanlar hedef pazarı hem yurt içi hem
de yurt dışı (X=2,08) olan işletmelerdir. En az katılanlar ise hedef pazarı yurt
dışı (X=1,30) olan ihracatçılar olmuştur. İşletmelerin ifadeye katılım
ortalamalarının genel olarak düşük olduğu dikkat çekmektedir.
Tablo 12: Kayısı Reklamının Üretim Döneminde Yapılması Yeterlidir
İfadesiiİle ilgili Scheffe Testi
N
Hedef Pazar
Yurt dışı
Yurt içi
Hem yurt içi hem de yurt dışı
Sig.
26
104
58
Subset for alpha = .05
1
2
1,6154
2,2019
2,2019
2,7759
,107
,117
İşletmelerin ifadelerle ilgili farklı düşüncelerinin yönünü belirlemek
için “Scheffe” testi uygulanmıştır. “Kayısı reklamının üretim döneminde
yapılması yeterlidir” ifadesine; en fazla katılanlar hedef pazarı hem yurt içi hem
de yurt dışı (X=2,77) olan işletmelerdir. En az katılanlar ise hedef pazarı yurt
dışı (X=1,61) olan ihracatçılar olmuştur. Söz konusu ifadeye işletmelerin
katılım ortalamasının düşük olduğu dikkat çekmektedir.
354
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
Tablo 13: Kayısı Üretiminde Modern Teknikler Uygulanmalıdır
İfadesi ile İlgili Scheffe Testi
N
Hedef Pazar
Yurt içi
Hem yurt içi hem de yurt dışı
Yurt dışı
Sig.
104
58
26
Subset for alpha = .05
1
2
3
2,2404
3,1207
4,1538
1,000 1,000
1,000
İşletmelerin ifadelerle ilgili farklı düşüncelerinin yönünü belirlemek
için “Scheffe” testi uygulanmıştır. “Kayısı üretiminde modern teknikler
uygulanmalıdır” ifadesine; en fazla katılanlar hedef pazarı yurt dışı (X=4,15)
olan işletmelerdir. En az katılanlar ise hedef pazarı yurt içi (X=2,24) olan
işletmeler olmuştur. Söz konusu ifade ile ilgili hedef pazarı yurt dışı olan
işletmelerin katılım ortalaması çok yüksekken, hedef pazarı yurt içi olan
işletmelerin katılım ortalamalarının çok düşük olması dikkat çekicidir.
Tablo 14: Kayısı Üreticileri Üretim Standartlarını Bilmektedir
İfadesi ile İlgili Scheffe Testi
N
Hedef Pazar
Yurt dışı
Hem yurt içi hem de yurt dışı
Yurt içi
Sig.
26
58
104
Subset for alpha = .05
1
1,4615
2,0517
,088
2
2,0517
2,2885
,674
İşletmelerin ifadelerle ilgili farklı düşüncelerinin yönünü belirlemek
için “Scheffe” testi uygulanmıştır. “Kayısı üreticileri üretim standartlarını
bilmektedir” ifadesine; en fazla katılanlar hedef pazarı yurt içi (X=2,77) olan
işletmelerdir. En az katılanlar ise hedef pazarı yurt dışı (X=1,61) olan
ihracatçılar olmuştur. Söz konusu ifadeyle ilgili katılım ortalamalarının çok
düşük olduğu görülmektedir.
X. Sonuç ve Öneriler
Kayısı Türkiye için özellikle Malatya ili için vazgeçilmez bir ihracat
kaynağıdır. Malatya ilinde üretilen kaysı, Türkiye’de üretilen yaş kayısının %60’ı ve
üretilen kuru kayısının %95’ni kapsamaktadır. Malatya’da üretilen yaş kaysıların
%90’ı kurutulmakta ve kurutulan kayısının yaklaşık %90-95’i ihraç
edilmektedir. Bu ihracat miktarı iyi bir pazarlama faaliyeti ile gerçek değerine uygun
olarak yapılsa Türkiye için önemli bir döviz girdisi sağlayacaktır.
Ancak yapılan araştırmalar göstermektedir ki üretimde modern tekniklerin
kullanılmaması, ambalajlamadaki eksiklikler ve yeteri kadar tanıtım ve reklam
faaliyetlerinin yapılmaması kaysı ihracatından Türkiye’nin kazancını azaltmaktadır.
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Ocak 2007 Sayı: 1
355
Hatta nihai tüketiciyi dikkate almaksızın yapılan ambalajlamalardan istifade eden bazı
yabancı firmaların Türkiye’den aldıkları kaysıları tekrar ambalajlayarak daha yüksek
rakamlara sattıkları görülmektedir.
Bu çalışmada kayısı üretim ve pazarlama problemlerini ortaya koymak için
31 ifade geliştirilmiş ve üretici ve kaysı ile ilgilenen işletmelere sorulmuştur. Elde
edilen veriler analiz edilerek aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. Araştırmaya katılanlar
31 ifadeden en çok şu ifadelere katılmışlardır;
•
Kayısı ihraç edilmesi gereken önemli bir kaynaktır,
•
Kayısı ile ilgili yeni ürün geliştirme çabaları artırılmalıdır,
•
Kayısı ile ilgili araştırma-geliştirilme artırılmalıdır,
•
Yeni pazarlar aranmalıdır ve
•
Malatya kayısısı farklıdır.
Verilen cevaplardan araştırmaya katılanların, kaysının önemli bir ihraç ürünü
olduğu ve Malatya kayısısı araştırma geliştirmelerle, tanıtım ve reklam faaliyetleri ile
Türkiye için önemli bir kaynak olacağını düşündükleri anlaşılmaktadır.
Yapılan çalışmadan elde edilen sonuçlara göre deneklerin aşağıdaki ifadelere
katılmadıkları görülmektedir. Söz konusu ifadelere deneklerin katılım ortalaması 5
üzerinden 3’ün altında kalmıştır. Dolayısıyla işletmelerin bu ifadeleri kabul etmedikleri
veya bu ifadelerle ilgili problemler algıladıkları söylenebilir. İşletmelerin az katıldıkları
ve problem algıladıkları ifadeler;
•
Kayısı üretiminde modern teknikler uygulanmalıdır,
•
Malatya kayısısının farkını Türkiye’de yaşayanlar bilmektedir,
•
Kayısı reklamının üretim döneminde yapılması yeterlidir,
•
Kayısı üretimine sınırlamalar (kota) getirilmelidir,
•
Kayısı üretimindeki fazlalık pazarlama problemine sebep
olmaktadır,
•
Malatya kayısısı dünyada layık olduğu yerdedir,
•
Kayısı üreticileri üretim standartlarını bilmektedir,
•
Üretilen kayısıların ambalajlaması uluslar arası düzeydedir,
•
Malatya kayısısı yurt dışında yeteri kadar tanınmaktadır,
•
Kayısı Türkiye’de yeteri kadar tanınmaktadır,
•
Malatya kayısısının tanıtımı için kayısı festivali yeterlidir ve
•
Türkiye’de yeteri kadar kayısı tanıtım faaliyeti vardır
şeklindedir.
Modern pazarlama anlayışı çerçevesinde üretilen ürünlerin hedef
pazarın beklentileri doğrultusunda üretilmesi gerekmektedir. Dünya
nüfusundaki sosyoekonomik gelişmeler müşterilerin ürünlerle ilgili
beklentilerini artırmıştır. Dolayısıyla üretilen ürünlerin modern tekniklerle
üretilmesi gerekmektedir. Ancak, elde edilen bulgular kayısı üreticilerinin
modern teknikleri kullanmadıklarını göstermektedir. Ayrıca, ürünün hedef
pazara göre geliştirilebilmesi için hedef pazarın standartlarının bilinmesi
356
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
gerekmektedir. Kayısı üreticilerinin kalite standartlarını bilmedikleri de
görülmektedir. “Kaysı Üreticileri Kalite Standartlarını Bilmektedir” ifadesine en
çok üreticiler (X=2,44) katılmıştır. En çok katılan üreticiler olmasına karşın
katılım ortalamasının düşük olması; üreticilerin de kalite standartları noktasında
eksiklerinin farkında olduğunu göstermektedir.
Araştırmada yer alan ifadelerden biri de “Kayısı üretimi ile ilgili
standartlar devlet tarafından üreticiye öğretilmelidir” şeklindedir. Söz konusu
ifadeye katılım ortalaması ise X=4,33 şeklindedir. Yani genel olarak işletmeler
üreticilerin kalite standartları noktasında devlet tarafından eğitilmesi gerektiği
konusunda hemfikir olduğu görülmektedir.
Üretilen ürünlerin müşteri beklentileri ve kalite standartlarına uygun
olarak üretilmesi de yeterli değildir. Artan rekabet şartlarında ürünün müşteri
tarafından talep edilmesi için gerekli tanıtım ve tutundurma faaliyetlerinin de
yerine getirilmesi gerekmektedir. Araştırmaya katılan işletmeler kaysı için
tanıtım faaliyetlerinin hem yurt içinde hem de yurt dışında yeterli olmadığını
ifade etmektedirler. İşletmelerin en az katıldıkları ifade “Türkiye’de yeteri kadar
kayısı tanıtım faaliyeti vardır” ifadesi olmuştur.
İşletmeler genel olarak Kayısı tanıtım faaliyetleri için kayısı
festivalinin yeterli olmadığını ifade etmişlerdir. Ayrıca, tanıtım ve reklam
faaliyetlerinin ya devlet tarafından ya da işletmelerin ortak olarak yürütmeleri
gereken bir faaliyet olduğu araştırmadan elde edilen sonuçlar arasındadır.
Modern pazarlamada önemli konulardan biri de ambalajlamadır.
Ambalaj, ürünün en önemli albenisidir. Çok kaliteli bir ürün kalitesiz bir
ambalaj içerisinde kalitesiz olarak algılanabilir. Buna karşın kalitesiz bir ürün
kaliteli ambalaj içerisinde kaliteli olarak algılanabilir. Araştırmaya katılan
işletmeler, ambalajlama noktasında da önemli sıkıntıların olduğunu ifade
etmişlerdir. İşletmelerin “Üretilen kayısıların ambalajlaması uluslar arası
düzeydedir” ifadesine katılım ortalaması 5 üzerinden 2,02dir.
Yapılan literatür taramasında, kuru kaysıyı satın alan bazı ithalatçı
firmalar Türkiye’den aldıkları kaysıları kendileri ambalajlayarak kendi kaysıları
gibi satmaktadır. Bazı firmalar ise Türkiye’den aldığı kaysıları, Türk kaysısı
olarak satsa da müşterilerin beklentilerine uygun ambalajlama yaparak,
Türkiye’deki üretici, toptancı ve ihracatçılardan daha çok kazandıkları
görülmektedir.
Bu çalışmanın amaçlarından biri de üretim ve pazarlama problemlerini
işletmeler türlerine ve hedef pazarlarına göre farklı algılayıp algılamadığını
ortaya koymaktır. İşletmelerin türlerine ve hedef pazarlarına göre kayısı üretim
ve pazarlama problemlerine yaklaşımlarını saptamak için ANOVA analizi
Scheffe testinden faydalanılmıştır. Yapılan analizden bazı problemlere
işletmelerin farklı yaklaştıkları belirlenmiştir. İşletmeler türlerine göre şu
ifadeleri farklı algılamışlardır;
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Ocak 2007 Sayı: 1
357
•
Malatya kayısısının tanıtımı için kayısı festivali yeterlidir,
•
Kayısı üretimine sınırlamalar (kota) getirilmelidir,
•
Kayısı üretiminde modern teknikler uygulanmalıdır ve
•
Kayısı üreticileri üretim standartlarını bilmektedir.
Yapılan ANOVA analizinde “Malatya kayısısının tanıtımı için kayısı
festivali yeterlidir” ifadesinde fark görülürken, yapılan Scheffe testi sonucunda
farkın olmadığı anlaşılmıştır. Genel olarak işletmeler söz konusu ifadeye az
katılmışlardır. Dolayısıyla tanıtım için festivalin yeterli olmadığı ve başka
tanıtım faaliyetlerinin de gerçekleştirilmesi gerektiği söylenebilir.
“Kaysı Üretimine Bazı Sınırlamalar Getirilmelidir” ifadesine
işletmelerin katılım farkını ortaya koymak için, Scheffe testi yapılmıştır.
Yapılan analize göre, en çok kayısı işleyicileri ve ihracatçılar (X=2,76)
katılırken, en az üreticilerin (X=1,98) katıldığı görülmektedir. Söz konusu
ifadeye işletmelerin genel olarak katılım oranlarının düşük olduğu dikkat
çekmektedir. Araştırmada işletmelerle yapılan görüşmelerden de elde edilen
bilgilere göre, işletmeler kaysı üretimine sınırlama getirilmesini istememektedir.
Kaysının çok olduğu yıllarda fiyat düşmesine karşın, işletmeler bu sorunun yeni
pazarlara girmekle aşılabileceğini düşünmektedir. Çünkü kaysıyı bilmeyen ve
tanımayan çok sayıda yurt içi ve yurt dışı pazar bulunmaktadır. Bu pazarlara
kaysıyı tanıtmak ve satmak hem üretici hem de ülke ekonomisi adına önemli
olacaktır. Etkin bir pazarlama faaliyeti ile kaysı miktarının çok olduğu yıllarda
fiyatlar düşmeyecek ve üretime sınırlama getirmeye gerek kalmayacaktır.
“Kaysı Üretiminde Modern teknikler Uygulanmalıdır” ifadesine
işletmelerin katılım farkını ortaya koymak için, Scheffe testi yapılmıştır.
Yapılan analize göre, en çok kayısı işleyicileri ve ihracatçılar (X=4,92)
katılırken, en az üreticilerin (X=1,41) katıldığı görülmektedir. Kaysı üreticileri
modern tekniklerin kullanılmasına taraf olmadıkları görülmektedir. Üreticiler,
modern tekniklerle üretimin kendileri için zor olduğu ve alışılmış yöntemlerin
yeterli olduğunu düşünmektedir. Ancak, üretilen kayısıyı yurt dışına satmak
durumunda olan ve kayısı üretiminde modern teknikler kullanılmadığından
dolayı problemler yaşayan kayısı işleyicileri ve ihracatçılar ise üretimde modern
tekniklerin kullanılması gerektiğini düşünmektedir.
“Kaysı Üreticileri Kalite Standartlarını Bilmektedir” ifadesine
işletmelerin katılım farkını ortaya koymak için, Scheffe testi yapılmıştır.
Yapılan analize göre, en çok üreticiler (X=2,44) katılırken, en az kayısı
işleyicileri ve ihracatçıların (X=1,68) katıldığı görülmektedir. Söz konusu
ifadeye işletmelerin genel olarak katılım oranlarının düşük olduğu dikkat
çekmektedir. Ayrıca en çok katılan üreticiler de üretim standartlarını öğrenmeye
ihtiyaçlarının olduğunu vermiş oldukları cevapların ortalamasıyla
söylemektedir. Daha önce de ifade edildiği gibi üreticilerin üretim standartları
noktasında bilgilendirilmesi gerekmektedir.
358
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
İşletmelerin hedef pazarlarına göre farklı algıladıkları ifadeler ise şunlardır;
•
Malatya kayısısının tanıtımı için kayısı festivali yeterlidir,
•
Kayısı reklamının üretim döneminde yapılması yeterlidir,
•
Kayısı üretiminde modern teknikler uygulanmalıdır ve
•
Kayısı üreticileri üretim standartlarını bilmektedir.
İşletmelerin türlerine ve hedef pazarlarına göre benzer ifadelerde
farklı algılamalarının olduğu görülmektedir. “Malatya kayısısının tanıtımı için
kayısı festivali yeterlidir” ifadesine; en fazla katılanlar hedef pazarı hem yurt içi
hem de yurt dışı (X=2,08) olan işletmelerdir. En az katılanlar ise hedef pazarı
yurt dışı (X=1,30) olan ihracatçılar olmuştur. “Kayısı reklamının üretim
döneminde yapılması yeterlidir” ifadesine; en fazla katılanlar hedef pazarı hem
yurt içi hem de yurt dışı (X=2,77) olan işletmelerdir. En az katılanlar ise hedef
pazarı yurt dışı (X=1,61) olan ihracatçılar olmuştur. “Kayısı üretiminde modern
teknikler uygulanmalıdır” ifadesine; en fazla katılanlar hedef pazarı yurt dışı
(X=4,15) olan işletmelerdir. En az katılanlar ise hedef pazarı yurt içi (X=2,24)
olan işletmeler olmuştur. “Kayısı üreticileri üretim standartlarını bilmektedir”
ifadesine; en fazla katılanlar hedef pazarı yurt içi (X=2,77) olan işletmelerdir.
En az katılanlar ise hedef pazarı yurt dışı (X=1,61) olan ihracatçılar olmuştur.
Elde edilen bu sonuçlar doğrultusunda kayısı üretimi ve pazarlaması
adına şu öneriler teklif edilebilir;
•
Üretimde modern tekniklerin kullanılması noktasında üreticiler
bilgilendirilmeli,
•
Hedef pazara göre ürün geliştirilmeli,
•
Kalite standartları noktasında üreticiler bilgilendirilmeli,
•
Tanıtım ve reklam faaliyeti olarak kayısı festivali yeterli
görülmemeli,
•
Tanıtım ve reklam faaliyetleri hem yurt içinde hem de yurt
dışında artırılmalı,
•
Tanıtım ve reklam faaliyetleri ya devlet tarafından ya da kaysı
ile ilgilenen işletmeler tarafından oluşturulacak ortak bütçeyle
gerçekleştirilmeli,
•
Kayısı üretimini azaltarak fiyatların düşmesini engellemek
yerine yeni pazarlara girerek fiyat istikrarı sağlanmalı,
•
Üretilen kaysıları hedef pazarların istekleri doğrultusunda
ambalajlamalı ve
•
Kaysı ile ilgili bazı konularda üreticiler, toptancılar, kaysı
işleyicileri, ihracatçılar ve ilgili devlet kurumları bir araya gelerek, kişi ve
kurumlar arasında görüşmeler neticesinde bir konsensüsün sağlanması önemli
olacaktır.
Bu araştırma, Malatya ve Türk ekonomisi için önemli bir ürün olan kayısının
üretim ve pazarlama problemlerini incelemekte ve çözüm yolları sunmaktadır. Ayrıca,
daha sonra yapılacak akademik çalışmalara yol göstermesi adına önemlidir.
İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 21 Ocak 2007 Sayı: 1
359
Kaynaklar
Anonim (2003), Kayısı İhtisas Borsasının Kurulması Ve Malatya’nın Vadeli
İşlemlere Geçebilmede Ekonomik Yeterliliği, Malatya Kayısı
Araştırma Geliştirme Ve Tanıtma Vakfı, Yayın No:4, Malatya.
Asma, Bayram Murat, Ogün Birhanlı. (2004), Mişmiş, Malatya.
Asma, Bayram. Murat(2000), Kayısı Yetiştiriciliği, Evin Ofset, Malatya.
Atalan, Cevdet. (1995), Malatya’da Kuru Kayısı İhracat Pazarlaması Ve
Sorunları, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Baysar, Ahmet. (2001), “Alternatif Kayısı Kurutma Metotları”, Kayısı
Sempozyumu, Malatya.
Dpt. (1989), Malatya Kayısı İşleme Ve Değerlendirme İmkanları Araştırması,
Ankara.
Gazanfer, Sebahattin “Economıcs And Commercıalızatıon Of Aprıcots” X
International Symposium On Apricot Culture, Acta Horticulturae
No: 384, 1995, Ss.29-34.
Gezer, İbrahim. (1998), “Mekanik Kayısı Hasadında Kullanılan Hasat
Sistemleri, 1. Kayısı Şurası Sonuç Raporu, Malatya.
Gülcan, Ruhinaz , Adalet Mısırlı Ve Arkadaşları (2001), Kayısı Yetiştiriciliği,
Türkiye Bilimsel Ve Teknik Araştırma Kurumu, Ankara.
Gün, Hüseyin. (1998), “Kayısının Kükürtlenmesi Ve Kurutulması (Alternatif
Bir Yöntem)”, 1. Kayısı Şurası Sonuç Raporu, Malatya.
Gün, Hüseyin. (2001), “Kuru Kayısı Üretiminde Kalite” Kayısı Sempozyumu,
Malatya.
İgeme (1996). Kuru Kayısı Ürün Profili, Sayı:1 Ankara.
Karabat, Selçuk, Uğur Güloğlu (1998), Malatya İlinde Kayısı Yetiştiriciliğinin
Ekonomik Yönden Değerlendirilmesi, Meyvecilik Araştırma
Enstitüsü Müdürlüğü, Malatya.
Malatya Kayısı Araştırma, Geliştirme Ve Tanıtma Vakfı(1998). 1. Kayısı Şurası
Sonuç Raporu, Malatya.
Malatya Ticaret Borsası Kayıtları 2004.
Malatya Ticaret Ve Sanayi Odası Kayıtları, 2006.
Mucuk, İsmet. (2001), Pazarlama İlkeleri, 13. Baskı, Türkmen Kitabevi,
İstanbul.
Olgun, F.Akın, Hakan Adanacıoğlu, Kenan Peker. (2003), Türkiye’de Kuru
Kayısı Üretim, Pazarlama Durumu Ve Alternatif Pazarlama
Olanakları Üzerine Bir Araştırma: Malatya İli Örneği, Malatya
Kayısı Araştırma Geliştirme Ve Tanıtma Vakfı ,Yayın No:5,
Malatya.
Özay, Güner. (1998), “Hasattan – Ambalaja Kayısı İşleme Teknolojilerinin
İyileştirilmesi” 1. Kayısı Şurası Sonuç Raporu, Malatya.
360
Kahraman ÇATI, Selami YILDIZ
Özçelebi, İhsan, Kenan Peker (1994), “Kayısı Üretim Ve Pazarlamasında
Karşılaşılan Sorunların Çözülmesinde
Kayısı Tarım
Satış(Pazarlama) Kooperatiflerinin Rolü”, Türkiye I.Tarım
Ekonomisi Kongresi, İzmir.
Standart (1994). Kayısı Özel Sayısı, Ankara.
Ulusoy, A. Sadi. (1989), “Kuru Kayısı Dış Pazar Araştırması”, İGEME, Ankara.
http://www.tzob.org.tr/tzob/basin_b%C3%BClteni_2005/basin_2005/10_07_20
05.htm
http://www.malatyatb.tobb.org.tr/kayisihareketi.asp (08.12.2006)