Iğdır İlinde Kayısı Üretimi ve Pazarlaması

VII. Bahçe Ürünlerinde Muhafaza ve Pazarlama Sempozyumu, 04-07 Ekim 2016 Iğdır İlinde Kayısı Üretimi ve Pazarlaması ISSN: 2148-0036 Yıl /Year: 2016 Cilt(Sayı)/Vol.(Issue): 1(Özel) Sayfa/Page: 44-49 Derleme Review Yakup Erdal ERTÜRK1, Köksal KARADAŞ1, Mustafa Kenan GEÇER2 1Igdır Üniversitesi Ziraat Fakultesi Tarım Ekonomisi Bolumu/Igdır Üniversitesi Ziraat Fakultesi Bahçe Bitkileri Bolumu/Igdır erdal.erturk@igdir.edu.tr (Sorumlu Yazar) 2Igdır Özet Iğdır ilinde 2015 yılı verileriyle yaklaşık 27.126 da alanda 211.390 adet meyve veren ağaçta toplam 37.544 ton kayısı üretilmektedir. Dekara verimi 178 kg’dır. Türkiye’de üretilen toplam kayısı miktarının yaklaşık %2’si Iğdır’da üretilmektedir. Iğdır’da yetiştirilen kayısıların %85’lik kısmını Şalak, geriye kalan %15’lik kısmını ise Ordubat, Teberze ve Teyvent (Ağerik) çeşitleri oluşturmaktadır. Çiftçi kayıt sistemi verilerine göre yaklaşık 650 tarım işletmesinde kayısı üretimi yapılmaktadır. İşletmeler ürettikleri kayısıyı büyük oranda tüccara, komisyoncuya, meyve suyu fabrikasına ya da şehir içinde perakende satmakta, ya da taze ve kuru olarak aile içinde tüketmektedirler. Bu çalışmada Iğdır ilinde kayısı pazarlama bileşenlerinin (ürün, fiyat, dağıtım ve tutundurma) yapısı incelenmiş, değerlendirmelerde bulunulmuştur. Buna göre Iğdır İlinde kayısı üretimi olumsuz iklim şartları ve pazarlama problemlerinden dolayı azalmıştır. Üreticilerin pazarlama kooperatifi kurmaları ve ürünlerine sigorta yaptırmaları önerilebilir. Anahtar Kelimeler: Iğdır, kayısı pazarlaması, pazarlama bileşenleri, kayısı yetiştiriciliği Production and Marketing of Apricot in Iğdır Province Abstract According to data of 2015, 37.544 tons of apricot are produced from 211.390 fruit bearing trees in an area of approximately 27.126 da in the province of Iğdır. Yield per decare is 178 kg. About 2%of total amount of apricot produced in Turkey is produced in Iğdır. 85% of apricots cultivated in Iğdır is Şalak (Aprikoz) cultivar, the remaining 15% consists of Ordubat, Teberze, and Teyvent(Ağerik) cultivars. According to data of farmer registration system, apricot is produced in about 650 agricultural enterprises. Enterprises substantially sell their apricot to trader, middleman, fruit juice factory, or retail them in the city, or consume them in their families domestically as fresh and dried. In this study, the structure of marketing components (product, price, distribution, and promotion) of apricot in the province of Iğdır were examined and evaluated. Apricot production in Iğdır provincehas decreased due to unfavorable climatic conditions and marketing problems. It can be recommended that the producers establish a cooperative for marketing the produce and insure their products. Keywords: Iğdır, apricot cultivation, apricot marketing and components of marketing 1. Giriş Kayısı (Prunus armeniaca L.), dünya üzerinde ve Türkiye’de yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan, taze ve kurutmalık olarak tüketimi olan bir meyvedir (Yarılgaç ve Kazankaya, 2002). Bilimsel adına (Prumus armeniaca L. veya Armeniaca vulgaris Lam.) bakılarak başlangıçta anavatanının Ermenistan olduğu zannedilen kayısının, daha sonra yapılan araştırmalarda yayılma alanının Orta Asya'dan Batı Çin'e kadar uzandığı ortaya konmuştur. Kayısı, Büyük İskender'in Asya Seferleri sırasında (M.Ö.330-323) İran ve Kafkaslar üzerinden Ana44 dolu'ya getirilmiştir (Sobutay, 2003). Yeryüzünde çok farklı iklim şartlarında yetişebilmektedir. Bugün Sibirya’nın çok soğuk, Kuzey Afrika’nın subtropik, Orta Asya’nın çöl, Japonya ve Doğu Çin’in ise nemli alanlarında yetiştirilen birçok kayısı çeşidi bulunmaktadır (Asma, 2000). Kayısı, rengi tadı ve aroması bakımından hoşa giden ve aranan meyve çeşitlerinden biridir. Kayısı, yüksek miktarda şeker, nişasta, protein, pektin, vitaminler, organik ve inorganik maddeler içerir. 200-250 gr kayısı diyeti yeteri kadar yağ içeriyorsa günlük A vitamini Meyve Bilimi/Fruit Science Çizelge 1. Iğdır ilinde Kayısı üretimi 2006-2015 (TÜIK,2016a) Table 1. Apricot production in Igdir 2006-2016 (TL/Kg) Yıl Toplu meyveliklerin alanı (dekar) Üretim (ton) Ağaç başına ortalama verim (kg) Meyve veren yaşta ağaç sayısı Meyve vermeyen yaşta ağaç sayısı Toplam ağaç sayısı 2006 15.150 15.723 125 125.700 35.432 161.132 2007 15.170 9.426 75 126.100 35.700 161.800 2008 9.418 14.085 112 126.250 36.050 162.300 2009 9.518 17.782 133 134.010 29.700 163.710 2010 15.955 9.222 69 133.500 30.400 163.900 2011 16.652 12.063 89 134.820 30.900 165.720 2012 18.572 17.755 117 151.440 39.880 191.320 2013 18.822 20.342 132 154.040 38.880 192.920 2014 19.786 0 155.390 219.080 374.470 2015 27.126 178 211.390 61.150 272.540 37.544 ihtiyacının 1/3’ünü karşılar. Minerallerden potasyum ve vitaminlerden A vitamininin öncülü olan β-karoten yönünden zengindir (Güner, 1998). İnsan sağlığı açısından sayılamayacak kadar fazla yararları olan kayısının taze olarak tüketiminin yanı sıra değişik kullanım şekilleri vardır. Sofralık, kurutmalık, konservelik, dondurularak ve endüstriyel olarak farklı şekillerde değerlendirilmekte olup vitamin, mineral madde ve lif içeriği bakımından beslenme ve dolayısıyla sağlık acısından önem taşımaktadır (Özdoğru vd., 2015). Kayısı çok çeşitli şekillerde değerlendirilebilmektedir. Az işlenmiş kayısı, dondurulmuş kayısı, kayısı konservesi, kayısı pulpu, kayısı nektarı, kayısılı içecekler, kayısılı pulp konsantresi, reçel, marmelat, jöle ve krema, yeşil kayısı turşusu, kuru kayısı, toz kayısı, kıyılmış, küp doğranmış kuru kayısı, ekstrüzyon kayısı mamulleri, kayısı şekerlemeleri, kayısı ekstraktı ve esansı, kayısı likörü, kayısı jelatin mamulleri, kayısılı pasta, kek, bar vb. mamuller ve kaysı brendisi bu değerlendirme şekillerinden başlıcalarıdır (Asma, 2000; Filiz, 2005). Ayrıca kayısının acı çekirdeği ilaç ve kozmetik sanayinde, tatlı çekirdek ise gıda sanayinde kullanılmaktadır. İç çekirdeği ise badem yağı, benzalhit, furfural, aktif karbon, amigdalin ve hidrosiyonik asit yapımında kullanılmaktadır. Kayısı çekirdeği kabuklarının biyoyakıt ve biyogaz üretiminde de oldukça başarılı bir şekilde kullanılabileceği gösterilmiştir (Gezer vd., 2009). Türkiye’deki kayısı çeşitlerinin kuru madde oranının yüksek olması, hasat dönemi iklim şartlarının doğal kurumaya uygun olması ve taze meyve muhafaza yöntemlerinin yeterince uygun olmaması gibi sebeplerle üretilen kayısıların büyük çoğunluğu kurutularak değerlendirilmektedir (Sarıbaş, 2012). Dünyada üretilen taze kayısının ancak %10-15'i kurutularak değerlendirilirken, bu oran Türkiye'de yaklaşık %80'dir (Ünal, 2010). Dünya kayısı üretiminde önemli bir noktada bulunan Türkiye, kayısının sekonder orijin merkezi olmasına rağmen, kültürünün çok eski zamanlara dayanması bakımından, gerek çeşit zenginliği ve gerekse üretim miktarı ile dünyada tartışılmaz konumdadır (Asma, 2000). Türkiye 2013 yılı FAO verilerine göre, kayısı yetiştiriciliğinde 811.609 tonluk üretimiyle 4.11 milyon ton olan dünya üretiminin %19.74’ünü gerçekleştirerek birinci sırada yer almaktadır. Türkiye’yi İran 457 bin ton (%11.12), Özbekistan 430 bin ton (% 10.46) Cezayir 319.7 bin ton (%7.78) ve İtalya 198 bin ton (%4.82) takip etmektedir (FAO, 2016). TÜİK verilerine göre 2015 yılında Kayısı yetiştiriciliği yapılan meyveliklerin toplam alanı 1.2 milyon da iken, bu alandan 680 bin üretim gerçekleştirilmiştir. Ağaç başına ortalama verim 44 kg olarak elde edilmiştir (TÜİK, 2016a). 2015 yılı TÜİK verilerine göre Malatya 336 bin tonluk üretimiyle Türkiye’de üretilen kayısının %49.41’ini tek başına üretmektedir. Bunu sırasıyla; Mersin (%15.87), Kahramanmaraş (%11.83), Iğdır (%5.52), Antalya (% 3.07), Elazığ (%2.71), Kars (%1.02) ve Hatay (%0.99) takip etmektedir (TÜİK, 2016a). Bu sekiz il Türkiye üretiminin %90.41’ini gerçekleştirmektedir. Toplam üretimin %73’ü Hacıhaliloğluoğlu, % 17’si Kabaaşı ve geri kalanı Soğancı, Hasanbey, Çataloğlu ve yabani kayısı (zerdali) türleridir (Güçlü vd., 2006). Bu çalışma ile Iğdır ilinde kayısı üretimi ve pazarlamasının ikincil veriler kullanılarak mevcut durumunun incelenmesi amaçlanmıştır. 2. Iğdır İlinde Kayısı Üretimi Doğu Anadolu Bölgesinin en verimli ovalarından birisine sahip olan ve tarım potansiyeli yüksek olan Iğdır ili 45 Iğdır İlinde Kayısı Üretimi ve Pazarlaması kaynaklanmaktadır. Aralık, Ocak ve Şubat aylarının sıcaklık ortalamasının fazla düşük olmaması nedeniyle kış mevsimi diğer Doğu Anadolu Bölgesi illerine göre fazla soğuk geçmemektedir. Bölgenin en önemli bitkisel üretim alanlarından biri olan Iğdır ovasının mikroklima özelliğinden dolayı turunçgiller hariç hemen hemen tüm tarla ve bahçe bitkileri ürünleri yetiştirilebilmektedir (Kibar vd., 2014). Şekil 1. 2006-2016 yılları arasında Igdır ilinde çiftçi eline geçen ortalama kayısı fiyatları (TL/Kg) Figure 1. Apricot prices farmers in Igdır receive between 2006-2016 (TL/Kg) 707.117 da tarım arazisine sahiptir. 2015 yılı verilerine göre bu tarım alanlarının 38.378 da'ını nadas alanı (% 5.43) oluşturmaktadır. Iğdır ilinde işlenebilir tarım alanlarının yaklaşık 564.437 da (%79.82) gibi büyük bir bölümünde tarla bitkileri yetiştiriciliği yapılmaktadır. İlde ayrıca 52.596 da alanda meyve yetiştiriciliği (% 7.44) ve 51.706 da alanda sebze yetiştiriciliği (%7.31) yapılmaktadır (TÜİK, 2016a). Doğu Anadolu Bölgesinin en doğusunda Erzurum-Kars bölümünde bulunan Iğdır ili 39° 38' - 44º 03' kuzey enlemleri ile 44° 49' - 45º 31' doğu boylamları arasında yer almaktadır. Iğdır ili 814.578 km²‘lik Türkiye topraklarının 3.588 km²’sine sahip olup; ülke topraklarının %0.44’ünü kaplamaktadır. İlin Kuzey ve kuzeydoğu sınırını Aras nehri ve bu nehrin yatağı boyunca geçen Ermenistan sınırı teşkil etmektedir. Doğusunda Azerbaycan’ın Nahcivan Özerk Cumhuriyeti ve güneydoğusunda İran sınırı yer almaktadır. Güneyinde Ağrı ili (Doğubayazıt ve Taşlıçay ilçeleri) ve kuzeybatısında Kars ili yer almaktadır. İl doğudan batıya Tuzluca, Merkez, Karakoyunlu ve Aralık ilçelerinden oluşmaktadır (Tutar vd., 2013; Kibar vd., 2014). Iğdır ilinin büyük bir bölümünü kapsayan Iğdır Ovası Doğu Anadolu Bölgesinin mikroklima özelliği gösteren en alçak ve yüzölçümü en geniş olan ovalarından biridir. Aras nehri boyunca doğu-batı doğrultusunda uzanan Iğdır Ovası; Batı Iğdır Ovası, Doğu Iğdır Ovası ve Dil Ovası’ndan oluşmakta olup, 902 km'lik bir alana sahiptir. Deniz seviyesinden ortalama yüksekliği 850 m'dir. Iğdır ili tamamen Aras Nehri’nin havzası içerisinde bulunmaktadır. İl sınırları içerisinde Aras Nehri’ne katılan önemli akarsular batıda Gaziler Çayı, Buruksu Çayı, doğuda ise Aşağı ve Orta Karasu çaylarıdır. Tuzluca çevresinde Bazaltik ve kahverengi topraklar geniş yayılış alanına sahipken, Iğdır Ovası’nda alüvyal topraklar, Doğu Iğdır Ovası ve Dil Ovası’nda tuzlu topraklar hâkimdir (Tutar vd., 2013; Kibar vd., 2014). Iğdır ili çevresindeki yüksek alanlardan tamamen farklı olarak yarı kurak ve karasal bir iklime sahiptir. Bu farklılıklar sıcaklığın yüksek ve yağışların az oluşundan 46 Aras vadisi boyunca Iğdır, Kağızman ve Tuzluca’yı içine alan bölgede önemli miktarda kayısı üretimi yapılmaktadır. Iğdır’daki kayısı ağacı varlığının %85’ni Şalak, geriye kalan %15’lik kısmını Ordubat, Teberze ve Teyvent (Ağerik) çeşitleri oluşturmaktadır (Kaya vd., 2013). Bölgede, Mut (İçel) ilçesinde yetiştirilen kayısılardan sonra Haziran ayının son haftasında olgunlaşan Şalak çeşidi büyük çoğunluğu sofralık olarak tüketilmekte veya büyük tüketim merkezilerine gönderilmektedir. Çeşit önce Aras vadisinde, sonra Iğdır ve Tuzluca’da, en son ise Kağızman’da hasat edilmektedir (Batmaz, 2005). Iğdır ilinde 2015 yılında il genelinde tesis edilmiş olan 27 bin da toplu meyvelik alanında bulunan 211.4 bin adet meyve veren yaştaki kayısı ağacından 37.5 bin ton kayısı elde edilmiştir. Ağaç başına ortalama verim 178 kg olarak gerçekleşmiştir. Çizelge 1’de verilen veriler yıllar itibariyle incelendiğinde il genelinde bulunan toplu meyvelik alanlarının 2006 yılına göre 2015 yılında %79.04 arttığı, buna bağlı olarak üretimin verimdeki %42.4’lük artışa bağlı olarak, %138.78 arttığı Şekil 2. 2006-2015 yılları arasında Igdır Ilinde aylara gore çiftçi eline geçen ortalama kayısı fiyatları (TL/Kg) Figure 2. Monthly average apricot prices farmers in Igdır receive between 2006-2015 (TL/Kg) görülmektedir. İlde tesis edilmiş meyveliklerdeki toplam ağaç sayısı 272.5 bin adettir. Bu ağaçların % 77.56’sı meyve veren yaştadır (Çizelge 1). Kayısı üretimindeki en önemli sorun bazı yıllar yörede yaşanan ilkbahar son donlarıdır. Bu durum yıldan yıla üretim miktarındaki dalgalanmalara sebep olmaktadır. Ayrıca 2014 yılında yaşanan dolu felaketi sebebiyle hiç ürün alınamamıştır. Iğdır ilinde kayısı üretiminin ilçelere göre dağılımına bakıldığında, TÜİK 2015 yılı verilerine göre merkez ilçeye bağlı köyler 13 bin da arazide kurulu toplu meyvelikleri ile il genelindeki toplu meyvelik alanlarının % Meyve Bilimi/Fruit Science 47.92’sine sahiptir. Bunu sırasıyla 12 bin da (%44.24) arazi ile Tuzluca ilçesinin, 1.67 bin da (%6.16) araziyle Karakoyunlu ilçesinin ve 456 da (%1.68) araziyle Aralık ilçesinin izlediği görülmektedir. İlçelerin üretimde aldıkları pay incelendiğinde 20 bin ton üretimle Tuzluca’nın il genelinde yapılan üretimin %53.27’sini yaparak lider konumda olduğunu, onu sırasıyla 15 bin ton üretimle Merkez ilçe (%40.17), 2 bin ton üretimle Karakoyunlu (%5.33) ve 464 ton üretimle Aralık (% 1.24) ilçeleri takip etmektedir (TÜİK, 2016a). İlçelerdeki üretim miktarlarını belirleyen asıl unsur olan verimlilik durumları irdelendiğinde; Tuzluca ilçesinde ağaç başına 200 kg, Merkez ilçede 160 kg, Karakoyunlu’da 160 kg ve Aralık ilçesinde 100 kg kayısı verimi elde edilmektedir (TÜİK, 2016a). 3. Iğdır İlinde Kayısıda Çiftçi Eline Geçen Fiyatlar Iğdır ilinde kayısı fiyatları serbest piyasa şartlarında oluşmakta, piyasaya giren ürün miktarı kadar dışarıdan gelen tüccar ve komisyoncularda kayısı çiftçi eline geçen fiyat seviyesinin belirlenmesinde etkili olmaktadır. Iğdır, Türkiye’nin diğer üretim bölgelerine göre kayısı daha erken hasat edildiği için avantajlıdır. Ancak, pazarlamada bireysel davranma ve komisyoncular sebebiyle üreticilerin bu avantajdan yeterince yararlandığı söylenemez. Büyük merkezlere olan uzaklığı nakliye problemi oluşturmakta, bu yüzden üreticiler ürünlerini il dışından gelen tüccar ve komisyonculara düşük fiyatlara satmaktadır. Mevcut durumda üreticinin kendi ürününü pazarlama şansı yoktur (Alım ve Kaya, 2005). 2003 yılı üretici fiyatları indeksi ile reele indirgenmiş olan kayısı çiftçi eline geçen fiyatlarının gösteren Şekil 1 incelendiğinde; fiyatların son on yıl içinde düşme eğilimi içinde olduğu 2007 yılında 2.20 TL ile yaşanan en yüksek fiyat düzeyi yıldan yıla düşerek 2012 yılında 0.47 TL/Kg seviyesinde gerçekleşmiştir. 2013 yılından itibaren fiyatların tekrar yükselme eğilimine girdiği ve 2015 yılında 1.41 TL/Kg seviyesine yükseldiği görülmektedir. On yıllık ortalama kayısı çiftçi eline geçen Şekil 3. Iğdır ilinde kayısı pazarlama kanalları Figure 3. Apricot marketing channels in Igdir 47 Iğdır İlinde Kayısı Üretimi ve Pazarlaması fiyatının 1.37 TL olarak gerçekleşmiştir (Şekil 1). Iğdır ilinde 2003 yılı üretici fiyatları indeksi ile reele dönüştürülmüş ve 2003-2013 yılları arasında aylık ortalamalara göre oluşmuş çiftçi eline geçen fiyatlara bakıldığında, kayısı fiyatlarının Mayıs-Ağustos ayları arasında oluştuğu, sezonun başladığı Mayıs ayında 2.12 TL/kg olan fiyat seviyesinin, arzın arttığı Haziran ve Temmuz aylarında düştüğü ve sırasıyla; 0.75 TL/kg, 0.45 TL/kg olarak nispeten daha düşük bir seviyede gerçekleştiği ve Ağustos ayında sezonun kapanmasına doğru 1.71 TL/kg seviyesine yükseldiği görülmektedir (Şekil 2) (TÜİK, 2016b). 4. Iğdır İlinde Kayısı Pazarlama Kanalları Iğdır Ovası’ndaki kayısı yetiştiriciliğinin en önemli sorununun pazarlama sorunu olduğu söylenebilir. Iğdır’ın büyük merkezlere uzaklığı önemli bir sorun oluşturmaktadır. Nakliye masraflarının yüksekliği çiftçilerin ürününü ucuz satmasına sebep olmaktadır. Iğdır Ovası’nda üretilen kayısının büyük bir kısmı taze olarak iç piyasaya satılmaktadır. Kuru kayısı üretimi ve tüketimi il içi ile sınırlı kalmaktadır. Kayısı yetiştiricilerinin kooperatifleşerek organize olmaları gerekmektedir (Alım ve Kaya, 2005). Iğdır ilinde üretilen kayısının tüketiciye ulaşmasında rol oynayan pazarlama kanallarını gösteren Şekil 3 incelendiğinde üreticilerin ürettikleri taze kayısıyı öncelikle doğrudan perakendecilere ya da yol kenarı tezgâhları vasıtasıyla doğrudan tüketiciye ulaştırdıkları görülmektedir. Diğer yandan toptancı haline, ihracatçıya ya da tüccar ve komisyonculara da satış yapmaktadırlar. Iğdır kayısısı özellikle Malatya ve Kayseri gibi illerden yöreye gelen tüccar vasıtasıyla ulusal pazara girmektedir. Kayısının sofralık dışında Iğdır veya yakın başka bir merkezde değerlendirme şansı yoktur. Bu durum da halkı yerli komisyonculara ve yabancı tüccarlara bağımlı kılmaktadır. Üreticiden ürünü satın alan toptancı hali, bu ürünü ya doğrudan perakendecilere satarak ildeki ya da çevre illerdeki tüketicilere ulaştırırken, ihracatçılar vasıtasıyla yurtdışı tüketicilerine ulaştırmaktadırlar. Ürünü üreticiden doğrudan alan tüccarlarda ya ildeki ya da ulusal pazardaki toptancı hallerine ürünlerini satmak suretiyle ürünü tüketicilere ulaştırmaktadır. 5. Sonuç ve Değerlendirme Iğdır kayısısının Iğdır ovasının kendine has ekolojik sisteminden kaynaklı olarak farklı bir lezzete ve aromaya sahip olması, üretilen kayısının kalitesinin diğer bölgelerde yetişen ürünlere göre çok üstün olması, kuru madde oranının hem Türkiye’de hem de dünyanın çeşitli yerlerinde yetiştirilen kayısılara kıyasla çok yüksek olması hemen hemen tamamının yaş olarak pazarlanması ve bazı yıllar Türkiye kayısı üretiminin % 48 5’ine ulaşan bir üretim kapasitesine sahip olması, il genelindeki meyvecilik alanlarının %75’ini oluşturması, ağaç başına verimin diğer illere göre yüksek olması ve diğer üretim bölgelerine göre daha erken hasat vermesi gibi avantajlara sahiptir. Iğdır ilinde üretilen kayısının büyük bir kısmı yaş olarak pazarlanmakta olan Iğdır kayısısı il dışından gelen tüccar ve komisyoncuların kontrolündedir. Bu yüzden düşük fiyatlarla ürününü elden çıkaran ve ürününden yeterince gelir elde edemeyen üreticilerin kayısıya ilgileri giderek azalmaktadır. Bu durum kayısı ağacı sayısının giderek azalmasına ve meyveliklerin kaderine terk edilmesine neden olmaktadır. Bu problemin çözümüne yönelik olarak üreticilerin örgütlenmesi üretici birlikleri ve özellikle satış kooperatiflerinin kurulması mutlaka teşvik edilerek, tüccar ve komisyonculara karşı üreticilerin eline pazarlama gücü verilmelidir. Yaş kayısı üretiminin yanı sıra, kuru kayısı üretiminin de arttırılması pazar sorununun çözülmesine katkı sağlayacaktır. Ayrıca kayısıyı işlenmiş ya da yarı işlenmiş ürünlerin üretimine yönelik sanayi (reçel, meyve suyu vs.) kuruluşlarının ilde ya da bölgede kurulmasının teşviki yoluyla yaratılacak ekstra kayısı talebi ildeki üreticilerin kayısı tarımına ilgileri tekrar canlandırılmalıdır. Iğdır kayısı üretiminde ilkbahar geç donları yüzünden bazen iki yılda bir bazen de her yıl üretimde ciddi kayıplar yaşanması, modern sulama sistemlerinin azlığı, hasatta makineleşme olmaması nedeniyle işçilik maliyetlerinin artması, kalifiye işçi bulmada yaşanan sıkıntılar, işletmelerin küçük olması ve bir araya gelememeleri yüzünden yaşanan paketleme problemleri, profesyonel paketlemeye geçilememesi, ambalajlamadaki eksiklikler, bir marka oluşturulamamış olması, yeteri kadar tanıtım ve reklam faaliyetlerinin düzenli ve profesyonelce yapılamaması, düşük kükürtlü ve gün kurusu kayısıların depolanacağı soğuk hava donanımlı depoların yetersizliği ve soğutma zinciri oluşturulamadığından taze kayısı nakliyesinde yaşanan zorluklar kayısı üretiminin karşılaştığı diğer sorunlarını da oluşturmaktadır. Bu sorunların çözümüne yönelik olarak karar alıcıların ve politika belirleyicilerin Iğdır kayısısının markalaşmasını sağlayacak üreticiden nihai tüketiciye kadar uzanan zincirde ürün, fiyat, dağıtım ve tutunma gibi pazarlama bileşenlerini dikkate alarak, çok boyutlu tedbirler ve çözüm yolları üretmeleri gerekmektedir. Kaynaklar Alım M, Kaya G, 2005. Iğdır’da Kayısı Tarımı ve Başlıca Sorunları. Doğu Coğrafya Dergisi, 10 (14) 47-66. Asma BM, 2000. Kayısı Yetiştiriciliği. Evin Ofset, Malatya. Meyve Bilimi/Fruit Science Batmaz MF, 2005. Bazı Kayısı Genotiplerinin Adana Ekolojik Koşullarındaki Verim ve Kaliteleri. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), 103s, Adana. FAO, 2016. Food and Agricultural commodities production database,.http://faostat.fao.org/site/339/ default.aspx Accessed 09 September 2016 Ünal MR, 2010. Kayısı Araştırma Raporu. Malatya, Fırat Kalkınma Ajansı (FKA), s. 29s, Malatya. Yarılgaç T, Kazankaya A, 2002. Bazı Kayısı Çeşitlerinin Van Ekolojisindeki Adaptasyonları Üzerinde Araştırmalar (1998-2000 Dilimi). KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 5(1) 131-139. Filiz E, 2005. Kayısı Şarabı Üretimi Üzerine Bir Araştırma.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 58s, Adana. Güçlü K, Altun M, Özyürek M, Karademir SE, Apak R, 2006. Antioxidant Capacity of Fresh, Sun- and Sulphited-Dried Malatya Apricot (Prunus armeniaca) Assayed by CUPRAC, ABTS/TEAC and Folin Methods. International Journal of Food Science and Technology, 41: 76–85. Güner M, 1998. Bazı Kayısı Çeşitlerinde Çekirdek Kırılma Karakteristiklerinin Belirlenmesi, Tarım Bilimleri Dergisi. , 5: 95-103. Kaya T, Pehluvan M, Doğru B, Bozhüyük MR, 2013. Aprikoz (Şalak) Kayısı Ağaçlarında Farklı Yaş Gruplarının Meyve Dalı Profili ve Meyve Tutum Oranı Üzerine Etkisi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 6 (2), s.77-81. Kibar H, Kibar B, Sürmen M, 2014. Sıcaklık ve Yağış Değişiminin Iğdır İlinde Bitkisel Ürün Deseni Üzerine Etkileri. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(1):11–24. Özdoğru B, Şen F, Bilgin N, Mısırlı A, 2015. Bazı Sofralık Kayısı Çeşitlerinin Depolanma Sürecinde Fiziksel ve Biyokimyasal Değişimlerinin Belirlenmesi. Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 52 (1):23-30. Sarıbaş EB, 2012. Türkiye Kayısı Sektörünün Ekonomik Analizi: Malatya İli Üzerine Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul. Sobutay T, 2003. Kayısı Sektör Araştırması. İstanbul Ticaret Odası, Dış Ticaret Şubesi, Araştırma Servisi, 37, İstanbul. Tutar H, Aydoğdu B, Elyıldırım G, Dik M, Sarışen M, İnce O.G. 2013. Iğdır’ın Sosyo-Ekonomik Durumu ve Uygun Yatırım Alanları. T.C. Serhat Kalkınma Ajansı Iğdır Yatırım Destek Ofisi Yayını, 13 Şubat 2013, Iğdır. TÜİK, 2016a. Türkiye İstatistik Kurumu, Bitkisel Üretim İstatistikleri Veri Tabanı. http://tuikapp.tuik.gov.tr/ bitkiselapp/bitkisel.zul Erişim: 09.09.2016. TÜİK, 2016b. Türkiye İstatistik Kurumu, Tarımsal Fiyat İstatistikleri Veri Tabanı. http://tuikapp.tuik.gov.tr/ tarimsalfiyatapp/tarimsalfiyat.zul Erişim: 09.09 2016. 49