Inkilap, Xanthi newspaper, 1930-31

λήμμα στο (επιμ.) Λ. Δρούλια – Γ. Κουτσοπανάγου, Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου, Αθήνα 2008, τόμος 4ος, σσ. . İnkılâb – ‫ انقالب‬Πολιτική,οικονομική,κοινωνική, πατριωτική τουρκική εφημερίδα και Πολιτική πατριωτική τουρκική εφημερίδα. Ξάνθη (21 Μαρτ. 1930 – 7 Μαΐου 1931, αρ. φ. 1-45). Διευθυντής – Ιδιοκτήτης: Hifzi Abdurrahman. Υπεύθυνος σύνταξης: * Osman Nuri. Εκδιδόταν δύο φορές την εβδομάδα μέχρι τα τέλη Μαΐου 1930, μία φορά την εβδομάδα μέχρι τον Αύγουστο, κάθε 10 με 15 μέρες στη συνέχεια, ενώ κατά το 1931 τυπώθηκαν μόνο 5 φύλλα (15/1, 23/1, 3/2, 9/3, 7/5), τετρασέλιδη και κατά βάση τρίστηλη. Εκτός αυτών των φύλλων, τυπώθηκαν μία δίστηλη αναγγελλία της κυκλοφορίας της καθώς και τρία έκτακτα παραρτήματα (9/5/1930, 11/6/1930 αριθμημένο ως φύλλο 18 και 12/10/1930). Διαστάσεις: 35 Χ 25, Τιμή φύλλου: 1 δραχμή, Τυπογραφείο: Hifzi Abdurrahman Matbaası Ο τίτλος της πρώτης τουρκόφωνης εφημερίδας της ελληνικής Θράκης που εκδόθηκε κατά μεγάλο μέρος σε λατινικούς χαρακτήρες, παρουσιάζει πρόβλημα στην μετάφρασή του. Αφότου εισήχθη ως όρος στο τουρκικό πολιτικό λεξιλόγιο κατά τον 19ο αιώνα, η λέξη αυτή χρησιμοποιήθηκε για να αποδόσει τις έννοιες της «επανάστασης» ή της «αλλαγής». Η κυκλοφορία της αναμενόταν από το 1929. Έπειτα από διαφωνία με την εκδοτική ομάδα της -νεωτεριστικής τάσης- * Yeni Adım, ο μεγαλοκτηματίας Hifzi Abdurrahman πήρε το μερίδιο του από τα τυπογραφικά στοιχεία της, και με τον δάσκαλο Osman Nuri, κατέθεσε τα απαραίτητα δικαιολογητικά τον Μάιο του ίδιου έτους. Η έκδοση όμως καθυστέρησε λόγω της διστακτικότητας των αρμοδίων αρχών ως προς την χορήγηση της άδειας. Αυτό οφειλόταν, σύμφωνα με άρθρο του O. Nuri, στις καταγγελίες των αντικεμαλικών πρώην-οθωμανών πολιτικών προσφύγων, εκδότων άλλων εφημερίδων όπως η İttılâ και η ισλαμιστική Yarın, οι οποίοι κατηγόρησαν την προσπάθεια αυτή ως εγχείρημα «ακραίου κεμαλισμού». Οι στόχοι της έκδοσης, όπως παρουσιάστηκαν στην ανυπόγραφη και αχρονολόγητη αναγγελλία της κυκλοφορίας της, ήταν η ανάλυση των οικονομικών παραμέτρων που οδηγούσαν στην «καταστροφή του τουρκισμού της Δυτικής Θράκης», η παρουσίαση ενός «νέου τρόπου ζωής» που θα βασιζόταν στα παραδείγματα των πιο ανεπτυγμένων εθνών και στις κεμαλικές αρχές, ο έλεγχος της κυβέρνησης στην εσωτερική της πολιτική και στην πολιτεία της έναντι των «Τούρκων της Δ. Θράκης», η εξέταση των δικαιωμάτων τους που απορρέουν από τις διεθνείς συνθήκες καθώς και της εξωτερικής πολιτικής του Ελληνικού κράτους. Εκτός αυτών των γενικών γραμμών, η έκδοση ήθελε να θέσει τέρμα στην «υποκρισία και τις ανώφελες διαφωνίες που υπήρχαν μεταξύ των Τούρκων», δηλαδή στον κατακερματισμό των δύο κύριων παρατάξεων, των νεωτεριστών και των συντηρητικών, σε προσωποπαγείς ομάδες, και να ασχοληθεί ιδιαιτέρως με οργανώσεις όπως οι «Τουρκικές Ενώσεις Νεολαίας» και οι αγροτικοί συνεταιρισμοί, με τους δασκάλους και τους μαθητές. Ως « ηχώς των βημάτων της προόδου και των νεωτερισμών της Τουρκίας», αρχικά ήταν κατα το ήμισυ τυπωμένη στα λατινικά· στα γράμματα των αναγνωστών που ζητούσαν τον περιορισμό τους, ο δάσκαλος-αρχισυντάκτης απάντησε μέσω ενός άρθρου ότι σε λίγο καιρό καμία τουρκόφωνη εφημερίδα στον κόσμο δεν θα εκδίδοταν σε οθωμανικούς χαρακτήρες κι ότι θα έπρεπε να θεωρούν την εκμάθηση του νέου τουρκικού αλφαβήτου ως καθήκον τους. Υποχώρησε όμως στις απαιτήσεις του κοινού του λίγο αργότερα. Η επιλογή χαρακτήρων είναι ενδεικτική της ιεράρχησης των άρθρων όπως και το γεγονός ότι για τις διαφημίσεις προτιμήθηκαν οι οθωμανικοί χαρακτήρες. Η τιμή της διαφήμισης ή αγγελλίας ανερχόταν στις 5 δραχμές ανά γραμμή. Γενικά, κάθε φύλλο περιείχε 2 με 3 διαφημίσεις των 5-8 γραμμών, εκτός των εξαιρετικών περιπτώσεων όπου μια διαφήμιση κάλυπτε τα ¾ μιας σελίδας. Επιπλεόν, υπήρχαν ανακοινώσεις των τοπικών αρχών όπως της Μικτής Υπό-επιτροπής Ανταλλαγής πληθυσμών. Η δομή της παρέμεινε σταθερή καθ’όλη τη διάρκεια της έκδοσής της. Ως έντυπο γνώμης, αποτελούνταν από ένα κύριο άρθρο (baş makale) όπου ο αρχισυντάκτης ανέλυε διάφορα ζητήματα καθημερινής ζωής και ασκούσε κριτική στην πολιτική της κυβέρνησης, στην συμπεριφορά των δημοσίων υπηρεσιών και στις τακτικές των διαφόρων πολιτικών ομάδων ή προσώπων της μειονότητας. Παράλληλα, έκανε προτάσεις και υπόδεικνυε λύσεις. Σε ό,τι αφορά την ειδησεογραφία της, τα άρθρα της παρουσίαζαν τα μέτρα των υπουργειών ή των τραπεζών σχετικά με τα οικονομικά προβλήματα της εποχής. Ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για τους καπνοκαλλιεργητές τους οποίους ενημέρωνε για τις δραστηριότητες των εταιρειών καπνού, την κατάσταση της καπνοκαλλιέργειας σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και τις αποφάσεις των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Ως την υπογραφή της ελληνοτουρκικής συμφωνίας της 10ης Ιουνίου 1930, υπήρχαν άρθρα που κάλυπταν την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων· στη συνέχεια, αυτά τα άρθρα εμφανίζονται σποραδικά. Παράλληλα, παρακολούθησε τις συναντήσεις των εκπροσώπων των Βαλκανικών χωρών για την ίδρυση της Βαλκανικής Ένωσης. Πολλά άρθρα, τυπωμένα στα λατινικά, έδιναν πληροφορίες για την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή των Η.Π.Α., της Γαλλίας και της Αγγλίας, μερικές φορές άλλων χωρών της δυτικής Ευρώπης, λιγότερο της Τουρκίας και της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Πρόκειται για σύντομες ειδήσεις που κατατάσσονται μάλλον στα «περίεργα» ή στα «κοινωνικά». Επίσης, εστίασε αρκετά στο ινδικό κίνημα ανεξαρτησίας. Κατά καιρούς, μέρος της ήταν αφιερωμένο στις αθλητικές συναντήσεις της περιοχής ή σ’αυτές μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Επιπλέον, ο αρχισυντάκτης την πρόσφερε ως βήμα έκφρασης στα μέλη της μειονότητας ή στις τοπικές αρχές, στους οποίους απαντούσε τις περισσότερες φορές. Διέθετε τρείς μόνιμες στήλες: οι πρώτες δύο, η «Στήλη του Αγρότη» (Çiftçi Sütünü) στα οθωμανικά και ο «Νόμος των Συλλόγων» (Cemiyetler Kanunu) στα λατινικά, αποτελούσαν μετάφραση των νόμων για την σύσταση αγροτικών συνεταιρισμών και πολιτιστικών-αθλητικών ενώσεων. Η τρίτη εμφανίστηκε την 18η Ιουλίου 1930 υπό του τίτλου «Μπροστά στο Φως» (Işık Önünde). Υπογράφοντας ως «Σπαθί», «Τζίνι» ή με τα αρχικά του ιδιοκτήτη (Η.Α.), ο Osman Nuri απήυθυνε τις πιο σκληρές του κριτικές, κύριοι παραλήπτες των οποίων ήταν ο δάσκαλος Mehmed Hilmi, αρχισυντάκτης της Yeni Adım, και ο περίγυρός του. Από το δεύτερο ως το 39ο φύλλο της, κυκλοφόρησε σε λατινικούς χαρακτήρες η επιφυλλίδα «Ο άνθρωπος χωρίς πατρίδα» (Vatansız Adam) που ήταν προορισμένη ως « παραμύθι και μάθημα στους τουρκόπαιδες ». Την διαδέχτηκε η επιφυλλίδα « Σαν αστείο » (Yarım Mizah) που «κάθε Τούρκος έπρεπε να παρακολουθήσει διότι υπήρχε ανάγκη τέτοιου είδους γραπτών ώστε να καθορισθούν με ευφυία οι μέθοδοι με τις οποίες θα προχωρήσουμε στις υποθέσεις μας », αλλά έμεινε ανολοκλήρωτη. Από την αρχή της έκδοσης, ο αρχισυντάκτης επέμενε στο ότι η εφημερίδα δεν είχε προσδεθεί σε κάποιο από τα πολιτικά κόμματα της μειονότητας ή της πλειονότητας. Εντούτοις, αρκετά από τα άρθρα του παρέπεμπαν έμμεσα στην ιδεολογία του κόμματος, βουλευτής του οποίου ήταν ο θείος του, Hafız Ali Galip: η ίδρυση αγροτικών συνεταιρισμών ή η Βαλκανική Ένωση συνιστούσαν μερικά από τα κεντρικά σημεία του προγράμματος της «Δημοκρατικής Ένωσης», του κόμματος των κοινωνιολόγων υπό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Ο θάνατος του μουφτή της Ξάνθης, Şevki Babalaki, την 2α Μαΐου 1930, δημιούργησε ένα νέο θέμα διαπραγμάτευσης μεταξύ των αντιμαχόμενων μερίδων της μειονοτικής ηγεσίας, καθεμιά από τις οποίες προσπαθούσε να πείσει τις τοπικές αρχές για το δικό της υποψήφιο προς διορισμό. Εξαιτίας του πρωταγωνιστικού του ρόλου στην λήψη της απόφασης, ο Hafız Ali Galip συγκέντρωσε τα πυρά όλων των παρατάξεων. Ο ανιψιός του προσπάθησε να κρατήσει αποστάσεις, αποφεύγοντας να πάρει ανοιχτή θέση, αλλά μάταια. Από τους πολιτικούς πρόσφυγες και την Yarın, «τους φανατικούς χοτζάδες όπως ο Mustafa Sabri που δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν μέρος της μειονότητας », στράφηκε εναντίον της ομάδας της Yeni Adım και του Mehmed Hilmi για την δριμεία κριτική του στον Hafız Ali Galip. Ήταν λοιπόν το πρώτο – νεωτεριστικής τάσης – τουρκόφωνο έντυπο της ελληνικής Θράκης που γεννήθηκε εν μέσω της σύγκρουσης των δύο κυρίων μερίδων της μειονότητας, των συντηρητικών, μερικοί από τους οποίους δεν ήταν αυτόχθονες (μέλη της μειονότητας), και των νεωτεριστών, το μόνο όργανο των οποίων ως τότε, η Yeni Adım, τασσόταν υπέρ της μετανάστευσης στην Τουρκία ή της ανταλλαγής των μειονοτήτων. Η έκδοσή της διακόπηκε την 9η Μαρτίου 1931. Δύο μήνες αργότερα, στο τελευταίο φύλλο της, ο ιδιοκτήτης συνέταξε το μοναδικό του άρθρο ως «τελευταία εξήγηση». Σύμφωνα με τον Hifzi Abdurrahman, ο Osman Nuri αρθρογραφούσε ενώ είχε γίνει διευθυντής ενός νεοϊδρυθέντος σχολείου στην Ξάνθη παρά την απαγόρευση του νόμου, χρησιμοποιώντας τα αρχικά του ονόματός του (Η.Α.). Θεώρησε λοιπόν «καθήκον να απαλλαγεί από την ευθύνη ηθικής τάξης που γεννήθηκε λόγω της μη καθαρής γραμμής που είχε πάρει η εφημερίδα. Παρά την θέση που κατάφερε να κατακτήσει στη δημόσια ζωή της περιοχής ξεπερνώντας όλα τα εμπόδια και τις μηχανορραφίες, ο Osman Nuri κηλίδωσε το όνομα αρκετών ανθρώπων στην προσπάθεια του να υπερασπιστεί τον θείο του στην υπόθεση του διορισμού τoυ νέου μουφτή της Ξάνθης ». Η έκδοση της εφημερίδας όμως δεν σταμάτησε εκεί κατά τον Hıfzı Abdurrahman που ανακοίνωσε την κυκλοφορία της Milliyet (Εθνότητα). ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Halit Eren, «Batı Trakya’daki türkçe süreli neşriyat üzerine (1923-1988)», Batı Trakya’nın Sesi, Eylül-Ekim 1988, N°6, ss. 18-23. Αναστάσιος Ιορδάνογλου, « Ο τύπος της μουσουλμανικής μειονότητας της Δυτ. Θράκης », Βαλκανικά Σύμμεικτα, 1989, τόμος 3, σσ. 219-238. Ioannis Bonos, La minorité musulmane de la Thrace occidentale à travers sa presse (1923-1941): le cas d’İnkılâb (1930-1931), mémoire de DEA, E.H.E.S.S./ Paris, 2001. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ: IRCICA, Οργάνωση για την Ισλαμική Συνδιάσκεψη (OIC), Κέντρο Ερευνών για την Ισλαμική ιστορία, τέχνη και πολιτισμό, Κωνσταντινούπολη Γιάννης Μπόνος