Genceli Nizami

Nizami Gencevi "Sırlar Hazinesi" kitabımız Türkiye türkçesine uyarlanmış ve basılmıştır.
      Türk Dünyasının en büyük şairlerinden olan Nizami Gencevi 1141 yılında Kuzey Azerbaycan’ın, Gence vilayetinde doğmuştur. Asıl adı İlyas Bin Yusuf. Eserlerinde memleketi Gence’de yazmıştı. Leyla ile Mecnun’u, mesnevi şeklinde yazan ilk şairlerdendir.
    Nizami haksızlığa gelemeyen, insani değerlere önem veren bir şair olarak sevgi, hürriyet vb. konuları işlemiştir.
    Atasözlerini şiirlerinde sıkça rastlamaktayız.
    Nizami’nin ilk büyük hacimli eseri “Sırlar Hazinesi” manzumesidir. Yakın ve Orta Şark edebiyatında didaktik manzume türünün en kıymetli numunesi olan bu eser dâhi şairin yaratıcılığında epik şiir sahasında ilk kalem tecrübesi idi.
      Eser hicri takvime göre 570 yılında yazılmıştır ki, miladi takvimle 1174-1175 yıllarına denk geliyor.
      “Sırlar Hazinesi”ne, gerçek manada, Nizami’nin yaratıcılık manifestosu denilebilir. “Hazine” adını şair esere tesadüfen vermemiştir; “Sırlar Hazinesi” gerçekten de, hayatın ayrı ayrı sahalarını kapsayan, cemiyetin muhtelif tabakalarının rengârenk suretler silsilesini yaratan, fikirler, idealler ve kanaatler ifade eden bir eserdir. Büyük şair didaktik manzume türünün imkânlarından başarıyla istifade edip, okuyucu ile lirik monologlar şeklinde sohbet ediyor, onu düşündüren, rahatsız eden problemlere dokunuyor, bütün hallerde orta asırların katı karanlığı içerisinden ışığa, hakikate, hayra sesleniyor. Manzume muhtelif meselelere ithaf edilen mukaddime, 20 makalât (sohbet) ve bu makaleleri epik portrelerle yansıtan 20 küçük hikâyeden ibarettir.

https://www.zenginyayincilik.com.tr/urun/sirlar-hazinesi/

Özet
XII. yüzyılda yaşayan ve mesnevî türünün en büyük temsilcilerinden sayılan Genceli Nizâmî, Dîvân’ı ve değişik konularda kaleme aldığı Mahzenü’l-Esrâr, Hüsrev ü Şîrîn, Leylâ vü Mecnûn, Heft Peyker ve İskendernâme adlı mesnevîlerden oluşan Hamse’siyle gerek çağdaşlarına gerekse kendisinden sonra bu türde eser veren birçok Fars ve Türk şaire öncülük etmiştir.
Bu makalede Nizâmî’nin dört mesnevîsine yapılan mensur tercümenin nüshaları tavsif edilecek, Mahzenü’l-Esrâr ve Türkiye Türkçesine çevirisi olmayan İskendernâme hariç diğer üç mesnevîsine yani Heft Peyker, Hüsrev ü Şîrîn ve Leylâ vü Mecnûn’a yapılan mensur tercümelerle Nizâmî’nin aynı adlı mesnevîleri eksiklik, fazlalık ve vaka farklılıkları yönünden mukayese edilecektir.
Anahtar Kavramlar: Nizâmî, Mensur Tercüme, Heft Peyker, Hüsrev ü Şîrîn, Leylâ vü Mecnûn.
THE PROSE TRANSLATIONS OF FOUR OF NIZAMI GANJAVI’S MASNAVIS AND COMPARISON OF THREE OF THESE TRANSLATIONS TO HIS NAMESAKE MASNAVIS
Abstract
Living in the twelfth century and regarded as one of the greatest representatives of the masnavi genre, Nizami Ganjavi led both his contemporaries and successors with his Diwan and his Khamseh, consisting of the diversely themed masnavis, Makhzan al-Asrar, Khosrow o Shirin, Layli o Majnun, Haft Paykar and Eskandar Nameh.
This article describes the prose translations of four of Nizami’s masnavis, compares the prose translations of three of his masnavis, namely, Haft Paykar, Khosrow o Shirin and Layli o Majnun (excluding Makhzan al-Asrar, and Eskandar Nameh, which has yet to be translated into Turkish), to his namesake masnavis in terms of deficiency, redundancy and case differences.
Keywords: Nizami, Prose Translation, Haft Paykar, Khosrow o Shirin, Layli o Majnun.

Öz Klasik İran edebiyatının en önemli şairlerinden Nizâmî, 'Leylâ ve Mecnûn' adlı dillere destan bir aşk hikâyesini ölümsüzleştirmeyi başarmıştır. 12. yüzyılda, Nizâmî'nin üslûbuyla dirilen bu hikâye, yüzyıllarca gerek İran gerekse Türk edebiyatında birçok şairin kalemiyle yeni bir soluk kazanmıştır. Söz konusu eser, şüphesiz 16. yüzyıl Klâsik Türk edebiyatı şairi Fuzûlî'nin fesahat, belagat ve üslûbuyla zirveye çıkmıştır. Nizâmî ve Fuzûlî'nin 'Leylâ ve Mecnûn' mesnevileri, mukayese edilmeye layık iki eser olarak her zaman araştırmacıların gündeminde olmuştur. Fakat şu ana kadar yapılan Nizâmî-Fuzûlî mukayeselerinde genellikle yatay karşılaştırmalar söz konusu edilmiş, iki eser ve şairleri arasındaki farklılık ve benzerliklerin her yönüyle ortaya konduğu dikey bir karşılaştırma yapılmamıştır. Bu çalışmada, Leylâ'nın ölümüyle birlikte vukû bulan Mecnûn'un ölüm sahnesi mukayese edilecektir. Nizâmî'nin, eserinde sadece olayı aktardığı görülmekteyken Fuzûlî'nin ise kahramanlarının bilinçaltını ve içinde bulundukları ruhsal haleti tasvir ettiği; araya serpiştirdiği gazellerle duyguyu ön plana çıkararak, olayı daha da insanîleştirdiği görülmektedir. Nizâmî'de vak'anın öncelendiği, Fuzûlî'de ise olay-insan ilişkisinin derinlemesine işlendiği ve hikâyeciliğin ön plana çıktığı dikkat çekmektedir. Abstract Nizami, one of the most important poets of classical Iranian literature, succeeded in immortalizing a proverbial love story named 'Layla and Majnun'. This story, which rose with the tone of Nizami in 12th century, achieved a new inspiration in both Iranian and Turkish literatures by many poets for centuries. The work of art in question came to a height undoubtedly by the fluency, declamation and style of Fuzuli, who was a poet of 16th century Classical Turkish literature. 'Layla and Majnun' masnavis of Nizami and Fuzuli have always been in the agenda of researchers as two creations worth comparison. However, generally horizontal comparisons have been mentioned in the Nizami-Fuzuli comparisons done until now; a vertical comparison has not been conducted, which puts forward differences and similarities between two creations and their poets at all points. In this study, death scene of Majnun, which takes place together with the death of Layla, will be compared. While Nizami is seen to narrate only the incident in his work; Fuzuli is seen to describe the subconscious and the emotional state his characters are in and to humanize the event by featuring the emotion he interspersed among via lyrics. Prioritization of the event in Nizami attracts attention; while event-human relationship to be cultivated deeply and storytelling coming to prominence stands out in Fuzuli.

Yaratıcılığı ile şiire yeni bir ruh vererek şiiri sarayların mengenesinden kurtaran ve halkın servetine çeviren Nizamî’nin “Hamse” olarak adlandırılan beş manzumesinden dördüncüsü “Yedi Güzel” manzumesidir. Orijinal adı “Heft Peyker” olan manzume mecazi olarak “Yedi Güzel” diye adlandırılmıştır.
Nizamî manzumeyi 31 Temmuz 1197’de bitirmiş ve onu Marağa hükümdarı Alaaddin Körpe Arslan’a (1174-1208) ithaf etmiştir. Manzumenin mevzusu Sasani hükümdarı olan V. Behram’ın hayatı ile alakalıdır. Ancak şair onun hayatını anlatırken yaşadığı dönemle alakalı eleştirel yaklaşımlarda bulunmuş ve romantik düşüncelerle dolu bir eser yaratmıştır. Yedi Güzel; hayat ve insan, tarih ve muasır dönem, padişah ve halk vs.
mevzular etrafında Nizamî’nin zengin, renkli düşünce, bakış ve kanaatleri hazinesidir.
Eserin mevzusu Sasani hükümdarı V. Behram’ın hayatı ile alakalı olsa da şair, Behram’ın hayatını, faaliyetini anlatmak, onun başından geçenleri büsbütün yansıtmak istememiştir. Nizamî’nin maksadı Behram hakkındaki efsane ve rivayetleri, tarihî kaynaklardaki bilgileri toplayıp şiire dönüştürmek değildir. Şairin maksadı Sasani hükümdarının simasında yeni insan idealini yansıtmak, zaman ve insan anlayışı etrafındaki derin düşüncelerini ifade etmek olmuş, fikirlerini delillere dayandırmak için ise tarihî kaynaklara başvurmuştur.
Şair, olaylara geçmeden evvel manzumenin girişinde insana yeni şekilde yaklaştığını gösteren bir konsept ileri sürüyor. Girişte nasıl insan olunacağı sorusu lirik şekilde ifade edilse de ana bölümlerde bunlar farklı farklı insan imgeleri ve hayati hadiseler vasıtasıyla tasdik ediliyor.
Şair, insanın kendisini idrak etmesini istiyor ve bu fikre hususi ehemmiyet veriyor. Bu yüzden de Nizamî, Behram’ı eser boyunca kendini idrak etme sürecinde yansıtıyor.
Günümüz Azerbaycan Türkçesine manzume olarak çevrilen eser, Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür Bakanlığının katkılarıyla anlamsal ve yapısallığına dokunulmadan Türkçeye uyarlanmıştır.

https://www.zenginyayincilik.com.tr/urun/yedi-guzel/

Nizami Gencevi bu eşsiz söylenceyi yüksek şairlik istidadı ve bilgeliği ile kâğıda döken Türk dünyasındaki ilk ve en büyük şairlerden biridir.
Yaşadığı çağın gereği olarak şiirlerini Farsça yazmak zorunda kalan Nizami, dönemin şahlarına sunduğu eserlerinde Türklüğünü gizleme yoluna gitmemiş aksine, açık bir şekilde beyan etmiştir.
Bu eserde okuyacağınız ve sevgili eşinin ölümünün ardından yazdığı şiirin son mısralarında, eşinin ve o eşinden olan oğlunun, (Türkzadesinin) dolayısıyla kendisinin Türklüğünü net olarak ortaya koymaktadır:

Ağyara gazaplı, bana mihriban,
Gönül yoldaşımdı o nazlı canan.
Türkler tek olmuştu bir göçe muhtaç,
Türkler tek eyledi yurdumu taraç.
O Türküm gittiyse bir gün çadırdan,
Sakla Türkzademi sen, ey yaradan!

Bu eser, Nizami Gencevi’nin bugüne kadar yapılan “Hüsrev ve Şirin” tercümeleri içinde, içerik ve anlatım bakımından aslına en uygun olanı olarak kabul görmüş ve Azerbaycan Cumhuriyeti Kültür Bakanlığının katkılarıyla, anlamsal ve yapısallığına dokunulmadan Türkçeye aktarılmıştır.

https://www.zenginyayincilik.com.tr/urun/husrev-ve-sirin/