Milletlerarası Hukuk

Uluslararası hukukta uluslararası barış ve güvenliğin temel hukukî mîmârîsi devletlerin uluslararası ilişkilerinde kuvvet kullanma yasağının mevcûdiyeti üzerine kurulmuştur. Birleşmiş Milletler (BM) Şartı madde 2/4’e göre, “Tüm üyeler, uluslararası ilişkilerinde gerek herhangi bir başka devletin toprak bütünlüğüne ya da siyasal bağımsızlığına karşı, gerek BM’in amaçları ile bağdaşmayacak herhangi bir biçimde kuvvet kullanma tehdidine ya da kuvvet kullanılmasına başvurmaktan kaçınırlar.” Bu emredici hukuk kuralı temel öneme hâiz bir kural olduğu için iyi açıklanmalıdır. Maddede geçen uluslararası ilişkilerin hukukî çerçevesi nedir; yasaklanan kuvvet kullanmadan ne anlaşılmalıdır; acaba ekonomik ve siyâsi güç kullanılması maddede geçen kuvvet kullanma yasağına dâhil midir yoksa maddede yasaklanan sâdece silâhlı kuvvet kullanılması mıdır; madde neden savaşı değil de kuvvet kullanımını yasaklamaktadır; şâyet yasaklanan sâdece silâhlı kuvvet kullanımı ise uluslararası hukukta silâhlı kuvvet kullanımı nedir ve silâhtan ne anlaşılmalıdır gibi sorular bu jus cogens normun iyice kavranması için cevaplanması gereken sorulardır. Bu nedenle çalışmada kuvvet kullanma yasağının kişi bakımından, yer bakımından ve konu bakımından uygulanabilirliği incelenerek anılan sorular cevaplandırılmaya çalışılmaktadır.

Bu makale gerçek kişilerde etkin vatandaşlık doktrininin uluslararası hukukun çeşitli alanlarında uygulamasını incelemektedir. Bu amaçla, ilk önce, uluslararası bir uyuşmazlıkta devletin diplomatik koruma hakkını gerçek kişinin vatandaşlık devleti ile gerçek bir bağı olmaması nedeniyle reddeden Nottebohm kararı, ardından da güncel uluslararası hukukta bu konuya ilişkin teamül hukuku kuralları incelenmektedir. Bu makale, etkin vatandaşlığa ilişkin genel uluslararası hukukta kabul edilen yaklaşımın uluslararası yatırım hukuku ve milletlerarası özel hukuktaki kanunlar ihtilafı kurallarını ne derece etkilediğini araştırmaktadır. Bu kapsamda, tek vatandaşlığı olan gerçek kişinin bu vatandaşlığının etkin olmaması, birden çok vatandaşlığı olan kişilerin hangi durumlarda hangi vatandaşlıklarından yararlanabilecekleri ve çok vatandaşlığı olan kişinin aynı zamanda davalı devletin ya da for devletin vatandaşlığına sahip olması durumunda ne gibi sonuçlar doğabileceği ele alınmaktadır.
This article treats the application of the effective nationality doctrine to natural persons in several fields of international law. For this purpose, it analyses first the Nottebohm case, where the ICJ required a genuine link between a person and his state of nationality so that the latter may espouse diplomatic protection. The article discusses then to what extent this doctrine is accepted in customary international law. It also questions whether the contemporary approach in customary international law has affected the approach in international investment law and the conflict of laws rules in private international law. In this context, the article deals with three main scenarios in each section: natural person having one nationality which is not effective, natural person having multiple nationalities none of which are the nationality of the respondent state or of the for, and natural person having multiple nationalities one of which is the nationality of such state.

Bu makalede, XVII’nci yüzyılda, “uluslararası hukukun klâsik öğretisi” oluşurken, görüşlerin doğal hukukçu bir anlayıştan, pozitif hukuk anlayışına doğru evrilmesindeki seyir açıklandı. Makalede, anılan yüzyılda, Avrupa’daki ulusal ve uluslararası siyasal ilişkilerin, oluşmakta olan hukuk kurallarının içeriğine yapısal bakımdan nasıl etki ettiği gösterildikten sonra; felsefedeki atılımların disiplinin metodolojisine ve öğretinin üzerine kurulduğu ilkin rasyonalizme, sonrasında pozitivizme zemin hazırladığı ileri sürülmektedir. Bu çerçevede, çağdaş modern evrensel uluslararası hukuk öğretisinin, XVII’nci yüzyıldaki kökenlerinin araştırılması hedeflendi. Bu hedef doğrultusunda çalışma konusuna dâhil yazarlar Hugo Grotius, Samuel von Pufendorf, Richard Zouche, Cornelius van Bynkershoek ve Samuel Rachel’dir.
Anahtar Sözcükler: Uluslararası hukuk öğretisi, Doğal hukuk, Pozitif hukuk, Hugo Grotius, Samuel von Pufendorf, Richard Zouche, Cornelius van Bynkershoek, Samuel Rachel

On this article we tried to explain the convertion of natural law views into a positive law views, during the establishment of the international law classical doctrine on the XVII. century. In the content of this article, after having shown how the national and international political relations in Europe, durig the mentioned century, have influenced the content of the establishment
of law requlations and how the progress in philosophy have influenced the methodology of this discipline and the doctrine found primerily on rationalism and later on in positivism. In this context we target to investigate
the sourcess of the contemprary modern universal international law doctrine as to the XVII. century. Based to this aim we examined the following writers views: Hugo Grotius, Sammuel von Pufendorf, Richart Zouche, Cornelius van Bynkershoek and Samuel Rachel.
Keywords: International law doctrine, Natural law, Positive law, Hugo Grotius, Samuel von Pufendorf, Richard Zouche, Cornelius van Bynkershoek, Samuel Rachel

GİRİŞ Bu çalışmadaki temel önermemiz, uluslararası topluluk kavramı üzerinden düşünerek, uluslararası hukuktaki bir çok çağdaş gelişmenin bütünlüğü içinde kavranabileceğidir. Uluslararası hukukta emredici normların oluşmasının; uluslararası topluluğun geneline karşı devletlerin hukuki yükümlülük altına girmesinin; devletlerin uluslararası sorumluluğunun salt haksız fiilin faili ile mağduru arasında iki taraflı bir hukuki ilişki olmaktan çıkıp, çok taraflı bir hukuki ilişki haline gelmesinin; devletler arasında gezegen çapında kolektif dayanışma sergilenen konuların belirmesinin; uluslararası hukukun klasik birlikte varolma hukuku olmasının yanı sıra devletler arasında, uluslararası örgütlerin de kimi iştirakiyle bir uluslararası eşgüdüm ve işbirliği hukuku haline dönüşümünün; uluslararası topluluk kavramı üzerinden birbirine bağlanabileceği ve bir bütün içinde anlamlandırılabileceğini düşünmekteyiz. İncelememiz boyunca, uluslararası topluluk kavramının başlıca hukuki görünümleri ele alınacak ve uluslararası hukuktaki birtakım radikal dönüşümlerin ya da en azından eğilimlerin anlaşılmasında, uluslararası topluluk kavramının anahtar olduğu savunulacaktır. Kavramın hukuksal incelemesinin, normların bir liste şeklinde sıralanarak yapılmasının çok faydalı olacağını düşünmemekteyiz. Uluslararası topluluk kavramının, uluslararası hukuktaki etkisini aydınlatmak için, kavramın uluslararası hukuktaki görünümlerinin ve etkisinin belli bir metod dâhilinde ifade edilmesi gerektiği kanaatindeyiz. Bu metod meselesi bağlamında, hayati önemde olan uluslararası hukukun etkinliği konusunda, bir tarafta hukuki kuralların varlığının, diğer tarafta ise bunların çiğnenmesi neticesinde meydana gelen hukuka aykırı durumun tedavi edilmesi konusunun bulunduğunu düşünmekteyiz. Bu hukuk dalının en kendine özgü ve eleştirilmeye müsait tarafının hukuka aykırılıkların etkin olarak

Devletin haksız fiilden kaynaklanan milletlerarası sorumluluğu / The responsability of a state for an internationally wrongful act
Yazar:HAKKI HAKAN ERKİNER
Danışman: PROF. DR. FERİT HAKAN BAYKAL
Yer Bilgisi: Marmara Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Hukuk Anabilim Dalı / Kamu Hukuku Bilim Dalı
Konu:Hukuk = Law
Dizin:Sorumluluk = Responsibility ; Uluslararası Hukuk = International Law ; Uluslararası ilişkiler = International relations
Onaylandı
Doktora
Türkçe
2008
409 s.
Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Milletlerarası SorumluluğuÇalışma, dört bölümden oluşmaktadır. Bunlar, ?Milletlerarası Haksız Fiilden Kaynaklanan Devletin Milletlerarası Sorumluluğu Müessesesinin Teorisine ve Mekanizmasına Giriş?, ?Milletlerarası Haksız Fiilden Kaynaklanan Devletin Sorumluluğunun Meydana Gelmesi?, ?Devletin Milletlerarası Sorumluluğunun Kapsamı? ve ?Devletin Milletlerarası Sorumluluğunun Uygulanması? başlıklarını taşımaktadır.Birinci bölümde, ?Sorumluluk Hukuku?na ilişkin genel bir açıklama yapıldıktan sonra, ?Devletin Milletlerarası Sorumluluğu?na ilişkin temel ilkeler ortaya konmakta ve ?Roma Hukukunda Haksız Fiil Kavramı ve Sorumluluk?, ?Özel Hukukta Haksız Fiil Kavramı ve Sorumluluk?, ?İdare Hukukunda Sorumluluk Kavramı? ve ?Ceza Hukukunda Sorumluluk Kavramına? ilişkin temel ilkeler ve kurallar ele alınmaktadır. Birinci bölümde son olarak, ?Devletin Milletlerarası Sorumluluğuna İlişkin Teorik Gelişmelere? tarihsel süreç içinde temas edilmektedir.İkinci Bölümde, milletlerarası sorumluluğun kaynağı olan haksız fiil ele alınmakta ve unsurları incelenmektedir. İsnat, ihlâl, bir başka Devletin fiilinden doğan sorumluluk ve hukuka aykırılığı ortadan kaldıran haller bu bölümde ele alınmaktadır.Üçüncü bölüm, sorumluluğun sonuçlarını ele almaktadır. Bu sonuç, sorumlu Devletin, sorumluluğundan doğan onarım yükümlüğünü yerine getirme ödevidir. Bu bağlamda onarım ve onarım çeşitleri incelenmektedir. Özellikle tazminat konusu ağırlıklı bir yer işgal etmektedir. Milletlerarası sorumluluğun cezaî nitelikli bir sorumluluk olup olamayacağı ve de, ihlâl edilen kurallar arasında bir nitelik farkı bulunup bulunmadığı meseleleri ile ilgili olan ve önemli bir konu olan, ?Genel Milletlerarası Hukukun Emredici Kurallarından Kaynaklanan Yükümlülüklerin Ağır İhlâllerine Mahsusu Neticeler? bu bölümün son meselesi olarak incelenmektedir.Dördüncü bölümde, üçüncü bölümde ortaya konan sorumluluğun neticelerinin gerçekleştirilmesi incelenmektedir. İlk olarak Devletin sorumluluğunun ileri sürülmesi ele alınmakta ve bundan sonra, sorumlu Devlet sorumluğundan doğan yükümlülüklerine uymazsa uygulanabilecek hukukî önlemler ortaya konmaktadır.
The Responsability of a State for an Internationally Wrongful ActIn the first part, after having made a general statement to the ?Responsability Law?.In the second part, the wrongful act constituting the source of the international responsability is examined and its elements are studied. The ascribe, the infringement, the responsability of a State providing from an act of another State and the circumstances precluding wrogfulness are treated in this part.The third part is studying the results of the responsability. This result is the implementation of the responsable State to restore the dommage providing form its responsability. In this context the restoration and its varieties are examined. Particularly the matter of indemnity is treated heavily. The matter of whether or not the international responsability will be a responsability of a penal nature and the matter of whether or not there are differences of nature between infringed rules and also the important matter of ?the Results of Important Infringement of the Obligations Providing from the Mandatory Rules of the General International Law? is studied as the last subject of this part.In the fourth part, the application of the results providing from the responsability treated in the third part is studied. First of all the allegation of the responsability of the State is established and further the applicable legal mesures to the non compliance of the responsable State to its obligations providing form its responsabilities are established.

Birleşmiş Milletler A/RES/56/83 (2001 Yılı) Belgesinin Türkçe Tercümesi - Uluslararası Haksız Fiilden Ötürü Devletin Uluslararası Sorumluluğu - Responsibility of States for internationally wrongful acts - Responsabilité de l’État pour fait internationalement illicite.
Türkçe Tercüme, A/RES/56/83 Belgesinin, Fransızca ve İngilizce resmî metinleri karşılaştırılarak, metinler arasında sözel farklılık bulunduğunda ifâdesi en açık olan resmî metne öncelik verilerek ilk kez 2002 yılında ve daha sonra 2008 yılında gözden geçirilerek, Dr. Jur. Hakkı Hakan Erkiner  (Marmara Üniversitesi Milletlerarası Hukuk Anabilim Dalı Öğretim Üyesi) tarafından yapılmıştır.

Ortaçağda Avrupa’da Hıristiyan ülkeler arasındaki ilişkiler feodalite et-kisindeydiler. Papalık ve Kilise örgütü bu ülkeler üzerinde otorite kurmuştu. “Respublica christiana” denilen Hıristiyan ülkeler üzerinde Papalık ve Ro-ma-Germen İmparatorluğu evrensel hükümranlık iddiasındaydı. Merkezî krallıklar zayıftı. XIII’üncü yüzyılla birlikte merkezî monarşiler ekonomik ve siyasal şartların değişmesiyle güçlenmeye başladı ve feodaliteyi tasfiyeye girişti. Aralarındaki iktidar mücadelesinden ötürü zayıflayan Papalık ve İm-paratorluk güçten düştü. Merkezî ulusal monarşiler, egemenlik sahibi devlet-lerini inşa etmeye giriştiler. O zamana kadar skolâstik yazarlar, din temelli bir kavimler hukuku, “jus gentium” üzerinde çeşitli düşünceler geliştirmiş-lerdi. XV’inci yüzyılda Rönesans’ta egemen ulus-devletlerin yükselişi hız-landı. Monarşiler arasında dış ilişkiler yoğunlaştı. Savaş ve barışa, diploma-siye, antlaşmalara ilişkin kuralların oluşturulması ihtiyacı doğdu. Uluslarara-sı hukukun klâsik öğretisinin kurulduğu XVII’nci yüzyılda, Avrupa Kamu Hukuku, “Jus Publicum Europaeum”, egemenler arası hukuk, “jus inter potestates” olarak gelişti. Uluslararası hukuk öğretisinin klâsik kuruluşundan önce, XVI’ncı yüzyılda, başta İspanyol teologlar olmak üzere bazı öncü yazarlar, “jus gentium” üzerine yapıtlar vermişlerdi. Asker ya da sivil birkaç hukukçu da devletler arasında savaş ve barış, elçilik, antlaşmalar gibi konu-larda hukukî eserler yazmıştı. Bu dönem, öğreti tarihi içerisinde, “erken klâ-sik dönem” olarak nitelenir. Bu çerçevede, Francisco de Vitoria, Domingode Soto, Luis de Molina, Fernando Vasquez de Menchaca, Bartolomé de Las Casas, Juan Ginés de Sepúlveda, Francisco Suarez, Pierino Belli, Balthazar de Ayala, Alberico Gentilis, eldeki makalede incelenen yazarlardır. Bu dö-nemde yapıt vermiş Francisco de Vitoria ve Francisco de Suarez, uluslararası hukukun bağımsız bir disiplin olmasına giden yolda, uluslararası hukukun tarihinde, birinci aşamayı temsil etmektedirler. İkinci aşama, daha sonra, XVII’nci yüzyılda, Hugo Grotius’la başlayarak yaşanacaktır. Öğreti tarihin-de, erken klâsik dönemden, Grotius’la başlayacak klâsik döneme geçişte Alberico Gentilis köprü oluşturmuştur.
On the Middle Age the relations between the Christian countries were under the effect of the feudality. The Papacy and The Roman-Germanic Empire had the pretantion to have a universal sovereignty over the countries named “Respublica christiana”. The central kingdoms were weak. With the XIII. century, those monarchies began to strengthen their economical and political conditions and started to liquidate the feudalism. Due to power struggle between the Papacy and the Empire, both fell down. And, national centralized monarchies started to build their sovereign states. Untill then, the scolastical authors have developed varius ideas about “jus gentium” based on religion. During the XV. century the evolution of the national states have accelerated. The international relations between monarchies increased. The necessaty to create rules concerning war and peace, diplomacy and treaties had begun. During the XVII. century, on the new age, where the classical theory of international law has been constructed, “Jus Publicum Europæum” has been developed like “jus inter potestates”. Before the classical construction of the theory of the international law, on the XVI. century,some authors like the spanish theologs gave works about “jus gentium”. Few lawyers, militar or civilian, have written law books about war and peace, embassy, treaties between states. This period has been named on the doctrine as the “early classical period”. Under this frame, Francisco de Vitoria, Do-mingo de Soto, Luis de Molina, Fernando Vasquez de Menchaca, Bartolomé de Las Casas, Juan Ginés de Sepúlveda, Francisco Suarez, Pierino Belli, Balthazar de Ayala, Alberico Gentilis are the authors examined in this article. On this period Francisco de Vitoria and Francisco de Suarez whom gave works, represanted on the history of the international law the first step on its development as an indepanted discipline. Later on, during the XVII. century, the second step starts with Hugo Grotius. On the history of doctrine, the author named Alberico Gentilis constitute a bridge for the passage from the early classical period to the classical period starting with Grotius.

Çalışmamızda, uluslararası topluluk kavramı, birbirleri arasında karşılıklı haklar ve ödevler olduğunu bilen ve karşılıklı ilişki içinde olan devletler arasındaki moral ve hukuki bir bağı belirtmek için kullanılmaktadır. Bu kavram, birbirleri arasında karşılıklı haklar ve ödevler olduğunu bilen ve ilişki içinde olan devletlerin topluluk fikri ile birbirlerine yakınlaşmaları ve neticede, uluslararası hukuk tarafından düzenlenen bir sosyal birlik oluşturan “Evrensel Devletler Kümesi” ni ifade etmek için de kullanılır .
Bu çerçevede, uluslararası topluluk kavramını ele alacağımız çalışmamız iki bölümden oluşmaktadır. Bunlardan ilkinin konusu, uluslararası topluluk kavramının sosyolojik temelinin incelenmesidir. Her ne kadar sosyoloji insan topluluklarının ve toplumlarının incelenmesinin bilimiyse de, siyasi ve hukuki varlığı ile birer tüzel kişilik olan devletlerin uluslararası sahada meydana getirdiği birlikteliğe de sosyolojik bir kavram olan “topluluk” ya da “toplum” sıfatları verilmektedir . Dolayısıyla bu ifadeleri kullanmanın ne derece isabetli olduğunun ele alınmasının uygun olabileceğini düşünmekteyiz. Bu nedenle çalışmamızda sosyolojinin toplum ya da topluluk kavramlarından ne anladığını, aralarındaki farkı ve devletlerin uluslararası sahada meydana getirdiği birlikteliğe topluluk mu toplum mu denmesi gerektiğine temas etmeyi istemekteyiz.
İkinci bölümün konusu ise, uluslararası topluluk kavramının, öğretideki gelişiminin ve yarattığı tartışmaların yansıtılmasıdır.
İlk bölümdeki sosyolojik incelemede, kavram, Ferdinand Tönnies’in cemaat-topluluk ve toplum tipolojileri, Emile Durkheim’ın mekanik ve organik dayanışma kıstası ve Max Weber’in birlikleşme ve toplumsallaşma itkileri bakımından incelenecektir.
İkinci bölümde ise, kavramın öğretideki gelişimi, İspanyol ilâhiyatçılardan itibaren uluslararası hukuk teorisinin kurucularında, doğal hukuk okulunda, iradeci pozitivizmde, normativizmde, sosyolojik yaklaşım okulunda ve çağdaş tartışmalarda izlenecektir.

Kitap, Uluslararası Sorumluluk Hukuku kurallarını, devletlerin uygulamaları, çeşitli olaylara ilişkin uluslararası yargı kararları ve bu konudaki en önemli hukuki çalışma olan Birleşmiş Milletler Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun ortaya koyduğu kurallar çerçevesinde ele almaktadır. Eser, halen aranmakla birlikte baskısı çoktandır tükendiği ve on yaşını geçtiği için  tam metin pdf olarak paylaşılmıştır. Eserin yazarı  tarafından Uluslararası Sorumluluk Hukuku hakkında yeni bir kitap üzerinde çalışılmaktadır.

Kitabın Arka Kapağından:
Sorumluluğa ilişkin kurallar her hukuk dalının etkinliği ve gerçek hayattaki gücü için en önemli kurallar olmakla beraber, Devletlerin her birinin egemen ve bir diğerine hukuken eşit kişiler oldukları uluslararası hukukta, hiçbir hukuk dalında olmadığı kadar hayati öneme sahiptir.
Eser, Ondokuzuncu yüzyıldan günümüze kadar oluşmuş uluslararası sorumluluk kurallarını ortaya koymaktadır. Özellikle Birleşmiş Milletler Uluslararası Hukuk Komisyonu'nun konu ile ilgili son 60 yıllık çalışması ayrıntıları ile eserde ele alınmaktadır.
Bir Devletin uluslararası hukukta sorumluluğuna yol açan olay nedir?
Hangi davranışlar yüzünden Devletin sorumluluğu ileri sürülebilir?
Bu sorumluluğu kimler ileri sürebilir?
Uluslararası topluluğun geneli bir Devletin sorumluluğunu ileri sürebilir mi?
Sorumluluğun sonuçları nelerdir?
Sorumlu Devletin yükümlülükleri nelerdir?
Yükümlülüklerini yerine getirmesi için uluslararası hukuka uygun olarak, sorumlu Devlete karşı alınabilecek tedbirler nelerdir ve bunlara kimler başvurabilir?
Uluslararası hukukun sıradan ihlâlleri ile, insanlığın vicdanını en çok rahatsız eden ihlâller arasında sorumluluk bakımından bir fark bulunmakta mıdır ve bunların çiğnenmesine karşı alınabilecek hukuki önlemler nelerdir?
Eser bu ve benzeri bir çok soruya cevap ararken hukukçulara olduğu kadar bu konularla ilgilenen her okuyucuya da hitap etmeye çalışmaktadır.

Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Hukuk Komisyonu (UHK) tarafından oluşturulan Uluslararası Haksız Fiilden Ötürü Devletin Uluslararası Sorumluluğuna İlişkin Maddeler Metni’nin Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Haller başlığının altında Meşrû Müdâfaa başlığını taşıyan 21’inci maddesi “devletin fiilinin hukuka aykırılığı, fiil Birleşmiş Milletler Şartı’na uygun şekilde, meşrû müdâfaaya izin verilen ölçüler içerisinde ise, ortadan kalkar” demektedir. Çalışmamız, bir hukuka uygunluk nedeni olarak meşrû müdâfaanın incelenmesini hedeflemektedir. Bu amaç doğrultusunda çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde devletlerin uluslararası sorumluluğuna hâkim olan ilkeler ve meşrû müdâfaa hakkına başvurma yetkisi incelenirken, çalışmanın ikinci bölümünde uluslararası hukukta meşrû müdâfaa hakkına başvurma yetkisi uyarınca UHK’nun metnindeki 21’nci maddenin yeri ve değeri açıklanmaktadır.
The United Nations Law Comission’s text of articles, constituted by the İnternational La Commission includes, Responsibility Of States for İnternationally Wrongful Acts which eliminates the circumstances precluding wrongfulness under the title of as Self-defence article 21, that is, “the wrongfulness of an act of a State is precluded if the act constitutes a lawful measure of self-defense taken in conformity with
the Charter of the United Nations”. Our study aims to examine self-defense as in conformity with law. Under this intend our study covers to sections. The first section examines the principals of İnternational Responsibility of States and the competent authority about self-defence, the second section stated in United Nations Law Commission’s İnternational La Commision text, its value and location in accordance with the competent authority.

Öz
Bu çalışma uluslararası sorumluluk esasları çerçevesinde onarım yöntemlerinden biri olan tazminatın devletlerarası zararlar açısından incelemesini yapmaktadır. Çalışma bu bağlamda devletlerin uluslararası haksız fiilleri neticesinde meydana gelen zararlardan yalnızca devletlerin maruz kaldığı zararlar kapsamında bir incelemedir. Bu kapsamda, öncelikle uluslararası sorumluluk hukuku rejiminde zararın onarımı, onarım yükümlülüğü ve onarım yöntemleri incelenmiştir. Onarım yükümlülüğünün mahiyeti, kapsamı ve sonuçlarından bahsedildikten sonra tazminata tabi zararın kapsamı ve zarar türleri belirtilmiştir. Anılan hususlar, tazminatın hesaplanmasını, tazminat miktarını ve hatta tazminatın şeklini doğrudan etkilemektedir. Ayrıca tazminat ile onarılacak zararın mahiyetinin ve miktarının belirlenmesi tazminatın hesaplanması aşamasının ön sürecidir. Bunun devamında eldeki çalışmada tazminatın uluslararası hukuka özgü̈ niteliği ve tazminat miktarının hesaplanmasında başvurulan ilke ve esaslar belirtilip incelenmiştir. Vurgulamak gerekir ki bu çalışmanın kapsamına devletlerin uluslararası haksız fiillerinden kaynaklanan ve yalnızca başka devlet ve devletlere yönelik zararlar girmektedir. Dolayısıyla uluslararası örgütlere, gerçek veya hükmî şahıslara yönelik zararlar ile uluslararası hukuka uygun birtakım faaliyetlerden kaynaklanan zararların onarılması bu incelemenin kapsamı dışındadır.
Anahtar Kelimeler
Uluslararası Hukukta Tazminat, Uluslararası Hukukta Zarar, Uluslararası Sorumluluk Hukuku, Uluslararası Hukukta Zararın Onarımı, Devletlerarası Zarar, Devletlerarası Tazminat
Abstract
This study examines compensation for inter-state damages in the context of the law on international responsibility. In this context, this study examines only inter-state damages from all harmful consequences caused by the internationally wrongful act of the State. First of all, the concept of reparation, state’s obligation to reparation and method of reparation in the international responsibility law regime will be examined. Then, the obligation to reparation and its legal consequences will be expressed. Types of damage falling within the scope of the obligation to reparation will be explained. This determination directly affects the calculation of compensation, the amount of it and even the form of it. In addition, determining the feature and amount of the damage to be repaired with compensation is the preliminary process of the calculation of compensation. Besides, the unique form of compensation in international law and the principles applied in the calculation of compensation will be specified and examined. It should be noted that the scope of this study is the inter-state damages arising from the internationally wrongful act of the states. Therefore, the reparation of damages to international organizations and natural/legal persons; also, damages resulting from certain activities not prohibited by international law are out of the scope of this study.
Keywords
Compensation in International Law, Damage in International law, Law of International Responsibility, Reparation in International law, Inter-state damage, Interstate Compensation

Uluslararası Hukuk Atıf Arşivi - Doç. Dr. Hakkı Hakan Erkiner - Alınan Atıflar - 177 Bulunan Atıf (31.12.2021) ve ek olarak: 2021 Yılı TR DİZİN, ULAKBİM Makalelerinde ve YÖK Kriterinde Uluslararası Hukuk Yayınevleri Kitaplarında  Doç. Dr. Hakkı Hakan Erkiner Çalışmaları Adına Alınan Atıfların Bulunduğu Yayınlar.

Hakkı Hakan Erkiner, Kitap, Uluslararası Terörizme Karşı Meşrû Müdâfaa, Seçkin, Ankara, 2020, Syf. 495, ISBN: 978-975-02-6045-2 - İçindekiler
(Uluslararası Hukuk - Milletlerarası Hukuk - Devletler Hukuku - Terör - Terörizm - Uluslararası Terör - Uluslararası Terörizm - Saldırı - Terör Saldırısı - Uluslararası Terör Saldırısı - Kuvvet Kullanma - Meşru Müdafaa - Terörle Mücadele - Uluslararası Terörle Mücadele - Terörizmle Mücadele - Uluslararası Terörizmle Mücadele - Uluslararası Sorumluluk - Devletin Uluslararası Sorumluluğu - Devletlerin Uluslararası Sorumluluğu - Uluslararası Haksız Fiil - Konak Devlet - Konuk Teröristler - Konuk Terör Örgütü - Hedef Devlet - International Law - Droit International)

Önsöz
Eldeki çalışmada konu olarak Devletin Uluslararası Terörizme Karşı Uluslararası Hukuk Dâiresinde Meşrû Müdâfaa Hakkı incelenmektedir. Konu, çalışmanın başlığında öz olarak Uluslararası Terörizme Karşı Meşrû Müdâfaa şeklinde ifâde edilmiştir. Kitap, Milletlerarası Kamu Hukuku Doçentlik Bilim Alanı için yapılmış bir akademik çalışmanın ürünü olarak yayımlanmıştır. Kitapta işlenen başlıca konular Uluslararası Hukukta Klasik Saldırı; Uluslararası Terör Saldırısı; Uluslararası Hukukta Klasik Meşrû Müdâfaa; Uluslararası Terörizme Karşı Meşrû Müdâfaa başlıkları altında sıralanmaktadır. Çalışmada yanıtı aranan esas soru bir konak devletteki konuk teröristlerin diğer bir hedef devlete düzenledikleri uluslararası terör saldırısına cevâben hedef devletin uluslararası hukuka göre ve uluslararası hukuka uygun olarak kendisini kendi ülkesi dışında kuvvet kullanarak savunup savunamayacağıdır. Konak devlet, konuk teröristler, hedef devlet, uluslararası terör saldırısı, ülke dışında kuvvet kullanımı, meşrû müdâfaa gibi başlıca kavramlar devletlerarası ilişkiler çerçevesinde ve uluslararası hukuk bağlamında, eldeki çalışmada yapılmaya gayret edilen akademik inceleme boyunca açıklanması amaçlanmış başlıca kavramlardan olmuşlardır…
İstanbul, Haziran 2020

ÖZET
Birleşmiş Milletler'in (BM) her üyesi, taraf olduğu tüm uyuşmazlıklarda, Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) kararına uymayı yükümlenir. Bir uyuşmazlığın taraflarından biri, UAD'nın verdiği bir hükme göre kendisine düşen yükümlülükleri yerine getirmezse, öbür taraf BM Güvenlik Konseyi'ne başvurabilir. Konsey de gerekli görürse, hükmün yerine getirilmesi için tavsiyelerde bulunabilir ya da alınacak önlemleri kararlaştırabilir. Eldeki makale UAD'nın kararlarının BM Güvenlik Konseyi'ne başvurularak uygulatılmasını konu edinmektedir.
ABSTRACT
Each Member of the United Nations undertakes to comply with the decision of the International Court of Justice in any case to which it is a party. If any party to a case fails to perform the obligations incumbent upon it under a judgment rendered by the Court, the other party may have recourse to the Security Council, which may, if it deems necessary , make recommendations or decide upon measures to be taken to give effect to the judgment. This article deals with the implementation of the decisions of the International Court of Justice by consulting the Security Council.

Siber suçlar açısından, yalnızca bu suçların maddi ceza hukuku normlarında tanımlanması değil, aynı zamanda hem ulusal hem uluslararası alanda siber suçlulukla mücadele de büyük önem arzetmektedir. Bu nedenle 23 Kasım 2001 tarihinde Budapeşte’de imzaya açılan Avrupa Konseyi Siber Suç Sözleşmesi, Türkiye tarafından da 2010 yılında imzalanmış ve 2014 yılında yürürlüğe girmiştir. Ancak, Türk ceza hukuku ve ceza muhakemesi hukuku yönünden sözleşme hükümlerinin iç hukuk ile uyumlulaştırılması yönünden ciddi sıkıntılar söz konusu olduğu gibi, sözleşmenin bölgesellikten öteye gidememesi ve adli yardımlaşma yönünden zorunluluğu bulunmaması gibi sorunları mevcuttur.

Geleneksel örgütlü suçluluğun ekonomik, teknolojik ve siyasi gelişimlerle birlikte nitelik değiştirmesi neticesinde, sınıraşan suçlar kavramı ortaya çıkmıştır. Sınıraşan suçların küresel niteliği, ulusal bazda suçla mücadeleyi zorlaştırmakta ve devletler arası işbirliğini zorunlu kılmaktadır. Siber suçlar da, işleniş yöntemi ve etkileri bakımından, sınıraşan suçlardan biri olarak nitelendirilmektedir. Dolayısıyla, siber suçlarla mücadelede de, uluslararası işbirliğinin önemi açıktır. Bu çalışmanın amacı, siber suçlarla mücadelede, uluslararası işbirliğini sağlayan uluslararası ve ulusal araçları ele almak ve bu araçların etkinliğini değerlendirmektir.

ÖZET
Makalenin konusu, bir uluslararası örgütün uluslararası hukuka aykırı bir davranışından ötürü bir üye devletin uluslararası sorumluluğudur. Gerek devletlerin uluslararası sorumluluğuna ilişkin uluslararası örf ve adet hukuku kurallarının gerekse uluslararası örgütlerin uluslararası sorumluluğuna ilişkin uluslararası örf ve adet hukuku kurallarının yazılı duruma getirilmesi için Birleşmiş Milletler Uluslararası Hukuk Komisyonu taslak maddeler metinleri hazırlamıştır. Makalede, anılan metinlerde konuyla ilgili yer alan kurallar araştırılmakta ve bu kurallar belirlendikten sonra düzenlemeleri incelenmekte ve açıklanmaktadır. Daha sonra, belirlenen ve açıklanan kurallar ışığında makalenin amacı olan biçimde bir uluslararası örgütün uluslararası hukuka aykırı bir davranışından ötürü bir üye devletin uluslararası sorumluluğunun unsurları ortaya konulmaktadır.
ABSTRACT
The subject of this article is an international responsability of a member state, against a behavior of an international organisation contrary to international law. The United Nations International Law Commission has prepared texts of draft articles enabling confirmed. Written texts covering the international responsability of states for the rules of international customary law and also international responsability of international organisations covering rules of international customary law. This article also examines the rules in subject of consideration.

Türkiye’de uluslararası sözleşmelerden çekilmenin hukuki usulü, bu konudaki anayasal sessizliğin de katkısıyla oldukça belirsizdir. Bu belirsizlik, özellikle 2021 yılı Mart ayında Cumhurbaşkanı kararıyla İstanbul Sözleşmesi’nin “Türkiye açısından feshedilmesiyle” daha da görünür olmuştur. Bu kararın ardından, söz konusu Cumhurbaşkanı kararının hukuka aykırılığına dair çok sayıda sav ortaya atılmıştır. Bu savlarda en çok dikkat çeken noktalardan biri, kararın neden hukuka aykırı olduğunu açıklarken sunulan gerekçelerin birbirlerinden ne denli farklı olduğudur. Bu çalışmada, Türkiye’de uluslararası sözleşmelerden çekilmenin doğru usulünün ne olduğu sorusu ele alınmaktadır. Çalışma ilk bölümde uluslararası sözleşmelerden çekilme usulü konusunda uluslararası hukuk ve karşılaştırmalı hukuktaki başlıca düzenlemeleri incelemektedir. Bu bölümde ayrıca ulusal hukuka ve uluslararası hukuka uygun, ikisine de aykırı, ilkine uygun ama ikincisine aykırı, ve ikincisine uygun ama ilkine aykırı çekilmelerin hukuki sonuçları örnekler çerçevesinde incelenmektedir. İkinci bölümde önce İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararıyla başlayan tartışmada öne sürülen başlıca savlar incelenmekte, ele alınan savların hiçbirinin tam anlamıyla isabetli olmadığı öne sürülmektedir. Sonra Türkiye’de uluslararası sözleşmelerden çekilmenin hukuki usulüne dair yazarların görüşü açıklanmaktadır. Yazarlar uluslararası sözleşmelere katılma ve çekilmelerin, sözleşmelerin ilgilendirdiği alanda bir düzenleme yapmak olduğuna vurgu yapmaktadır. Dolayısıyla bir sözleşmeden çekilme usulünün yasama ve yürütme erklerinden hangilerince düzenlenebileceği sorusuna verilecek yanıt, çekilmeyle düzenlenen alana göre değişmektedir. Çünkü Anayasa, yasama ve yürütme erklerinin düzenleme yapabileceği alanları ayırmıştır. Yazarlara göre usulü Cumhurbaşkanı kararnamesiyle (“CBK”) belirlenmiş bir çekilme, yalnızca Anayasa’nın yürütme tarafından düzenlenmesine olanak verdiği alanları düzenleyen sözleşmeler açısından hukuka uygundur. Temel hak ve özgürlüklerin sınırlanması niteliğindeki çekilmelerin usulü Anayasa’nın 13’üncü, düzenlenmesi
niteliğindeki çekilmelerin usulü ise (sadece sosyal hak ve özgürlükleri düzenleyenler
hariç) Anayasa’nın 104’üncü maddesi gereği CBK ile düzenlenemez.

BM Şartı madde 2/4, kişi bakımından yâni ratione personae uygulanabilirlik bakımından, devletlere yükümlülük yüklemektedir. Bu yükümlülük erga omnes bir yükümlülüktür. Nitekim jus cogens kurallardan erga omnes yükümlülükler doğar ve BM Şartı 2/4’ün jus cogens bir norm olduğu hususunda uluslararası hukukta bir mutâbakat vardır. BM Şartı 2/4, yer bakımından yâni ratione loci uygulanabilirlik bakımından devletlerin ülkelerini korumaktadır. BM Şartı 2/4’ün konu bakımından yâni ratione materiae uygulanabilirliğini anlatmak için öncelikle maddede geçen kuvvet kavramını açıklamak gereklidir.

TC Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, Ekim 2002, YÖK Ulusal Tez Merkezi No 125345, Devletin Uluslararası Sorumluluğunun Kaynağı ve Sonuçları (Birleşmiş Milletler Uluslararası Hukuk Komisyonu'nun Çalışmaları ve Uluslararası Yargı Kararları Işığı Altında) / The Origine and the consequencies of the international responsability of the state (Under the studies of the UNO International Law Commision and the awards of international courts).
Yazar:HAKKI HAKAN ERKİNER
Danışman: DOÇ. DR. MEHMET EMİN ÇAĞIRAN
Yer Bilgisi: Galatasaray Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Kamu Hukuku Anabilim Dalı
Konu:Hukuk = Law ; Kamu Yönetimi = Public Administration
Dizin:Birleşmiş Milletler Uluslararası Hukuk Komisyonu = United Nations International Law Commission ; Devlet = State ; Hukuki sorumluluk = Legal responsibility ; Sorumluluk = Responsibility ; Uluslararası Hukuk = International Law .
Onaylandı
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
118 s.

Eldeki makalenin ilk amacı, 2000’den itibaren, Birleşmiş Milletler
(BM)’de hukukun üstünlüğü ilkesinin kazandığı yere ve bu ilke doğrultusunda
BM eliyle yürütülen uluslararası faaliyetlerin yoğunlaşmasına dikkati çekmektir.
Çalışmada, BM’de hukukun üstünlüğü gittikçe üzerinde daha fazla durulan
bir ilke durumuna gelirken ve Örgüt’ün teşkilâtlanmasında, bu ilkenin
çeşitli ülkelerde ulusal düzeyde ve genel olarak dünyada uluslararası boyutta
güçlendirilmesine yönelik amaçlara ulaşılabilmesi için düzenlemeler yapılırken,
bu durumun uluslararası hukuk bakımından neticesinin sorgulanması da hedeflenmektedir.
Bu doğrultuda çalışma iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde “Yirminci
Yüzyılda Hukuk Devleti, Hukukun Üstünlüğü ve BM: Kavramın Soy Kütüğüne
Uluslararası Hukukî Belgeler Işığında Bir Bakış” başlığı altında, hukukun
üstünlüğü kavramının uluslararası hukukta XX’nci yüzyıldaki genel durumu
ele alınmakta ve XXI’inci yüzyıla girildiğinde BM’de yaşanan gelişmelerin
anlamlandırılması için geçmiş ile bağlantı sağlanmaktadır. Bu doğrultuda ilk
bölüm, iki alt başlığa ayrılmıştır. İlki “Hukuk Devleti ve Hukukun Üstünlüğü
İlkesinin Kavramsal Çerçevesi” başlığı ile kavrama dair tanımlamanın yapıldığı
alt başlık, ikincisi ise “Uluslararası Hukuk Belgelerinde Hukukun Üstünlüğü
Kavramı”nın ele alındığı alt başlıktır.
İkinci bölümün de başlığı, anlatılması hedeflenenleri kapsayacak biçimde
düzenlenmeye çalışılmış ve “Hukukun Üstünlüğü Kavramının Birleşmiş
Milletler’de 2ooo’lerden İtibaren Hem Teşkilât Hem de Eylem Bakımından Giderek
Önemi Artan Bir İlke Durumuna Yükselmesi ve Bunun Uluslararası Hukuk
Bakımından Anlamının Değerlendirilmesi” biçiminde kaleme alınmıştır. Bu
bölüm de iki alt başlığa ayrılmıştır ve anlatım düzeni olarak “Hukukun Üstünlüğü
İlkesinin BM Boyutunda Artan Önemi” ve “Uluslararası Hukuk Bakımından
Değerlendirme” sırası izlenmektedir. Çalışma, bir sonuç kısmı ile neticelendirilmektedir.

Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Hukuk Komisyonu (UHK) tarafından oluşturulan Uluslararası Haksız Fiilden Ötürü Devletin Uluslararası Sorumluluğuna İlişkin Maddeler Metni’nin Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Haller başlığının altında 26’ncı maddeye göre “meşrû müdâfaa” uluslararası hukukun emredici bir kuralından kaynaklanan bir yükümlülüğe aykırı herhangi bir devlet fiilinin hukuka aykırılığını ortadan kaldırmaz. Viyana Antlaşmalar Hukuku Konvansiyonu’nun 53’üncü maddesine göre, uluslararası hukukun emredici bir kuralı uluslararası genel hukukun emredici bir normu, bir bütün olarak devletlerin uluslararası toplumunun, kendisinden hiçbir surette sapmaya müsaade edilmeyen ve ancak aynı nitelikte olan daha sonraki bir uluslararası genel hukuk normu ile değiştirilebilecek olan bir norm olarak kabul ettiği ve tanıdığı bir normdur. Çalışmamız 26’ncı maddedeki düzenlemenin uluslararası hukuk bakımından yerini ve değerini incelemektedir.
Established by the United Nations İnternational Law Commission, Responsibility of States for internationally wrongful acts the text relating to Article 26 under the title “self-defense” precludes the wrongfulness of any act of a State which is not in conformity with an obligation arising under a peremptory norm of general international law. According to article 53 of the Vienna Convention on the Law of Treaties, a treaty is void if, at the time of its conclusion, it conflicts with a peremptory norm of general international law. For the purposes of the present Convention, a peremptory norm of general international law is a norm accepted and recognized by the international community of States as a whole as a norm from which no derogation is permitted and which can be modified only by a subsequent norm of general international law having the same character. Our study examines the place and value of article 26's regulation in international law.