Music in 17th and 18th century Poland

musical life at the canons regular church of St George in Warsaw in light of the accounts book of the Guardian Angels Confraternity (1743–1771)
One hitherto unknown centre of musical activity in eighteenth-century Warsaw was the now non-existent Canons Regular church of St George on Świętojerska Street. St George’s was the meeting place for the Confraternity of the Guardian Angels, consisting mostly of merchants, which was founded in 1707 or before. The brotherhood’s book of accounts for 1746–1771, previously not studied in depth, allows us to draw conclusions concerning not only the organisation itself, but also the funds that it assigned to music. This article analyses the book’s records in order to reconstruct a picture of music-making at St George’s under the aegis of the confraternity. The analysis divides the expenditure into funds for the ensemble, the trumpeters and the timpanists; there are also individual entries relating to the organist’s fees and the purchase of hymn books. The ensemble employed by the confraternity was probably either assembled from Warsaw musicians or else a permanent group of the Canons Regular at St George’s. The ensemble, typically made up of eleven musicians, performed mainly at fairs held on the feast days of SS Philip and James, St Stanislaus, SS Peter and Paul, the Visitation of Mary, St Michael, and the Holy Guardian Angels. The four trumpeters and the timpanists, on the other hand, were hired to perform during processions. The recorded expenditure includes the musicians’ fees, probably paid in cash, as well as amounts paid for their food; the sums range from small to quite substantial. The article is accompanied by a chronological list of music-related expenses itemised in the accounts book, together with the names of the feasts embellished by music from the ensemble,the timpanists and the trumpeters.

W latach 1689–1703 wzniesiony został obecnie istniejący kościół pw. św. Anny w Krakowie. W tym samym okresie ks. Grzegorz Ochabowicz przeznaczył szereg hojnych fundacji na rzecz świątyni: ufundował m.in. kapelę, organy oraz czterech księży penitencjarzy, którzy sprawować mieli pieczę nad muzyką wykonywaną w kościele. W 1748 r. za sprawą ks. Stanisława Filipowicza, rektora Akademii Krakowskiej, przy kolegiacie pw. św. Anny w Krakowie powołana została nowa kapela, zwana Akademicką. Utworzenie własnego zespołu miało przyczynić się do rezygnacji z usług kapeli jezuickiej, najbardziej aktywnej wówczas krakowskiej kapeli. Kapelmistrzem nowo utworzonego zespołu został Kazimierz Sojecki. Dzięki przeprowadzonej kwerendzie udało się ustalić personalia szeregu innych muzyków działających w II poł. XVIII w. przy kolegiacie pw. św. Anny. Ich działalność obejmowała również inne kościoły pozostające wówczas pod patronatem Akademii Krakowskiej, tj. kolegiatę pw. św. Floriana, Wszystkich Świętych, ś...

Tematem niniejszego artykułu jest muzykowanie domowe podczas spotkań w gronie bliskich przyjaciół rodziny Marii Szymanowskiej, u pianistki w Petersburgu (1828–1831) oraz w domu jej córki, Heleny Malewskiej (ca 1832–1838). Pracę zainspirowały dokumentyze zbiorów Biblioteki Polskiej w Paryżu, kolekcji Muzeum Adama Mickiewicza, nr. sygn. 956, 957, 958. Są to rękopiśmienne zeszyty z tekstami pieśni i wierszy patriotycznych, krakowiaków i mazurów, zebranych i spisanych przez Helenę Szymanowską-Malewską oraz jej brata bliźniaka Romualda Szymanowskiego. Modelem dla domowego wykonywania patriotycznych piosenek były niewątpliwie Śpiewy historyczne Juliana Ursyna Niemcewicza, do których Szymanowska skomponowała pięć pieśni, z nich zaś trzy wydano drukiem w 1816 r. Wiedzy o okolicznościach praktykowania tej tradycji w jej salonie dostarcza natomiast Dziennik jej córki, Heleny Szymanowskiej-Malewskiej, powstały w latach 1827–1857 – przed i po ślubie z Franciszkiem Malewskim (1800–1870), przyjac...

The congregation of the Benedictine nuns of Sandomierz, active between 1615 and 1903, belonged to wealthy magnatial foundations, which allowed the convent to foster cultural activities. Special emphasis was placed on musical performance of various types – the musical adornment of the liturgy. The ‘Glory of God’, as Benedictine nuns referred to it, constituted the essence of their congregational life. On weekdays, the celebration of the Liturgy of the Hours, Masses and – occasionally – other services in choir took six hours, and on numerous feast days of the liturgical year, when the Liturgy of the Hours was sung, not read, it required even more time. The higher the rank of the feast day, the greater was the effort to stress its importance by providing it with a proper musical setting, which led to the cultivation of musical practices of various kinds on special occasions. The musical repertory of the Sandomierz Benedictine nuns comprised plainchant without instrumental accompaniment...

Benedyktynki reformy chełmińskiej odbudowujące pod koniec XVI wieku życie monastyczne na ziemiach północnej, centralnej i wschodniej Rzeczypospolitej, znalazły się w awangardzie posoborowej odnowy polskiego Kościoła Katolickiego. Na przestrzeni dwóch kolejnych wieków w życiu klasztorów obserwujemy najpierw czas entuzjazmu, fali powołań i zakładania nowych fundacji, następnie zapaść spowodowaną wojnami i epidemiami 2.połowy XVII wieku, wreszcie rozkwit barokowych form pobożności a na koniec schyłek epoki rozwoju klasztorów nadchodzący wraz z oświeceniem. Książka wydobywa na pierwszy plan znajdującą się w tle tych przemian kulturę muzyczną zakonnic.
    Zgodnie z założeniami reguły, centrum codziennego życia mniszki stanowiła wspólna liturgia, której ważnym elementem była muzyka, wykorzystywana także jako ozdoba liturgii świątecznej. Praktyka muzyczna zakonnic przyjmowała różne formy: od chorału i jednogłosowej pieśni w języku polskim, poprzez pieśń wielogłosową, polifonię łacińską, polichóralność, grę solową na instrumentach klawiszowych, po muzykę wokalno-instrumentalną i kameralną. Styl muzyczny utworów zmieniał się w podążaniu za aktualnymi tendencjami. W kultywowaniu muzyki benedyktynki opierały się przede wszystkim na własnych siłach. Nie utrzymywały zespołów składających się ze świeckich muzyków, lecz przyjmowały chętnie kandydatki mające muzyczne wykształcenie lub zapewniały im naukę śpiewu i gry już w klasztorze. Kupowały instrumenty i przepisywały nuty gromadząc potrzebny repertuar. Wśród zakonnic aktywnych muzycznie spotykamy zarówno córki organistów jak i szlachcianki; dla pierwszych muzyka stanowiła drogę społecznego awansu, dla drugich zapewne element samorealizacji.

Magdalena WALTER-MAZUR Katedra Muzykologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Muzyka jako element klasztornych uroczystości w świetle XVIII-wiecznych archiwaliów benedyktynek kongregacji chełmińskiej Muzyka w opactwie benedyktynek Muzyka była bardzo ważnym elementem życia codziennego benedyktynek kongre-gacji chełmińskiej, wydaje się nawet, że wyróżniały się one pod tym względem na tle innych zakonów żeńskich działających w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII w. Muzyka stanowiła przede wszystkim ozdobę liturgii będącej osią życia wspólnoty, formę mo-dlitwy, ale miała także znaczenie reprezentacyjne i rekreacyjne. Pośród bardzo wielu dni świątecznych, jakie w tym okresie obchodzono w Kościele, znajdowały się dni szczególne, wymagające specjalnie przewidzianej oprawy litur-gicznej i muzycznej. Ze względu na głęboką treść szczególnej celebracji wymaga-ły te święta, w które wspominano największe tajemnice zbawienia, a więc Triduum Paschalne, Wielkanoc i Boże Narodzenie, a także powszechnie w tym okresie w dniu 13 sierpnia uroczyście obchodzony Pogrzebek NMP, czyli na trzy dni przed Wniebo-wzięciem, obchodzonym w dniu 15 sierpnia. Dużą wagę przykładano również do celebracji oktawy Bożego Ciała oraz świąt patronów zakonu i danego miejsca. Pierw-sze z wymienionych miały charakter przede wszystkim manifestacji wiary katolickiej, drugie-w dużej mierze reprezentacyjny. Niezależnymi od cyklu roku liturgicznego, ale bardzo ważnymi dla wspólnoty zakonnej ceremoniami były także obłóczyny i składanie profesji zakonnej, czyli ślubów wieczystych 1. Charakterystyczny dla nie-których żeńskich zakonów, w tym dla benedyktynek, był zwyczaj konsekracji dziewi-c 2 , ceremonia symbolizująca mistyczne zaślubiny duszy z Chrystusem, odprawiana nie wcześniej niż rok po profesji oraz dopiero po ukończeniu 25. roku życia. Muzy-kowano także dla uczczenia konkretnych osób: przy okazji podejmowania ważnych gości, obchodzenia imienin, sprawowania egzekwii. 1 Zwyczaje benedyktynek w tym względzie omawia M. BORKOWSKA, Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII-XVIII wieku, Warszawa 1996, s. 46-49. 2 Ibidem, s. 50-54.