Pedagogika Teatru

Celem artykułu jest refleksja nad kierunkami pracy nad oswajaniem inności w działalności artystów i pedagogów teatru z kręgu Teatru 21. Przedstawiamy model integracji inności przez sztukę teatralną, który ma za zadanie zniesienie barier włączania i zerwanie społecznych „izolacji” oddzielających osoby z niepełnosprawnością od społeczeństwa. Jednocześnie ów model przewiduje nałożenie nowych form ochronnych, których główną funkcją jest asekuracja uczestników interakcji polegającej na kontakcie z Innym. W artykule omawiamy metody i narzędzia wykorzystywane w pracy edukacyjnej Teatru 21 oraz zastanawiamy się nad efektami ich zastosowania w procesach zmiany postaw wobec niepełnosprawności. Podstawą empiryczną artykułu są wnioski z badań przeprowadzonych podczas ewaluacji projektu O!Swój Teatru 21 w latach 2017–2018. Działalność artystyczna i edukacyjna Teatru 21, tworzonego w większości przez aktorów z zespołem Downa, koncentruje się na wspomaganiu procesów integracji społeczno-kulturowej osób z niepełnosprawnościami. Omawiany model oswajania inności wypracowany przez środowisko Teatru ma jednak mocno uniwersalny rys i w naszej ocenie może zostać zaadaptowany do pracy z różnymi wymiarami inności.

Punktem wyjścia dla podstawowych działań pedagogicznych w Teatrze Lalek „Pleciuga” są spektakle, adresowane do różnych grup wiekowych, poczynając już od „najnajów”. Do każdego spektaklu zostaje przygotowany kolejny numer zeszytów metodycznych „Kocham Teatr”, w którym znajdują się wskazówki dotyczące wartych omówienia problemów i tematyki spektaklu, a także kilka propozycji scenariuszy lekcji. Zeszyty te, przygotowywane przez dział edukacji teatralnej „Pleciugi” i przez nauczycieli praktyków, stanowią dobre wsparcie oraz źródło inspiracji do przeprowadzenia efektywnej i satysfakcjonującej lekcji po obejrzeniu spektaklu.

Publikacja stanowi podsumowanie działań artystycznych realizowanych podczas projektu „Teatralne Działania Bez Barier” prowadzonego w 2014 r. przez Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym i Potrzebującym Wsparcia "Jestem" w Toruniu. Opis dobrych praktyk obejmuje interesujące przykłady warsztatów (m. in. kreatywnego pisania, scenariuszowych, emisji głosu, teatralnych, muzycznych, plastycznych, performerskich), które uzupełniają autorskie teksty uczestników projektu, scenariusz przedstawienia teatralnego oraz bezpośrednie wypowiedzi uczestników  projektu podsumowujące wszystkie warsztaty i wydarzenia.
Ze wstępu: "W nazwie projektu pojawia się jedno z kluczowych słów dla teatru oraz dla współczesnej kultury uczestnictwa – działanie. Działać to: wykonywać, wyrażać, czynić, sprawiać, powodować coś, wyzwalać … Już ze swej istoty słowo to niesie za sobą pokonywanie tego, co grozi zaniechaniem działania, mierzenie się z barierami, przeszkodami, które blokują lub hamują działanie. Nagrodą za działanie mimo trudności, wbrew nim lub ponad nimi jest odkrywanie siebie, jak pisze przywołany w motcie Jerzy Grotowski. „Teatralne Działania Bez Barier” połączyły na kilka miesięcy grupę dorosłych osób niepełnosprawnych i młodych ludzi leczących się z uzależnień we wspólnie realizowanym projekcie kulturalnym. Integracja tych dwóch środowisk sprzyjała zobaczeniu własnej sytuacji życiowej w innym świetle, wymianie postaw motywujących do stawiania czoła przeciwnościom, zniechęceniu, samotności i otwieraniu się na drugiego człowieka takim, jakim on jest." (Marzenna Wiśniewska)

Publikacja zawiera scenariusze warsztatów artystycznych.Publikacja jest efektem projektu „Teatr równych szans”, który połączył osoby z niepełnosprawnościami, uczestniczące w działaniach Klubu Integracji Społecznej Stowarzyszenia Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym i Osobom Potrzebującym Wsparcia JESTEM w Toruniu, młodzież z Wojewódzkiego Ośrodka Terapii Uzależnień i Współuzależnienia w Toruniu oraz artystów i animatorów działających w różnych obszarach sztuk wykonawczych. Zawiera scenariusze warsztatów, zapisy zrealizowanych działań, relacje i wypowiedzi uczestników projektu