Shri Datta Avatar

J=^èŒ∂`« zO`«#
NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î
ãÖHõÅ#O
NQÆ∞~°∞K«~°} ¿ã"åã¨q∞u
„Ñ¨K«∞~°}
Náê^Œ =Å¡Éèí =∞Ç¨ãÖ™ê÷<£ „@ãπì
9-102, ãÖQÆ=∞O ^ŒQ~æÆ ,° NˆH`„∆ « QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O, JÑ¶Ö˚¨ Ñò Ó¨ ~ü `åÅ∂HÍ, QÆ∞Åƒ~åæ lÖÏ¡, Hõ~åfl@Hõ.
& 08470-290255, 09611216234.
www.sreepadavallabhamahasamstantrust.org
hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh
ã¨~°fi™êfi=∞º=ÚÅ∞ : ^Œ`«ÎÉèíQÆ"å#∞xq
„Ñ¨^=Œè ∞=Ú„^Œ} : N ã¨~°fil`ü<å=∞ãÖ=`«û~° Pëê_» áœ~°‚q∞, 2007
„Ñ¨`«∞Å∞ : 1000
kfifÜ«∞=Ú„^Œ} : 2008 = ãÖ=`«û~°O
„Ñ¨`«∞Å∞ : 1000
=¸Åº=Ú : J=¸Åº=Ú
„Ñ¨`«∞Å‰õΩ :
Náê^Œ =Å¡Éèí =∞Ç¨ãÖ™ê÷<£ „@ãπì
9-102, ãÖQÆ=∞O ^ŒQ~æÆ ,° NˆH`„∆ « QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O, JÑ¶Ö˚¨ Ñò Ó¨ ~ü `åÅ∂HÍ, QÆ∞Åƒ~åæ lÖÏ¡, Hõ~åfl@Hõ.
& 08470-290255, 09611216234.
www.sreepadavallabhamahasamstantrust.org
hhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh
ã¨=∞~°Ê}
U_»∞ YO_»=ÚÅ =¸_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ
QÆ∞~°∞x Hõ#flq∞#fl ^˘~°HõÔ~=~°∞
Dâ◊fi~°∞O_»∞ `«Åz Uq∞ KÕÜ«∞_»∞
QÆ∞~°∞_»∞ `«Åz<Õx [~°∞QÆ∞#xfl
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x=∞Oz=∂@
Pf‡Ü«ÚÖˇ·# ^Œ`«ÎQÆ∞~°∞ |O^èŒ∞=ÙÅO^Œ~°‰õΩ q#Ü«∞ Ñ¨Ó~°fiHõ=O^Œ#=ÚÅ∞!
ÉèÏ~°`«^Õâ◊=Ú Ü≥∂QÆÉèí∂q∞. =∂#=ÙÅ‰õΩ „|Ç¨Ï‡`«fi=Ú#∞, J=∞$`«`«fi=Ú#∞ JOkOK«∞#k
Ü≥∂QÆq^Œº. Jk QÆ∞~°∞=ÚY`«ó =∂„`«"Õ∞ JOkOK«|_»∞`«∞Ok. XHõ¯ ÉèÏ~°`«^Õâ◊OÖ’<Õ QÆ∞~°∞t+¨º
™êO„Ñ¨^•Ü«∞O Ñ¨\+˜ Oª̈ QÍ "≥Å∞Q˘O^Œ∞K«∞#flk. Ü≥∂QÆq^Œº‰õΩ Jkèëêª#^Õ=`« Ü≥∂QÆ<å^è∞Œ _≥#· ^Œ`∞« _Î !Õ
ã¨$+≤ãì u÷≤ ÅÜ«∞Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ „u=¸~°∞ÅÎ ∞ Ö’Hõ=ÚÖ’ ÃÑ^Œ"Ì å~°∞. J~Ú`Õ „u=¸~°∞ÅÎ ∞ XHõ =∞Ç¨„Ñ¨[˝
(Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=Ú) Ü≥ÚHõ¯ ãÖHõÅÊ=Ú ##∞ãïOz "åi xˆ~Ìt`« HÍ~°º=ÚÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«∞K«∞<åfl~°∞.
k=º"≥∞ÿ# P =∞Ç¨„Ñ¨[˝ÜÕ∞ ^Œ`«∞Î_»∞. Hõ#∞Hõ JO^ŒiHõ#fl ÃÑ^ŒÌ ^Œ`«∞Î_Õ! JO^ŒiHõO>ˇ q∞H˜¯e ÃÑ^ŒÌÜ≥ÿ∞#
"åix ''QÆ∞~°∞=Ù—— JO\Ï~°∞. HÍ|\˜ì ^Œ`™Î« êfiq∞ UÔHH· õ QÆ∞~°∞=Ù. x~åHÍ~° x~°∞}æ Ñ¨Ó~°‚ Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡`«`fi« =Ú
Ü≥∂QÆ=Ú#∞ „Ñ¨™êkOK«∞@ÔH· J„u, J#ã¨∂Ü«∞ ^ŒOÑ¨`«∞Å‰õΩ, `«^•fi~å ã¨=∞ã¨Î=∂#"åoH˜ ^Œ`«Î"≥∞ÿ
™êHÍ~°OQÍ Pq~°ƒùqOzOk. JO^Œ∞ˆH ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_Õ PkQÆ∞~°∞=Ù, „`≥·Ö’HõºQÆ∞~°∞=Ù, qâ◊fiQÆ∞~°∞=Ù!
ã¨=∞ã¨Î ^èŒ~°‡=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, =∞`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, ã≤^•úO`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞ ã¨fi„Ñ¨HÍâ◊=Ú`À
"≥Å∞Q˘O^Œ∞"å_»∞ ^Œ`∞« _Î !Õ r=ÙÅ Jcè+=ì¨ ÚÅ∞, Jaè~∞° K«∞Å#∞ |\˜,ì PÜ«∂ ã≤`÷ ∞« Å#∞ |\˜,ì "å\˜Ü∞« O^Œ∞
aè#fl aè#fl `«`«fi=ÚÅ∞QÍ `ÀK«∞"å_»∞ ^Œ`«∞Î_Õ! "å\˜ =∂@∞# ^•yÜ«ÚO_Õ UHõ`«fi=¸ ^Œ`«∞Î_Õ!
ã¨=∞ã¨Î ^Õq ^Õ=`å ã¨fi~°∂Ñ¨=ÚÅ^•fi~å Ñ¨Ó[Å#∞, ™ÈÎ„`«=ÚÅ#∞ JO^Œ∞H˘x J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞"å_»∞
^Œ`«∞Î_Õ! ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œe ã¨=∞ã¨Î ã¨^Œ∞æ~°∞ ã¨fi~°∂Ñ¨=ÚÅ ^•fi~å *Ï˝#=Ú#∞, Ü≥∂QÆ=Ú#∞, "≥∂Hõ∆=Ú#∞
J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞#n ^Œ`«∞Î_Õ! |Ç≤Ï~°∞‡Y ™ê^èŒ‰õΩ_≥·<å, JO`«~°∞‡Y ™ê^èŒ‰õΩ_≥·<å "åx Ü≥∂QÆˆH∆=∞=ÚÅ∞
ã¨^• Hõx ÃÑ\˜ìÜ«ÚO_»∞"å_»∞ ^Œ`«∞Î_Õ! ^Œ`«∞Î_»∞ ã¨~°fi`«O„`«ã¨fi`«O„`«∞_»∞.Jxfl P^è•ºu‡Hõ
™ê^èŒ<å=∂~°æ=ÚÅ∞ ^Œ`«∞Îx P^è•~°OQÍ „Ñ¨=iÎÅ∞¡K«∞#flq. JO`ÕHÍx PÜ«∞#H˘Hõ xiÌ+¨ì"≥∞ÿ#
q^è•#=∞#∞#k ÖË^Œ∞.
W\˜ì ã¨~fi° ã¨=∞#fiÜ«∂`«‡Hõ =∞Ç¨ÏŸ#fl`« *Ï˝#=Ú HõeÜ«ÚQÆOÖ’ Ö’Ñ≤OK«∞K«∞#flk. HõeÑ¨Ù~°∞+¨µ_»∞
‰õÄ_® W\©=Å H˘xfl QÆ∞~°∞ ~°∂Ñ¨=ÚÅ∞ ^èŒiOz, qq^èŒ =∞`«=ÚÅ, ™ê^èŒ<å=∂~°æ=ÚÅ, QÆ∞~°∞=ÙÅ
3
=∞^èŒº ÉèË^èŒ ÉèÏ==ÚÅ#∞ ã¨$+≤ìOz, Z=iH˜ "å~°∞, "å~°∞ JOkOKÕ^Õ ã¨~Àfi#fl`«"≥∞ÿ# #∂`«#
=∂~°=æ ∞x „Ñ¨Kå~°O KÕã∂¨ ,Î =¸Å`«`fi« =Ú q_çz =Ú~îå`«`fi« =Ú#∞ #∂iáÈã¨∂,Î J<ÕHõ =~°=æ ÚÅ∞QÍ
q_»nã¨∂Î J=∂Ü«∞Hõ Éèí‰õΩÎÅ#∞ „Éèí+¨µì Ñ¨\˜ìã¨∞Î<åfl_»∞. qâ◊fiã¨"≥∞ÿHõº`«‰õΩ, qâ◊fi„¿Ñ=∞‰õΩ, qâ◊fiâßOuH˜
`«^•fi~å ã¨<å`«# ^èŒ~°‡=Ú#‰õΩ Ç¨x Hõeyã¨∞Î<åfl_»∞. W\˜ì qÑ¨`«¯~°Ñïã≤÷`«∞Å #∞O_ç Éèí‰õΩÎÅ#∞
|Ü«∞@ Ñ¨_»"≥Ü«∞º_®xH˜ – k=ºr=#∞Å∞, ÉèÏQÆ=`À`«Î=ÚÅ∞, ãÖ`ü„âı+¨µªÅ∞, ^Œ`«ÎQÆ∞~°∞ÉèíH˜Î
„Ñ¨Kå~°nH˜∆`«∞Å∞, ã¨=∞~°ú ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞, ^Œ`åÎ=^èŒ∂`« NNN ™êfiq∞ t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*òQÍ~°∞,
=∂ NQÆ∞~°∞K«~°}¿ã"åã¨q∞u ÉèíHõÎ |$O^Œ=Ú#∞, ^Œ`«∞Îx, ^Œ`«Î `«`«fi=Ú#∞, ^Œ`«ÎÉèíH˜Îx,
^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ#∞, ^Œ`QÎ« ∞Æ ~°∞=∂~°=æ Ú#∞ ÑïK«Ü∞« =Ú *Ë¿ã „QÆO^ä=Œ Ú#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕã≤ JOkOK«_"» ∞Õ
`«Hõ∆} Hõ~°Î=º=∞x P^ÕtOz<å~°∞. ^•xH˜ J=ã¨~°"≥∞ÿ# „Ñ¨KÀ^Œ#=Ú#∞, k"åºjã¨∞ûÅ#∞ =∂‰õΩ
JOkOKå~°∞. "å\˜ Ñ¶ë`«"≥∞ÿ# D ''J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î—— J<Õ „QÆO^äŒ=Ú#∞
QÆ∞~°∞Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ ã¨q#Ü«∞=ÚQÍ ã¨=∞iÊã¨∞Î<åfl=Ú. D „QÆO^äŒ Ñ¨~î°#=Ú ^•fi~å, WO^Œe q+¨Ü«∞=ÚÅ
=∞##=Ú ^•fi~å ^Œ`«∞Îx QÆ∞iOz, ^Œ`«Î `«`«Îfi=Ú QÆ∞iOz, ã¨`«º"≥∞ÿ# QÆ∞~°∞=∂~°æ=ÚQÆ∞iOz, ^Œ`«Î
™êO„Ñ¨^•Ü«∞=Ú#‰õΩ K≥Ok# =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ QÆ∞iOz, J=^è∂Œ `«``« fi« =Ú QÆ∞iOz, x["≥∞#ÿ QÆ∞~°∞=ÙÅ∞
ZÖÏ LO\Ï~°<Õ q+¨Ü∞« =ÚÅÖ’ K«H¯õ \˜ J=QÍÇ¨Ï# HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. WO^Œ∞‰õΩ aè#flOQÍ =º=Ç¨Ïiã¨∞#Î fl
QÆ∞~°∞=ÙÅ q+¨Ü«∞OÖ’ Éèí‰õΩÎÅ∞ *ÏQÆ~°∂Hõ`« =Ç≤ÏOK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ^Œ`åÎ=^èŒ∂`« N™êfiq∞
t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*òQÍi k=º„Ñ¨}ÏoHõ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞ÎOk. áêÑ¨Hõ~°‡Å Ñ¶ë`«=Ú H©∆} ^Œâ◊‰õΩ
=zÛ#Ñ¨C_»∞, Ñ¨Ù}ºHõ~°‡Å∞ ã¨`«Êùe`«=Úe=fi<å~°OaèOz#Ñ¨C_»∞ =∂„`«"Õ∞ =∂#=ÙÅÖ’ ^Œ`«Î ÉèíH˜Î
L^Œ~Úã¨∞ÎOk. J\˜ì â◊√Éèíã¨=∞Ü«∞O =∞#O^Œ~°‰õΩ Pã¨#fl"≥∞ÿO^Œ#_®xH˜ x^Œ~°≈#"Õ∞ D „QÆO^äŒ=Ú
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’xH˜ ~å=_»O. Ñ¨Ó~°‚QÆ∞~°∞ ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# ^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=Ù D „QÆO^äŒ~°∂ÑÖÖ’ =∞~À™êi
=∞#‰õΩ^Œ`"Î« ∞≥ #ÿ D QÆ∞~°∞Ñ¨Ói‚=∞ k#O z~°ã‡¨ ~°}Ü
© ∞« "≥∞#ÿ k. WHõ#∞O_ç „Ñü Ñ¨Ói‚=∞ QÆ∞~°∞Ñ¨Ói‚=∞ÜÕ∞!
^Œ`«Î, ™ê~Ú, t"å#O^Œ=∞Ç¨Ï~å*òÅ k=ºPjã¨∞ûÅ∞ =∞#ÃÑ· ZÅ¡"Õà◊ÖÏ =i¬OKåÅx,
^Œ`«ÎQÆ∞~°∞=∂~°æ=ÚÖ’ #_çÑ≤OKåÅx „áêi÷ã¨∞Î<åfl=Ú. QÆ∞~°∞Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ ZO`À LÑ¨Ü«ÚHõÎ"≥∞ÿ# D
„QÆ O ^ä Œ = Ú#∞ ã¨ O Hõ Å #O KÕ ~ ÚOz# ^Œ ` åÎ = ^è Œ ∂ `« N™êfiq∞t"å#O^Œ =∞Ç¨ Ï ~å*ò Q Íi
k=ºK«~°}Ï~°qO^Œ=ÚÅ‰õΩ =∞~À™êi Hõ$`«[˝`åaè=O^Œ#=ÚÅ∞ ã¨=∞iÊã¨∞Î<åfl=Ú.
N ã¨~°fil`ü <å=∞ ãÖ=`«û~° N QÆ∞~°∞K«~°} ¿ã"åã¨q∞u

Pëê_è»áœ~°‚q∞ (QÆ∞~°∞áœ~°‚q∞) Náê^Œ =Å¡Éíè =∞Ç¨ãÖ™ê÷<£ „@ãπì
k. 29–7–2007.
4
[Ü«∞QÆ∞~°∞^Œ`«Î! [Ü«∞™ê~Ú<å^èŒ! [Ü«∞QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ! [Ü«∞t"å#O^Œ!
J=^èŒ∂`« zO`«#
^è•º#=¸ÅO QÆ∞~À~°∂‡iÎó
Ñ¨Ó*Ï=¸ÅOQÆ∞~ÀóÑ¨^Œ"£∞ I
=∞O„`«=¸ÅO QÆ∞~À~åfiHõº"£∞
"≥∂Hõ∆=¸ÅO QÆ∞~Àó Hõ$áê II
QÆ∞~°∞„|Ç¨Ï‡ QÆ∞~°∞ifi+¨µ‚ó QÆ∞~°∞^Õ"À =∞¿ÇÏâ◊fi~°ó I
QÆ∞~°∞™êH∆Í`ü Ñ¨~°O„|Ç¨Ï‡ `«Ãã·‡ N QÆ∞~°"Õ #=∞óII
^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞O „|Ç¨Ï‡q^•º ãÖ"Õ^•º#O^Œ q„QÆÇ¨Ï"£∞ I
„uÑ¨<åfl~åÜ«∞}ÏHÍ~°O ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞=Úáêã¨‡¿ÇÏ II
ã¨^• ã¨`«ûfi~°∂ÑÖ z^•#O^ŒHõO^Œ"£∞
[QÆ`«ûOÉèí=™ê÷# ãÖÇ¨~° ¿ÇÏ`«∞"£∞ I
ã¨fiÉèíˆHÎK«ÛùÜ«∂ =∂#∞+Ö ^Œ~°≈Ü«∞O`«"£∞
#=∞g∞â◊fi~°O ã¨^Œ∞æ~°∞O ™ê~Ú<å^èŒ"£∞ II
QÆ∞~°∞áê^Œ∞HÍÑ‘~î° q~ål`« ^Œ`åÎ=^èŒ∂`«O
„|Ç¨Ï‡ ã¨=∞~°ã¨ ã¨<å‡~°æ âßOu^Œ∂`«O
x~°`åyfl ¿ã=#O áêÑ¨Hõ~°‡ q^•Ç≤Ï#O
z^•#O^Œ~°∂ÑÖ =O^Õ t"å#O^Œ ã¨^Œ∞æ~°∞"£∞ II
FO „^•O N ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∂Ü«∞ #=∞ó
FO „^•O N áê^ŒN=Å¡ÉèÏÜ«∞ #=∞ó
FO „^•O N #$ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fi`≥·º #=∞ó
FO „^•O N =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞"Õ #=∞ó
FO „^•O N ™êfiq∞ ã¨=∞~å÷Ü«∞ #=∞ó
FO „^•O N ™ê~Ú <å^è•Ü«∞ #=∞ó
FO „^•O N "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fi`≥·º #=∞ó
FO „^•O N QÆ*Ï#<åÜ«∞ #=∞ó
FO „^•O N `åAnÌ<£ ÉÏÉÏÜ«∞ #=∞ó
FO „^•O N QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏÜ«∞ #=∞ó
FO „^•O N ™êfiq∞ t"å#O^Œ QÆ∞~°"Õ #=∞ó
^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ ã¨=∂~°OÉèÏO ™ê~Ú<å^èŒ =∞^èŒº=∂O
™êfiq∞ t"å#O^Œ Ñ¨~°ºO`«O =O^Õ QÆ∞~°∞ Ñ¨~°OÑ¨~åO
5
q+¨Ü«∂#∞ „Hõ=∞}˜Hõ
Ñ¨Ù@
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î 5
ã¨$+≤ì„Hõ=∞O 7
Ñ¨Ù~å}ÏÖ’¡ ^Œ„`å„`ÕÜ«Ú_»∞ 9
J„u J#ã¨∂Ü«∞Å∞ – ~°Ç¨Ï™êº~°÷O 14
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ – HÍÅ=Ú – YQÀà◊ãÖ|O^èŒ=Ú 16
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ – <å=∞øz`«º=Ú 18
^Œ`«Î=∞O„`«c[=Ú – qt+¨ì`« 20
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Úx ã¨fi~°∂Ñ¨ ã¨fiÉèÏ==ÚÅ∞ 22
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ – ÑÖK«=∂„â◊=∞O 25
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú}Ë‚ ZO^Œ∞‰õΩ P~åkèOKåe? 27
^Œ`«Î ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=Ú – P`«‡^è•º#=Ú 30
^Œ`åÎ=`å~° "≥·Éèí==Ú 32
Náê^Œ N=Å¡Éèí∞Å∞ 34
Náê^Œ=Å¡Éèí∞Å∞ – ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ `«`«Îfi~°Ç¨Ïã¨º=Ú 46
N #$ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu 54
=∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù 60
™êfiq∞ ã¨=∞~°÷ (JHõ¯ÖòHÀ@ =∞Ç¨Ï~å*ò) 67
™ê~Ú<å^èŒ∞_»∞ 76
N"åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fif (>ˇOÉË™êfiq∞) 83
N QÆ*Ï## =∞Ç¨Ï~å*ò 95
Ç¨Ï[~°`ü `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ 102
N ã≤^Õúâ◊fi~ü ãÖ`ü QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ 107
^Œ`åÎ=^èŒ∂`« N ™êfiq∞ t"å#O^Œ=∞Ç¨Ï~å*ò 120
N +≤i_ç™ê~Ú QÆ∞~°∞áê^Œ∞HÍÑ‘~î°O 122
^Œ`åÎ=^èŒ∂`« N™êfiq∞ t"å#O^Œ=∞Ç¨Ï~å*òQÍi `«`«Îfi=Ú – ãÖ^Õâ◊=Ú 129
N t=t"åh Ñ‘~î°=Ú, NˆH∆„`« QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O 136
ã¨^Œ∞æ~°∞K«i„`«Å Ñ¨~î°<å=â◊ºHõ`« 139
q[˝Ñ≤Î 142
QÆ∞~°∞^Õ= =∞OQÆà◊Ç¨~°u 144
6
ã¨$+≤ì „Hõ=∞O
=∞Ç¨„Ñ¨àÜ
◊ ∂« #O`«~O° XHõ k=º `Õ*’=∞O_»ÅO „Ñ¨HÍtOzOk. ^•xÖ’ âßfiâ◊fi`«"∞≥ #ÿ QÀÖ’HõO,
^•xH˜ Ü«∂Éè·ˇ Ü≥∂[<åÅ ^Œ∂~°OÖ’ ^ŒH} ∆˜ ÉèÏQÆOÖ’ "≥‰· Ωõ O~îO°î , "å=∞ ÉèÏQÆOÖ’ t=Ö’HõO L<åfl~Ú.
D =¸_»∞ Ö’HÍÅ∞ ÅÜ«∞O HÍ=Ù. QÀÖ’Hõ=∞<Õ D Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡Ö’HõOÖ’ ^ÕnÑ¨º=∂#OQÍ „Ñ¨HÍtOKÕ
Ñ¨~°O*’ºu =∞^èŒºÖ’ x`«ºã¨`«º Jq<åt, ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú, ˆH=Å Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡"≥∞ÿ# NHõ$+¨‚
Ñ¨~=° ∂`«‡ q~ålÅ∞¡`∂« LO\Ï_»∞. "≥‰· Ωõ O~îO° Ö’ N=∞Ç¨ÅH©‡∆ ã¨"∞Õ `«OQÍ N=∞<åfl~åÜ«∞}∞_»∞O\Ï_»∞.
t=Ö’HõOÖ’ L=∂ã¨Ç≤Ï`«OQÍ ã¨^•t=Ù_»∞ LO\Ï_»∞. P Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ qâ◊fi=ÚÅhfl ã¨~°fiâ◊¥#º"≥∞ÿ
LO_»@O K«∂Kå_»∞. ã¨$+≤ì KÕ^•Ì=∞<Õ ãÖHõÅÊO HõeyOk. "≥O@<Õ PÜ«∞# Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞, „Ñ¨Hõ$uÜ«∞<Õ
Ô~O_»∞ ~°∂áêÅ∞QÍ qÉèíHõÎ=∞Ü«∂º_»∞. P P^Œº„Ñ¨Hõ$uÜ≥ÿ∞# =∞Ç¨=∂Ü«∞ÜÕ∞ ~å^èŒ. P Ñ¨Ù~°∞+¨µ_Õ
NHõ$+¨µ‚_»∞. "≥Ú^Œ@ P Ñ¨Ù~°∞+¨µx ^ŒH˜∆} ÉèÏQÆ=Ú#∞O_ç [QÆ=ÚÅ‰õΩ =¸ÅHÍ~°}=ÚÖˇ·#
ã¨`«fi~°[ã¨Î"≥∂QÆ∞}ÏÅ∞ Ñ¨Ù\Ïì~Ú. P QÆ∞}ÏÅ#∞Oz =∞Ç¨Ï`«Î`«fi=Ú, JÇ¨ÏOHÍ~°O, ÑÖK«Éèí∂`åÅ∞,
â◊|Ì, ã¨Ê~°≈, ~°∂Ñ¨, ~°ã¨, QÆO^ä•Å∞ „Hõ=∞OQÍ L^ŒƒùqOKå~Ú. P ã¨QÆ∞} Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡Ö’ â◊OYK«„HõQÆ^•
Ñ¨^•‡Å∞ ^èiŒ Oz# N=∞<åfl~åÜ«∞}∞_»∞ [x‡OKå_»∞. P Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡ "å=∞ÉèÏQÆ=Ú#∞O_ç ã¨^• t=Ù_»∞,
<åaèHõ=∞ÅO #∞Oz Pk „|Ç¨Ï‡ L^Œ~ÚOKå_»∞. P Ñ¨~°=∂`«‡ =Hõ∆ã¨÷ÅO #∞Oz ^èŒ~°‡^Õ=`«
Pq~°ƒùqOzOk. =ÚY=Ú #∞Oz ã¨~°ã¨fiu, =∞#ã¨∞û #∞Oz N =∞Ç¨ÅH˜∆‡, =∞#‡^äŒ∞_»∞, |∞kú
#∞Oz Dâ◊fii, lÇ¨fi„QÆO #∞Oz ™êq„u „áê^Œ∞~°ƒqù OKå~°∞. NHõ$+¨µx‚ #∞O_ç (Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡) ã¨Åö #"≥∞#ÿ
ãÖHõÅÊâ◊H˜Î =∞Ç¨yfl ~°∂ÑÖÖ’ "≥Å∞=_ç [Å=ÚÖ’ Ñ¨_çOk. ã¨Ç¨Ï„ã¨=~°¬=ÚÅ J#O`«~°O Jk
=∞Ç¨O_»~°∂ÑÖ ^•eÛOk. J^Õ Ç≤Ï~°}‡Ü«∂O_»O. JO^Œ∞Ö’ #∞Oz q~å\ò Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ Ñ¨Ù@∞ìH˘x
=KåÛ_»∞. PÜ«∞# â◊s~°OÖ’ Zxfl ~À=∞‰õÄáêÅ∞<åflÜ≥∂ Jxfl „|Ç¨‡O_®Å∞ D qâ◊fiOÖ’ L<åfl~Ú.
D q~å\ò Ñ¨Ù~°∞+¨µ_Õ =∞Ç¨ q+¨µ‚=Ù. PÜ«∞# ã¨^•=∞Ç¨~°‚= [ÅOÖ’ â◊Ü«∞xOz LO\Ï_»∞.
ã¨~fi° qâ◊fi=ÚÅ‰õÄ PÜ«∞<Õ P^è•~° Éè∂í `«∞_»∞. PÜ«∞# Ñ¨=oOz L#flÑ¨C_»∞ PÜ«∞# Hõ~=‚° ∞Å=Ú#∞O_ç
=∞^èŒ∞ÔH·@Éèí∞Å<Õ ~åHõ∆ã¨∞Å∞ „Ñ¨ÉèíqOKå~°∞. "å~°∞, `«# <åaèHõ=∞ÅO #∞Oz =zÛ# „|Ç¨Ï‡ ÃÑ·H˜
^ŒO_≥uÎ~åQÍ, PÜ«∞# "åix ãÖÇ¨ÏiOKå_»∞. "åà◊§ "Õ∞^èŒã¨∞û`À<Õ D "Õ∞kx U~°Ê_çOk. W^ŒO`å
"≥Ú^Œ\˜^≥·# „|Ç¨Ï‡ HõÅÊOÖ’ [iyOk. `«~åfi`« =~åÇ¨ÏHõÅÊ=ÚÖ’ "Õ∞kx [Å=ÚÖ’ =ÚxyáÈ`Õ
N =∞Ç¨q+¨µ‚=Ù =~åÇ¨ÏO ~°∂ÑÖ ^èŒiOz P Éèí∂q∞x L^ŒúiOKå_»∞. Ñ¨^Œ‡HõÅÊOÖ’ ã¨$+≤ìHõ~°ÎÜ≥ÿ∞#
„|Ç¨Ï‡ N =∞Ç¨q+¨µ=‚ Ù <åaèH=õ ∞ÅO #∞Oz [xOz „|Ç¨Ï‡Ö’HõO =~°‰Ωõ L#fl „uÖ’HÍÅ∞ ã¨$lOKå_»∞.
„|Ç¨Ï‡Ö’HõO ÃÑ·#∞#fl "≥·‰õΩO~î°O, t=Ö’HõO, QÀÖ’HõO k=º"≥∞ÿ# x`«ºÖ’HÍÅ∞.
„|Ç¨Ï‡ ã¨Ç¨Ï„ã¨ k=º=~°¬=ÚÅ∞ `«Ñ¨ã¨∞ûKÕã≤, Jcè+¨ìã≤kú á⁄Ok "≥Ú^Œ@ "Õ∞kx (Éèí∂q∞x)
ã¨$+≤ìOz# `«~åfi`« ã¨∞"Õ∞~°∞=Ù, ÔH·ÖÏã¨=Ú, =∞ÅÜ«∞=Ú, Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞O, L^ŒÜ«∂K«ÅO, J™êÎK«ÅO,
ã¨∞"ÕÅ=Ú, QÆO^èŒ=∂^Œ#=Ú J<Õ Zxq∞k =∞Ç¨ Ñ¨~°fi`«=ÚÅ∞, W`«~° Ñ¨~°fi`«=ÚÅ#∞ ã¨$lOKå_»∞.
7
J\Ï¡ˆQ ã¨Ñ¨Îã¨=Ú„^Œ=ÚÅ#∞, #^Œ∞Å#∞ ã¨$+≤ìOKå_»∞. ã¨Ñ¨ÎnfiÑ¨=ÚÅ∞ ã¨$lOKå_»∞. "Õ∞~°∞Ñ¨~°fi`«O
g∞^Œ L#fl Zxq∞k tY~åÅÃÑ· Zxq∞k Ñ¨Ù~åÅ#∞ J+¨ìkHÍÊÅ‰õΩÅ HÀãÖ xi‡OKå_»∞. Ñ¨~°fi`«
=¸ÅÉèÏQÆ"≥∞ÿ# áê`åà◊ #QÆ~°OÖ’ Pkâı+¨µ=ÙHÀãÖ, áê`åà◊ #QÆ~°O xi‡OKå_»∞. P Ñ¨~°fi`«O
g∞^Œ Éèí∂~À¡Hõ, Éèí∞=~À¡Hõ, ã¨fi~À¡Hõ, =∞Ç¨~À¡Hõ, [#Ö’Hõ, `«áÈÖ’Hõ, ã¨`«ºÖ’HÍÅ<Õ U_»∞ ã¨fi~åæÅ∞
xi‡OKå_»∞. P Ñ¨~°fi`« J^èÀ ÉèÏQÆOÖ’ J`«Å, q`«Å, ã¨∞`«Å, `«ÖÏ`«Å, =∞Ç¨`«Å, áê`åà◊,
~°™ê`«Å=ÚÅ<Õ U_»∞ áê`åàÏÅ∞ ã¨$lOKå_»∞. WÖÏ U_»∞ nfiáêÅ`À, U_»∞ ã¨fi~åæÅ`À, U_»∞
áê`åàÏÅ`À q~ålÅ∞¡`∞« #fl ^•<Õfl =∞#O '„|Ç¨‡O_»O— JO@∞<åflO. Wk „|Ç¨Ï‡ Ü≥ÚHõ¯ JkèHÍ~åxH˜
Ö’|_ç LO@∞Ok. N =∞Ç¨ q+¨µ‚=Ù‰õΩ (q~å\ò Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞) Zxfl ~À=∞ ‰õÄÑ¨=ÚÅ∞#fl"À, Jxfl
„|Ç¨‡O_»=ÚÅ∞ PÜ«∞# ~À=∞ ‰õÄÑ¨=ÚÅÖ’ L#flq. XH˘Hõ¯ „|Ç¨‡O_»OÖ’ „|Ç¨Ï‡, q+¨µ‚, t=Ù_»∞,
^Õ=`«Å∞ LO\Ï~°∞. D ã¨$+≤ì „Hõ=∞O „|Ç¨Ï‡ "≥·=ã¨fi`« Ñ¨Ù~å}=ÚÖ’ =i‚OK«|_çOk.
D ã¨$+≤ì „Hõ=∞=Ú#∞ qq^èŒ Ñ¨Ù~å}=ÚÅ∞ `«=∞^≥#· qq^èŒ Ñ¨^`úŒ ∞« ÅÖ’ "≥Å_¡ Oç Kå~Ú. W^ŒO`å
™ê=∂#º"≥∞ÿ# JÅÊ™ê÷~Ú ÉèÏ=# =∂„`«"Õ∞. ˆH=ÅO =∂Ü«∂„Ñ¨ÉèÏ=O. P Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ ã¨$+≤ìOKåÅx
"≥Ú^Œ@ Ô~O_»∞QÍ =∂i, P `«~åfi`« J<ÕHõ=∞Ü«∂º_»∞. D `«`«fi~°Ç¨Ïã¨º=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK«#O`« =~°‰õΩ
aè#fl`«fi ^Œ$+≤ìÖ’ „=∞yæáÈ=Åã≤#^Õ. D aè#fl`«fiOÖ’x UHõ`«fi ^Œ~°≈#=Ú „Ñ¨™êkOK«∞@ˆH
*Ï˝#ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# ^Œ`åÎ=`å~°O =zÛOk. =¸_»∞ =¸~°∞ÎÅ∞, =¸_»∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ `«#"Õ#x,
„uQÆ∞}Ï`«‡‰õΩ_»∞, „uQÆ∞}Ïf`«∞_»∞ `å<Õ#x, <å=∞~°∂Ñ¨ ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ#, z^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ#
Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=Ú `å<Õ#x *Ï˝# „Ñ¨É’^èŒO K≥Ü«∞º\ÏxˆH QÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«ÎQÍ P Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ J=`«iOKå_»∞.
D ã¨=∞ãÎ̈ ã¨$+≤Hì ˜ =¸Å`«`fi« O ^Œ`åÎ„`ÕÜÚ« Å"å~°∞. 33 HÀ@¡=∞Ok ^Õ=`«Å∞, ã¨=∞ãÎ̈ r=ÙÅ∞,
J<ÕHõ HÀ@¡ „|Ç¨‡O_»=ÚÅ∞ PÜ«∞# Ü«∞O^Õ L#flq. PÜ«∞# =Å¡<Õ â◊H˜Î =O`«=ÚÅ∞ K≥·`«#º
=O`«=ÚÅ=Ù`«∞#flq. U ^Õ=`« <å~åkèOz##∞ P P~å^èŒ# PÜ«∞#ˆH K≥O^Œ∞`«∞Ok. PÜ«∞##∞
P~åkè¿ãÎ ã¨=∞ã¨Î ^Õ=`«Å#∞ P~åkèOz#>Ë¡ J=Ù`«∞Ok. HÀ\Ï#∞HÀ@¡ „|Ç¨‡O_»=ÚÅO^ŒO`«\Ï
"åºÑ≤Oz LO_ç, ^•xx Ju„Hõq∞Oz L#fl UÔH·Hõ `Õ*’ =∞Ç¨~åt ^Œ`«∞Î_»∞. PÜ«∞# QÆ∞iOz
rq`«=∞O`å „â◊q∞Oz `≥Å∞ã¨∞H˘<åfl P `≥Å∞ã¨∞H˘#flk Ñ¨~°=∂}∞=ÙÖ’x ã¨Ç¨Ï„™êOâ◊=Ú ‰õÄ_®
HÍ*ÏÅ^Œ∞.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
V
8
Ñ¨Ù~å}ÏÖ’¡ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞
ÉèÏQÆ=`«OÖ’ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ q+¨µ‚=ÙÜ≥ÚHõ¯ W~°"≥· XHõ¯\˜ J=`å~°=ÚÅÖ’ P~°=kQÍ#∞,
N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x bÖÏ=`å~åÖ’¡ <åÅ∞QÆ=kQÍ#∞ K≥ÑÊ¨ |_çOk. ^Œ`åÎ=`å~°O ^Œâß=`å~°=ÚÅHõO>ˇ
ZO`À Ñ¨Ù~å`«#"≥∞ÿ#k. Jxfl J=`å~°=ÚÅ∞ `«=∞‰õΩ xˆ~ÌtOÑ¨|_ç# HÍ~°º=Ú Ñ¨ÓiÎ KÕã¨∞H˘x,
Ö’HõO#∞O_ç x„+¨¯q∞OKå~Ú. ^Œ`åÎ=`å~°O =∂„`«O x`«ºã¨`åº=`å~°OQÍ q~ålÅ∞¡`«∞#flk. Wk
^Œ∞+¨µìÅ#∞ ãÖÇ¨ÏiOK«∞@‰õΩ QÍHõ, ^Œ∞+¨ìÉèÏ"åxfl ~°∂Ñ¨Ù=∂Ñ≤ [#∞ÅO^Œix *Ï˝# „Ñ¨É’^èŒO`À
ã¨<å‡~°Qæ Í=ÚÅÜÕ∞º@@∞¡ KÕÜ∞« \ÏxH˜ =zÛ# qÅHõ}∆ J=`å~°O. U J=`å~°=¸iÎH˜ ÖËx ''QÆ∞~°∞^Õ=——
J#fl qâı+¨}O ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ "åiH˜ =∂„`«"Õ∞ LOk.
„|Ç¨Ï‡ =∂#ã¨Ñ¨Ù„`«∞Öˇ·# =∞Ç¨Ï~°∞¬ÅÖ’ J„u XHõ~°∞. Hõ~°Ì=∞ „Ñ¨*ÏÑü ^Õ=Ç¨˙u ^ŒOÑ¨`«∞Å‰õΩ

[x‡Oz# #=Hõ#ºÅÖ’ XHõ~Ô #· J#ã¨∂Ü«∞ J„u =∞Ç¨Ïi¬H˜ ÉèÏ~°ºÜ≥∞ÿ #k. „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ `«#‰õΩ=∂~°∞_≥#·
J„u =∞Ç¨Ïi¬x Ñ≤Åz ã¨$+≤ì „H˜Ü«∞Ö’ `«#‰õΩ ™êÜ«∞O K≥Ü«∞º=∞x HÀÔ~#∞. J„u P â◊H˜Îx
ãÖáêkOK«∞@‰õΩ ÉèÏ~åº ã¨Ç≤Ï`«OQÍ |∞∞H∆Í„k Ñ¨~°fi`«=ÚÃÑ·H˜ áÈ~Ú J<ÕHõ â◊`«ãÖ=`«û~°=ÚÅ∞
Hõ~îÀ~° nHõ∆`À f„=OQÍ `«Ñ¨ã¨∞û KÕâß_»∞. PÜ«∞# â◊s~°O #∞O_ç `«áÈyfl *ÏfiÅÅ∞ |Ü«∞Å∞^Õi
=ÚÖ’¡HÍÅ#∞ ^ŒÇ≤ÏOz"ÕÜ«∞™êQÍ~Ú. Jk K«∂z „u=¸~°∞ÎÅ∞ PÜ«∞# "åOKè« ã¨Ñ¶¨ÅO K≥Ü«∂ºÅx
J„u =∞Ç¨Ïi¬=ÚO^Œ∞ „Ñ¨`«ºHõ∆=∞Ü«∂º~°∞. J„u Pâ◊Û~°º=Ú`À, ''Ñ¨Ù„`åiú<≥· x~°∞æ}"≥∞ÿ# UHõ`«fi=Ú#∞
^è•ºx¿ãÎ „u=¸~°∞ÎÖˇ·# g∞~°∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOKåˆ~q∞\˜?—— J<åfl_»∞. ^•xH˜ „u=¸~°∞ÎÅ∞ ''=ÚhO„^•!
h=Ù J„u"≥·<å XHõ „Ñ¨`ÕºHõ ãÖHõÅÊ=Ú`À ã¨QÆ∞}OQÍ<Õ ^è•ºxOKå=Ù HÍ|\˜ì =ÚQÆ∞æ~°O =KåÛO.
h‰õΩ ^Œ`«Î=∞=Ù`«∞<åflO. =∂ JOâ◊Å=Å¡ h‰õΩ =ÚQÆ∞æ~°∞ ‰õΩ=∂~°∞Å∞ Ñ¨Ù\˜ì Ö’Hõ qMÏº`«∞Öˇ· hÜ«∞âßxfl
^Œâ◊kâ◊ÖÏ qãÎ̈iOÑ¨*Ë™êÎ~°∞. â◊√ÉèíO Éèí∂Ü«∂`ü—— Jx ÑëH˜ J^Œ$â◊º=∞Ü«∂º~°∞. „|Ç¨‡O_»Ñ¨Ù~å}OÖ’
^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ [##=Ú#‰õΩ HÍ~°}"≥∞ÿ# ÃÑ· =$`åÎO`«"Õ∞ HÍ‰õΩO_» =∞~À Ô~O_»∞ =$`åÎO`«=ÚÅ∞ ‰õÄ_®
K≥Ñ¨Ê|_ç#q.
„Ñüëêì#Ñ¨Ù~°OÖ’ ‰õΩ+¨µª "åºkè Ñ‘_»∞`«∞_≥·# H“t‰õΩ_»<Õ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞O_Õ"å_»∞. Ñüx
Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞xHõ<åfl q∞#flQÍ P~åkèOKÕ =∞Ç¨™êkèfiÜ≥ÿ∞# ã¨∞=∞u J`«x ÉèÏ~°º. J`«#∞ WO\˜
=ÚO^Œ∞#∞O_ç áÈ=ÙK«∞#fl XHõ "Õâ◊º#∞ K«∂z P"≥∞ á⁄O^Œ∞ HÍ"åÅx ÉèÏ~°º#∞ "ÕkèOKå_»∞. ã¨∞=∞f
=∞Ç¨™êkèfi pHõ\˜ Ñ¨_®¤Hõ XHõ `«@ìÖ’ Éèí~°Î#∞ ‰õÄ~°∞ÛO_» Éˇ\˜ì `«ÅÃÑ· "≥∂ã¨∂Î |Ü«∞Å∞^ÕiOk.
^•iÖ’ KÕÜ«∞x `«Ñ¨CH˜ ~åAKÕ`« H˘é`« "ÕÜ«∞|_ç# =∂O_»=º =∞Ç¨=Úx „Ñ¨Hõ¯#∞O_ç "≥_»∞`«∞O>Ë
9
H“t‰õΩx HÍÅ∞ P =ÚxH˜ `«ye ÉÏ^è`Œ À qÅqÅÖÏ_ç P„QÆÇÏ¨ O`À ''<åH© ÉÏ^èŒ HõeyOz# ^Œ∞~å‡~°∞_æ ç
t~°ã∞¨ û ~ˆ Ñ¨Ù ã¨∂~Àº^ŒÜ∞« O HÍQÍ<Õ "Õ~Ú=ÚHõ¯Öˇá· È=Ù#∞QÍHõ!—— Jx â◊ÑO≤ Kå_»∞. Jk qx HõÅ`«Ñ_¨ #ç
ã¨∞=∞u ''ã¨∂~°∞º_»ã¨Å∞ L^Œ~ÚOK«‰õΩO_»∞QÍHõ!—— Jx „Ñü âßÑÖ WzÛ Éèí~°Î#∞ fã¨∞H˘x WO\˜H˜
uiy =zÛOk. =∞Ç¨Ñü„=`«Ü≥ÿ∞# ã¨∞=∞u âßÑÖ=Å¡ ã¨∂~Àº^ŒÜ«∞O PyáÈ~Ú [QÆ=∞O`å
JO^èŒHÍ~°|O^èŒ∞~°"≥∞ÿOk. ãÖ^è•º=O^Œ<åk x`«ºHõ~å‡#∞ëêì#=ÚÅ∞, „Hõ`«∞=ÙÅ∞ PyáÈÜ«∂~Ú.
„Ñ¨[ÅO`å Ç¨Ç¨HÍ~åÅ∞ KÕÜ∞« ™êQÍ~°∞. ^Õ=`«Å∞ D JHÍÅ „Ñ¨àÜ ◊ ∞« =Ú#∞ x"åiOK«=∞x „|Ç¨Ï‡#∞
HÀ~°QÍ ''Ñü„=`«âßÑÖ =Å¡ ã¨∂~Àº^ŒÜ«∞O PyáÈ~ÚOk Hõ#∞Hõ =∞m§ ã¨∂~Àº^ŒÜ«∞O HÍ"åÅO>Ë
=∞~À Ñü„=`« =ÖË¡ [~°QÍe. J„u =∞Ç¨Ïi¬ ã¨Ç¨Ï^èŒ~°‡Kåi}˜Ü≥ÿ∞# J#ã¨∂Ü«∞ =∞Ç¨Ñü„=`« P"≥∞#∞
„áêiúOK«O_ç. P"≥∞ D qÑ¨`∞« #Î ∞O_ç ~°HO∆˜ K«QÅÆ ^Œ∞—— Jx „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ K≥áêÊ_»∞. ^Õ=`«Å∞ J#ã¨∂Ü«∞
=∂`« # ∞ â◊ ~ ° } ∞"Õ _ ®~° ∞ . P"≥ ∞ ã¨ ∞ =∞u ^Œ Q Æ æ ~ ° ‰ õ Ω áÈ~Ú #K« Û K≥ Ñ ≤ Ê `« # âßÑ¨ = Ú#∞
LÑ¨ãÖÇ¨ÏiOK«∞H˘<Õ>@∞¡ KÕã≤ ã¨∂~Àº^ŒÜ«∞=∞ÜÕ∞º@@∞¡ KÕã≤Ok. ã¨∂~Àº^ŒÜ«∞OHÍQÍ<Õ H“t‰õΩ_ç
`«Å „|^ŒÖÌ ·ˇ =∞~°}O˜ Kå_»∞. "≥O@<Õ J#ã¨∂Ü«∂=∞Ç¨™êkèfi `«# áêu„=`«º â◊H`Î˜ À P H“tHõ„ÉÏÇ¨Ï‡}∞x
Ñ¨Ù#~°∞r˚q`«∞}‚˜ KÕã≤Ok. ‰õΩ+¨µª "åºkè #∞O_ç ‰õÄ_® q=ÚHÎ̃ HõeyOk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ „u=¸~°∞ÎÅ∞,
J™ê^èºŒ "≥∞#ÿ ^≥=· HÍ~°º=Ú#∞ `«# =∞Ç¨â◊H`Î̃ À ã¨∞<åÜ«∂ãÖQÍ ™êkèOz#O^Œ∞‰õΩ J#ã¨∂Ü«∞=∂`«#∞
=~°O HÀ~°∞H˘# =∞<åfl~°∞. JÑ¨C_®"≥∞ „u=¸~°∞ÎÅ∞ ‰õΩ=∂~°∞Å∞QÍ [x‡OKåÅx, ã¨~°fi=∂#"åo
^Œ∞óY x=$uÎÔH· Ü≥∂QÆ=Ú#∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOKåÅ<Õk `«#, `«#Éèí~°Î Ü≥ÚHõ¯ HÀiHõ Jx q#flqOzOk.
''`«^ä•ã¨∞Î!—— Jx ÑëH˜ „u=¸~°∞ÎÅ∞ JO`«~åú#=∞Ü«∂º~°∞.
=∞iÜ≥ÚHõ ãÖ^Œ~°ƒù=ÚÖ’ „u=¸~°∞ÎÅ∞ J#ã¨∂Ü«∂^Õq áêu„=`«º=∞Ç≤Ï=∞ Ñ¨sH˜∆OK« ^ŒÅz
Jukè ~°∂Ñ¨=ÚÅÖ’ =zÛ aèHÜ ∆õ ∂« zOz q=„ã¨Ü
Î ∞ÿ≥ =_çO¤ KåÅ<Õ +¨~`° ∞« ÃÑ\Ïì~∞° . JÑ¨C_»∞ P =∞Ç¨™êkèfi
`«#=∞Ç≤Ï=∞KÕ "åix tâ◊√=ÙÅ∞QÍ =∂iÛ PHõe fiÛ ÖÏeOzOk. JÑ¨C_»∞ „u=¸~°∞ÎÅ Ñ¨`«∞flÅ∞
=zÛ P"≥∞#∞ "Õ_»∞H˘#QÍ P tâ◊√=ÙÅ#∞ =∞~°Å „u=¸~°∞ÎÅ∞QÍ =∂iÛ JÑ¨ÊyOzOk. JÑ¨C_»∞
J„u =∞Ç¨Ïi¬ `«Ñ¨ã¨∞û #∞Oz =KåÛ_»∞. „u=¸~°∞ÎÅ∞ =~°O HÀ~°∞H˘#=∞x K≥Ñ¨ÊQÍ ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê#
HÀiˆH P"≥∞ q#flqOzOk.
H˘O`«HÍÅO QÆ_çzOk. XHõ~ÀA J„u =∞Ç¨Ïi¬ `«# `«Ñ¨ã¨∞û =ÚyOz, |∞∞`«∞™êfl`«Ü≥ÿ∞
„Ñ¨Hõ$uÖ’x Ñ¨q„`«`«#O\˜x `«#Ö’<Õ xÅ∞Ñ¨Ù‰õΩx „Ñ¨Hõ¯# ‰õÄ~°∞Û#fl J#ã¨∂Ü«∂^Õq =ÚYOÖ’H˜
J#∞~åQÆ gHõ∆}=ÚÅ#∞ „Ñ¨ãïOÑ¨ *Ëâß_»∞ J„u =∞Ç¨Ïi¬. "≥O@<Õ XHõ k=º `Õ[ã¨∞û JO^Œ~°∂
J=Ö’H˜ã∞¨ OÎ _»QÍ J#ã¨∂Ü«∂^Õq Ñ¨Ù~åHõ$`« Ñ¨Ù}º qâı+O¨ =Å¡ P"≥∞ â◊s~°OÖ’ „Ñ¨"tÕ Oz, QÆ~ƒ° Où Ö’H˜
10
*Á~°|_çOk. „u=¸~°∞ÎÅ ^•fi~å ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞Î#fl x~åHÍ~°, x~°∞æ}, JYO_»
ã¨zÛ^•#O^Œ Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡Ü≥ÿ∞# ^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=Ù J„u=∞Ç¨Ïi¬H˜zÛ# "åQÍÌ#O <≥~°"Õ~åÛÅ#fl ãÖHõÅÊO`À
J#ã¨∂Ü«∂ã¨∞`«∞_»∞ HÍ^ŒÅ∞Û‰õΩ<åfl_»∞. J#ã¨∂Ü«∂^Õq QÆ~°ƒùO ^èŒiOzOk. Jk ã¨Ñ¨Îq∞ukè. ã¨Ñ¨Îq∞
#∞O_ç Ñ¨Ói‚=∞ =~°‰Ωõ QÆÅ `˘q∞‡k ~ÀAÅ∞ `˘q∞‡k =∂™êÅ∞QÍ ÉèÏqOKå_»∞ ^Œ`=Î« ¸iÎ. `˘q∞‡^Œ=
<≥ÅÖ’ JO>Ë `˘q∞‡^Œ=~ÀA =∂~°æt~° â◊√^ŒÌ Ñ¨Ói‚=∞<å_»∞ '^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=Ù— J=`«iOKå_»∞. ^Õ=`«Å∞
P#O^ŒO`À ^Õ=^Œ∞O^Œ∞Éèí∞Å∞ „"≥∂yã¨∂Î Ñ¨Ù+¨Ê=$+≤ì ‰õΩiÑ≤OKå~°∞.JÑ¨û~°ã¨Å∞ <å@ºO KÕâß~°∞.
ã¨~°fikâ◊ÅÖ’ „Ñ¨âßO`«"≥∞ÿ# "å`å=~°}O xO_çáÈ~ÚOk. Éèí∞=#"≥∂Ç¨Ï#OQÍ L#fl P z<åfli
tâ◊√=Ù =^Œ#OÖ’ „u=¸~°∞ÅÎ =^Œ# „`«Ü∞« O ^Œi≈Oz# J„u P#O^Œ Éèií `«∞_»Ü∂« º_»∞. „|Ç¨‡Oâ◊`À
K«O„^Œ∞_»∞, q+¨‚fiOâ◊`À ^Œ`«∞Î_»∞, ~°∞„^•Oâ◊`À ^Œ∞~åfiã¨∞_»∞ [x‡OKå~°∞. J„u =∞Ç¨Ïi¬H˜ [x‡Oz#
K«O„^Œ∞_»∞ =∞#‰õΩ HõxÑ≤OKÕ K«O„^ŒQÀà◊OHÍ^Œ∞. "Õ^=Œ ÚÖ’ K«O„^Œ∞x ™È=Ú_»O\Ï~°∞. K«O„^Œ∞xÜ«∞O^Œe
P^è•ºu‡Hõ „Ñ¨[˝ÜÕ∞ J„uH˜ [x‡Oz# K«O„^Œ∞_»∞. Ñ¨~°=â◊`«fi=∞#|_»∞ =∞<ÀÅÜ«∞ã≤Ìux Ü≥∂QÆ∞Å‰õΩ
„Ñ¨™êkOK«∞"å_ç`«_»∞. „áê}∞ÅO^ŒiH˜ ukè#Hõ∆„`«=ÚÅ##∞ãïOz K«O„^ŒH˜~°}=ÚÅ∞ „Ñ¨ãïOÑ¨*Ëã≤,
Ö’Hõ =º=Ç¨~°=ÚÅ‰õΩ HÍ=Åã≤# =∂#ã≤Hõ ã≤÷ux PÜ«Ú=Ù#∞ „Ñ¨™êkã¨∞Î<åfl_»∞. ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞
Ü≥∂QÆ<å^èŒ∞_≥· Éèí∞H˜Î=ÚH˜Î „Ñ¨^•`«Ü≥ÿ∞ QÆ∞~°∞^Õ=Ù_≥· qÅã≤ÖÏ¡_»∞. ^Œ∞~åfiã¨∞_»∞ Ü«∞=∞xÜ«∞=∞=ÚÅ‰õΩ
Jkè^Õ=`«. Ü«∞u =∂~åæxfl J=ÅOaèOz, L#‡`«Î „=`«O ã‘fiHõiOz ^Õâ◊=∞O`«\Ï u~°QÆ*ÁKåÛ_»∞.
„u=¸~°∞ÎÅ∞, J„u =∞Ç¨Ïi¬ J#ã¨∂Ü«∂^ÕqÅ<Õ Ñ¨sH˜∆OK«_®xH˜, "åiˆH ^Œ`«Î=∞=_®xH˜,
"åi qt+¨ì`«Å#∞ H˘xfl Ñ¨Ù~å}QÍ^èŒÅ∞ q=iã¨∞Î<åfl~Ú. ™êfi~Àz+¨=∞#fiO`«~°OÖ’, ã¨Ñ¨Î|∞∞+¨µÅÖ’
J„u=∞Ç¨Ïi¬ „Ñ¨^è•# ™êú#O =Ç≤ÏOKå~°∞. |∞∞ˆQfi^ŒOÖ’x âßHõÅâßY ÑÖK«=∞=∞O_»ÖÏxfl, `«#
`«áÈ =∞Ç≤Ï=∞KÕ`« J„u ãÖ^Œi≈OK«QÆeQÍ_»∞. Hõ$`« Ü«ÚQÆOÖ’ ~ÀQÍÅ∞ ÃÑK«∞Ûg∞i, „áê}˜ Ö’HÍxH˜
Ç¨xHõÅ∞QÆ∞`«∞O>Ë ''PÜ«Úˆ~fi^Œ—— =∞<Õ LÑ¨"Õ^•xfl ^Œi≈Oz, Ö’HÍxfl L^ŒúiOKå_»∞. =∞~À™êi
=∞#∞„Ñ¨}©`«"≥∞ÿ# ^èŒ~°‡âß„ã¨ÎO ^Œ∞~°=QÍÇ¨ÏOQÍ LO^Œx „Ñ¨[Å∞ zOuã¨∞ÎO>Ë, `Õ@ `Õ@ =∂@Å`À
`å<Õ XHõ =∞#∞ã¨‡$ux ãÖ`«iOKå_»∞. =∞~˘HõÑ¨C_»∞ ^Õ=^•#= ãÖ„QÍ=∞OÖ’, ã¨∂~°ºK«O„^Œ∞Å∞
â◊„`«∞=ÙÅ‰õΩ |OnÖˇ· zH˜¯# HÍ~°}Ï#, Ö’Hõ=∞O`å JO^èŒHÍ~°O JÅ∞=Ú‰õΩOk. JÑ¨C_»∞ ^Õ=`«Å
„áê~°÷# =∞xflOz `å<Õ ã¨∂~°∞º_»∞ K«O„^Œ∞_»∞ ‰õÄ_® J~Ú Ö’HÍÅ‰õΩ "≥Å∞QÆ∞ „Ñ¨™êkOKå_»∞. WHõ
J#ã¨∂Ü«∞=∂`« QÆ∞iOz K≥Ñ¨Ê=Öˇ#O>ˇ, P J^Œ∞ƒù`åÅ‰õΩ ÖˇHõ¯ÖË^Œ∞. XHõÑ¨C_»∞ f„="≥∞ÿ# ZO_»Å‰õΩ
QÆOQÍ#k ZO_çáÈ`Õ =Úx[#∞Å ™œHõ~åº~°úO J #kx P"≥∞ Ñ¨Ù#~°∞r˚qOÑ¨KÕã≤Ok. =∞~˘Hõ™êi
=∞Ç¨H∆Í=∞O ãÖÉèíqOz <ÕÅÖ’ "≥ÚÅHõ#flk ÖË‰õΩO_® =∂_çáÈ`Õ P"≥∞ "ÕÅ=∞Ok =Úx[#∞Å‰õΩ,
11
x~°O`«~°O HõO^Œ=¸ÖÏÅ#∞ ã¨$lOzáÈ+≤OzOk. WOH˘HõÑ¨C_»∞ =∞Ç¨áêÑ¨ÙÅ ^ÕÇ¨Ïã¨Ê~°≈=Å¡
QÆOQÍ#k `«# Ñ¨q„`«`«#∞ HÀÖ’Ê~Ú #Å¡|_çáÈQÍ, P =∞Ç¨™êkèfi `«# Hõ=∞O_»Ö’^ŒHÍxfl „áÈH˜∆Oz,
QÆOQÍ^Õq HÍÅ∞ëêºxfl Hõ∆}OÖ’ `˘ÅyOz, Ñ¨Ùh`«#∞ QÍqOzOk. H“tHõ„ÉÏÇ¨Ï‡}∞_çx
Ñ¨Ù#~°∞r˚qOÑ¨*ËÜ«∞_»O, „u=¸~°∞ÎÅ#∞ Ñ¨ã≤áêÑ¨Å∞QÍ =∂iÛ *’Åáê_»_»O =O\˜ J^Œ∞ƒù`« K«~°ºÅ#∞
ÃÑ#· K≥ÑC¨ ‰õΩ<åflO. `«`fi« Ñ¨~O° QÍ#∞, =∞Ç≤Ï=∂Ñ¨~O° QÍ#∞, J`«∞º#fl`«"∞≥ #ÿ ã≤u÷ Ö’ LO_ç Ö’Hõ HõàÏº}
HÍOHõ`∆ À rqã¨∞#Î fl J„u=∞Ç¨Ïi¬, J#ã¨∂Ü«∂^ÕqÅ Hõ<åfl [QÆ^∞Œ ~æ ∞° "≥#· ^Œ`„Î« Ñ¨É∞íè =Ù‰õΩ [#h [#‰õΩÅ∞
HÍQÆey# Ü≥∂QÆº`« Z=i‰õΩO@∞Ok?
^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ =∞Ç¨Ï`«‡º=Ú#∞ =∂~°¯O_ÕÜ«∞ Ñ¨Ù~å}O, =∞`«ûºÑ¨Ù~å}O, „|Ç¨‡O_» Ñ¨Ù~å}O,

Ç¨Ïi=Oâ◊O, ÉèÏQÆ=`«O ZO`«QÍ<À H©iÎOKå~Ú. ^Œ`«Î™êfiq∞ Ñ¨~°â◊√~å=Ú_çH˜ „uÑ¨Ù~å ~°Ç¨Ïã¨ºO
É’kèOKå_»∞. HÍ~°gÎ ~åº~°∞#˚ ‰õΩ, q+¨µ^‚ `Œ ∞« _Î Hç ,˜ „Ñ¨Ç¨ ^¡ ∞Œ _çH,˜ JÅ~°∞¯_çH,˜ Ñ≤OQÆo<åQÆ∞_çH,˜ Ü«∞^Œ∞=Ù‰õÄ
WOHÍ =∞Ô~O^ŒiHÀ *Ï˝#É’^èŒKÕã≤ QÆ∞~°∞"≥· q~ålÖÏ¡_»∞. D q=~°=ÚÅhfl ''N ^Œ`«ÎÑ¨Ù~å}O—— Ö’
=∞<ÀÇ¨Ï~°OQÍ =i‚OÑ¨|_ç#q.
=ÚYºOQÍ HÍ~°Îg~åº~°∞˚#∞_ç q+¨Ü«∞OÖ’ ^Œ`«Î™êfiq∞ „Ñ¨™êkOKÕ =∞Ç¨Ü≥∂QÆO Uq∞\’
J~°ú=∞=Ù`«∞Ok. K˘@ìKÕ`«∞Å`À xsfi~°∞º_≥·, ~å[ºáêÅ#‰õΩ Jâ◊‰õΩÎ_≥· L#fl HÍ~°Îg~åº~°∞˚#∞_»<Õ ~åA
ã¨~fi° ã¨ºâ◊~}° ÏQÆu ÉèÏ=O`À, ÉèHí `Î˜ À ^Œ`™Î« êfiq∞x ¿ãqOz PÜ«∞# J#∞„QÆÇÏ¨ =Ú#‰õΩ áê„`«∞_»Ü∂« º_»∞.
^Œ`«Î™êfiq∞ ''UOHÍ"åÖ’ HÀ~°∞HÀ W™êÎ#∞.—— J<åfl_»∞. HÍ~°Î g~åº~°∞˚#∞_»∞ ''™êfig∞! <å áêÅ#Ö’
^èŒ~å‡~°ú=ÚÅ∞ =iúÖË¡@@∂¡, Ñ¨~°∞Å =∞<ÀÉèÏ"åÅ∞ <å‰õΩ `≥e¿ã@@∞¡, Ü«Ú^•úÅÖ’ J*ËÜ«Ú_»<≥·
xeKÕ@@∂¡, <å‰õΩ "Õ~Ú ÉÏÇ¨ï=ÙÅ∞O_Õ@@∂¡, J}˜=∂k ã≤^Œ∞úÅhfl <å‰õΩ =â◊"≥∞ÿ LO_Õ@@∞¡,
ZK«Û\˜HÔ <· å ã¨~ˆ x~åÑ¶∂¨ @OQÍ <Õ#∞ áÈQÆeQˆ @@∞¡, <Õ<Ñ≥ C¨ _≥#· J^è~Œ ‡° =∂~°Oæ Ö’ ãÖK«iã¨∞#Î flÑ¨C_»∞
"≥O@<Õ ã¨<å‡~°æ ^Œ~°≈#O KÕ~ÚOKÕ@@∞¡, <å^Õâ◊OÖ’ ##∞fl ã¨‡iOKÕ "åà◊§‰õΩ áÈ~Ú# ^èŒ#O
ÅaèOKÕ@@∞¡, ã¨^• hÜ«∞O^Œ∞ xâ◊ÛÅ ÉèíH˜Î xÅz LO_Õ@@∂¡ <å‰õΩ =~åÅ∞ „Ñ¨™êkOK«O_ç—— Jx
HÀ~å_»∞. ^Œ`«Î™êfiq∞ ãÖ`À+ÖQÍ P =~åÅhfl J#∞„QÆÇ≤ÏOKå_»∞. J`«_»∞ J_çy# =~åÅhfl
ã≤kOú Ñ¨*¿Ë ãO^Œ∞‰õΩ, ''J#Ñ¶∂¨ +¨qì ∞ „=`«O—— =∂~°tæ ~° |Ç¨ïà◊ J+¨qì ∞<å_»∞ ^Œ`™Î« êfiq∞ PK«iOÑ¨*âË ß_»∞.
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_Õ J#Ñ¶¨Ú_»∞. ''JÑ¶¨∞=Ú—— JO>Ë áêÑ¨=Ú. áêáêÅ∞ÖËx"å_»∞ J#Ñ¶¨Ú_»∞. PÜ«∞#
Ü≥∂QÆâHˆ◊ Î J#Ñ¶∂¨ ^Õq. J#Ñ¶∂¨ ^Õq ã¨"∞Õ `« J#Ñ¶Ú¨ _»∞ ^Œ`åÎ„`ÕÜÚ« Å"åi Ü≥ÚHõ¯ J~°<ú åsâ◊fi~° ~°∂Ñ¨=Ú.
„u=¸~°∞ÎÅ‰õΩ ã¨$+≤ì ã≤Ìu ÅÜ«∞ HÍ~°º=ÚÅ‰õΩ „¿Ñ~°}xzÛ, "åi`À `å^•`«‡º ã≤÷u HõeyÜ«ÚO_ç,
12
"å\˜H˜ P^è•~°OQÍ#∞, Jf`«OQÍ#∞ L#flk J#Ñ¶Ú¨ _»∞. JÖÏˆQ =∞Ç¨ã¨~ã° fi¨ f, =∞Ç¨ÅH˜∆ ‡, =∞Ç¨HÍo
~°∂Ñ¨=ÚÅ`À `å^•`«‡º`« HõeyÜ«ÚO_ç, "åiH˜ â◊H˜Îx „¿Ñ~°}xzÛ "åiH˜ P^è•~°=ÚQÍ#∞
Jf`«=ÚQÍ#∞ L#flk J#Ñ¶∂¨ ^Õq ÖË^• J#Ñ¶∂¨ ÅH˜‡∆ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú. J}˜=∂k J+¨ì ã≤^∞Œ Åú ∞ J#Ñ¶Ú¨ _»∞,
J#Ñ¶¨∂^Õq Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ù„`«∞Å∞. ã¨~°fi„âıÜ≥∂^•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# J#Ñ¶¨∂+¨ìg∞ „=`«O HÍ~°Îg~åº~°∞˚#∞x KÕ`«
PK«iOÑ¨*Ëã¨∂Î, ^Œ`«Î™êfiq∞ ^Œ`«ÎÉèí‰õΩÎÅO^ŒiH˜ JOkOKå~°∞.
HÍ~°Îg~åº~°∞˚#∞_»∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨ÉÏÇ¨ï=ÙÅ`À =∞Ç¨|Å=O`«∞_≥· J<ÕHõ ~å*ÏºÅ#∞ [~ÚOKå_»∞.
J<ÕHõ Ü«∞[˝ Ü«∂QÍk „Hõ`«∞=ÙÅ∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î, ^èŒ~°‡ ÑïáêÅ# QÍqã¨∂Î, Q˘Ñ¨Ê K«„Hõ=iÎQÍ
„Ñ¨ã≤kúQÍOK≥#∞. g\˜H˘éˆH ^Œ`«∞Îx P„â◊~ÚOKå_»∞. Hõ#∞Hõ, ^Œ`«∞Î_»∞ "≥Ú^Œ@ "å\˜<Õ WKåÛ_»∞.
^Œ`«∞Îx Ü≥∂QÆO Éè∫uHÍxfl qãï˚OK«=∞x K≥Ñ¨Ê^Œ∞. Éè∫uHõOÖ’ #∞O_ç P^è•ºu‡Hõ=ÚÖ’xH˜ ZÖÏ
™êQÍÖ’ `≥eÜ«∞*Ëã¨∞ÎOk. Hõ~°‡ Ñ¶ë`«=ÚÅ#∞ Dâ◊fi~å~°Ê} KÕã¨∂Î Hõ~å‡K«~°} KÕÜ«∞_»O <ÕiÊã¨∞ÎOk.
nx<Õ NHõ$+¨µ_‚ ∞» ''Ü≥∂QÆó Hõ~‡° ã¨∞ H“â◊ÅO—— Jx K≥ÑÊ≤ #k. Hõ~‡° x~°fiÇ¨Ï}Ö’x H“â◊Åº=Ú (<Õ~Ê° i`«#O)
Ü≥∂QÍ~°›`« Hõeyã¨∞OÎ k. J^Õ „H˜Ü∂« Ü≥∂QÆO. WÖÏ z`«âÎ √◊ kú ÅaèOz# `«~åfi`« ^Œ`™Î« êfiq∞ „|Ç¨Ï‡ã¨`º« O
[QÆ`«∞Î q∞^èŒº J<Õ *Ï˝# É’^èŒKÕâß~°∞. JÑ¨C_»`«xÖ’ ã¨Ç¨Ï[OQÍ "≥·~åQÆº ÉèÏ= =Ú^Œ~ÚOzOk. D
ãÖ^Œ~°ƒù=ÚÖ’<Õ |$Ç¨Ïã¨Êu WO„^Œ∞_çH˜ É’kèOKå_»x ã¨áÈÎ^•Ç¨Ï~°}Å∞ (ã¨Ñ¨Î QÍ^èŒÅ∞) ^Œ`«Î™êfiq∞
HÍ~°Î g~åº~°∞˚#∞_çH˜ É’kèOKå_»∞. „Ñü"å~°∞ "åiH˜ qÇ≤Ï`«"≥∞ÿ# Hõ~°‡Å∞, x™êfi~°úOQÍ Dâ◊fi~å~°Ê}
|∞kú`À x~°fiÇ≤Ïã¨∂Î Jq^•º=¸ÅHõ"≥∞ÿ# "≥∂Ç¨xfl `˘ÅyOK«∞H˘x, aè#fl`«fiOÖ’ UHõ`åfixfl
^Œi≈OK«_»=∞<Õ Láêã¨#Ö’x z=i"≥∞@∞ì ZÖÏ KÕ~°=KÀÛ Jq `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î<åfl~Ú. JÑ¨C_»∞ ^Œ`«∞Î_»∞
Ü≥∂QÆ=Ú#∞ HÍ~°Îg~åº~°∞˚#‰õΩ J#∞„QÆÇ≤ÏOKå_»∞. Wk =∞iO`« q=~°OQÍ N ^Œ`«Î Ñ¨Ù~å}=ÚÖ’
Åaèã¨∞ÎOk.
™êfiÜ«∞OÉè∞í = =∞#fiO`«~O° =zÛ# XHõ Hõ$`«ÜÚ« QÆOÖ’ „|Ç¨Ï‡ r= ã¨$+≤ì =$kú HÀãÖ Jq^Œº#∞
ã¨$+≤¿ì ã,Î P 'Jq^Œº— „|Ç¨Ï‡<Õ Ñ¨@∞ìH˘Ok. `«`Ê« eù `«OQÍ „|Ç¨Ï‡^Õ=Ù_»∞ "Õ^•ÅxflO\˜x =∞iz áÈÜ«∂_»∞.
|∞kú =∞O^ŒyOzOk. JÑ¨C_»∞ N=∞<åfl~åÜ«∞}∞x ^ŒQÆæ~°‰õΩ áÈ~Ú „áêiú¿ãÎ ''^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú}˜‚
P„â◊~ÚOK«∞, WÑ¨C_»∞ <Õ#∞ P ã¨fi~°∂ÑÖÖ’ ã¨Ç¨º„kÖ’ L<åfl#∞—— Jx PÜ«∞# K≥áêÊ_»∞. „|Ç¨Ï‡ P
q^èOŒ QÍ KÕã,≤ ^Œ`åÎ#∞„QÆÇÏ¨ O`À "Õ^•Å#∞ uiy ã¨‡$uH˜ `≥K∞« Û‰õΩ<åfl_»∞. „|Ç¨Ï‡‰õΩ QÆ∞~°∞`«fiO =Ç≤ÏOz#
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Úx ''Ñ¨~°=∞QÆ∞~°∞=Ù—— J#_»O Ñ¨~°=∞ã¨`«ºO.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
V
13
J„u J#ã¨∂Ü«∞Å∞ – ~°Ç¨Ï™êº~°úO
„|Ç¨Ï‡ =∂#ã¨Ñ¨Ù„`«∞Öˇ·# `˘q∞‡k=∞Ok |∞∞+¨µÅÖ’ J„u XHõ~°∞. Hõ~°Ì=∞ „Ñ¨*ÏÑü `˘q∞‡k
=∞Ok ‰õΩ=∂Ô~Ô ÅÎ Ö’ J#ã¨∂Ü«∞ XHõ~∞° . J„u J#flÑ¨ÔŒ ™ê^è‰Œ Ωõ _ç Ü≥ÚHõ¯ L#fl`« ã≤u÷ x ã¨∂zã¨∞OÎ k.
''P^è•ºu‡HÍk `åÑ¨„`«Ü«∞ ~°Ç≤Ï`«`Õfi# J„u â◊|Ì"åKÀº r=#∞‡HÀÎ HõtÛ#‡Ç¨Ïi¬—— Jx J„u
â◊|ÌO x~°fizOK«|_çOk. =¸_»∞ ÖËx"å_»∞ ÖË^• =¸_»∞ HÍx"å_»∞ Z=_À "å_»∞. J„u P^è•ºu‡Hõ,
PkÉè∫uHõ, Pk^≥·qHõ=ÚÅ<Õ `åÑ¨„`«Ü«∞=ÚÅ∞, ã¨`«fi~°[ã¨Î"≥∂QÆ∞}=ÚÅ∞, „|Ç¨Ï‡„QÆOkè, q+¨µ‚„QÆOkè,
~°∞„^Œ„QÆOkè Ü«∞x Ñ≤Å=|_Õ „QÆOkè (^À+¨) „`«Ü«∞=ÚÅ∞ D "≥Ú^ŒÖˇ·# „`«Ü«∞=ÚÖËq ÖËx"å_»∞ J„u.
JO>Ë "å\˜#xfl\˜x JkèQqÆ ∞Oz# ã≤uú Ö’ L#fl"å_»∞. D ã≤u÷ x ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ á⁄O^•ÅO>Ë =ÚO^Œ∞QÍ
J#ã¨∂Ü«∞ ã≤úux á⁄O^•e JO>Ë Jã¨∂Ü«∞#∞ Ñ¨ÓiÎQÍ =ke# =∂#ã≤Hõ ã≤Ìu. J„u =∞Ç¨Ïi¬
J#ã¨∂Ü«∞#∞ ã¨Ç¨Ï^èŒ~°‡ Kåi}˜QÍ KÕã¨∞H˘<åfl_»x K≥áêÊ~°∞. Jã¨∂Ü«∞#∞ g_ç# ã≤÷u J#ã¨∂Ü«∞k.
J#QÍ r=Ù_»∞ =∂Ü«∞#∞ =ke# ã≤u÷ . „u=¸~°∞ÅÎ ∞ Ñ¨sH∆Í~°Oú J#ã¨∂Ü«∞#∞ q=„ãÎ̈"·≥ aèH∆õ ÃÑ@ì=∞x
HÀi`Õ P"≥∞ P q^èŒOQÍ KÕã≤Ok. r=Ù_çH˜ ã¨fiã¨fi~°∂Ñ¨ *Ï˝#O HõÅ∞QÆ‰õΩO_® KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ =∂Ü«∞ XHõ
=„ã¨ÎOÖÏQÍ HõÑ≤Ê"Õã¨∞ÎOk. P =∂Ü«∞#∞ `˘Åy¿ãÎ kQÆO|~°`«fi=∞<Õ *Ï˝# ã≤÷u Åaèã¨∞ÎOk.
J#ã¨∂Ü«∞`«fiO ã≤kúã¨∞ÎOk.
K«`«∞ifi^èŒ Ñ¨Ù~°∞ëê~°ú ™ê^èŒ#‰õΩ J=~À^èŒOQÍ xÅKÕq HÍ=∞, „HÀ^èŒ, Ö’Éèí, "≥∂Ç¨Ï, =∞^Œ,
=∂`«û~°º=ÚÅ<Õ P~°∞ â◊„`«∞=ÙÖË HÍHõ ÃÑ·â◊√#ºO (H˘O_ÕÅ∞ ÖËHõ Kå_ôÅ∞ K≥Ñ¨Ê_»O), Jã¨∂Ü«∞ J<Õ
=∞~À Ô~O_»∞ QÆ∞}ÏÅ#∞ HõeÑ≤ =~åÇ¨Ï Ñ¨Ù~å}OÖ’ K≥Ñ¨Ê|_çOk. Ö’`«∞QÍ Ñïje¿ãÎ, Jã¨∂Ü«∞#∞
P^è•~°O KÕã¨∞H˘<Õ q∞ye# U_»∞ ^Œ∞~°∞æ}ÏÅ∞ qã¨Îi™êÎ~Ú.. =∂#=ÙxH˜ LO_»=Åã≤# qt+¨ì ÅHõ∆}O
QÆ∞iOz âß„ã¨ÎO ''P`Ò‡Ñ¨"Õ∞º# Éèí∂`å<åO ^ŒÜ«∂O ‰õΩsfi`« =∂#=ó—— Jx K≥Ñ≤ÊOk. =∂#=Ù_»∞
^ŒÜ«∞Hõey LO_®e. „¿Ñ=∞, *Ïe ‰õÄ_ç#^Õ ^ŒÜ«∞. „¿Ñ=∞ L#flKÀ@ ^Õfi+Ö LO_»^Œ∞. ^Õfi+¨=Ú#fl
KÀ@ „¿Ñ=∞ LO_»^∞Œ . =∞x+≤x ^Õfi+≤OK«‰Ωõ O_® LO>Ë U^À~ÀA# P =∞x+≤ÃÑ· „¿Ñ=∞ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
Z=ig∞^≥·<å Jã¨∂Ü«∞ Hõey#Ñ¨C_Õ =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞Hõ<Õ "åiÃÑ· ^Õfi+Ö HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Jã¨∂Ü«∞#∞
=∞#Ö’ KÕ~h° Ü«∞‰õΩO_® KÕÜ∞« @"Õ∞, J#ã¨∂Ü«∞#∞ ã¨ÇÏ¨ ^è~Œ ‡° Kåi}˜QÍ KÕã∞¨ H˘#_»O. J#ã¨∂Ü«∞`«fiO
=∞#Ö’ xO_»∞`«∞#flH˘Åk HÍ=∞„HÀ^è•^Œ∞Å∞ #t™êÎ~Ú. Jxfl `åÑ¨„`«Ü«∂Å∞ ^Œ∂~°=∞=Ù`å~Ú.
=∞#ã¨∞ xâ◊ÛÅ`« <˘Ok r=#∞‡HõÎ ã≤÷uH˜ fã¨∞H˘x "≥_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõ<Õ =∞# |∞∞+¨µÅ∞ ™ê^èŒ#Ö’
J#ã¨∂Ü«∞`åfixH˜ JO`« „áê^è•#ºq∞KåÛ~°∞. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ J#ã¨∂Ü«∞#∞ =∂#ã≤Hõ ã¨Ç¨Ï^èŒ~°‡Kåi}˜QÍ
14
KÕã¨∞H˘#flÑ¨C_»∞ „Hõ=∞OQÍ `«"≥∂QÆ∞}O ~°*’QÆ∞}OÖ’ Hõeã≤, P Ô~O_»∞ "å\˜ „Ñ¨`ÕºHõ`«#∞ HÀÖ’Ê~Ú
ã¨`«fiQÆ∞}OÖ’ qb#=∞=Ù`«∞Ok. P `«~åfi`« Jk â◊√^Œú ã¨`«fiOQÍ =∂~°∞`«∞Ok. JÑ¨C_»∞ x~°∞æ}
Ü≥∂QÆâH◊ xÎ˜ JO>Ë ^Œ`âÎ« H◊ xÎ˜ ^ŒÒÎ« KÕã∞¨ HÀ=@O „áê~°OÉè=í ∞=Ù`«∞Ok. WÖÏ ~°*’QÆ∞}O, `«"∂≥ QÆ∞}O
ã¨`«fiOÖ’ Hõeã≤ â◊√^ŒÌ ã¨`«fiOQÍ =∂i#Ñ¨C_Õ ^Œ`«∞Îx Ü≥∂QÆâ◊H˜Î Åaèã¨∞ÎO^Œx K≥Ñ¨Ê_®xˆH ^Œ∞~åfiã¨∞_»∞
`«# `«"≥∂QÆ∞}Ïxfl, K«O„^Œ∞_»∞ `«# ~°*’QÆ∞}Ïxfl ã¨`«fiQÆ∞} „Ñ¨^è•#∞_≥·# ^Œ`«∞ÎxH˜zÛ "≥o§áÈÜ«∂~°x
Ñ¨Ù~å}ÏÖ’¡ K≥Ñ¨Ê@O [iyOk. ^Œ`«∞Î_ç Ü≥∂QÆÑï}Ï=∞„Hõ=∞OÖ’x ~°Ç¨Ïã¨ºq∞k. J„u J#ã¨∂Ü«∞Å∞
Hõeã≤ Ü≥∂QÆâ◊H˜Î Z\Ï¡ ^Œ`«ÎO KÕã¨∞HÀ=KÀÛ x~°∂Ñ≤OKå~°∞. ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# x~°∞æ}
Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=Ú#∞ Ü≥∂ˆQâ◊fiˆ~â◊fi~°∞_≥·# ã¨QÆ∞} Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=ÚQÍ, ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚxQÍ, D Ö’HõOÖ’
J=`«iOÑ¨*Ëâß~°∞. PÜ«∞#`À áê>Ë Ü≥∂QÆâ◊H˜Î ‰õÄ_® ky=zÛOk. HÍ|>Ëì =∞#H©<å_»∞ Ü≥∂QÆ
â◊H˜Îx á⁄O^Õ J=HÍâ◊O ÅaèOzOk. Ñ¨Ù}º=¸~°∞ÎÖˇ·# J„u J#ã¨∂Ü«∂^ŒOÑ¨`«∞Å∞ „Ñ¨*Ï˝=¸~°∞ÎÖˇ·,
™ê^è‰Œ Ωõ Å Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =ÚÅÖ’ J„u J#ã¨∂Ü«∞`«`fi« =ÚÅ#∞ ™êkèOK«∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕã∞¨ OÎ \Ï~°∞.
^Œ`«ÎÜ≥∂QÆ=Ú#∞ ã≤kúOÑ¨*Ë™êÎ~°∞. JO^Œ∞Hõ<Õ "åi~°∞=Ù~°∞x ^è•ºxOz# `«~åfi`« ^Œ`«Î=∞O„`« [ÑÖ
KÕÜ«∂ºÅ<Õ ™êO„Ñ¨^•Ü«∞=ÚOk.
J#ã¨∂Ü«∂^Õq ^è•º#O:
J„u Ñ¨fflO =∞Ç¨ÅH©∆‡O áêu„=`«º t~À=∞}©O!
N ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ [#h =∞#ã¨∂Ü«∂=∞Ç¨ÏOÉèí*Ë!!.
J„u^è•º#O:
^ŒO_»Hõ=∞O_»Å∞ Hõ~°Ü«ÚQÆà◊O =∞ã¨ÎHõ q^Œ∞ºkfiÅã¨[˚\˜ÅO!
K«O„^Œ"≥∂^Œ`«Î^Œ∞~åfiã¨ó Ñ≤`«~°O =ã¨∞Î^è•º~Ú# =∞„u =∞Ç¨Ïg∞_Õ!!
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!

V
15
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ – HÍÅ=Ú – YQÀà◊ãÖ|O^èŒ=Ú
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ U „|Ç¨Ï‡HõÅÊOÖ’ [x‡OKå~°<Õk ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ K≥Ñ¨Ê|_»ÖË^Œ∞. J„u =∞Ç¨Ïi¬
HÍÖÏxfl |\˜ì PÜ«∞# Ñ¨Ù„`«∞_≥·# ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_ç HÍÖÏxfl x~°‚~ÚOK« =Åã≤=ã¨∞ÎOk.
''Hõ$`«ÜÚ« Qˆ , =∂^è=Œ =∂ã≤ Hõ$+¨Ñ‚ Hˆ¨ ,∆ ^Œâ=◊ ∂ºO, kè+}¨ ã¨º"åã¨~ˆ , áœ¿+K‚ |« ∞∞ˆH,∆ ~°≠¿+, ~°≠ëêOˆH,
^Œ`«Î„ã≤Î=¸iÎó ã¨fiÜ«∞=∂ q~åã‘`ü——
D â’¡HÍxfl Ñ¨\˜ìK«∂¿ãÎ Hõ$`«Ü«ÚQÆOÖ’ XHÍ<˘Hõ "≥·âßY |Ç¨ïà◊^Œâ◊q∞ QÆ∞~°∞"å~°O<å_»∞

ˆ~=f #Hõ∆„`«Ü«ÚHõÎ g∞#ÅQÆfl g∞<åOâ◊Ö’, „u=¸~åÎº`«‡‰õΩ_≥·# ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ
J=`«iOKå_»x `≥Å∞ã¨∞#Î flk. D Hõ$`«ÜÚ« QÆO ™êfiÜ«∞O Éè∞í ==∞#fiO`«~O° Ö’x Hõ$`«ÜÚ« QÆOQÍ |∞∞H∆Í„k
Ñ¨~fi° `«OÃÑ· `«Ñã¨ ∞¨ û KÕã∞¨ #Î fl J„u =∞Ç¨Ïi¬ =ÚO^Œ∞ „u=¸~°∞ÅÎ ∞ „Ñ¨`º« Hõ"∆ ∞≥ ÿ „u=¸~åÎº`«‡Hõ ã¨fi~°∂ÑÖQÍ
=∂iáÈ~Ú# ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ =¸Åâ◊H˜Î Pq~åƒù= HÍÖÏxfl `≥eÜ«∞*Ëã¨∞Î#flk. ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_ç Pq~åƒù=O
170 HÀ@¡ ãÖ=`«û~åÅ „H˜`«O [iyO^Œx H˘O`«=∞Ok ÑÖ_ç`«∞Å∞ JOK«<å"Õã¨∞Î<åfl~°∞.
YQÀà◊OÖ’x H˘xfl #Hõ∆„`«=∞O_»Å=ÚÅ#∞ qq^èŒ ^Õ=`å ã¨fi~°∂Ñ¨=ÚÅ∞QÍ ÉèÏqOz Ñ¨ÓlOKÕ

q^è•#O |∞∞+¨µÅ∞ U~åÊ@∞ KÕâß~°∞. qâ◊fiˆHO„^ŒO #∞Oz qâ◊fiâ◊H˜Î D#Hõ∆„`« =∞O_»Å=ÚÅ ^•fi~å
Éèí∞qÃÑ·# =∞#O P~åkèOKÕ ^Õ=`å ã¨fi~°∂Ñ¨=ÚÅ ^•fi~å ÅÉèíº=∞=Ù`«∞Ok. YQÀà◊OÖ’x
#Hõ∆„`«=∞O_»Å=ÚÅÖ’ [iˆQ Ñï}Ï=∞=ÚÅ ##∞ãïOKÕ Éèí∞qÃÑ·# J=`å~° Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ Pq~åƒù=O,
„Ñ¨ÑÖK« ã≤÷u QÆ`«∞Å∞, *Ïu Ü≥ÚHõ¯ q*Ï˝# qHÍã¨=ÚÅ∞ P^è•~°Ñ¨_ç LO\Ï~Ú. ™êfiÜ«∞OÉèí∞=
=∞#fiO`«~°OÖ’ „Ñ¨^èŒ=∞ Hõ$`«Ü«ÚQÆOÖ’ YQÀà◊OÖ’x „Ñ¨*ÏÑü „|Ç¨Ï‡™ê÷#O (Kèåi\©~ü – D#Hõ∆„`«
=∞O_»Å=Ú#∞''PiQÆ—— Jx Ñ≤Å∞™êÎ~°∞), áêÅÑ¨ÙO`« „HÕ^Œ#∞#fl ~°∞„^Œ™ê÷#O (FiÜ«∞<£ JO\Ï~°∞),
áêÅÑ¨ÙO`«‰õΩ ^ŒQÆæ~°Ö’ L#fl q+¨µ‚™ê÷#O, ~åt K«„HõOÖ’ Ju ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ L#flÑ¨C_»∞ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Úx
„u=¸~åÎº`«‡Hõ ã¨fi~°∂ÑÖQÍ U~°Ê_»∞`«∞#flk. nxH˜ ãïQÍ 180 _ç„wÅ ^Œ∂~°OÖ’ ^èŒ#∞ã¨∞û~åtH˜
ã¨g∞ÑÖQÍ âı+¨âß~ÚQÍ L#flq+¨µ‚ ã¨fi~°∂ÑÖ LOk. ^•x "≥#∞Hõ 30"ÕÅ HÍOu ãÖ=`«û~åÅ
^Œ∂~°OÖ’ qâ◊fi ˆHO„^ŒO LOk. Hõ#∞Hõ qâ◊fiˆHO„^ŒO, q+¨µ‚™ê÷#O, „u=¸~°∞ÎÅ ‰õÅ~ÚHõQÍ L#fl
^Œ`«∞Î_ç™ê÷#O XˆH ã¨~°à◊ˆ~YÃÑ· U~°Ê_ç L#flk. ^Œ`«∞Î_»∞ [x‡Oz# =∂~°æt~° =∂ãÖÖ’ Ñ¨Ói‚‚=∞<å_»∞
=∞#O L#fl Éèí∂q∞ ^Œ`«∞Î_ç ™êú<åxH˜ Ju ^ŒQÆæ~°QÍ q∞^èŒ∞#~åtÖ’#∞, P`«‡HÍ~°‰õΩ_≥·# ~°q Z^Œ∞~°∞QÍ
^è#Œ ∞ã¨∞û ~åtÖ’#∞ LO_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~°q ^è#Œ ∞ã¨∞ûÖ’#∞, K«O„^Œ∞_»∞ q∞^è∞Œ #~åtÖ’#∞ LO_»@O
16
=Å# PÜ«∞# [x‡Oz# ã¨=∞Ü«∂xH˜ =∞#O‰õÄ_® (Éèí∂q∞) J^Õ ã¨~°à◊ˆ~YÖ’ =zÛ xÅ∞ã¨∞Î<åflO.
JO^Œ∞=Å¡ P â◊H˜Îx =∞#O Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ J=HÍâ◊O HõeyOk.
HÍ|\ì̃ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ ã¨$+≤ì P~°OÉèíOÖ’<Õ J=`«iOKå_»x `≥Å∞ã¨∞ÎOk. ã¨$+≤ì P~°OÉèíO #∞O_ç

=∞Ç¨„Ñ¨à◊Ü«∞O =~°‰õΩ K«`«∞~°∞ºQÍ=`å~°OQÍ ^Œ`åÎ=`å~°O H˘#™êQÆ∞`«∂, r=ÙÅ‰õΩ *Ï˝<ÀÑ¨^Õâ◊O
KÕã∂¨ Î LO@∞O^Œx, J<ÕH`õ fi« OÖ’ UHõ`åfixfl ^Œi≈OÑ¨KãÕ ∂¨ ,Î =ã¨∞^èH·≥ õ ‰õΩ@∞O| ™ê÷Ñ#¨ ‰õΩ ã¨ÇÏ¨ Hõiã¨∂,Î
qâ◊fiã¨"≥∞ÿHõº`«‰õΩ ^ÀÇ¨Ï^ŒÑ¨_»∞`«∂, ‰õΩÅ=∞`åÅ‰õΩ Jf`«OQÍ `Õ[iÅ∞¡`«∂, qâ◊fiHõàÏº}=Ú#‰õΩ
Ñ¨ÓÅÉÏ@Å∞ Ñ¨~°=_»"Õ∞ P J=`å~°^èÕºÜ«∞=∞h =∞#‰õΩ É’^èŒÑ¨_»∞`«∞Ok.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!

V
„"åã≤ `≥Å∞Ñ¨Ù@ H˜k ÜÕ∞q∞ "å~°Î HÍ^Œ∞

K«∂ã≤ q=iOK«∞\ÁHõ¯>Ë XÑ¨C Q˘Å∞Ñ¨Ù
=~°∞_»∞, =^èŒ∞=Ù W^ŒÌ~˘Hõ¯>ˇÿ =Ú~°∞Ü«ÚK«∞O_»
`≥Å¡É’~Úi ÃÑO_ç¡"å~°Ñ¨Ù_»∂
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
hhh
`«#‰õΩ „`åQÆ∞h~°∞ ^•ÑïOK«^Œ∞ QÍh

ÑÖzÃÑ@ìQÆÅ_® „Ñ¨[Å‰õΩ áêÅ∞
`«#∞ =∞#ã¨∞û xÅ∞Ñ¨ÖË_»∞ HÍx =∞#ã¨∞û xÅ∞Ñ¨Ù =∞#∞K«∞
W`«~°∞ÅˆHq∞ LÑ¨^Õâ◊q∞=fiQÆÅ_»∞
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
17
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ – <å=∞øz`«º=Ú
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ J<Õ <å=∞OÖ’ `«`«fiÑ¨~°"≥∞ÿ# ~°Ç¨Ï™êº~°úO LOk. ^Œ`«∞Î_»O>Ë ^Œ`«Î"≥∞ÿ#"å_»∞.
P„`ÕÜ«Ú_»O>Ë J„uÜ≥ÚHõ¯ ãÖ`å#O Jx J~°÷O. âßO_çÖ’ºÑ¨x+¨`«∞ÎÖ’ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»<Õ ¿Ñ~°∞Ö’
QÆÅ `«`«fi*Ï˝# ~°Ç¨Ïã¨º=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#fl"å_»∞ ã¨~°fi=Ú `≥eã≤# „|Ç¨Ï‡ *Ï˝xÜ«∞QÆ∞K«∞<åfl_»∞ Jx
K≥Ñ¨CK«∞#flk. â◊√^Œú K≥·`«#ºO #∞O_ç („Ñ¨Hõ$u #∞Oz) „uQÆ∞}ÏÅ∞ Ñ¨Ù\˜ì [QÆ`«∞Î U~°Ê_çOk Hõ#∞Hõ
r=ÙÅO^Œ~‰° Ωõ „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ „Ñ¨=$uÎ LO@∞Ok. J~Ú`Õ g\˜x QÆ=∞xOz r=Ù_»∞ „uQÆ∞}Ïf`«∞_≥#· Ñ¨C_Õ
r=#∞‡‰õΩÎ_Ò`å_»<Õk ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞`«`«fi ™ê^èŒ#Ö’ QÆÅ ~°Ç¨Ïã¨ºO.
ÉèQí =Æ næ`Ö« ’x QÆ∞}„`«Ü∞« qÉèÏQÆÜ∂≥ QÆOÖ’ N Hõ$+¨µ_‚ ∞» ''™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ `å#∞ P „uQÆ∞}=ÚÅ‰õO>Ë
aè#flOQÍ L<åfl#x ZÑ¨C_»∞ `≥Å∞ã¨∞H˘# QÆÅ∞QÆ∞`å_À (JO>Ë „uQÆ∞}Ïf`«∞_»∞QÍ, J„uQÍ) JÑ¨C_Õ
Z=fi_≥·<å =Ú‰õΩÎ_»∞ HÍQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞—— Jx K≥áêÊ_»∞. ã≤÷`« „Ñ¨[˝`«fiO ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ ™êkè¿ãÎ `«Ñ¨Ê
„uQÆ∞}Ïf`«∞_»∞ HÍÖË_»∞. ã≤÷~° z`«ÎO`À ã¨∞Y^Œ∞óMÏÅ#∞, =∂<å==∂<åÅ#∞ xO^•ã¨∞Î`«∞Å#∞,
â◊„`«∞q∞„`«∞Å#∞, „Ñ≤Ü∂« „Ñ≤Ü∞« =ÚÅ#∞ ã¨=∂#OQÍ ÉèÏqOz, Ñ¶Ö¨ Ï¿ÑHõ∆ ~°ÇÏ≤ `«OQÍ Hõ~å‡K«~} ° KÕã∂¨ ,Î
~åQÆ^ÕfiëêÅ‰õΩ Jf`«OQÍ, ˆH=ÅO ™êH˜∆QÍ LO_»_»O ã≤÷`« „Ñ¨[˝ J=Ù`«∞Ok. U<å_À ^Œ`«∞Î_»∞ J„u
=∞Ç¨Ïi¬ ^•fi~å `≥eÜ«∞*Ëã≤# =∂~°æ=Ú<Õ N Hõ$+¨µ‚_»∞ =∞~°Å K≥áêÊ_»∞.
ã¨`fi« QÆ∞} „Ñ¨^•è #∞_≥#· q+¨µ(‚ ^Œ`∞« _Î ∞» ) ™êú#O Ç¨Ï$^ŒÜ∞« O. ÉèQí =Æ O`«∞x Ü≥ÚHõ¯ HõàÏº} QÆ∞}=ÚÅ∞
H©iÎOK«_»O, „¿Ñq∞OK«_»=∞<Õ ÉèíH˜Î=∂~°æ=Ú ^•fi~å ã¨`«fiQÆ∞}O =$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok. WKåÛù â◊H˜Î
*ÏQÆ$`«=∞=Ù`«∞Ok. q+¨µ‚„QÆOkè ÉèË^èŒ#O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ~°*’QÆ∞}O ~åQÍ`«‡Hõ"≥∞ÿ#k. HÀiHõÅ#∞
~ˆ HÔ uÎOz Hõ~å‡ã¨HÎ˜ Hõeyã¨∞OÎ k. Ö’Éè`í fi« O Hõeyã¨∞OÎ k, =∂#ã≤Hõ ãÖÑ¶∞¨ ~°¬}‰õΩ JâßOuH˜ QÆ∞iKÕã∞¨ OÎ k.
ã¨`åºã¨`«º, x`åºx`«º, ^èŒ~å‡^èŒ~°‡ q"ÕK«# ^•fi~å JO>Ë *Ï˝#=∂~°æ=Ú ^•fi~å *Ï˝#â◊H˜Î *ÏQÆ$`«"≥∞ÿ
~°*’QÆ∞}O J^Œ∞Ñ¨ÙÖ’xH˜ =ã¨∞OÎ k. "≥∞^Œ_∞» ÖË^• =∞#ã¨∞û #O^Œe „|Ç¨Ï‡ „QÆOkè Éè^Ë #Œè O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
`«"≥∂ QÆ∞}O J*Ï˝#[x`«O. JO^Œ∞Hõx „Éèí=∞, =∞~°∞Ñ¨Ù, x„^Œ, |∞kú=∂O^Œº=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ÅHõ∆}ÏÅ∞
Hõeyã¨∞ÎOk. `«# K«∞@∂ì L#fl ~°∂Ñ¨=ÚÅO^Œ∞ ^≥·==Ú#∞ QÆ∞iÎã¨∂Î xëê¯=∞ÉèÏ=O`À ¿ãqOK«_»O
^•fi~å `«"≥∂QÆ∞}O ™êfinè#=ÚÖ’xH˜ =ã¨∞ÎOk. „H˜Ü«∂â◊H˜Î *ÏQÆ$`«=∞=Ù`«∞Ok. Wk Hõ~°‡=∂~°æ=Ú.
nx=Å¡ "≥#∞fláê=ÚÖ’x ~°∞„^Œ„QÆOkè Éè^Ë #Œ O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D q^èOŒ QÍ `«"∂≥ QÆ∞}O ~°*’QÆ∞}OÖ’,
D Ô~O_»∂ HõÅã≤ ã¨`«fiQÆ∞}OÖ’ b#=∞=Ù`å~Ú. Jk â◊√^Œú ã¨`«fiOQÍ Ñï}q∞ã¨∞ÎOk. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞
„uQÆ∞}Ïf`« ã≤÷uH˜ (*Ï˝<åf`« ÖË^• "Õ^•f`« ã≤÷uH˜) KÕ~°∞H˘x J=^èŒ∂`«QÍ =∂iáÈ`å_»∞. JO^Œ∞ˆH
Ö’HõOÖ’ J=^è∂Œ `« ã≤u÷ H˜ J„u=∞Ç¨Ïi¬ J#ã¨∂Ü«∂^Õq P^Œ∞ºÅ∞. ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ Dã≤u÷ H˜ KÕ~∞° ‰õΩ#flÑ¨C_Õ
18
J„u J=Ù`å_»∞. JÑ¨C_»∞ Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡ â◊HÎ˜ ÖË^• qâ◊fiâ◊HÎ˜ ÖË^• Ü≥∂QÆ â◊HÎ˜ ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ ã¨fiO`«=∞=Ù`«∞Ok.
JO>Ë P`«‡ ã≤÷`«=∞ø`«∞Ok. Ü≥∂QÆâ◊H˜Î P„`ÕÜ«∞=∞ø`«∞Ok.
D q^èOŒ QÍ ™ê^è‰Œ Ωõ _çH˜ =ÚO^Œ∞ ^Œ`"Î« ∞≥ #ÿ „u=¸~åÎº`«‡Hõ â◊HÎ˜ – P `«~åfi`« J`«x ™ê^è•<å|ÅO
=Å¡ „uQÆ∞}Ïf`« ã≤÷uH˜ KÕ~°∞H˘x, J`«}˜‚ J„uQÍ =∂iÛ, Ü≥∂QÆâ◊H˜ÎQÍ =∂i J`«_çH˜ Ñ¨ÓiÎQÍ
=â◊=∞ø`«∞O^Œ#fl ™ê^èŒ<å~°Ç¨Ïã¨º=Ú#∞ "≥Å¡_çOKÕ@O^Œ∞ˆH P â◊H˜Îx ™ê^èŒ‰õΩ_ç Ü≥ÚHõ¯ ‰õΩ=∂~°∞_»∞QÍ
K≥Ñ≤Ê ''^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú—— _»x =º=Ç¨ÏiOK«@O [iyOk. Wk Ö∫H˜Hõ ™êú~ÚÖ’ J~°ú=∞"åfiÅO>Ë –
^Œ`«∞Î_»∞ ^Œ~°≈#q∞zÛ h‰õΩ ^Œ`«Î=∞Ü«∂º#∞ Jx K≥Ñ¨Ê_»O <å Pã≤Î h^Õ Jx „Ñ¨Hõ\ÕK«_»O. J„uQÍ
=∂i P Ü≥∂QÆâ◊H˜Îx ã¨fiO`«O KÕã¨∞H˘x `«# P`«‡â◊H˜ÎQÍ =∂~°∞ÛHÀ=_»O ^Œ™êÎ"ÕA „"å~ÚOK«∞H˘x
il„¿ã+ì #¨ ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»O ÖÏO\˜k. D ™ê^è<Œ å =∂~°=æ Ú#‰õΩ P^Œ∞º_»∞, =∂~°^æ iŒ ≈ J„u=∞Ç¨Ïi¬.
`«# Éèí‰õΩÎ_≥·# J„u ¿Ñ~°∞#∞ J[~å=∞~°O KÕÜ«∞^ŒÅz ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù ''^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞——QÍ „Ñ¨ã≤kú
=Ç≤ÏOKå_»∞. JO^Œ∞Hõ<Õ PÜ«∞# ÉèíHõÎ H©iÎ q=~°ú#∞_»∞QÍ H©iÎOÑ¨ |_»∞`«∞<åfl~°∞. ™ê^èŒ‰õΩÅO^ŒiH˜
ã¨‡~°}=∂„`«O KÕ`«<Õ ã¨∞ÅÉèí ™ê^èŒ∞º_≥·, "åà◊§‰õΩ ^Œ`«∞Î_≥·, „Ñ¨*Ï˝ ã¨fi~°∂ÑÖQÍ "åà◊§Ö’ <≥ÅH˘x, "åà◊§
#O^Œix J„uQÍ =∂iÛ, "åà◊§#∞ `«# qâ◊fi QÆ∞~°∞â◊H˜Î ˆHO„^•Å∞QÍ =∂~°∞ÛH˘x qâ◊fiHõàÏº}Ïxfl
™êkèã¨∞Î<åfl_»∞.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!

V
<Õ#∞ ^Œi≈Ozu#x K≥Ñ¨C>ˇ@∞¡

<å^Œ∞=~°‚ #OÉˇ=fi_»∞ #=∞‡QÆÅ_»∂
L#fl suQÍ Dâ◊fi~°∞xfl LO_»x=Ú‡
QÍ#"≥Ú#iO`«∞ "åx HõàÏº}QÆ∞}=Ú‡
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
19
^Œ`«Î=∞O„`« c[=Ú – qt+¨ì`«
^Œ`=Î« ∞O„`åÅÖ’ KåÖÏ "å\˜H˜ â◊|~° ~°∂Ñ≤Ü∞ÿ≥ # Ñ¨~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞ |∞∞+≤. JO>Ë P =∞O„`«=ÚÅhfl
Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ KÕ`« JOkOK«|_ç#q. *Ï˝# ã¨fi~°∂ÑÖQÍ ÉèÏqOK« |_»∞`«∞#fl Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞,
Ü≥∂Qˆ â◊fi~°∞_»∞ Ü≥∂QÆ <å^è∞Œ _≥#· ^Œ`åÎ„`ÕÜÚ« _ç =∞O„`«=Ú ÅxflO\˜H˜ |∞∞+≤Ü∞ÿ≥ LO_»@O XHõ qâı+O¨ .
^Œ`«Î =∞O„`åxH˜ c[O ''„^•O—— Jx K≥Ñ¨Ê|_çOk. ''^ŒH˜∆}Ï=¸iÎ c[OK« ~å=∞c*Ë#
ãÖÜ«Ú`«O, „^•q∞`Õº HÍHõ∆~°O *Ë˝Ü«∞O aO^Œ∞<å^Œ HõàÏ`«‡HõO, U`«nƒ[O =∞Ü«∂„áÈHõÎO „|Ç¨Ï‡
q+¨µ‚ t"å`«‡HõO, "Õ^Œ"åº¿ã# Hõkè`«O „Ñ¨HÍ~åO`«~°=ÚK«º`Õ, ^Œ`«Î ™êºk =∞O„`« ™êº^•„`ÕÜ«∞
™êºk=∞ã¨fi~°ó, `«„`«ã¨÷ˆ~Ñ¶¨ ãÖÜ«ÚHõÎO aO^Œ∞<å^Œ HõàÏ`«‡HõO, U`«nƒ[O =∞Ü«∂„áÈHõÎ«O „|Ç¨Ï‡ q+¨µ‚
t"å`«‡HõO——
D q^èŒOQÍ Ñ¨~°=∞t=Ù_»∞ áê~°fiu`À K≥Ñ≤Ê#@∞¡ =∞O„`« âß„ã¨ÎOÖ’ HõÅ^Œ∞. ^ŒH˜∆}Ï=¸iÎ t=
ã¨fi~°∂ÑÖ. JO>Ë *Ï˝# ã¨fi~°∂ÑÖ. P q^èŒOQÍ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ "å~°∞ ‰õÄ_® *Ï˝# ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞!
^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÖË =∞~À ã¨QÆ∞}~°∂ÑÖ ã‘fiHõiOz ^ŒH˜∆}Ï=¸iÎÜ≥ÿ∞ ã¨#Hõ ã¨#O^Œ<å^Œ∞Å‰õΩ QÆ∞~°∞`«fiO
=Ç≤ÏOKå_»∞. "åºã¨=∞Ç¨Ïi¬ JOkOz# ^Œ`«Î=∞O„`« c[O ''^Œ—— ÖËHõ ''^•——. Wk SÇ≤ÏHõ ã¨∞MÏÅ#∞
„Ñ¨™êkã¨∞OÎ k. Ñ¨~"° ∞Õ â◊fi~°∞_»∞ JOkOz# ^Œ`Î« =∞O„`« c[O ''„^•O—— [#‡~åÇ≤Ï`«º=Ú#∞ „Ñ¨™êkã¨∞OÎ k.
Jyfl c["≥∞ÿ# ~°HÍ~°O (*Ï˝<åxfl), áêâ◊ c["≥∞ÿ# ''PO—— (J™ê^èŒº=ÚÖ#∞ |OkèOK«QÆey# =∞Ç¨
â◊H˜Î=∞O`«"≥∞ÿ# c[O Wk) J#∞ Ô~O_»∂ Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ c["≥∞ÿ# ''^Œ—— HÍ~°O`À Hõeã≤ „^•O c["≥∞ÿ
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_çÖ’x Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ `«`åfihfl, QÆ∞~°∞`«`åfihfl "≥Å¡_çã¨∞Î#flk.
|$Ç¨Ï^•~°}ºHÀÑ¨x+¨`ü Ö’ XHõ Hõ^äŒ LOk. ~åHõ∆ã¨∞Å∞, =∂#=ÙÅ∞, ^Õ=`«Å∞ XHõ™êi
„|Ç¨Ï‡^Õ=Ùx ^ŒQÆæ~°‰õΩ "≥_»`å~°∞. JHõ¯_» „|Ç¨Ï‡Ö’#∞Oz ''^Œ—— J<Õ â◊|ÌO XHõ¯>Ë PÜ«∞# ãÖ^Õâ◊OQÍ
"≥Å∞=_çOk. ^•x J~°÷O U"≥∞ÿ LO@∞O^• Jx JO^Œ~°∂ PÖ’zOKå~°∞. ~åHõ∆ã¨∞Å∞ – `«=∞Ö’
^ŒÜ«∂QÆ∞}O ÖË^Œx Jk Hõey LO_»=∞x K≥áêÊ_»#∞‰õΩ<åfl~°∞. =∂#=ÙÅ∞ – `«=∞Ö’ ^•#QÆ∞}O
(`åºQÆO) Ö’Ñ≤OK«∞K«∞#fl^Œx, Jk Hõey LO_»=∞x K≥áêÊ_»#∞‰õΩ<åfl~°∞. ^Õ=`«Å∞ – `«=∞Ö’ ''^Œ=∞O——
JO>Ë JO`«iO„kÜ«∞ x„QÆÇÏ¨ O Ö’Ñ≤OK«∞K«∞#flk Hõ#∞Hõ ^•xx Hõey LO_»=∞x K≥áêÊ_»#∞‰õΩ<åfl~°∞.
D HÍÅOÖ’ ~åHõ∆ã¨∞Å∞, ^Õ=`«Å∞ J<Õ"åà◊√§ "Õˆ~ ZHõ¯_À ÖË~°∞. =∞x+≤ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’<Õ
Jã¨∞~°QÆ∞}ÏÅ∞, ^≥·gQÆ∞}ÏÅ ~°∂ÑÖÖ’ "åà◊√§<åfl~°∞. ~åHõ∆ã¨ QÆ∞}O `˘ÅyOK«∞ HÀ=_®xH˜
J#ã¨∂Ü«∞`«fi=Ú#∞ ã‘fiHõiOz ^ŒÜ«∞#∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞ H˘x =∂#=Ù_»∞QÍ =∂~åe. `«~åfi`« `åºQÆ
QÆ∞}O ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘x =∂#=`«fi=Ú#∞ ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ qHõã≤OÑ¨ KÕã¨∞HÀ"åe. `«~åfi`«
20
JO`«iO„kÜ«∞ x„QÆÇÏ¨ O áê\Õz k=º`«fiOÖ’H˜ Z^ŒQÍe. JÑ¨C_»∞ ã≤`÷ « „ÑÄ_˝ ∞» JxÑ≤OK«∞H˘O\Ï_»∞.
P =∂#ã≤Hõ Ñï}Ï=∞O`À *Ï˝# Ü≥∂QÆO`À qâ◊fiâ◊HxÎ˜ (Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡ â◊H)Î˜ á⁄O^ŒQÅÆ ∞QÆ∞`å_»∞. ''^Œ`ÀÎÇÏ¨ O——
(<Õ<Õ ^Œ`«∞Î_çx) QÍ =∂iáÈ`å_»∞. ''„^•O—— c[O ã¨~°fi=∞O„`åÅˆH HÍ^Œ∞ D qâ◊fi=∞O`«\˜H©
=∞Ç¨„áê}"≥∞ÿ LOk. [QÆ`üÜ≥ÚHõ¯ LxH˜H˜ D c["Õ∞ HÍ~°}=∞ø`«∞#flk. qâ◊fiâ◊H˜Î Ü«∂=`«∂Î D
c[OÖ’<Õ xH˜∆Ñ¨Î"≥∞ÿ LOk. ''^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞O „|Ç¨Ï‡~°O„^èŒã¨÷O—— Jx K≥Ñ¨Ê@O KÕ`« Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡Ü≥ÿ∞#
^Œ`«∞Î_ç ™ê÷#O ã¨Ç¨Ï„™ê~° K«„HõO. JO^Œ∞ˆH ^•xfl „|Ç¨Ï‡~°O„^èŒ=∞x ‰õÄ_® J<åfl~°∞. ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ
^Œ`«Î=∞ÜÕ∞º â◊H˜Î Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ â◊ˆHÎ#x `≥eÜ«ÚK«∞#flk. nè |ÖÏxfl (|∞kú |ÖÏxfl) „Ñ¨™êkOK«@OÖ’
QÍÜ«∞„u Hõ<åfl „âı+¨ì"≥∞ÿ#kQÍ ^Œ`«Îc[O ÑïQÆ}ÕK«|_çOk.
''FO ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∂Ü«∞ q^Œ‡¿ÇÏ, QÍÜ«∞„fâßÜ«∞ nè=∞Ç≤Ï, `«<Àfl QÆ∞~°∞ó „Ñ¨KÀ^ŒÜ«∂`ü——. D
QÆ∞~°∞QÍÜ«∞„f =∞O„`«O D ã¨`«º=Ú<Õ "≥Å¡_çã¨∞Î#flk.
J=^èŒ∂`« zO`«Œ# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!

V
„QÆO^äŒ=ÚÅ∞ „"åÜ«Ú"å_»∞ „QÆO^äŒHõ~°Î
=º=Ç¨iHõ r=# =ºkè`«∞_»`«_»∂
Jxfl k‰õΩ¯Å P`«‡ÜÕ∞ J=∞iÜ«ÚO_»
P`«‡^Œ$+≤ì ed~ÚOÑ¨ "åx J|ƒ`«~°"Õ∞
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
=∞Ozk#=ÚÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ q∞OzáÈÜ≥∞

QÆ∞~°∞x`À HõeÜ«∞Hõ h‰õΩ ‰õΩ^Œ~°‰õΩO_®
z=~° H˜@∞Å#∞ `åÑÖ|∞ K≥O^Œ<ÕÅ
H˘@∞ìH˘xáÈÜ≥∞ ÑÖ@#∞ Ñ≤@ìÖˇÑ¨Ù_À
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
21
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Úx ã¨fi~°∂Ñ¨ ã¨fiÉèÏ==ÚÅ∞
=∂ÖÏ Hõ=∞O_»Å∞ ~°^èŒó Hõ~°Ñ¨^Œ‡Ü«ÚˆQ‡
=∞^èŒºã¨÷ áê}˜Ü«ÚQÆàı _»=∞~°∞„uâ◊¥ÖË
Ü«∞ã¨ºã¨Î T~°úfi Hõ~°Ü≥∂ó â◊√Éèíâ◊OYK«„ˆH
=O^Õ`« =∞„u =~°^ŒO Éèí∞[+¨@¯Ü«ÚHõÎO!!
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ J#QÍ<Õ =¸_»∞ =ÚY=ÚÅ∞, P~°∞ KÕ`«∞Å∞, "≥#∞Hõ HÍ=∞^èÕ#∞=Ù, B^Œ∞O|~°
=$Hõ∆O, =ÚO^Œ∞ <åÅ∞QÆ∞ ‰õΩHõ¯Å∞ QÆÅ ^Õ=`å ã¨fi~°∂ÑÖ =∞# Hõà◊§‰õΩ QÀK«~°=∞=Ù`«∞Ok. „|Ç¨Ï‡
q+¨µ‚ =∞¿ÇÏâ◊fi~°∞ÖË =¸_»∞ t~°ã¨∞ûÅ∞QÍ, "åiH˜ P^è•~°"≥∞ÿ# „Ñ¨*Ï˝#"Õ∞ ^ÕÇ¨ÏOQÍ, +¨\òâß„™êÎÖË
Ç¨Ïã¨Î=ÚÅ∞QÍ, Jq^Œº#∞ ^Œi*Ë~°hÜ«∞x "Õ^•ÖË ‰õΩHõ¯Å∞QÍ, ^èŒ~°‡"Õ∞ QÀ=ÙQÍ, qâ◊fiâßOuÜÕ∞
B^Œ∞O|~°OQÍ, P`«‡*Ï˝# „Ñ¨É’^è•~°úO Ü≥∂ˆQâ◊fi~°∞_»∞QÍ Pq~°ƒùqOz# =∞Ç¨K≥·`«#ºO Ü≥ÚHõ¯ ëÈ_»â◊
HõàÏÑ¨Ó~°‚"≥∞ÿ# =ºHõÎ ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞ ^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=Ù. J„u =∞Ç¨Ïi¬ `«Ñ¨ã¨∞ûH˜ "≥∞zÛ J„u =~°^Œ∞_»∞QÍ
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ ^Œ~°≈#q∞zÛ# ~°∂ÑÖ Wk Jx, ^Œ`«∞Îx ëÈ_»â◊ J=`å~°=ÚÅÖ’ Wk Ô~O_»=kQÍ
¿Ñ~˘¯#_»O [iyOk.
J~Ú`Õ ÃÑ·~°∂Ñ¨"Õ∞HÍHõ ^Œ`«∞Î_çx UHõ =ÚY∞_»∞QÍ, K«`«∞~°∞ƒùA_»∞QÍ, ''K«`«∞~åƒÇ¨ï
=Ú^•~åOQÆO—— Jx âßO_çÖ’ºÑ¨x+¨`«∞Î K≥Ñ≤ÊOk. qq^èŒ ^Œ`«Î=∞O„`« ^è•º# â’¡Hõ=ÚÅÖ’ ''™ê^èŒHõó
„áê`«~°∞`åúÜ«∞ Hõ$`« â∫K«„H˜Ü«∞ã¨‡ˆ~`ü, P„`ÕÜ«∞O, „|Ç¨Ï‡ ~°O„^èŒã¨÷O kfiÉèí∞[O QÆ∞~°∞~°∂Ñ≤}O—— Jh,
''Ü≥∂QÍ~°∂_èO» Ü≥∂QÆÑ>¨ #ìË g`«O Ç¨Ïã¨^Î fiŒ O^ŒfiO *Ï#∞Ü«ÚQˆ ‡ „Ñ¨™ê~°º—— Jh, J^≥fi· `« =∂ÖÏ =∞O„`«OÖ’
''=~åÉèíÜ«∞ Hõ~°O ^Õ=O ã¨zÛ^•#O^Œ q„QÆÇ¨ÏO—— Jh, =„[ Hõ=K«OÖ’ ''"å=∞Ç¨Ï¿ãÎ#=~°^ŒO
^ŒH˜∆}Ë<åÉèíÜ«∞„Ñ¨^ŒO——. WÖÏ KåÖÏ KÀ@¡ ^Œ`«∞Î_çH˜ XˆH =ÚY=Ú Ô~O_Õ KÕ`«∞Å∞#fl@∞¡ "≥Å¡_çã¨∞Î#flq.
N "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fif ™êfiq∞ "å~°∞ UHõ=ÚYO, =~°^•, JÉèíÜ«∞ Ç¨Ïã¨Î=ÚÅ`À ã≤^•úã¨#OÖ’
‰õÄ~°∞Û#fl ^Œ`=Î« ¸iÎ<Õ P~åkèOKÕ "å~°∞. D =¸iÎ Éè^Ë •Å#∞ JkèQqÆ ∞Oz ^Œ`∞« _Î ∞» =∞#‰õΩ É’kèOz#
x~°∞æ} `«`«fi=Ú#∞ (Ü≥∂QÆ=Ú#∞) Ñ¨@∞ì‰õΩO>Ë J#∂Ç¨Ïº"≥∞ÿ# â◊H˜Î ^Œ`«Î =∞ø`«∞O^Œ<Õ q+¨Ü«∂xfl
„QÆÇ≤ÏOK«_»O =∞Ozk.
PÜ«∞# ã¨fiÉèÏ=O K≥áêÊÅO>Ë ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ ã¨‡~°}=∂„`« ãÖ`«∞+¨µì_»∞. ã¨‡iOK«QÍ<Õ
Hõke=KÕÛ@@∞ =O\˜"å_»∞. JO^Œ∞Hõ<Õ ''ã¨‡~°Î$QÍq∞—— QÍ H©iÎOK« |_»∞`«∞<åfl_»∞. P ™êfiq∞H˜ =∞O„`«
`«O„`«=ÚÅ`À, x+¨µì~° xÜ«∞=∂Å`À Ñ¨xÖË^Œ∞. PÜ«∞#‰õΩ HÍ=eûOk `«##∞ ã¨‡iOK«∞HÀ=_»"Õ∞.
22
''^Œ`«Î ^Œ`«Î W^ŒO "åHõºO `å~°HõO ã¨~°fi^ÕÇ≤Ï<åO, „â◊^•úÜ«ÚHÀÎ[¿Ñxfl`«ºO ^Œ`«Î W`«ºHõ∆~°^ŒfiÜ«∞O—— Jx
''N ^Œ`«Îã¨Î=~å[O—— Ö’ =∞Ç¨^Õ=Ù_»∞, â◊√Hõ =∞Ç¨Ïi¬H˜ K≥Ñ¨Ê@O [iyOk. ''^Œ`«Î ^Œ`«Î—— J#fl
<å=∞ã¨‡~°}"Õ∞, PãÖH©~°Î#"Õ∞, P^è•º#"Õ∞ Ñ¨~°=∂~åúxfl „Ñ¨™êkã¨∞ÎOk. XHõ™êi ^ŒàÏ^Œ# =∞Ç¨Ïi¬
''^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ ã¨‡~°Î$QÍq∞—— J<Õ q+¨Ü«∞O ZO`« =~°‰õΩ x["≥∂ Ñ¨sH˜∆OKåÅx ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_çx
ã¨‡iOKå_»∞. "≥O@<Õ ^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=Ù „Ñ¨`«ºHõ∆ =∞Ü«∂º_»∞. Jk K«∂z PÜ«∞# Pâ◊º~°ºáÈ`«∞O>Ë
''=∞=∞ „Ñ¨Hõ$us^Œ$j, ã¨‡~°Î$QÍg∞ # ãÖ^ÕÇ¨ÏŸkfi ã¨Ñ¨ÎÉèí∞=<Õ
=ºÇ¨ÏO, JÉèíHÍÎº"å ã¨∞ÉèíHÍÎº"å Ü«∞`«û‡ˆ~<å‡=∞##ºnèó
`«^•h =∞Ç¨Ï=∂QÆ=∞º ^Œ^•q∞ `«^Œ«cèÑ≤û`«O——
<å ã¨fiÉèÏ=O h=Ù J#∞‰õΩO@∞#fl^Õ. <Õ#∞ ã¨‡~°Î$QÍq∞##@OÖ’ ãÖ^ÕÇ¨ÏOÖË^Œ∞. ÉèíH˜Î L<åfl
ÖËHõáÈ~Ú<å, J##º |∞kèú`À (xâ◊ÛÅ z`«ÎO`À) Z=~°∞ ##∞fl ã¨‡i™êÎ~À "åà◊§ ^ŒQÆæ~°‰õΩ <Õ#∞ áÈ~Ú
"åà◊§ HÀiHõÅ∞ f~°∞™êÎ#∞. <å ~åHõ =$^è•HÍ~å^Œ∞—— Jx P=∞Ç¨Ïi¬H˜ =„[ Hõ=K«=Ú#∞ LÑ¨^tÕ OKå_»∞.
PÜ«∞# ã¨fiÉèÏ=OÖ’ WOHÀ ÅHõ} ∆ O – PÜ«∞# `«# Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ ^Œ`=Î« ∞ø`å_»∞. "åà◊§ ™êfinè#OÖ’
`å#∞O\Ï_»∞. "åà◊§‰õΩ ‰õΩ=∂~°∞_çÖÏ ¿ã=*Ë™êÎ_∞» . "åà◊§ H©ixÎ „Ñ¨=~°=÷ ∂#O KÕ™êÎ_∞» . `«# =∞Ç≤Ï=∞Å#∞
K«∂Ñ¨@O HõO>ˇ, `«# Éèí‰õΩÎx =∞Ç≤Ï=∞Å#∞ Juâ◊~ÚOKÕ@@∞¡ KÕ™êÎ_»∞. "åà◊§ H©iÎx qã¨ÎiOÑ¨
*ˇÜ«∂ºÅx HÍOH˜∆™êÎ_»∞. JO^Œ∞Hõ<Õ ''ÉèíHõÎ H©iÎ q=~°ú#∞_»∞——QÍ „Ñ¨ã≤kèú K≥O^•_»∞.
PÜ«∞# ã¨fiÉèÏ=OÖ’ =∞~À ÅHõ∆}O PÜ«∞# ''Éèí∞H˜Î =ÚH˜Î „Ñ¨^•`«——. `«# Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ WÇ¨Ï ™œYº
ã¨=∞$kú Hõey™êÎ_»∞. "åà◊§ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=ÚÅÖ’ „Ñ¨*Ï˝ ã¨fi~°∂ÑÖQÍ „Ñ¨HÍtã¨∂Î ÉèíH˜Îx ÑïáêHÍxH˜
fã¨∞H˘x =zÛ *Ï˝<åxfl „Ñ¨™êkOz ã¨QÆ∞}O #∞Oz x~°∞æ}OÖ’H˜ =∞o§Oz Ü≥∂QÆ ã≤kèúx „Ñ¨™êkOz
r=#∞‡‰õΩÎÅ#∞ QÍq™êÎ_»∞.
^Œ`åÎ„`ÕÜÚ« _»∞ XHõ™êi ÉÏÅ∞_»∞QÍ, XHõ™êi ‰õΩ=∂~°∞_»∞QÍ, XHõÑC¨ _»∞ Ü«Ú=‰õΩ_»∞QÍ, XHõ™êi
=$^Œ∞ú_»∞QÍ LO\Ï_»∞. XHõ™êi J=^èŒ∂`«QÍ LO\Ï_»∞. =∞~˘Hõ™êi L#‡`«∞Î_»∞QÍ, Ñ≤âßK«q+¨µì_»∞QÍ
LO\Ï_»∞. XHõ™êi Ñ¨~=° ∞ xëêª QÆi+¨µ_ì #·≥ Ü«∞fâ◊fi~°∞_»∞QÍ LO\Ï_»∞. XHõ™êi `«ÅÃÑ· [_»Å∞O\Ï~Ú.
WOHÀ™êi ã≤QÆÅ∞O\Ï~Ú. XHõÑ¨C_»∞ KÕuÖ’ =∞^ŒºO áê„`« ^èŒiOz, k"åºOQÆ<åeOy`«∞_≥·,
=∞^ŒqÇ¨ÏfiÖÏ‰õ∆Ω_≥· LO\Ï_»∞. XHÀ™êi |OQÍ~°∞"Õ∞x KèåÜ«∞`À z„`« qz„`« =∂ÖÏºO|~°=ÚÅ`À
â’aèÅ∞¡`«∂ LO\Ï_»∞. XHÀ™êi HõÅ∞¡„`åQÆ∞`«∂, â◊s~°O xO_® |∂_ç^Œ Ñ¨Óã¨∞H˘x kQÆO|~°∞_»∞QÍ
LO\Ï_»∞.
23
„|Ç¨‡O_» Ñ¨Ù~å}OÖ’ ^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« ™êfiq∞ H˘Å∞=Ù fi# "≥É· =íè O =∞<ÀÇ¨Ï~°OQÍ =i‚OK«|_çOk.
=∞O^•~° =$Hõ∆O, ^•x „HÕ^Œ =∞}˜ Ñ‘~î°O, ^•xÃÑ· Pã‘#∞_≥·# ^Œ`«Î ™êfiq∞. PÜ«∞# [_»ÅÖ’
=∞Öˇ¡Å∞, "≥ÚÅ¡Å∞, *ÏAÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# <å<åq^èŒ Ñï=∞à◊ ãÖÉèíi`«Ñ¨ÙëêÊÅ∞, "≥∞_»Ö’ =∞}˜Ç¨~åÅ∞,
Ñ¶}¨ Ç˜ ¨ ~åÅ∞, ~°∞„^•Hõ∆ ã¨Ê\ù H˜ õ =∂ÅÅ∞–"≥ÚÅÖ’ |OQÍ~°∞ "≥ÚÅ„`å_»∞ "å=∂OHõ=Ú# Ü≥∂QÆÅH˜‡∆ Ü≥∞ÿ #
J#Ñ¶¨∂^Õq (=∞^èŒ∞=∞u), "≥#∞Hõ HÍ=∞^èÕ#∞=Ù, <åÅ∞QÆ∞ "≥·Ñ¨ÙÅ âßfi#~°∂áêÅÖ’ K«`«∞ˆ~fi^•Å∞
LO\Ï~Ú. ™êfiq∞ "åix ã¨#Hõã¨#O^Œ<åk ™ê^èŒ∞ ã¨`«Î=ÚÅ∞, Ü≥∂QÆ∞Å∞, =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞, #=<å^èŒ∞Å∞,
ã≤^Œ∞úÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "åà◊§O`å Ñï"Õ+≤ìOz LO\Ï~°∞. Ñ¨~åâ◊H˜Î, "åˆQâ◊fii, HÍ"Õ∞â◊fii, Éèí∞=<Õâ◊fii,
N^Õq, Éèí∂`«*ÏÅ=Ú J+¨ìã≤^äŒ∞÷Å∞, Sâ◊fi~°º=ÚÅ∞, ^Õ=`«Å∞ ^•#=ÙÅ∞ PÜ«∞# =ÚO^Œ∞ KÕ`«∞Å∞
*’_çOz #=∞ã¨¯iã¨∞ÎO\Ï~°∞. ÉèíHõÎ=~°^Œ∞_≥·# ^Œ`«Î™êfiq∞ "åiHÀÔ~¯Å#∞ J#∞„QÆÇ≤Ïã¨∞ÎO\Ï~°∞. J„u
=∞Ç¨Ïi¬, J#ã¨∂Ü«∂^Õq XHõ „Ñ¨Hõ¯#, K«O„^Œ∞_»∞ ^Œ∞~åfiã¨∞_»∞ =∞~À „Ñ¨Hõ¯# ‰õÄ~°∞Ûx ^Œ`«Î "≥·Éèí"åxfl
gH˜ã∆ ∂¨ Î LO\Ï~°∞. QÆO^è~Œ ∞° fiÅ∞ QÍ#O KÕã∞¨ OÎ >Ë, JÑ¨û~°ãÅ¨ ∞ <å@ºO KÕã∞¨ OÎ \Ï~°∞. WÖÏ <≥q· ∞âß~°}ºOÖ’
^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ "å~°∞ ~°OQÆ ~°OQÆ "≥·Éèí=OQÍ H˘Å∞=Ùfi LO\Ï~°x „|Ç¨‡O_» Ñ¨Ù~å}OÖ’
=i‚OK«|_çOk. D =~°‚# ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ "åi Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ `«`åfixfl, QÆ∞~°∞ ã¨fi~°∂áêxfl, qâ◊fi~°∂áêhfl
"≥Å¡_çã¨∞ÎOk. XHõ¯ =∂@Ö’ K≥áêÊÅO>Ë ^Œ`«Î„`ÕÜ«ÚÅ"å~°∞ ã¨~°fi[QÆ<À‡Ç¨Ï#∞_»∞. PÜ«∞# ã¨fi~°∂Ñ¨
ã¨fiÉèÏ==ÚÅ∞ =i‚OKåÅO>Ë =∂@Å∞ KåÅ=Ù. ''FOHÍ~° „Ñ¨`«ºQÍ`å‡#O Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ ã¨fi~°∂Ñ≤}O
Ñ¨~=° ∂`«‡# =∞=ºHõOÎ —— Jx Ç¨Ï$^ŒÜ∞« Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ ÉèHí Î˜ „Ñ¨=`«∞ÅÎ `À #=∞™ê¯~°O KÕÜ∞« _»"∞Õ =∞#Hõ~=Î° ºO.
„Ñü ~ÀA ^Œ`«Î™êfiq∞ P¿ã`«∞ Ç≤Ï=∂K«ÅO ãÖK«iã¨∞ÎO\Ï_»∞. Ñ¨Ù~å}=ÚÅ∞ Pq+¨Ü«∞O D
q^èOŒ QÍ =i‚OKå~Ú. ^Œ`åÎ„`ÕÜÚ« _»∞ ã¨Ç¨ º„kÃÑ· x"åã¨=ÚO\Ï_»∞. ~å„u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =∂Ç¨ï~üQ_Æ Ö£ ’
(=∂`åÑ¨Ù~°O) â◊Ü«∞x™êÎ_»∞. L^ŒÜ«∞ ™êfl#O HÍjÖ’x QÆOQÍ#kÖ’ KÕã≤, QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°OÖ’ ^è•º#O
KÕã≤, ‰õΩ~°∞ˆH∆„`«OÖ’ PK«=∞#O KÕã≤, QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°OÖ’ =∂^è•ºÇ≤ÏflHõO <≥~°Ñ≤, ^èŒ∂`«áê¿Ñâ◊fi~°OÖ’
Éèíã¨‡^è•~°}HÍqOz, Hõ~å‚@HõOÖ’ ãÖ^è•º=O^Œ#O KÕã≤, H˘ÖÏ›Ñ¨Ù~°OÖ’ (Hõ~°g~°Ñ¨Ù~°O) aèHõ∆KÕã≤,
ÑÖ_»sÑ¨Ù~°OÖ’ uÅHõ ^è•~°}KÕã≤, áêOKåÖËâ◊fi~üÖ’ „QÆÇ≤ÏOz# aèHõ∆Éèí∞lOz, `«∞OQÆÉèí„^ŒÖ’
[Åáê#OKÕã≤, |^Œs <å~åÜ«∞}OÖ’ „â◊=}O [iÑ≤, y~åfl~üÖ’ q„âßOuÔQ·H˘x, ™êÜ«∞O ãÖ^è•º
=O^Œ#O Ñ¨tÛ=∞ ã¨=Ú„^Œ f~°OÖ’ x~°fiÇ≤Ï™êÎ_»∞. JO>Ë ^Œ`«Îáê^Œã¨Ê~°≈`À Ñ¨Ùh`«OHÍx „Ñ¨^Õâ◊O
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Ö’ ÖË^∞Œ . Ü≥∂QÆ∞ºÖˇ#· ™ê^è‰Œ Ωõ Å‰õΩ PÜ«∞# x`«ºO ^Œ~≈° #q∞ã¨∂,Î J#∞„QÆÇÏ≤ ã¨∂Î LO\Ï_»∞.
^Œ`«∞Î_ç=Å¡<Õ ÉèÏ~°`«^Õâ◊O Ü≥∂QÆ Éèí∂q∞QÍ „Ñ¨ã≤kÌÔHH˜¯Ok.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
24
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ – ÑÖK«=∂„â◊=∞O
K«`«∞ifi^èŒÑ¨Ù~°∞ëê~°ú ™ê^èŒ#HÀãÖ, =∂#= rq`«OÖ’ „|Ç¨Ï‡K«~°º, QÆ$Ç¨Ïã¨÷, "å#„Ñ¨ã¨÷,
ã¨<åº™ê„â◊=∞=Ú J<Õ K«`«∞ifi^èŒ P„â◊=∞=ÚÅ∞ <≥ÖH˘ÅÊ|_ç#q. ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ "å~°∞ „|Ç¨Ï‡Kåi
Jx K≥Ñ¨Ê|_ç<å PÜ«∞# D <åÅ∞QÆ∞ P„â◊=∞=ÚÅ‰õΩ Jf`«OQÍ LO_ç 'J`åº„â◊q∞— Jx ¿Ñ~°∞
á⁄O^•_»∞. PÜ«∞#∞fl „|Ç¨Ï‡Kåi Jx J#flÑ¨Ê\˜H˜ JO^Œ∞Ö’ „Ñ¨^è•# L^ÕÌâ◊O PÜ«∞# ã¨QÆ∞}
ã¨fi~°∂ÑÖÖ’ L#fl Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ J~Ú<å ã¨^•x~°∞æ} Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡`«`«fi=ÚÖ’ ~°q∞OKÕ (K«iOKÕ) "å_»∞
J#fl^Õ JO^Œ∞Ö’ ~°Ç¨Ïã¨ºO. XHõ™êi ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_ç "Õ+Ö K«∂z Ñ≤OQÆo <åQÆ∞_»∞ Pâ◊Û~°ºÑ¨_ç ''g∞^Õ
P„â◊=∞O——? Jx „Ñ¨tfl¿ãÎ ^Œ`«Î™êfiq∞ WzÛ# ã¨=∂^è•#OÖ’ PÜ«∞# Ü≥∂QÆÑ¨^Œúu PÜ«∞# ^èÕºÜ«∞O
=∞#‰õΩ É’^èŒÑ¨_»∞`«∞Ok. ''D <å P„â◊=∞=Ú QÆ∞iOz WO`«‰õΩ =ÚO^≥Ñ¨C_»∞ Z=~°∂ Hõx qx
Z~°∞QÆ~°∞. K«`«∞ifi^èŒ P„â◊=∞=ÚÅ HõO>ˇ <å P„â◊=∞O aè#fl"≥∞ÿ#k. D P„â◊=∞OÖ’x "åà◊§O`å
[QÆ`∞« #Î ∞ `«# P`«‡QÍ ãÖ^Œi≈ã¨∞OÎ \Ï~°∞. „uQÆ∞}Ï f`«∞Öˇ,· xã¨ûOQÆ∞Öˇ· LO\Ï~°∞. "åà◊§‰õΩ "Õ^•Å`À,
=∞O„`åÅ`À, `«O„`åÅ`À, Ñ¨Ó[Å`À, [áêÅ`À, `«áêÅ`À Ñ¨xÖË^∞Œ . ã¨^•Ñ¨~`° `« fi« =â◊√Öˇ· LO\Ï~°∞.——
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ K≥Ñ≤Ê# D ÑÖK«=∂„â◊=∞O J=^èŒ∂`å„â◊=∞O. ^Œ`«Î ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’x "åà◊§O`å
''^Œ`ÀÎÇ¨ÏO—— Jx x~°O`«~°O ^è•ºxã¨∂Î `å"Õ∞ J=^èŒ∂`«QÍ (^Œ`«Î ã¨fi~°∂ÑÖQÍ) =∂iáÈ`å~°∞.
J=^èŒ∂`«w`« Ö’ ''J=^èŒ∂`«—— J#fl Ñ¨^Œ=ÚÖ’x <åÅ∞QÆ∞ JHõ∆~°=ÚÅ‰õΩ QÆÅ J~åúÅ#∞ W\Ï¡
q=iOzOk.
Pâßáêâ◊ qx~°∞‡HÀÎ Pk=∞^è•ºO`« x~°‡Åó
P#O^Õ=~°Î`Õ x`«ºO ''J—— HÍ~°ã¨Îã¨º ÅHõ∆}"£∞II
"åã¨<å =i˚`«ÜÕ∞# =ºHõÎOK« x~å=∞Ü«∞ó
=~°Î=∂<Õ+¨µ =~°Î`Õ ''=—— HÍ~°ã¨Îã¨ºÅHõ∆}"£∞II
^èŒ∂m ^èŒ∂ã¨~° QÍ„`å}˜ ^èŒ∂`« z`ÀÎ x~å=∞Ü«∞ó
^è•~°}^è•º# x~°∞‡HÀÎ ''^èŒ∂—— HÍ~°ã¨Îã¨º ÅHõ∆}"£∞II
`«`«fizO`å ^èŒ$`åÜÕ∞# zO`å KÕëêìq=i˚`«ó
`«"≥∂Ç¨ÏOHÍ~° x~°∞‡HõÎó ''`«—— HÍ~°ã¨Îã¨º ÅHõ∆}"£∞II
J=^èŒ∂`« Ñ¨^ŒOÖ’x ''J—— J<Õ ^•xH˜ Pâßáêâ◊=ÚÅ #∞O_ç q=ÚH˜Î á⁄Ok#"å_»∞,
Pk=∞^è•ºO`«=ÚÅO^Œ∞ x~°‡Å∞_»∞, P#O^•xfl x~°O`«~O° á⁄O^Õ"å_»∞ Jx. ''=—— J<Õ^•xH˜ "åã¨#Å
25
#∞O_ç (Ñ¨Ó~°fi Hõ~°‡ "åã¨#Å#∞O_ç) q_ç=_ç# "å_»∞. x~å=∞Ü«∞"≥∞ÿ# „|Ç¨Ï‡QÍ ¿Ñ~˘¯#^Œy# "å_»∞,
=~°Î=∂#OÖ’<Õ (Éèí∂`« Éèíq+¨º`ü PÖ’K«# ÖËHõ) LO_Õ"å_»x. ''^äŒ∞—— J<Õ ^•xH˜ ^èŒ∂o`À ‰õÄ_ç#
â◊s~°O QÆÅ"å_»∞, =∞#ã¨∞û#∞ ™êfinä#O KÕã∞¨ H˘#fl"å_»∞. ^À+¨ ~°ÇÏ≤ `«∞_»∞, ^è•º# ^è•~°}Å∞ ÖËx"å_»∞
Jx, ''`«—— J<Õ ^•xH˜ `«`fiÎ« zO`«#Hõey#"å_»∞. `«"∂≥ QÆ∞}=Ú#∞, JÇ¨ÏOHÍ~°=Ú#∞ q_çz#"å_»∞
Jx J~°÷=Ú.
„â◊√u ã¨‡$`«∞Å∞ É’kèOKÕ q+¨Ü«∂Åxfl\˜Ü«∞O^Œ∞ ÑïÑ¨Ó~°‚ *Ï˝#=ÚQÆÅ"å_≥·, Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡Ü«∞O^Õ
=∞#ã¨∞û ÅQÆfl=Ú KÕã≤#"å_≥·, r=#∞‡‰õΩÎ_≥·# =∞Ç¨*Ï˝x<Õ, ''J=^èŒ∂`«—— Jx x~åÅOÉ’Ñ¨x+¨`«∞Î
K≥Ñ≤ÊOk. kQÆO|~°∞_»∞, =∞Ç¨*Ï˝# ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_≥·# J=^èŒ∂`Õ ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!

V
K≥Ñ¨C =∂`å‡#∞Éèí∂u qâı+¨=∞OK«∞

„Ñ¨â◊fl"Õã≤# <Õ<Õq∞ K≥Ñ¨ÊQÆÅ#∞
fÑ≤u#fl =¸QÆ#∞ ~°∞z `≥ÅÊ=∞O@∂
„Ñ¨â◊fl"Õã≤# "å_Õq∞ |^Œ∞Å∞ Ñ¨Å∞¯
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
`≥eã≤H˘#flk |∞kúH˜ `≥K«∞ÛH˘#Hõ

|∞kú HõeyÜ«Ú PKå~° â◊√kúÖËHõ
JO^èŒ∞_»QÆ∞"å_»∞ "Õ~˘Hõ¯ JO^èŒ∞xH˜x
=∂~°æ"≥∞@∞ìÅ K«∂Ñ¨ ã¨=∞~°∞÷_»QÆ∞#∂
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
26
^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú}Ë‚ ZO^Œ∞‰õΩ P~åkèOKåe ?
^èŒ~å‡~°úHÍ=∞"≥∂Hõ∆=ÚÅ<Õ K«`«∞ifi^èŒÑ¨Ù~°∞ëê~°ú=ÚÅ ™ê^èŒ<Õ rq`« ÅHõ∆º=∞x ÃÑ^ŒÌÅ∞ K≥áêÊ~°∞.
Ö’HõOÖ’ <åÅ∞QÆ∞ ~°HÍÅ r=ÙÅ∞O\Ï~°∞. "å~°∞ P~°∞ÎÅ∞, J~åú~°∞úÅ∞, l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ∞ (=Ú=Ú‰õ∆Ω=ÙÅ∞)
*Ï˝#∞Å∞ (=Ú‰õΩÅÎ ∞). J~°H÷ Í=∞=ÚÅ „áêÑ≤HÎ ÀãÖ ^≥"· åxfl P„â◊~ÚOKÕ P~°∞ÅÎ ∞, J~åú~∞° Åú ∞, U^Õq^Õ=`å
~°∂Ñ¨=Ú#∞ P„â◊~ÚOz<å `«ÑC¨ ÖË^∞Œ . ÉèQí =Æ O`«∞_»∞ Hõ~∞° }Ï=∞Ü«Ú_»∞ Hõ#∞Hõ KåÖÏ ãÖ^Œ~ƒ° =ù ÚÅÖ’
"åi Hõ+¨ì=ÚÅ∞ `˘ÅyOz HÀiHõÅ∞ f~°∞ã¨∂Î<Õ L<åfl_»∞. J~Ú`Õ Jq f~°QÍ<Õ HÀiHõÅÑ¨\˜ìHõ
=∞~˘Hõ\˜ ã≤^ŒúOQÍ LO@∞#flk. ã¨`«º=Ú, *Ï˝#=Ú J#O`«=ÚÜ≥ÿ∞# Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ QÆ∞iOz =∂„`«"Õ∞
"Õ^Œ=ÚÅ∞ ÃÑ¶∂+≤ã¨∞ÎO>Ë, P `«~åfi`« HÍÅOÖ’ =zÛ# PQÆ=∂Å∞ Ñ¨Ù~å}ËuÇ¨ã¨=ÚÅ∞ „u=¸~°∞ÎÅ
QÆ∞iOz, J<ÕHõ ^Õg^Õ=`å=¸~°∞ÎÅ QÆ∞iOz J=`å~° Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ QÆ∞iOz "≥Å¡_çOKå~Ú. J<ÕHõ
P~å^èŒ<åÑ¨^Œú`«∞Å∞, Láêã¨<å=∂~°æ=ÚÅ∞ Ö’HõOÖ’ "≥e™ê~Ú. qq^èŒ ^Õ=`å=∞Ok~°=ÚÅ∞
xi‡OKÕ"å~°∞, x~°fiÇ≤ÏOKÕ"å~°∞, JO^Œe J~°Û‰õΩÅ∞ ''=∂ ^Õ=Ù_»∞ Q˘Ñ¨ÊO>Ë =∂ ^Õ=Ù_»∞ Q˘Ñ¨Ê. =∂
^Õ=Ù_»∞ ^ŒQÆæ~° „"≥Ú‰õΩ¯‰õΩO>Ë U HÀiHõÜ≥ÿ∞<å f~°∞`«∞Ok—— JO@∂ áÈ\©Å∞, H©K«∞ÖÏ@Å=Å¡ Pã≤Î‰õΩÅ
=∞^èºŒ J<≥H· ºõ `« „Ñ¨|eáÈ~ÚOk. ^è~Œ ‡° =Ú, *Ï˝#=Ú "≥∂Hõ=∆ Ú H˘~°‰Ωõ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕ¿ã =Ú=Ú‰õΩ∆ =ÙÅ∞
`«‰õΩ¯"≥·áÈÜ«∂~°∞. l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ∞ ÖË^• =Ú=Ú‰õ∆Ω=ÙÅ∞ HÍx"åà◊§‰õΩ ^≥·=OHÍx, U QÆ∞~°∞=ÙHÍx
K≥Ü«∞ºQÆeyOk Uq∂ÖË^Œ∞. Hõ~°‡, ÉèíH˜Î, *Ï˝#, ã¨q∞‡o`«"≥∞ÿ# Ü≥∂QÆã≤kúx á⁄O^ŒQÀˆ~ l*Ï˝ã¨∞=Ù
ÅO^Œ~∂° ^Œ`åÎ„`ÕÜÚ« _çx P„â◊~ÚOz P~åkèOK«=Åã≤#^Õ! U =∞Ç¨â◊HÎ˜ ÖË^• Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡â◊HÎ˜ Ö’HõOÖ’x
J*Ï˝<åxfl ~°∂Ñ¨Ù=∂Ñ≤, QÆ∞~°∞ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ *Ï˝#„Ñ¨ÉèíÅ#∞ q~°l=Ú‡`«∞#fl^À, U =∞Ç¨â◊H˜Î ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ
„Ñ¨*Ï˝ãfi¨ ~°∂ÑÖQÍ `«#‰õΩ `å#∞ ^Œ`"Î« ∞≥ ,ÿ L#fl`« tY~°=ÚÅ#∞ Jkè~ÀÇ≤ÏOÑ¨ *ˇÜ∞« º\ÏxH˜ DÖ’HõOÖ’
J=`«iOzO^À, Z=~°∞ Ü≥∂QÆã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖ’, Z=~°∞ zK«ÛùH˜Î ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖ’, Z=~°∞ ã¨~°fi=∞O„`å`«‡‰õΩÖ’,
Z=~°∞ ã¨~°fi ^Õ==∞Ü«ÚÖ’, Z=~°∞ ™êH∆Í`«∞Î Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖ’, Z=~°∞ Éèí∞H˜Î =ÚH˜Î „Ñ¨^•`«Ö’, P
ã¨HÖõ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞ ^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« ™êfiq∞. PÜ«∞# `«`fiÎ« =Ú#∞ „QÆÇÏ≤ OK«‰Ωõ O_®, U^À q+¨fi‚ Oâ◊`À [x‡Oz#
™ê=∂#º J=`å~°=∞x, XHõ Ü≥∂y Jx ÉèÏqOz#KÀ PÜ«∞# W=fi^ŒÅz# J=¸Åº"≥∞ÿ#
*Ï˝#ãÖÑ¨^Œ‰õΩ "≥∂HÍÅ_»∞¤ÃÑ\˜ì#>Ë¡ J=Ù`«∞Ok.
XHÀ¯ ^Õ=`«‰õΩ PÜ«∂ ÅHõ∆}ÏÅ#∞ |\˜ì Ñ¨Ó[Å∞, J~°Û#Å∞, Jaè¿+Hõ=ÚÅ∞, ™ÈÎ„`«=ÚÅ∞

U~åÊ@∞KÕâß~°∞. HÍx ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ"åi q+¨Ü«∂xH˜ =¿ãÎ PÜ«∞# JÅÊ ãÖ`À+≤ ''^Œ`åÎ^Œ`åÎ—— Jx
PÜ«∞##∞ ã¨‡i¿ãÎ<Õ KåÅ∞, =∞# =ÚO^Œ∞=zÛ xeKÕ Hõ~°∞}Ï=ÅÜ«Ú_»∞. W`«~° ^Õg ^Õ"Àáêã¨#Ö’¡
27
ÖÏQÍ, xÜ«∞=∞ ÉÏÇ¨ïàÏºÅ∞ áê\ÕK«=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. Jxfl ‰õΩÖÏÅ "åà◊√§, Jxfl =∞`åÅ
"åà◊√§, ¢ã‘ÎÅ∞, LÑ¨#Ü«∞# ãÖ™ê¯~°=Ú ÖËx "åà◊√§, PÉÏÅQÀáêÅO x~°ÉèíºO`«~°OQÍ ^Œ`ÀÎáêã¨#
KÕÜ«∞=K«∞Û. [#‡`«ó U‰õΩÅO =Ú„^Œ"ÕÜ«∞|_ç<å, ^Œ`ÀÎáêã¨# ã¨~°∞fiÅ‰õÄ „|Ç¨Ï‡*Ï˝<åxfl HõeyOz
„|Ç¨Ï‡"Õ`ÅÎ« ∞QÍ =∂~°∞ã¨∞OÎ k. ^Œ`ÀÎáêã¨# Jxfl Láêã¨#ÅHõO>ˇ `ÕeHÔ #· k. j„Ñ¶∞¨ Ñ¶e¨ `åxfl „Ñ¨™êkOKÕk
J~Ú L#flk. XHõ Ñ¨Ó[ KÕ¿ãÎ P Ñ¨Ó[ P ^Õ=`«ˆH K≥O^Œ∞`«∞Ok. P ^Õ=`Õ Hõ~°∞}Õz =~åÅ#∞
„Ñ¨™êkã¨∞ÎOk. ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ ã¨~°fi^Õ=`åã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∞##∞ Ñ¨Ól¿ãÎ JO^Œ~°∞ ^Õ=`«Å#∞
Ñ¨ÓlOz# Ñ¶ë`«O =ã¨∞ÎOk. ^Õ=`«ÅO`å Ñ¨~ÀHõ∆Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ ã¨fi~°∂áêÖˇ·`Õ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ „Ñ¨`«ºHõ∆
Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú. P Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ [QÆ`«∞ÎQÍ =∂~°Hõ=ÚO^Œ∞ JO>Ë ''<Õ#<ÕHõ=∞ø^Œ∞#∞QÍHõ!—— J<Õ
=∞Ç¨ãÖHõÅÊO KÕÜ«∞Hõ=ÚO^Œ∞ „u=¸~°∞ÎÅ `«`«fi=ÚÅhfl UHõ`«`«fi=ÚQÍ L#flÑ¨Ê\˜ Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=¸ˆ~Î
^Œ`«Î=¸iÎ.
^Œ`åÎ=`å~°OÖ’x =∞~À qt+¨ì ÅHõ∆}"Õ∞q∞@O>Ë PÜ«∞# QÆ∞~°∞^Õ=Ù_»∞ HÍ=@O. U
J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çH˜ ''QÆ∞~°∞^Õ=—— J#fl qâı}O ÖË^Œ∞.
P Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡ HõO>ˇ ÃÑ^ŒkÌ , JkèH"õ ∞≥ #ÿ k =∞ˆ~k ÖË^∞Œ . JO^Œ∞Hˆ Jk QÆ∞~°∞"≥O· k. P Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡"Õ∞
^Œ`∞« _Î ∞» Hõ#∞Hõ ^Œ`∞« _Î Õ QÆ∞~°∞=Ù. ''QÆ∞—— â◊|ãÌ fiÎ¨ O^èHŒ Í~°™êûº`ü ''~°∞—— HÍ~°ãxÎ¨ fl~À^èHŒ óõ JO^èHŒ Í~°x~À^è`Œ åfi`ü
QÆ∞~°∞i`«ºaènèÜ«∞`Õ—— J<Õk QÆ∞~°∞â◊ÉÏÌxH˜ J~°÷O. J„u =∞Ç¨Ïi¬ J*Ï˝#=Ú#∞ `˘ÅyOK«_»O`À
^Œ`„Î« Ñ¨É∞íè =Ù `«# QÆ∞~°∞`åfixH˜ NHÍ~°O K«∞\Ïì_∞» . Pq^èOŒ QÍ QÆ∞~°∞Ñ¨^•xH˜ P^Œ∞º_»∞, QÆ∞~°∞Ñ¨~O° Ñ¨~‰° Ωõ
=¸ÅÑ¨Ù~°∞+¨µ_»Ü«∂º_»∞.
r=Ù_ç P`«‡K«∞@∂ì =¸_»∞ á⁄~°Å∞O\Ï~Ú. "å\˜<Õ ã¨∂Å÷ , ã¨∂Hõ‡∆ , HÍ~°} ^ÕÇ¨ Åx JO\Ï~°∞.
ã¨∂÷Å^ÕÇ¨ÏO ^è•`«∞xi‡`«"≥∞ÿ#k. Wk ÑÖK«Éèí∂`å`«‡HõO. ÃÑ·H˜ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. Ô~O_»=k ã¨∂Hõ∆‡^ÕÇ¨ÏO.
Wk 19 ~°HÍÅ ã¨∂Hõ∆‡â◊‰õΩÎÅ HõÅ~ÚHõ`À U~°Ê_ç, ã¨∂÷Å ^ÕÇ¨Ï=Ú#∞ P„â◊~ÚOz LO@∞Ok.
=¸_»=k HÍ~°}^ÕÇÏ¨ O. x*ÏxH˜ Wk ^ÕÇÏ¨ O HÍ^Œ∞. Wk ã¨∂H∆Í‡uã¨∂Hõ‡∆ "≥∞#ÿ â◊H.Î˜ Wk rqÑ¨Ù@∞ìH‰õ Ωõ ,
ã¨∂÷Å ã¨∂Hõ∆‡^ÕÇ¨Å‰õΩ HÍ~°}O =∂„`«"Õ∞. rqH˜ „uQÆ∞}=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# JÇ¨ÏOHÍ~°O LO@∞Ok.
™êufiHõ JÇ¨ÏOHÍ~°O #∞O_ç =∞#ã¨∞û, |∞kú, z`«Î=Ú JÇ¨ÏOHÍ~°=∞<Õ <åÅ∞QÆ∞ JO`«ó
Hõ~°}=ÚÖË~°Ê_ç<å~Ú. `å=∞ã≤Hõ JÇ¨ÏOHÍ~°O #∞O_ç ÑÖK«Éèí∂`«=ÚÅ∞, â◊|Ì, ã¨Ê~°≈, ~°∂Ñ¨, ~°ã¨,
QÆO^èŒ=Ú Å<Õ ÑÖK«`«<å‡„`«Å∞ U~°Ê_ç#q. ~å[ã≤Hõ JÇ¨ÏOHÍ~°O #∞O_ç ÑÖK«*Ï˝<ÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞,
ÑÖK«Hõˆ~‡O„kÜ«∞=ÚÅ#∞ Ñ¨xKÕ~ÚOKÕ Ñ¨k â◊‰õΩÎÖË~°Ê_ç#q. D "≥Ú`«ÎO HõÅã≤ 24 JOâßÅ∞. Wq
28
â◊s~°=ÚÖ’Ñ¨Å, ÉÏÇ¨Ïº„Ñ¨H$õ uÖ’#∞ JO>Ë ã¨$+≤ì JO`å g\˜`À ‰õÄ_ç LOk. D 24 JOâ◊=ÚÅÖ’#∞
Ñ¨~°=∂`«‡ J=ºHõÎOQÍ LO\Ï_»∞. WÖÏ „Ñ¨Hõ$uÖ’x 24 `«`«fi=ÚÅ #∞Oz J=ºHõÎÑ¨~°=∂`«‡#∞
™êkèOK«@"Õ∞ Ü≥∂QÆO. ^Œ`∞« _Î ∞» `«#‰õΩ 24 =∞Ok QÆ∞~°∞=ÙÅ∞<åfl~°x "åi#∞Oz *Ï˝#=Ú á⁄O^•#x
K≥Ñ≤ÊOk D Ü≥∂QÆ=∂~°æ=Ú QÆ∞iOKÕ. „Ñ¨Hõ$uÖ’ ^Õxx =∞#O x~åHõiOK«~å^Œ∞. „Ñü JOâ◊=ÚÖ’
JO`«s¡#OQÍ JO`«~åºq∞`«fiO K≥Ok L#fl J=ºHõÎÑ¨~°=∂`«‡#∞ ã¨=∞^Œ$+≤ì`À QÆ∞iÎOKåe. (ã¨=∞`«fiO
Ü≥∂QÆ=ÚK«º`Õ). „Ñ¨Hõ$uÖ’x „Ñü JOâ◊=Ú#‰õΩ =∞#Ö’ „Ñü‰õÄÅ „Ñüã¨ÊO^Œ# L#fl>ˇÿ¡`Õ Jk
QÆ=∞xOz =keOK«∞HÀ"åe. JÑ¨C_»∞ J=ºHõÎÑ¨~°=∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯ Ü≥∂QÆ=∂Ü«∂ â◊H˜Î^è•~°}
KÕÜ∞« QÆÅ∞QÆ∞`å_»∞. JÑ¨C_»∞ „Ñ¨ÑO¨ K«OÖ’ LO@∂ ‰õÄ_® x„+¨ÊÑÖK«∞_»∞QÍ, xi¡ÑÙ¨ _Î ∞» QÍ, r=#∞‡‰õΩ_Î ∞» QÍ
„|Ç¨‡#O^ŒOÖ’ `ÕeÜ«∂_»∞`«∂ LO\Ï_»∞. W^Õ ÑïÑ¨Ó~°‚"≥∞ÿ# J=^èŒ∂`«ã≤÷u. W^Õ ^Œ`«∞Î_»∞ É’kèOKÕ
Ü≥∂QÆ=∂~°æO.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
|^Œú t+¨µº_»∞ ãÖ™ê~°|^Œ∞ú_≥·#

QÆ∞~°∞=Ù<å„â◊~ÚOz =ÚH˜Î á⁄O^ŒÉ’_»∞
|O^è~Œ Ç° Ï≤ `«∞_Ò ã¨^∞Œ ~æ ∞° x |_»ã#≤ O`«<Õ
á⁄O^ŒQÆÅ=Ù h=Ù ãÖ™ê~° q=ÚH©Î
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
29
^Œ`«Î ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=Ú – P`«‡^è•º#=Ú
^Œ`«ÎãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=ÚÖ’ =∞#O „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# â◊s~°^è•~°∞ÅO Hõ#∞Hõ ^Œ`«∞Îx Ü≥ÚHõ¯
ã¨QÆ∞}Àáêã¨#`À<Õ „áê~°OaèOKåe. ^Œ`«∞Îx Ü≥ÚHõ¯ J#O`« HõàÏº} QÆ∞}"≥·Éèí==Ú#∞ ã¨‡iã¨∂Î,
H©iÎã¨∂Î PÜ«∞#Ñ¨@¡ x~°‡Å"≥∞ÿ# ÉèíH˜Î („¿Ñ=∞)x, â◊~°}ÏQÆu ÉèÏ==Ú#∞ ÃÑOá⁄OkOK«∞HÀ"åe.
`«QÆ∞=∂„`«OQÍ Ñ¨Ó[, J~°Û#, ™ÈÎ„`«Ñ¨~î°#=Ú KÕã¨∞HÀ"åe. ã¨`«fiQÆ∞}=Ú, ^≥·gQÆ∞}=ÚÅ∞
ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO@∂ Dâ◊fi~å~°Ê} |∞kú`À qÇ≤Ï`«Hõ~°‡Å∞ KÕã¨∂Î LO_®e. „Hõ=∞OQÍ
JO`«~°OQÆ™ê^èŒ#Ö’xH˜, x~°∞æ}Àáêã¨#Ö’H˜ „Ñ¨"ÕtOKåe. ^Œ`«∞Îx Ü≥∂QÆ=Ú#‰õΩ P`«‡™êH∆Í`«¯~°"Õ∞
ÅHõ∆ºO. P`«‡ ™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ P`«‡*Ï˝#=Ú HÍ"åe. P`«‡*Ï˝<åxH˜ ^è•º#=∞=ã¨~°O. ^è•º#=∞O>Ë
P`«‡ã¨fi~°∂Ñ¨zO`«#"Õ∞ Jx â◊OHõ~° ÉèíQÆ=`åÊ^Œ∞Å∞ ÃãÅqKåÛ~°∞. ^è•º#=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ H˘O`«¿ãÑ¨Ù
ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# „áê}ÏÜ«∂=∞O K≥Ü«∂ºe. Wk K«Hõ¯QÍ ~°HõÎ„Ñ¨ã¨~°} [iy =∞<Àxâ◊ÛÅ`«‰õΩ ^ÀÇ¨Ï^ŒO
KÕã¨∞ÎOk. ^è•º#O KÕã¨∞Î#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ''<Õ<≥=~°∞?—— J<Õ P`«‡zO`«# K≥Ü«∂ºe. JÑ¨C_»∞ JÅ~°∞¯_ç
=∂kiQÍ ''<Õ#∞ =∞#ã¨∞û#∞ HÍ#∞. |∞kúx HÍ#∞. JÇ¨ÏOHÍ~åxfl HÍ^Œ∞. â◊s~åxfl HÍ^Œ∞. g\˜
Jxfl\˜HõO>Ë qÅHõ∆}"≥∞ÿ# "å_»#∞. <å‰õΩ WO`«^ŒQÆæ~°QÍ L#fl D ^ÕÇ¨Ï"Õ∞ <Õ#∞ HÍ#Ñ¨C_»∞ =∞i
<Õ<≥=~°∞? <Õ#∞ P`«‡#∞. <Õ#∞ K≥·`«<åºxfl. JÖÏˆQ Jxfl r=ÙÖ’¡ L#fl P`«‡#∞ <Õ<Õ! Jxfl r=ÙÅ∂
<Õ<!Õ <Õ#∞ HÍxk DÖ’HõOÖ’ UnÖË^∞Œ . ã¨~fi° QÆ`"« ∞≥ #ÿ K≥`· <« åº<Õfl <Õ#∞. <Õ<Õ ã¨zÛ^•#O^ŒÑ~¨ =° ∂`«‡#∞——
J<Õ =∂#ã≤Hõ Ñï}Ï=∞O ^è•º#OÖ’ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. DÉèÏ=O ã≤÷~°OQÍ xÅ=_®xH˜ x~°O`«~°
^è•º#O J=ã¨~°O. JYO_» ^è•º#O J=ã¨~°O. D ÉèÏ=O Hõà◊√§ =¸ã¨∞H˘x Hõ^ŒÅ‰õΩO_®
‰õÄ~°∞Û#flÑ¨C_»∞ =∂„`«"∞Õ xe¿ãÎ ãïáÈ^Œ∞. D ã¨~åfi`«‡ÉèÏ=# "≥∞Å‰õΩ=Ö’ ‰õÄ_®, U Hõ~‡° PK«iã¨∞<Î åfl
‰õÄ_®, JO`«~O° QÆOÖ’ xÅ∞Ñ¨ÙHÀ"åe. JO^Œ∞‰õΩ J„u `«`fiÎ« O, J#ã¨∂Ü«∞`«`fiÎ« O ã¨fiO`« KÕã∞¨ HÀ"åe.
JO>Ë ~åQÆ^ÕfiëêÅ∞, JÇ¨ÏOHÍ~°=∞=∞HÍ~åÅ∞, Hõ~°Î$`«fi, Éè’HõÎ$`«fi ÉèÏ==ÚÖËx Hõ~å‡K«~°}=Ú
JÅ=~°∞ÛHÀ"åe. D ™ê^èŒ#rq`«OÖ’ XHõ ÉèÏQÆOQÍ HÍHõ rq`«=∞O`«\˜x D ™ê^èŒ#QÍ
=∞Å∞K«∞HÀ"åe. ''JÇ¨ÏO„|Ç¨‡ã≤‡—— ÖËHõ ''^Œ`ÀÎ-Ç¨ÏO—— J<Õ ÉèÏ=O ã¨∞ã≤÷~°Ñ¨~°∞K«∞HÀ"åe. D ™ê^èŒ#
KÕã¨∞ÎO>Ë U Hõ∆}OÖ’<≥·<å ^Œ`åÎ#∞„QÆÇ¨ÏO`À ^è•º#ã≤kú Åaèã¨∞ÎOk.
Ö’HõOÖ’ Jxfl P^è•ºu‡Hõ ™ê^èŒ<å ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=ÚÅ∞ ^Œ`«∞Î_çx P^è•~°OQÍ KÕã¨∞H˘x
„Ñ¨=iÎÅ∞¡K«∞#fl"Õ HÍx, ^Œ`«∞Î_»∞ xˆ~ÌtOz# „Ñ¨`ÕºHõ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=∞O@∂ Un ÖË^Œ∞. U
™ê^èŒ<å=∂~æÆ=Ú<≥·<å Ü≥∂QÆ=ÚQÍ =∞Åz Ü≥∂QÆã≤kúx „Ñ¨™êkOKÕ"å_»∞ ^Œ`«Î™êfiq∞. ^Œ`ÀÎáêã¨#
<å^èŒ, =∞Ç¨#∞ÉèÏ=, "å~°¯i, ã¨=∞~°ú, Jf`«, P#O^Œ, Éèˇ·è~°=, JMÏ_» ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=ÚÅÖ’ <≥ÅH˘x
30
L#flk. J#º=∞`«ã¨∞ÎÖˇ·# t‰õΩ¯Å∞, ¢ÔH·ã¨Î=ÙÅ∞, =Úã≤¡=ÚÅ∞ ‰õÄ_® ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ"åix P~åkèOK«@O
=∞#‰õΩ Hõ#Ñ¨_»∞`«∞Ok. Hõ~å‚@HõÖ’x ÉÏÉÏ |∞_»Oyi "≥Ú^ŒÅQÆ∞ H˘xfl ^Œ`«Î =∞Ok~°=ÚÅÖ’
=Úã≤¡"£∞ Éèí‰õΩÎÖË Ñ¨Ó*Ï~°∞Å∞QÍ LO\Ï~°∞.
''ã¨ = ∞ã¨ Î ^è Œ ~ ° ‡ =ÚÅÜ« ∞ O^Œ ∞ , =∞`« = ÚÅO^Œ ∞ , ã≤ ^ •ú O `« = ÚÅO^Œ ∞ , ã¨ fi „Ñ¨ H Íâ◊ = Ú`À
"≥ Å ∞Q˘O^Œ ∞ "å_» # ∞ <Õ < Õ ! PÜ« ∂ r=ÙÅ Jcè + ¨ ì = ÚÅ#∞ |\˜ ì , Jaè ~ ° ∞ K« ∞ Å#∞ |\˜ ì ,
"å~°#∞ãïOK«∞=∂~°æ=ÚÅ#∞|\˜ì, PÜ«∂ ã≤÷`«∞Å#∞|\˜ì, aè#fl aè#fl `«`«Îfi=ÚÅ`À `ÀK«∞"å_»#∞
<Õ<!Õ <Õ#∞ ã¨~fi° `«O„`« ã¨fi`«O„`«∞_»#∞ QÆ#∞Hõ, ™ê^è•º™ê^èºŒ =ÚÅ∞ ÖËx "å_»#∞ QÆ#∞Hõ, <å‰õΩ xiÌ+"ì¨ ∞≥ #ÿ
q^è•#=∞#∞#k ÖË^Œ∞. ã¨=∞ã¨Î ^Õg ^Õ=`å ~°∂Ñ¨=ÚÅÖ’ JO`«iflÇ≤Ï`«=ÚQÍ, *Ï[˚fiÅº=∂#=ÚQÍ
„Ñ¨HÍtOK«∞"å_»#∞ <Õ<Õ! Hõ#∞Hõ PÜ«∂ ã¨fi~°∂Ñ¨=ÚÅ ^•fi~å Ñ¨Ó[Å#∞ ™ÈÎ„`«=ÚÅ#∞
JO^Œ∞H˘#∞"å_»#∞ <Õ<Õ! JO^Œix J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞"å_»#∞ <Õ<Õ!—— Jx ^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=Ù `«# `«`«Îfi=Ú#∞
''Náê^Œ=Å¡Éèí K«i`å=∞$`«O—— Ö’ =∞~˘Hõ™êi ã¨Ê+¨ìÑïzÜ«Ú<åfl~°∞. ^Œ`«Î Éèí‰õΩÎ_»∞ Wk „QÆÇ≤ÏOz
^Œ`«Î ã¨‡~°}=Ú KÕã¨∞H˘#flKÀ [#‡^èŒ#º"Õ∞ Hõ^•!
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
V
^ÕÇ¨Ï=Ú#∞ <Õ#∞ „Ñ¨q∞^ŒQÍ fiÛ<å#∞

JO^Œ∞Ö’ r=Ùx =uÎQÍ á⁄O^Œ∞Ñ¨~°z
~°HõÎ=Ú<Õ `≥·Å=ÚQÍ ^è•~°áÈÜ«ÚK«∞O\˜
„Ñ≤Ü«Úx ^Œi≈OK«∞"Õà◊ÔH· "ÕzÜ«ÚO\˜
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
31
^Œ`åÎ=`å~° "≥·Éèí==Ú
U =∞Ç¨ãÖHõÅÊ=Ú##∞ãïOz ã¨$+≤ì, ã≤÷u, ÅÜ«∞=ÚÅ∞ [~°∞QÆ∞K«∞#fl"À P =∞Ç¨ãÖHõÅÊ
ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞. J<ÕHõ`«fiO`À ‰õÄ_ç# D K«~åK«~° ã¨$+≤ì HõO`«\˜H˜ P^è•~°OQÍ P
=∞Ç¨ãÖHõÅÊ=Ú##∞ãïOz XˆH Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡ K≥`· #« ºO J=ºHõOÎ QÍ, r=ÙÅ‰õΩ Ö’Ñ¨Å "≥Å∞Ñ¨ÖÏ ã¨~fi° „`å
"åºÑ≤Oz LOk. ã¨`ü, z`ü, P#O^Œ=ÚÅ∞ P Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ K≥·`«#ºO Ü≥ÚHõ¯ ã¨Ç¨Ï[ ã¨fiÉèÏ=O.
r=ÙÅO^Œ~°∂ ã¨~°fiQÆ`«"≥∞ÿ# K≥·`«#º=Ú#∞ QÆ∞iÎOz Ñ¨~°ã¨Ê~°=Ú „¿Ñ=∂#∞~åQÆ=ÚÅ∞ ÑÖK«∞‰õΩO@∂,
ã¨Ç¨Ü«∞ ã¨Ç¨ÏHÍ~°=ÚÅ∞ JOkOK«∞‰õΩO@∂ qâ◊fi„¿Ñ=∞#∞ JÅ=~°∞ÛH˘x, qâ◊fi‰õΩ@∞O| ÉèÏ=O`À
âßOuÜ«Ú`« ã¨ÇÏ¨ r=#O ™êyOz, ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖˇ,· r=#∞‡‰õΩÖÎ ·ˇ qâ◊fiHõàÏº}Ïxfl ™êkèOKåe.
W^Õ ã¨<å`«# ^è~Œ ‡° ã¨∂„`«O. W^Õ r=ÙÅO^Œi P`«‡ ^è~Œ ‡° O ÖËHõ ã¨fi^è~Œ ‡° O. nxx PK«iã¨∂Î rqOK«_"» ∞Õ
r=ÙÅO^Œi Hõ~°Î=º=Ú, ÅHõ∆º=Ú. DÅHõ∆º™ê^èŒ#Ö’<Õ ã¨$+≤ì qHÍâ◊O Wq∞_ç LOk. nx H˘éˆH J„u
=∞Ç¨Ïi¬, J#ã¨∂Ü«∂^Õq ^ŒOÑ¨`«∞Å∞ P =∞Ç¨ãÖHõÅÊ~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# x~åHÍ~°, x~°∞æ}, J=ºHõÎ
Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=Ú#∞ Éèí∞qÃÑ·H˜ ™êHÍ~°=ÚQÍ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ ~°∂ÑÖÖ’ ky=KÕÛ@@∞¡ KÕâß~°∞. r=ÙÅ∞ ÃÑ·#
K≥Ñ≤Ê# ÅHõ∆º™ê^èŒ#HÀãÖ `«##∞ `å#∞ ^Œ`«ÎO KÕã¨∞H˘#fl qt+¨ì"≥∞ÿ# J=`å~°O ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞.
HÍÅ„Hõ"∞Õ } Hõe„Ñ¨ÉÏè =O`À ã¨<å`«# ^è~Œ ‡° *Ï˝#=Ú qã¨‡iOz Jã¨∂Ü«∞, ^Õfi+¨=Ú, HÍ=∞„HÀ^•kè
Ji+¨_»fi~°æ=ÚÅ‰õΩ, ™êfi~°ú, ãÖ‰õΩz`«, JÇ¨ÏOHÍ~° =∞=∞HÍ~å^Œ∞Å‰õΩ =â◊√Öˇ· ã¨$+≤ì q<åâ◊=Ú kâ◊QÍ
=∂#=*Ïu ™êyáÈ`«∞#fl "Õà◊ =∞#ÃÑ· Hõ~∞° }`À, „¿Ñ=∞`À ^Œ`åÎ„`ÕÜÚ« Å "å~°∞ Pq~°ƒqù Oz PkQÆ∞~°∞"≥·
xeKå~°∞. J~Ú`Õ H˘xfl ã¨ÇÏ¨ „™ê|Ì=ÚÅ∞QÍ Hõ~‡° „Éè+í µ¨ Åì ∞, ^è~Œ ‡° „Éè+í µ¨ Åì ∞, Ñ¨~=° ∂~°ú „Éè+í µ¨ Öì #·ˇ =∂#=ÙÅ#∞
ãÖã¨¯iOKÕO^Œ∞‰õΩ ã¨ÇÏ¨ „ã¨ =ÚY=ÚÅ`À H˘xfl â◊`å|Ì=ÚÅ Hõ$+≤ J=ã¨~O° Jx QÆ∞iÎOz# ^Œ`™Î« êfiq∞
J<ÕHõ J=`å~° =¸~°∞ÎÅ∞, J=^èŒ∂`«Å∞, ãÖ`üÅ∞, Ü≥∂QÆ∞Å ~°∂Ñ¨=ÚÅÖ’ XHõ k=º
„Ñ¨}ÏoHõ##∞ãïOz J=`å~°HÍ~°ºO „áê~°OaèOKå~°∞. ^Œ`«Î™êfiq∞ =@=$Hõ∆"≥∞ÿ`Õ g~°O^Œ~°∂ ^•x
H˘=∞‡Å∞, T_»Å∞ =O\˜"å~°∞. giÖ’ H˘O^Œ~°∞ T_»Å=Öˇ Éèí∂q∞Ö’ ^Œ$_è»OQÍ <å@∞‰õΩx =¸Å
=$Hõ∆O`À ã¨=∂#=ÚQÍ xez Éèí‰õΩÎÅ Éèí=`åáêxflÉÏÑ≤ „|Ç¨Ï‡`åfixfl ã≤kúOÑ¨*Ëã¨∞ÎO\Ï~°∞. "åix
^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ∞QÍ P~åkèã∞¨ OÎ \Ï~°∞. J\˜ì "åiÖ’ „Ñ¨ãk≤ ú K≥Ok# `˘q∞‡k =∞Ok ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ#∞
ãÖH˜Ñ∆ =Î¨ ÚQÍ ã¨‡iOK«∞‰õΩO^•=Ú. "å~°∞, Náê^ŒN=Å¡É∞íè Å∞, N#$ã≤OÇ¨Ï ã¨~ã° fi¨ f, N =∂}˜Hºõ „Ñ¨É∞íè =Ù,
N ™êfiq∞ ã¨=∞~°Ì JHõ¯ÖòHÀ@ =∞Ç¨Ï~å*ò, N +≤i_ç™ê~Ú <å^èŒ∞Å∞, N"åã¨∞ ^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fif,
ãÖ`ü QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò, Ç¨Ï[~°`ü `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ, ã≤^âÌÕ fi◊ ~ü ãÖ`ü NQÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍ~°∞. [QÆÒÎ« `å
32
^Œ`«Î =∞Ü«∞O. P =∞Ç¨ â◊H˜Î ÖËx KÀ@∞ Un D qâ◊fiOÖ’ ÖË^Œ∞. „Ñü rq „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ „Ñ¨Hõ$u`À<Õ
LO@∞Ok. JO^Œ∞‰õx „uQÆ∞}Ï`«‡‰õΩ_≥·# ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Úx P~å^èŒ#Ö’ „Ñürq ã¨ÊO^Œ# á⁄O^ÕO^Œ∞‰õΩ
Z‰õΩ¯= J=HÍâ◊O LOk. D ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ K«i„`« áê~åÜ«∞}=Ú, zO`«#=Ú „ÑürqH˜ ^Œ`«Î
ã¨ÊO^Œ##∞ Hõeyã¨∞ÎOk. D ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ#∞ QÆ∞~°∞ â◊H˜Î „Ñ¨™ê~°ˆHO„^Œ=ÚÅ∞QÍ `«# "åÇ≤ÏHõÅ∞QÍ
KÕã¨∞H˘x „Ñ¨K«O_»"≥∞ÿ# QÆ∞~°∞â◊H˜Î ^è•~°#∞ JYO_»=ÚQÍ ^Œ`«Î™êfiq∞ =∞#ÃÑ· „Ñ¨=Ç≤ÏOÑ¨*Ëã¨∞Î<åfl~°∞.
D ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅO^Œi ^•fi~å „Ñ¨Hõ@=∞=Ù`«∞#flk XˆH ^Œ`«Î `«`«Îfi=∞x, J#O`«OQÍ ™êˆQ XˆH
^Œ`«Î K«i„`«Ö’x qq^èŒ J^è•ºÜ«∞=ÚÅ=O\˜ "åˆ~ D ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅhfl J<Õ ÉèÏ=O`À x`«º=Ú
ã¨‡iOK«∞H˘O>Ë Jk J##ºzO`«#QÍ=∂i aè#fl`«fiOÖ’ UHõ`fi« =Ú#∞ ^Œi≈OÑ¨*¿Ë ã J^≥fi· `« *Ï˝#=Ú#∞,
Ü≥∂QÆã≤kúx ^Œ`«Î™êfiq∞ J#∞„QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞.
áêÑ¨Hõ~°‡Å∞ H©∆}^Œâ◊‰õΩ =zÛ#Ñ¨C_»∞, Ñ¨Ù}º Hõ~°‡Å∞ Ñ¶ë`« q∞=fi_»O „áê~°OaèOz#Ñ¨C_»∞

=∂„`«"Õ∞ ã¨~Àfi`«¯$+¨ì"≥∞ÿ# ^Œ`«ÎÉèíH˜Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ<Õ =∞#O ^Œ`«∞Îx QÆ∞iOz, ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ∞
QÆ∞iOz WÖÏ `≥Å∞ã¨∞H˘<Õ J=HÍâ◊O HõeyOk.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
V
ˆ~Ñ¨Ù Éèíl~ÚO`«∞#x <Õ_»∞, ˆ~Ñ¨Ù ‰õÄ_®

ˆ~Ñ¨Ù Éèíl~ÚO`«∞#x <Õ_»∞ ˆ~Ñ¨ÙÖˇ<Àfl
[iyáÈÜ≥∞ Éèí[#O|∞ [~°∞QÆ‰õΩO_®
z=~°‰õΩ J=HÍâ◊"Õ∞ ÖËHõ QÆ_»∞`«∞q∂~°∞
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
33
N áê^Œ N =Å¡Éèí∞Å∞
Hõ$`Õ [<å~°÷<À^Õ=ó „`Õ`åÜ«∂O ~°Ñ¶¨Ú#O^Œ#ó I
^•fiÑ¨ˆ~ ~å=∞Hõ$ëœ‚ K« HõÖ∫ Náê^Œ=Å¡Éèíó II
Náê^Œ=Å¡Éèí ™ÈÎ„`«O
Náê^Œ=Å¡Éèí QÆ∞~Àó =^Œ<å~°qO^ŒO
"≥·~åQÆºnÑ≤Î Ñ¨~°"≥∂[fiÅ =∞kfifÜ«∞O
=∞O^Œã≤‡`«O ã¨∞=∞^èŒ∞~°O Hõ~°∞}Ï¢~°Ì <Õ„`«O
ãÖ™ê~° `åÑ¨Ç¨Ï~°}O ã¨`«`«O ã¨‡~åq∞
Náê^Œ=Å¡Éèí QÆ∞~Àó Hõ~°HõÅÊ =$Hõ∆O

ÉèíˆHÎ+¨ì ^•#x~°`«O iÑ¨ÙãÖHõ∆Ü«∞O"≥·
ãÖã¨‡~°} =∂„`«zu *ÏQÆ~°}O ã¨∞Éèí„^ŒO
ãÖ™ê~° cèu â◊=∞#O ã¨`«`«O Éèí*Ïq∞
Náê^Œ=Å¡Éèí QÆ∞~Àó Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°ã¨º

Ü≥∂wâ◊fi~°ã¨º t=â◊H˜Î ã¨=∞xfi`«ã¨º
NÑ¨~°fi`«ã¨º tY~°O YÅ∞ ã¨xflq+¨ìO
¢`≥·Ö’Hõº áê=# Ñ¨^•|˚ =∞Ç¨ÏO #=∂q∞
WO`«=~°‰õÄ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ "åi „Ñ¨^äŒ=∂=`å~°"≥∞ÿ# Náê^Œ∞Å ãÖÑ¨Ó~°‚ K«i„`« =∞#‰õΩ ÅaèOK« ÖË
^Œ#fl H˘é`« fiáÈ~ÚOk. QÆ∞~°∞K«i„`«Ö’x N áê^Œ∞Å K«i„`«‰Ωõ ã¨qã¨~Î } ° QÍ, "åºMÏº# „áêÜ«∞OQÍ,
Náê^Œ∞Å J<ÕHõ ÉÏÅº bÅÅ`Àáê@∞ J<ÕHõ `«`«fi~°Ç¨Ï™êºÅ∂, qâıëêÅ∞ "≥Å¡_çã¨∂Î ^Œ`«Î`«`åÎfixfl
(Náê^Œ∞Å `«`åÎfixfl) „Ñ¨Hõ\˜ã¨∂Î, WO`«=~°‰õΩ HÍÅQÆ~°ƒùOÖ’ ^•y, Náê^Œ∞Å rq`«HÍÅOÖ’<Õ 14
= â◊`åaÌÖ’<Õ ''â◊OHõ~°Éèí@∞ì—— J<Õ Hõ#fl_» ^Õâ◊ã¨∞÷xKÕ`« "≥Ú^Œ@ ãÖã¨¯$`«OÖ’ „"åÜ«∞|_ç, P `«~åfi`«
N áê^Œ∞Å P^Õâß#∞™ê~°O Náê^Œ∞Å =∂`å=∞Ç¨Ï=Oâ◊"∞≥ #ÿ ''=∞ÖÏ¡k—— "åiO\˜H˜ KÕi, H˘O`«HÍÖÏxH˜
`≥xyOK«|_ç, Ñ≤~îåÑ¨Ù~°OÖ’x Náê^Œ N =Å¡Éèí =∞Ç¨ãÖ™ê÷#O "åiH˜ W\©=Å JO^ŒKÕÜ«∞|_ç#
''Náê^ŒN=Å¡Éèí K«i`å=∞$`«O—— J<Õ „QÆO^äŒO ^Œ`«ÎÉèí‰õΩÎÅ z~°HÍÅ `«áÈÑ¶¨ÅOQÍ ãÖÉèÏqOK«|_ç
"≥Å∞=_çOk. P „QÆO^äŒO K«kq qâıëêÅ∞ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û. P „QÆO^äŒOÖ’x H˘xfl =ÚYº q+¨Ü«∂Å∞
=∂„`«"Õ∞ WHõ¯_» „Ñ¨™êÎqOK«|_»∞`«∞#flq.
34
Náê^Œ N=Å¡É∞íè Å =∂`å=∞Ç¨ïÅk Jã¨Å∞ QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡ Ñ¨ÖÏfl_»∞ „áêO`«OÖ’x '=∞ÖÏº„k—
„QÍ=∞O. P =∞ÖÏº„^Õ HÍÅ„Hõ=∂# [#=º=Ç¨~°OÖ’ ''=∞ÖÏ¡k—— QÍ =∂iáÈ~ÚOk. P „QÍ=∞OÖ’
=∞ÖÏ¡k WO\˜¿Ñ~°∞ QÆÅ Ô~O_»∞ =OâßÅ∞ LO_Õq. Ç¨Ïi`«ã¨ QÀ„`« ãÖÉèí=ÙÖˇ·# =∞Ç¨ÑÖ_ç`«∞Åx
¿Ñ~°∞QÍOz# =∞ÖÏ¡k ÉÏÑ¨<åfl=^è•#∞Å∞ QÍik XHõ\ ˜. Ô~O_Àk H“tHõã¨ QÀ„`«ãÖÉèí=ÙÖˇ·#
=∞Ç¨ÑÖ_ç`«∞Åx „Ñ¨ã≤kúÔHH˜¯# =∞ÖÏ¡k N^èŒ~° J=^è•#∞Å∞ QÍik. N^èŒ~° J=^è•#∞ÅQÍi ™È^ŒÔ~·#
~å[=∂O|#∞ ÉÏÑ¨<åfl=^è•#∞Å∞QÍ~°∞ ÃÑo§KÕã∞¨ H˘<åfl~°∞. P q^èOŒ QÍ "åà◊√§ ÉÏ"å ÉÏ==∞~°^∞Œ Å∞.
QÀ^•=s =∞O_»ÖÏO`«~°æ`«"≥∞ÿ# J~Ú#qe¡ „QÍ=∂xH˜ P "Õ^Œ ÑÖ_ç`«∞e^ŒÌ~°∂ áÈ~Ú, JHõ¯_»
[~°Q∞Æ `«∞#fl Ü«∞*Ï˝xH˜ x~åfiÇ¨Ï‰õΩÖˇ· áêÖÁæx P Ü«∞[˝O K«∂_»\ÏxH˜ =zÛ# "åà◊§O^ŒiH© Ñ¨Ó~å‚Çï¨ u
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨fi~°‚ QÆ}Ñü ^Œ~≈° #O HÍqOKå~°∞. QÆ}Ñü P Ñ¨Ó~å‚Çï¨ ux `«# `˘O_»O`À JO^Œ∞H˘x,
J#uHÍÅOÖ’<Õ `å#∞ ã¨ ~ ° fi Hõ à ◊ Å `À QÆ } Ë â ◊ K« ` « ∞ i÷ < å_» ∞ Náê^Œ N=Å¡ É è í ~° ∂ Ñ¨ O `À
J=`«iOK«É’`«∞<åfl#x K≥Ñ≤Ê JO^Œih Pâ◊Û~°ºÑïKå_»∞.
P `«~åfi`« ''ã¨`º« |∞∞+‘âfi◊ ~°∞Åx ¿Ñ~°∞QÍOz# ÉÏÑ¨<åfl=^è•#∞Å∞, N^è~Œ ° ÑÖ_ç`∞« Å∞ W^Œ~Ì ∂°
Hõeã≤ XHõ™êi =~°ã≤kú q<åÜ«∞‰õΩ}˜‚ „Ñü+≤ìOK«\ÏxHõx ''HÍ}˜Ñ¨Ù~°O—— "≥àÏ§~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’
=~°ã≤kú q<åÜ«∞‰õΩ_»∞ "åà◊§#∞ K«∂z, ''Náê^Œ N=Å¡Éèí∞Å J=`å~åxH˜ ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#flO
HÍÉ’`«∞#flk. N^èŒ~å! g∞ WO\˜¿Ñ~°∞#∞ ''Náê^Œ—— QÍ =∂~°∞ã¨∞Î<åfl#∞. H“tHõã¨ QÀ„`«∞Öˇ·# g∞
=Oâ◊ã∞¨ Åú ∞ <Õ\˜ #∞O_ç Náê^Œ QÆ$Ç¨Ï<å=∞=Ú# =i÷Ö^¡ˇ ~Œ ∞° QÍHõ!—— Jx Pj~°fikOKå_»∞. H˘O`«HÍÅO
`«~åfi`« "åo§^ŒÌ~°∂ Ñ≤~îåÑ¨Ù~°O =Åã¨áÈ~Ú JHõ¯_» x=ã≤OK«™êQÍ~°∞.
ÉÏÑ¨<åfl=^è•#∞Å‰õΩ "≥OHÍ=^è•#∞Å<Õ ‰õΩ=∂~°∞_»∞, ã¨∞=∞u J<Õ ‰õÄ`«∞~°∞ [x‡OKå~°∞. P
ÉÏeHõ *Ï`«HõOÖ’ Jhfl â◊√ÉèíÅHõ∆}ÏÅ∞ LO_»@O =ÖÏ¡, P"≥∞ #_çKÕ@Ñ¨C_»∞ P #_»Hõf~°∞, P sîq,
=∞Ç¨~å}˜x `«ÅÑ≤OKÕ@@∞¡ LO_»@O KÕ`«, `«# ‰õÄ`«∞iH˜ PÜ«∞# ''ã¨∞=∞u =∞Ç¨~å}˜—— Jx ¿Ñ~°∞
ÃÑ\Ïì_»∞.
W\Ï¡ LO@∂ LO_»QÍ, XHõ ~ÀA =∞Ç¨ÑÖ_ç`«∞Öˇ·# ÉÏÑ¨<å~°∞ºÅ H©iÎ „Ñü+¨ìÅ∞ qx,
PÜ«∞# ^ŒQ~æÆ ° âß„™êÎÅ∞ K«^∞Œ =ÙH˘O^•=∞x ÉèÏ~°^•fi[ QÀ„`«ãO¨ Éè=í Ù_»∂, PÑ¨ãOÎ¨ |ã¨∂„`«∞_»∂, "≥Å<å\˜
"≥k· Hõ âßY‰õΩ K≥Ok# ''Ñ¶∞¨ O_çHÀ@ JÑ¨ÊÅ ÅH©‡∆ #~°ãO≤ Ç¨Ï~å[â◊~‡° —— J<Õ „ÉÏÇ¨Ï‡}ÉÏÅ∞_»∞ Ñ≤~åî Ñ¨Ù~°O
=KåÛ_»∞. JÑ¨ÊÅ~å[ â◊~°‡ WO\’¡ `å`« =Ú`åÎ`«Å HÍÅO#∞O_ç Ñ¨Ólã¨∂Î =ã¨∞Î#fl HÍÖÏyflâ◊=∞#
^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ q„QÆÇ¨ÏO XHõ\˜ LO_Õk. `«b¡ `«O„_ô z#fl`«<å<Õfl QÆu¿ãÎ JÑ¨ÊÖ~å[â◊~°‡ P q„QÆÇ¨xfl
35
Ñ¨Ólã¨∂Î LO_Õ"å_»∞. Ñ¨Ó*Ï ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P ^Œ`∞« _Î ∞» ã¨Ê+Öì QÍ =∂\Ï¡_∞» `«∂ P^Õâßeã¨∂Î LO_Õ"å_»∞.
XHõ~ÀA J`«_»∞ P q„QÆÇ¨xfl Ñ¨Ólã¨∂ÎO>Ë ^Œ`«∞Î_»∞ ''Ñ‘iîHÍÑ¨Ù~°O áÈ~Ú ÉÏÑ¨<åfl=^è•#∞Å ^ŒQÆæ~°
q^•ºÉèÏºãÖ KÕÜ«∞——=∞x P^ÕtOKå_»∞. P P^Õâß#∞™ê~°O J`«_»∞ =zÛ, ÉÏÑ¨<åfl=^è•#∞Å ^ŒQÆæ~°
q^•ºÉèÏºãÖ KÕã¨∞ÎO_Õ"å_»∞.
H˘O`«HÍÅO QÆ_zç Ok. XHõ~ÀA ÉÏÑ¨<åfl=^è•#∞Å∞ `«=∞ Tà’§ L#fl ‰õΩ‰õΩ¯>Ëâfi◊ ~° ^Õ=™ê÷<åxH˜
áÈ~Ú, JHõ¯_»∞#fl eOQÍxfl Jaè¿+H˜ã¨∞ÎO>Ë, '<åÜ«∞<å! ÉÏÑ¨<åfl=^è•#∞Å∂! g∞ J=∂‡~Ú ã¨∞=∞ux
JÑ¨ÊÅ~å[â◊~°‡ H˜zÛ q"åÇ¨ÏO K≥~Úº. Ö’Hõ HõàÏº}O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Wk ^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=ÙÅ x~°‚Ü«∞O——
J<Õ QÆOcè~°"å}˜ P eOQÆOÖ’Oz qxÑ≤OzOk. ÉÏÑ¨<åfl=^è•#∞Å∞ ^Œ`«∞Î_ç P[˝ t~°™ê=Ç≤ÏOz,
P W^ŒÌiH˜ q"åÇ¨ÏO [iÑ≤OKå_»∞. H˘O`«HÍÖÏxH˜ P ^ŒOÑ¨`«∞Å‰õΩ W^ŒÌ~°∞ Ñ¨Ù„`«∞Å∞ Ñ¨Ù\Ïì~°∞.
JO^Œ∞Ö’ XHõ~°∞ JO^èŒ∞_»∞. Ô~O_À"å_»∞ ‰õΩO\˜"å_»∞. P Ñ≤Å¡Å∞ J\Ï¡ Ñ¨Ù@ì@O K«∂z `«e¡^ŒO„_»∞Å∞
ZO`«QÍ<À qKåiOz, ''JO`å ^Œ`«∞Î_ç ^ŒÜ«∞—— Jx ^è≥·~°ºO =Ç≤ÏOKå~°∞.
XHõ~ÀA H˘O^Œ~°∞ |O^èŒ∞=ÙÅ∞ ''J~Ú#qe¡—— Ö’ „Ñ¨ã≤kúQÍOz# q¿Ñ¶∞flâ◊fi~åÅÜ«∞O #∞Oz
„Ñ¨™ê^ŒO fã¨∞H˘x =zÛ P ^ŒOÑ¨`«∞ÅH˜KåÛ~°∞. P „Ñ¨™ê^ŒO "åà◊√¡ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘<åfl~°∞. P ~ÀA ~å„u
ã¨∞=∞u =∞Ç¨~å}˜H˜ ã¨fiÑ¨flOÖ’ S~å=`«O (`≥Å¡x U#∞QÆ∞) HõxÑ≤OzOk. JÑ¨Ê\˜ #∞O_ç „Ñü~ÀA
~å„u „u=¸~°∞ÎÅ∞, ^Õ=`«Å∞, ã≤^Œ∞úÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "åà◊§ ^Œ~°≈<åÅ∞ HÍ=@O "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ\Ïì~Ú. D
q+¨Ü«∂Åhfl P"≥∞ `«# `«O„_ç`À K≥a`Õ, PÜ«∞# KåÖÏ ãÖ`À+≤Oz ''J=∂‡! h QÆ~°ƒù"å™ê# XHõ
=∞Ç¨`«∞‡_»∞ Ñ¨Ù@ìÉ’`«∞<åfl_»#\ÏxH˜ Wq â◊√Éèíã¨∂K«#Å∞—— Jx J<åfl_»∞. JÑ¨ÊÅ~å[â◊~°‡ x`«ºO
`å#∞ Ñ¨Ólã¨∞Î#fl HÍÖÏyflâ◊=∞# ^Œ`«∞Î}˜fl „Ñ¨tfl¿ãÎ, P q„QÆÇ¨ÏO #∞O_ç k=º`Õ[ã¨∞û`À XHõ ÉÏÅ∞_»∞
"≥Å∞=_ç, `«# â◊s~°OÖ’H˜ „Ñ¨"tÕ Oz#@∞¡ PÜ«∞#‰õΩ HõxÑ≤OzOk. JO^Œ∞‰õΩ PÜ«∞# Pâ◊Û~°ºáÈ`«∞O>Ë
''WÑ¨C_»∞ h=Ù K«∂z# J=`å~°=Ú <å ~åÉ’ÜÕ∞ J=`å~°=Ú . Ñ¨Ó~°fi[#‡Ö’ h"≥=~À `≥Å∞™ê?
K«∂_»∞!—— Jx ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù ~å[â◊~°‡ „Éèí∂=∞^èŒº=Ú#∞ `åHÍ_»∞. "≥O@<Õ ~å[â◊~°‡‰õΩ Ñ¨Ó~°fiO `å#∞
q+¨µ‚^Œ`«∞Î_»<Õ ¿Ñ~°∞`À [x‡Oz#@∂¡, `«# ÉèÏ~°º ã¨∞jÅ J<Õ <å=∂O`«~°=Ú`À ÉèÏ~°ºÜ≥ÿ∞ L#fl@∂¡
ã¨∞ÊùiOzOk. JÑ¨C_»∞ ^Œ`∞« _Î ∞» ''<Õ#Ñ¨C_»∞ q∞=∞‡efl U^≥<· å HÀiHõ HÀ~°∞HÀ=∞<åfl#∞. g∞~°∞ ãïÜ≥∞ÿ #
HÀiHõ HÀ~°∞HÀÖËHõ áÈÜ«∂~°∞. Ñ≤`«$„âß^Œú k<å# Éè’[<åxH˜ ~°=∞‡<åfl~°∞. J\Ï¡ˆQ =KåÛ#∞. g∞
Ñ≤`«$^Õ=`«Å‰õΩ âßâ◊fi`« „|Ç¨Ï‡Ö’Hõ „áêÑ≤Î xKåÛ#∞. <Õ#∞ Náê^Œ N=Å¡Éèí <å=∞O`À
J=`«iOKåÅ#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. Z<Àfl =O^ŒÅ ÜÕ∞à◊§ #∞Oz D Éèí∂g∞‡^Œ Náê^ŒN=Å¡Éèí∞xQÍ
Ü≥∂QÆ∞Å‰õÄ, =∞Ç¨Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ‰õÄ ^Œ~≈° #q∞ã¨∂<Î Õ L<åfl#∞. D Ñ‘iHî ÍÑ¨Ù~°OÖ’ ''ã¨q`«$HÍ~îH° Kõ Ü
« ∞« <å——xfl
36
ÉèÏ~°^•fi[ =∞Ç¨Ïi¬ „`Õ`åÜ«ÚQÆOÖ’ KÕâß_»∞. PÜ«∞#‰õΩ JÑ¨C_»∞ <ÕxzÛ# =∂@ „Ñ¨HÍ~°O <Õ#∞
J=`«iOK«É’`«∞<åfl#∞. P `«~åfi`« g∞<åOâ◊ g∞#ÅQÆflOÖ’ '#~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu—QÍ [x‡Oz, J<ÕHõ
bÅÅ∞ K«∂Ñ≤, Nâ‹·Å Hõ^Œm=#OÖ’ 300 ãÖ=`«û~åÅ∞ `«áÈã¨=∂kèÖ’ LO_ç, P `«~åfi`« ™êfiq∞
ã¨=∞~°÷ <å=∞O`À „Ñ¨*Ï˝Ñ¨Ù~°OÖ’ x=ã≤Oz, â◊x g∞#OÖ’H˜ „Ñ¨"ÕtOz#Ñ¨C_»∞ â◊s~åxfl `«ºl™êÎ#∞——
Jx ÑëH˜ JO`«i›`«∞_»Ü«∂º_»∞.
D q+¨Ü«∞O ÉÏÑ¨<å~°∞ºÅ∞ qx ''<åÜ«∞<å! Ñ¨Ó~°fi [#‡Ö’ ^Œ`«∞Î_çH˜ Éè’[#O ÃÑ\˜ì#
Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡_»=Ù h=Ù. D [#‡Ö’ ‰õÄ_® U ~°∂ÑÖQÍ<≥·<å ^Œ`«∞Î_»∞ =zÛ q∞=∞‡efl Éè’[#O ÃÑ@ì=∞x
J_»∞QÆ=K«∞Û. Jk U ~À*ˇ·<å ã¨ˆ~? Ñ≤`«$„âß^Œú k#"≥∞ÿ<å ã¨ˆ~! ãÖHÀzOK«Hõ g∞~°∞ aèHõ∆ ÃÑ@ìO_ç!——
Jx K≥áêÊ_»∞. P `«~åfi`« ã¨∞=∞u, Ü«∞f„O^Œ∞_çH˜ aèHõ∆ W=fi@O, `«^Œ#O`«~°O ‰õΩ=∂~°∞_»∞ HõÅQÆ@O
ãÖÉèíqOzOk.
Náê^Œ∞Å∞ [x‡Oz#Ñ¨C_»∞ =¸_»∞ `«ÅÅ <åQÆ∞ÉÏ=Ú Ñ¨^≥Ìxq∞k ~ÀAÅáê@∞ "åiH˜
ZHõ¯_» Ñ¨~°∞O_»Éˇ\˜ì##∂ Ñ¨_»QÆÑ¨@∞ì`«∞O_Õk. "å~°∞ =∂`«$QÆ~°ƒù=Ú#∞O_ç =∂=¸Å∞ tâ◊√=ÙQÍ
[x‡OK«ÖË^Œ∞. *’ºu ã¨fi~°∂ÑÖQÍ "≥Å∞=_®¤~°∞. "å~°∞ Ñ¨Ù\˜ì# =∞~°∞Hõ∆}"Õ∞ ã¨∞=∞u =∞Ç¨~å}˜
™⁄=∞‡ã≤e¡áÈ~ÚOk. Ñ¨Ù~°∞\˜QÆkÖ’#∞O_ç =∞OQÆà◊"å~Ú^•ºÅ∞, "Õ^ŒÑ¶¨∞’+¨ |Ü«∞\˜H˜ qxÑ≤OzOk.
N áê^Œ∞Å∞ Ñ¨Ù\ì̃#`À_»<Õ „Ñ¨}"åxfl LK«ÛùiOKå~°∞. LÜ«∂ºÅÖ’ L#flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® ãÖã¨¯$`«ÉèÏ+¨Ö’
„Ñ¨ãÖQÍÅ∞ KÕ¿ã"å_»∞. <≥ÅÅ ÉÏÅ∞_»∞QÍ L#flÑ¨C_Õ, ¿ãfiK«ÛùQÍ #_çzáÈÜÕ∞"å~°∞. `å`«QÍi`À
áê@∞ ÑÖ_ç`« Ñï+¨`«∞ÎÅ‰õΩ áÈ~Ú âß„ã¨Î „Ñ¨ãÖQÍÅ∞ KÕã¨∂Î LO_Õ"å~°∞. D qz„`«O K«∂z P
Tà’§x ''#~°™ê=^è•#∞——Å<Õ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞, ''"Õ^ŒÑÖ_ç`«∞_≥·# "å_»∞ Z=~À D Ñ≤Å¡"å}˜‚ P"ÕtOz,
W\Ï¡ P^Õtã¨∞Î<åfl_»∞. JO`ÕQÍx D Ñ≤Å¡"å_»∞ ^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=x ÉèÏqOK«@O `«Ñ¨C—— Jx „Ñ¨Kå~°O
KÕÜ«∞™êQÍ_»∞.
#~°™ê=^è•#∞Å∞ `«# WO\’¡ `À@‰õÄ~° ÃÑOK«∞`«∞O_Õ"å_»∞. P `À@‰õÄ~° ~°∞zQÍ LO_Õk.
Z=~°∞ J_çy<å WKÕÛ"å_»∞ HÍ^Œ∞. Z=i ^ŒQÆæ~°#∞O_≥·<å `«#‰õΩ ÉÏQÍ ÖÏÉèíO =ã¨∞ÎO^Œx `À¿ãÎ
WKÕÛ"å_»∞. XHõ ~ÀA Náê^Œ∞Å∞ `«# `«e¡x `À@‰õÄ~° =O_çÃÑ@ì=∞<åfl_»∞. P `À@‰õÄ~° ‰õÄ_®
#~°™ê=^è•#∞Å∞ QÍi WO\˜#∞O_Õ `≥=∞‡<åfl_»∞. `å`«QÍ~°∞ N áê^Œ∞Å#∞ Z`«∞ÎH˘x ã¨~°™ê=^è•#∞Å∞
WO\˜H˜ =KåÛ_»∞. "åH˜\’¡ J~°∞QÆ∞g∞^Œ J=^è•#∞Å∞ ‰õÄ~°∞Ûx L<åfl_»∞. PÜ«∞#‰õΩ á⁄_»∞ÔQ·# Ñ≤ÅHõ
LO_Õk. ‰õ∆Ω~°‰õΩ_»∞ =zÛ PÜ«∞#‰õΩ ‰õ∆Ω~°Hõ~°‡ KÕÜ«∞É’`«∞<åfl_»∞. `å`«QÍi Éèí∞[OÃÑ· L#fl Náê^Œ∞Å∞
37
#~°™ê=^è•#∞Å#∞ K«∂z KÕ`«∞Å∞ *’_çOz #=∞ã¨¯iOKå_»∞. P Ñ≤Å¡"å_»∞ `«#‰õΩ #=∞™ê¯~°O
KÕÜ«∞@O K«∂z #~°™ê=^è•#∞Å∞ x"≥fi~°áÈÜ«∂_»∞. Náê^Œ∞Å fHõ∆} ^Œ$+≤ì PÜ«∞# Ñ≤ÅHõÃÑ· Ñ¨_çOk.
"≥O@<Õ Jk T_ç „HÕ^Œ Ñ¨_çOk. JÑ¨C_»∞ Náê^Œ∞Å∞ `å`«QÍix K«∂z ''`å`å! #~°ã¨#fl`å`«‰õΩ
J`«ºO`« „Ñ‘uáê„`«"≥∞ÿ# Ñ≤ÅHõ T_ç HÕ^ŒÑ¨_çOk. JO^Œ∞‰õΩ qKåiã¨∞Î<åfl_»∞. WÑ¨C_»∞ `À@‰õÄ~°
=∞#O J_»QÆ_»O ÉÏ=ÙO_»^Œ∞. WO\˜H˜ uiyáÈ^•O Ñ¨^Œ—— Jx `å`«QÍi`À WO\˜H˜ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞.
P `«~åfi`« ZÑ¨C_»∂ `«#‰õΩ `À@‰õÄ~° HÍ"åÅx Náê^Œ∞Å∞ J_»QÆÖË^Œ∞. P ~ÀA# #~°™ê=^è•#∞Å∞
^è•º#OÖ’ ‰õÄ~°∞Û#flÑ¨C_»∞ `«# áÈeHõÅ∞#fl =∞x+≤ XHõ_∞» `«#Ö’Oz |Ü«∞@‰õΩ ~å=_»O HõxÑ≤OzOk.
''h"≥=fiiq? ZHõ¯_»‰Ωõ áÈ`«∞<åfl——=x P =∞x+≤x PÜ«∞# J_çQÍ_»∞. ''<Õ#∞ hÖ’ L#fl Ñ¨Ù}ºâ◊s~åxfl
h=Ù Z<Àfl™ê~°∞¡ "Õ^ŒO K«k"å=Ù. ã¨fiÜ«∞OÉèí∂^Œ`«∞Î}˜‚ P~åkèOKå=Ù. J`«_Õ Náê^Œ∞_»∞QÍ Ñ¨Ù_ç`Õ
PÜ«∞xfl J==∂xOKå=Ù. h‰õΩ htY g∞^Œ, h ^˘_À¡ L#fl `À@‰õÄ~° g∞^Œ L#fl „¿Ñ=∂aè=∂<åÖ’¡
ÖH∆ÍOâ◊"≥∞ÿ<å, Náê^Œ∞Å"åi Ü«∞O^Œ∞O>Ë, h=Ù `«iOKÕ"å_çx. h=Ù "≥∂Ç¨Ïáêâ◊„QÆã¨∞÷_çq. h‰õΩ
`«fi~°Ö’<Õ ^Œi„^ŒO K«∞@∞ìHÀÉ’`«∞#flk. ^•xx x"åiOK«\ÏxH˜ Náê^Œ∞Å∞ h #∞Oz `À@‰õÄ~°
^•#O J_çQÍ~°∞. h‰õΩ W=fi\ÏxH˜ |∞kúÑ¨Ù@ìÖË^Œ∞. KÕ*Ë`«∞ÖÏ D [#‡Ö’ HõeˆQ Sâ◊fi~åºxfl
áÈQ˘@∞ì‰õΩ<åfl=Ù. J~Ú<å Náê^Œ∞Å∞ ^ŒÜ«∂ ã¨=Ú„^Œ∞Å∞. =KÕÛ [#‡Ö’ "å~°∞ =∞~˘Hõ J=`å~°O
^èŒiOÑ¨É’`«∞<åfl~°∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ h=Ù ^Œi„^Œ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_çQÍ Ñ¨Ù_»`å=Ù. JÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® h=Ù
`À@‰õÄ~°<Õ h ^˘_À¡ ÑÖ_ç™êÎ=Ù. ãïÜ≥ÿ∞# ã¨=∞Ü«∞O K«∂z <Õ#∞ =∞m§ h â◊s~°OÖ’H˜ „Ñ¨"Õt™êÎ#∞.
JÑ¨C_»∞ Náê^Œ∞Å∞ g∞ WO\˜H˜ =zÛ, h=Ù „¿Ñ=∞`À =O_çÃÑ\˜ì# `À@‰õÄ~° Éèí∞lOz h‰õΩ Sâ◊fi~°ºO
Hõey™êÎ~∞° . Náê^Œ∞Å KÕ`« #=∞ã¨¯iOK«|_»∞@=Å# hÖ’x Ñ¨Ù}º~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ ##∞fl áÈQ˘@∞ì‰Ωõ <åfl=Ù——
Jx K≥ÑÊ≤ JO`«~å÷#=∞Ü«∂º_»∞. P #~°™ê=^è•#∞Å∞ H˘xfl ~ÀAÅ `«~åfi`« =∞~°}O˜ K«QÍ, Náê^Œ∞Å∞
PÜ« ∞ xfl uiy „|uH˜ O Kå_» ∞ . =∞~À™êi ÉÏÑ¨ < åfl=^è • #∞Å∞ JyflÇ¨ Ï Ÿ„`« HÍ~° º O
ã¨Å∞Ñ¨Ù^•=∞#∞H˘#flÑ¨C_»∞ Zxfl =∞O„`åÅ∞ K«kq<å Jyfl ã¨$+≤ìHÍHõáÈ`Õ, Náê^Œ∞Å∞ Jyfl ^Õ=Ù}˜‚
P*Ï˝Ñ≤Oz, Jyfl *ÏfiÅ ÖˇQÆ¿ã@∞ì KÕâß_»∞. `å`«QÍi KÕuÖ’x [ÅHõÅâ◊O fã¨∞H˘x P hà◊√§
JyflQÆ∞O_»OÖ’ áÈã≤, P *ÏfiÅefl =∞iO`«QÍ „Ñ¨[fiiÖË¡@@∞¡ KÕâß_»∞. W@∞=O\˜ ÉÏÅºbÅ Öˇ<Àfl
P „QÆO^äŒOÖ’ L#flq. QÆ∞~°∞K«i„`«Ö’x Hõ^äŒÅ‰õΩ P „QÆO^äŒO "åºMÏº#OQÍ LOk. ‰õΩ~°∞QÆ_»¤Ö’ N
áê^Œ∞Å"åi |@ìÅ∞uH˜# ~°q^•¿ã Ñ≤~îåÑ¨Ù~°OÖ’ Náê^Œ∞Å |@ìÅ∞kH˜# u~°∞=∞Å^•ã¨∞ H˘_»∞‰õΩ.
J`«_Õ =∞~°∞[#‡Ö’ c^Œ~°∞ #"å|∞ JÜ«∂º_»∞.
Ñ≤~îåÑ¨Ù~°OÖ’ Náê^Œ∞Å"åi g∞^Œ =∞O„`« „Ñ¨Ü≥∂QÆO KÕã≤# =∂O„u‰õΩ_Õ QÆO^èŒ~°fi #QÆ~°OÖ’

38
Jâ◊fi^Œú =$HõO∆ ÃÑ· =¨ãO≤ z LO_ç, #~°ãO≤ Ç¨Ï ã¨~ã° fi¨ u =Å# âßÑ¨q"≥∂K«#O á⁄Ok# „|Ç¨Ï‡~åHõã∆ ∞¨ _»∞.
N áê^Œ∞Å"åi ~Ô O_»= ÜÕ∞@ Ñ≤~åî Ñ¨Ù~°=Ú#‰õΩ =zÛ, ã¨fiÜ«∞OÉè∂í ^Œ`∞« xÎ q„QÆÇÏ¨ =Ú UÖÏ#kÖ’#∞O_ç
|Ü«∞@‰õΩ f~ÚOz, ã¨∞=∞u JÑ¨ÊÅ~åA ^ŒOÑ¨`∞« ÅKÕ „Ñü+≤ì KÕ~ÚOz# L#‡`«Î ã≤^∞Œ _ú #·≥ J=^è∂Œ `Õ
(PÜ«∞# Jã¨Å∞ ¿Ñ~°∞ =∂^èŒ=Ù_»∞) P `«~åfi`« q^•º~°}∞º_»∞QÍ [x‡OKå_»∞. PÜ«∞# =∞~°Å
''Hõ$+¨ã‚ ~¨ ã° fi¨ u—— QÍ [x‡Oz, HÍjÖ’ #~°ÇÏ¨ iH˜ ã¨<åºã¨nHõ∆ WKåÛ_»∞. D q^èOŒ QÍ Náê^ŒN=Å¡É∞íè Å
J=`å~°OÖ’ PÜ«∞#`À ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ L#fl =º‰õΩÎÖË P `«~åfi`« J=`å~°OÖ’ ‰õÄ_® PÜ«∞#`À
™êxflÇ≤Ï`«ºO Hõey LO_»@O =∞#O QÆ=∞x™êÎO. „QÆ∞_ç¤"å_≥·# Náê^Œ∞Å ÃÑ^ŒÌ#flQÍi ¿Ñ~°∞
N^èŒ~°~å[â◊~°‡. ^Œ`åÎ=`å~åxH© Náê^ŒN=Å¡Éèí J=`å~åxH© =∞^èŒº HÍà◊~å„u #_»zOk. Jk
ˆH=ÅO JO^èŒHÍ~° ã¨fi~°∂ÑÖ. ^•xH˜ „Ñ¨fHõQÍ N^èŒ~°~å[â◊~°‡ [x‡OKå_»∞. P ~å„u QÆ_»z#
`«~åfi`« L#fl ã≤÷u J#∞=∂<åÅ∞, <åã≤ÎHõ"å^•Å∞, ‰õΩ`«~å¯Å∞, =„HõÉèÏëêºÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#q L#fl ã≤÷u.
^•xH˜ „Ñ¨fHõQÍ z#fl#flQÍÔ~·# N~å=∞~å[â◊~°‡ [xOKå_»∞. U rqÜ≥ÿ∞<å =∞Ç¨O^èŒHÍ~° ã¨^Œ$â◊"≥∞ÿ#
`«=∞ã¨∞û#∞ =^Œe, ‰õΩ`«~å¯Å∞, â◊OHõÅ∂, =„HõÉÏè ëêºÅ∂ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å\˜`À QÆ∂_ç# =∞#âßÛOK«Åºã≤u÷ x
JkèQÆq∞Oz# `«~åfi`« N=Å¡Éèí∞x J#∞„QÆÇ¨ÏO á⁄O^ŒQÆÅ_»#fl^Õ "åi [##OÖ’x ~°Ç¨Ïã¨ºO.D
QÆ∞@∞ì#∞ P K«i„`« qÑ≤Ê K≥Ñ≤ÊOk. Náê^Œ∞Å `«~åfi`« PÜ«∞#‰õΩ XHõ ™È^Œi [x‡OzOk. P"≥∞
¿Ñ~° ∞ ''Nq^•º^è Œ i —— P"≥ ∞ q"åÇ¨ Ï O =∞ÖÏ¡ k ~å=∞Hõ $ ëê‚ = ^è • #∞Å∞QÍi ‰õ Ω =∂~° ∞ _» ∞
K«O„^ŒâıY~å=^è•#∞Å`À Náê^Œ∞Å∞ [iÑ≤OKå~°∞. P `«~åfi`« =∞~˘Hõ™È^Œi [x‡OzOk. P"≥∞
¿Ñ~°∞''~å^ä—Œ — P"≥∞#∞ q[Ü«∞"å_» "åãÎ̈=ÙºÅ∞ qâ◊fi<å^äŒ =Ú~°mHõ$ëê‚=^è•#∞Å H˜zÛq"åÇ¨ÏO KÕâß~°∞.
~å^èŒ `«~°∞"å`« 'ã¨∞ˆ~Y— J<Õ P"≥∞ [xOzOk. P"≥∞#∞ =∞OQÆà◊yi x"åã¨∞Öˇ·# `å_ÕÑë¡ ^Œ„`å„`ÕÜ«∞
J=^è•#∞¡ J<Õ "åi H˜zÛ q"åÇ¨ÏO KÕâß~°∞. N QÆ∞~°∞K«i„`«Ö’ K≥Ñ¨Ê|_»x D q+¨Ü«∞=ÚÅ∞
''Náê^Œ=Å¡ÉèíK«i`å=∞$`«O—— Ö’ K≥Ñ¨Ê|_ç#q.
''Náê^Œ∞Å "å~°∞ <åÅ∞ˆQO_»¡ „áêÜ«∞OÖ’ L#flÑ¨C_»∞ Ñ‘iîHÍÑ¨Ù~åxH˜ ''‰õΩÅâıY~°∞——_»<Õ XHõ
=∞Å¡Ü∂≥ ^è∞Œ _»∞ =KåÛ_»∞. J`«_∞» =∞~°‡HõàÏ„Ñ¨g}∞_»∞. =∞# â◊s~°OÖ’x KåÖÏ ÉèÏQÍÅ#∞ xÜ«∞O„uOKÕ
H˘xfl r=â◊H˜Î ˆHO„^•Å#∞ '=∞~°‡— Jx JO\Ï~°∞. D =∞~°‡ÅÃÑ· H˘_ç`Õ ÖËHõ `åH˜`Õ =∞x+≤H˜ ã¨Ê$Ç¨Ï
áÈ`«∞Ok. â◊s~° ÉèÏQÆO Ñ¨xKÕÜ∞« ‰õΩO_® ‰õÄ_® KÕÜ∞« =K«∞Û. =∞~°‡ÅÖ’ „áê}â◊HÎ˜ qâı+O¨ QÍ LO@∞Ok.
HÍ|\˜ì JHõ¯_» =uÎ_ç HõeyOK«@O ^•fi~å „áê}ÏáêÜ«∞O #∞Oz ‰õÄ_® ~°HO∆˜ K«=K«∞Û. n~°"… åº^è∞Œ Å#∂
#Ü«∞O K≥Ü«∞º=K«∞Û. P =∞Å¡Ü≥∂^èŒ∞x`À `«ÅÑ¨_»\ÏxH˜ QÆ∂x"å_»∞, |ÅÇ‘Ï#∞_»∂ J~Ú# cè=Ú}˜‚
Náê^Œ∞Å∞ „¿Ñ~ˆ Ñ≤Oz, J`«xKÕ`« ‰õΩÅâıY~°∞_»∞ F_çáÈÜÕ∞@@∞¡ KÕÜ∞« _»"∞Õ HÍHõ ‰õΩÅâıY~°∞_»∞ H˘\ì̃#
^≥|ƒÅ‰õΩ "åx QÆ∂xáÈÜÕ∞@@∞ì KÕâß~°∞.
39
HõeÜ«ÚQÆ ^Œ`åÎ=`å~° ÑÖK«HõOÖ’ ''Náê^Œ N =Å¡Éèí∞Å∞, N #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu J=`å~åÅ∞
Ô~O_»∂ ^≥·=^Œ∂+¨} KÕ¿ã"åix ãÖã¨¯iOKåÅh, ^≥·=Éèí‰õΩÎÅ#∞ HõO\˜H˜Ô~Ñ¨ÊQÍ HÍz ~°H˜∆OKåÅ<Õ
„Ñ¨^è•<À^ÕÌâßÅ`À, D ã¨$+≤ìÖ’H˜ =zÛ# J=`å~åÅ∞.''N áê^Œ∞Å"åiH˜ ™ê^è•º™ê^èŒº=ÚÅ∞ ÖË=Ù——
Jx P „QÆO^äOŒ K≥ÑÊ≤ , P `«~åfi`« J=`å~°"∞≥ #ÿ =∂}˜º„Ñ¨É∞íè =Ù – ''P<å_»∞ *Ï#H©~å=ÚÅ∞ =∂~°∞uH˜
Ñ¨Ù„`«"å`«ûÅºO`À „Ñ¨™êkOz# `«=∞ P`«‡â◊H˜ÎH˜ „Ñ¨fHõÜ≥ÿ∞# =∞}˜Ç¨~åxfl, P Ç¨Ï#∞=∞H˘iH˜ K«∂z
JO^Œ∞Ö’ ~å=∞<å=∞O ÖË^Œx x~°ã≤ J=`«Å Ñ¨_»"Õ¿ãÎ P Ç¨~åxfl <Õ#∞ fã≤ Éèí„^ŒÑïKå#∞. P
Ç¨~°O ^Œ`«Îã¨fi~°∂ÑÖ. <åÖ’ LO_Õ P`«‡*’ºu KÕ`« P Ç¨~åxH˜ „áê}O HõeÊOK«|_çOk. P
=∂}˜ºHõºÇ¨~°"Õ∞ QÆ∞~°∞ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ q~ålÅ∞¡`«∞O^Œ——x Náê^Œ∞Å∞ ÑëˆH Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞ P J=`«~å"Õ∞
`å#h, K≥ÑÊ≤ #@¡~ÚOk. Náê^Œ∞ÖË `«~åfiu J=`å~°OÖ’ #~°ãO≤ Ç¨Ï ã¨~ã° fi¨ uQÍ [x‡Oz, Hõ^mŒ =#OÖ’
300 ãÖ=`«û~åÅ∞ Ü≥∂QÆã¨=∂kèÖ’ LO_ç P `«~åfi`« N™êfiq∞ ã¨=∞~°÷QÍ JHõ¯ÅHÀ@ KÕi#
q+¨Ü«∞O ‰õÄ_® „Ñ¨™êÎqOK«|_çOk. N™ê~Ú<å^äŒ∞_»∞ Ç¨Ï#∞=∞O`«∞x J=`å~°=∞h, ''<å^èŒ—— J<Õ
a~°∞^•xfl N áê^Œ N=Å¡Éèí∞ÖË PÜ«∞#‰õΩ „Ñ¨™êkOz, ''Uâ◊H˜Î „áêÉèí"åÅ∞ <åÖ’ L#fl"À J=hfl
hÖ’ ‰õÄ_® LO_Õ@@∞¡ J#∞„QÆÇ≤Ïã¨∞Î<åfl#∞. <Õ#∞ N ã¨=∞~°÷QÍ LO_ç, <å â◊s~åxfl =kÖË ã¨=∞Ü«∞O
Pã¨#fl"≥∞ÿ#Ñ¨C_»∞ ™ê~Ú~°∂ÑÖÖ’ L#fl hÖ’H˜ J=`«i™êÎ#∞. <å J=`å~°O (^Œ`åÎ=`å~°O) hÖ’
L#fl^Œx ã¨∞ã¨Ê+¨ìOQÍ „Ñ¨Hõ\˜™êÎ#∞. h=Ù <å Ü≥ÚHõ¯ ã¨~°fiã¨=∞~°÷ ã¨^Œ∞æ~°∞ J=`å~°OQÍ qMÏºu
á⁄O^ŒQÆÅ=Ù—— Jx Náê^Œ∞Å∞ Ç¨Ï#∞=∞#∞ Pj~°fikOz#@∞¡ K≥Ñ¨Ê|_çOk. D J=`å~åÅ∞ S^Œ∂
Éè∫uHõOQÍ K«∂¿ãÎ "Õ~°∞ "Õ~°∞QÍ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl, P`«‡Ñ¨~°OQÍ K«∂¿ãÎ JO`«s¡#OQÍ "å\˜Ö’ L#fl â◊H˜Î
XHõ¯>Ë#h, J^Õ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ â◊H˜Î Jh É’^èŒÑ¨_ç, P J<ÕHõ`«fiOÖ’x UHõ`åfixfl =∞#O J#∞Éèí=OÖ’H˜
`≥K«∞ÛH˘O\ÏO.
Náê^Œ∞Å∞ `«=∞ Ñ¨^ŒÇ¨ˆ~à◊§=Ü«∞ã¨∞ûÖ’ Ñ‘iîHÍÑ¨Ù~°=Ú q_çz |^Œs ˆH^•~åk Ñ¨Ù}ºˆH∆„`åÅ‰õΩ
áÈ~Ú, ''„^À}yi—— J<Õ ãÖr=h Ñ¨~°fi`«O ^ŒQÆæ~°‰õΩ "≥àÏ§~°∞. H˘xfl ~ÀAÅ∞ JHõ¯_ç |∞∞+¨µÅ`À
HÍÅO QÆ_çáê~°∞. JHõ¯_ç #∞O_ç Hõe¯J=`å~°=Ú [xOK«∞ ''â◊O|Å—— J<Õ „QÍ=∂xH˜ "≥àÏ§~°∞.
JHõ¯_» L#fl ã¨Ê\˜Hõ Ñ¨~fi° `«OÖ’ L#fl â◊√^Œ[ú ÖÏxfl „`åQÍ~°∞. Jk „`åy#"åà◊§ =Ü«∞ã¨∞û xezáÈ`«∞Ok.
JO^Œ∞=Å¡ "åi â◊s~°OÖ’ Z@∞=O\˜ =∂~°∞Ê ÖËHõ 16 ãÖ=`«û~°=ÚÅ ÉÏÅ∞_ç=Öˇ<Õ LO_Õ"å~°∞.
P `«~åfi`« QÀHõ~°‚ ˆH∆„`åxH˜ áÈ~Ú, JHõ¯_» =¸_Õà◊√§ LO_ç Nâ‹·ÅO "≥àÏ§~°∞. JK«Û@#∞O_ç "å~°∞
`«=∞ Ü≥∂QÆ=∂~åæ# ã¨â◊s~°O`À =∞Ç¨yfl QÀà◊ ã¨^Œ$â◊√Öˇ· ã¨∂~°º=∞O_»ÖÏxH˜ áÈÜ«∂~°∞. JHõ¯_ç
#∞O_ç „^èŒ∞=#Hõ∆„`«OÖ’H˜, ã¨Ñ¨Îi¬ =∞O_»ÅOÖ’H˜ JK«Û\˜ #∞O_ç P„~å÷ #Hõ∆„`åxH˜ áÈ~Ú uiy
40
Nâ‹·ÖÏxH˜ 4 <≥ÅÅ `«~åfi`« =zÛ, P„~å÷ #Hõ∆„`«=∞O^Œ∞#fl =∞Ç¨Ï~°∞¬Å HÀiHõ "Õ∞~°‰õΩ P ã≤^Œ∞÷ÅO^Œih
ã¨=∂"ÕâÑ◊ ~¨ z° ''k=º*Ï˝#Ü≥∂QÆ——=∞<Õ J`«ºO`« #∂`«# Ü≥∂QÆ "≥ÚHõ^•xfl É’kèOz, P ã≤^ÑúŒ Ù¨ ~°∞+¨µÅ#∞
uiy P„~å÷ #Hõ∆„`«OÖ’H˜ ÑÖÑ≤, ‰õΩ~°∞QÆ_»¤ KÕ~å~°∞.
P<å_»∞ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ"å~°∞ `«##∞ "≥#flO\˜ =ã¨∞Î#fl ã≤^Œú =Úx, |∞∞+≤, Ü≥∂QÆ, QÆ}Ïxfl
=∂Ü«∂"≥∂Ç≤Ï`«∞Å#∞ K≥Ü«∂ºÅx #n QÆ~°ƒùOÖ’ J^Œ$â◊º"≥∞ÿ<å~°x K≥Ñ¨Ê|_ç#^Õ D Hõ$ëê‚#k Jh,
P „Ñ¨^âÕ "◊ ∞Õ ‰õΩ~°∞=Ñ¨Ù~°=∞h, Ñ¨Ó~°fiO H“~°=áêO_»= =OâßxH˜ =¸ÅÑ¨Ù~°∞+¨µ_≥#· ‰õΩ~°∞=∞Ç¨~åA‰õΩ
^Œ`∞« _Î ∞» *Ï˝áÈÑ¨^âÕ O◊ KÕã#≤ KÀ>Ë ‰õΩ~°∞=Ñ¨Ù~°=∞h, J^Õ D<å_»∞ ‰õΩ~°∞OQÆ_Q¤» Í ¿Ñ~˘¯#|_»∞`«∞#fl^Œh,
P Ñ¨Ù~° =∂Ç¨`«‡ºO =i‚OK«\ÏxH˜ Pkâı+¨µ_çÔH·<å JÅqHÍ^Œh P K«i„`«Ö’ "≥Å¡_çOK«|_çOk.
‰õΩ~°∞QÆ_»¤Ö’ Náê^Œ∞Å∞ LO@∞#flÑ¨C_»∞, „Ñü QÆ∞~°∞"å~°O Hõ$ëê‚ #kx ^•\˜, ÑÖK«^Õ=

Ñ¨Ç¨_££‰õΩ áÈ~Ú JHõ¯_» ^Œ~åƒ~°∞ KÕã¨∞ÎO_Õ "å~°∞. Náê^Œ∞Å∞ Hõ$ëê‚#kg∞^Œ J_»∞QÆ∞Å∞ "Õã¨∂Î
"≥àı§@Ñ¨C_»∞, PÜ«∞# J_»∞QÆ∞ "Õ¿ã KÀ@∞Ö’ Ñ¨^Œ‡O "≥ÚÅ∞ã¨∂Î LO_Õk. P Ñ¨^Œ‡Og∞^Œ PÜ«∞#
`˘_»∞‰õΩ¯#fl Hõé]áê^Œ∞‰õÅ∞ Z\Ï¡ xÅKÕ"À? Jk =∞# TÇ¨ÏHõO^Œ^Œ∞. "≥Ú^Œ\’¡ PÜ«∞# hà◊§g∞^Œ
J\Ï¡ #_çzáÈ`«∂ LO_»@O JO^ŒiH© qO`«QÍ LO_Õk. `«~åfi`« Jk PÜ«∞# =∞Ç¨Ï`«∞‰Î Ωõ x^Œ~≈° #"≥∞ÿ
=∂=¸Öˇá· È~ÚOk. Náê^Œ∞Å∞ Hõ$+¨‚ ^•\˜ ÑÖK«^=Õ Ñ¨Ç¨ _£‰Ωõ ~åQÍ<Õ JHõ¯_»∞#fl Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ™ê^Œ~O° QÍ
Z^Œ∞ˆ~y ™êfiQÆ`«O ÑëˆH"åà◊√§. ™êÜ«∞O„`«O =~°‰õÄ ^Œ~åƒ~°∞ ™êˆQk. P `«~åfi`« J^Õ suQÍ
PÜ«∞# Hõ$+¨‚ ^•\˜ =KÕÛ@Ñ¨C_»∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ PÜ«∞#∞fl "≥#flO\˜ g_À¯Å∞ K≥|∞`«∞O_Õ"åà◊√§. ~å„uÑ¨Ó@
‰õΩ~°∞QÆ_»¤Ö’ PÜ«∞# Z=ih LO_»xKÕÛ"å~°∞ HÍ^Œ∞. XO@iQÍ<Õ LO_Õ"å~°∞. „Ñü â◊√„Hõ"å~°O
PÜ«∞# q"åÇ¨ÏO HÍ=Åã≤# Hõ#ºÅ‰õÄ, ™œÉèÏQÆºO HÀˆ~ =∞Ç≤Ïà◊Å‰õÄ Ñ¨ã∞¨ Ñ¨Ù H˘=Ú‡Å∞ Wã¨∞OÎ _Õ"å~°∞.
`«#HõO>Ë ÃÑ^Œ"Ì åà‹§· # =∞Ç≤Ïà◊Å#∞ ''J=∂‡! ã¨∞=∞u `«b!¡ —— Jh – =∞~À™êi ''J=∂‡! J#ã¨∂Ü«∞=∞‡
`«b¡——, ''J=∂‡!ã¨∞ˆ~MÏ—— Jh, '' J=∂‡! "åã¨g!—— Jh Ñ≤Åã¨∞ÎO_Õ"å~°∞. ''"åã¨qHõ#ºHÍÑ¨~°"Õ∞â◊fii
<å ™È^Œi—— Jx PÜ«∞# `«~°K«∞QÍ K≥|∞`«∂, KåÖÏ =∞OkH˜ P"≥∞ ^Œ~°≈<åxfl ‰õÄ_® „Ñ¨™êkOKå~°∞.
`«# `«O„_ç =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#fl Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ#∞, ''JÜ«∂º,—— Jx QÍh, ''<åÜ«∞<å!—— JxQÍh, ''ÉÏÉÏ——
Jx QÍx Ñ≤Å∞ã¨∞ÎO_Õ"å~°∞. z#fl"åà◊§#∞ ''Xˆ~ Jcƒ——, ''|OQÍ~°∞—— Jx Ñ≤Å∞ã¨∞ÎO_Õ"å~°∞. `«#‰õΩ
`å`« =Ü«∞ã¨∞ûÖ’ L#fl "åà◊§#∞ ''`å`å!—— Jh, „ã‘ÎÅ~Ú`Õ '' J=∞‡=∂‡!—— Jx Ñ≤Å∞ã¨∞ÎO_Õ"å~°∞.
QÆ∞~°∞, â◊√„Hõ "å~åÖ’¡ ^Œ~åƒ~°∞ XH˘Hõ¯™êi ‰õΩ~°∞QÆ_»¤Ö’, XH˘Hõ¯™êi ÑÖK«^Õ=Ñ¨Ç¨_£Ö’
PÜ«∞# KÕã¨∂Î LO_Õ"å~°∞. J^ŒO`å PÜ«∞# ~Úëêì#∞™ê~°O [~°∞QÆ∞`«∞O_Õk. Pk"å~°O <å_»∞
41
=∂„`«O ''Ü≥∂QÆq^Œº——#∞ QÆ∞iOz, ™È=∞"å~°O <å_»∞ ''Ñ¨Ù~å} QÍ^äŒÅ—— #∞ QÆ∞iOz , =∞OQÆà◊"å~°O
<å_»∞ ''LÑ¨x+¨`—ü — Å#∞ QÆ∞iOz É’kèOKÕ"å~°∞. |∞^è"Œ å~°O <å\˜ ^Œ~åƒ~°∞Ö’ ''"Õ^•Å∞ – "Õ^•~å÷Å∞——
QÆ∞iOz q=iOKÕ"å~°∞. QÆ∞~°∞"å~°O <å_»∞ '' QÆ∞~°∞`«`åfixfl—— qâ◊^ŒÑ¨~°z É’kèOKÕ"å~°∞. â◊√„Hõ"å~°O
<å\˜ ^Œ~åƒ~°∞Ö’ ''Nq^Œº——#∞ QÆ∞iOz É’kèOz, JO^ŒiH© `«Ñ¨ÊxãïQÍ Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù H˘=Ú‡Å∞
ÑÖzÃÑ>Ëì"å~°∞. â◊x"å~°O ''t"å~å^èŒ#—— QÆ∞iOz É’kèOKÕ"å~°∞. ^Œ~åƒù~°∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JO^ŒiH©
Éè’[<åÅ∞O_Õq. XH˘¯Hõ¯Ñ¨C_»∞ PÜ«∞<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ JO^ŒiH© =_çã¤ ∞¨ OÎ _Õ"å~°∞. H˘ãï H˘ãï Ñ¨^•~å÷Å∞
=_ç¤Oz JO^Œ~°∂ `«$Ñ≤ÎQÍ Éè’OKÕ¿ã@@∞ì KÕ¿ã"å~°∞. ''<å Y*Ï<å ZÅ¡Ñ¨C_»∂ xO_»∞QÍ<Õ LO@∞Ok.
^èŒ<åÉèÏ=, J<åflÉèÏ= „Ñ¨ã¨ˆHÎ LO_»——^Œx JO@∞O_Õ"å~°∞. QÆ∞~°∞"å~°O <å\˜ qO^Œ∞Ö’ `«Ñ¨ÊxãïQÍ
''fÑ≤ Ñ≤O_ç=O@—— LO@∂ LO_Õk. ''^Œ`«ÎÑ¨Ù~å}O—— K«^Œ=O_ç! ''^Œ`åÎ#∞„QÆÇ¨ÏO—— Åaèã¨∞ÎOk Jx
Éèí‰õΩÎÅ#O^Œih L^Àƒùkèã¨∞ÎO_Õ"å~°∞. PÜ«∞# „¿Ñ=∞ K«∂ã¨∞ÎO>Ë Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ ''Jk HÀ\˜ `«Å∞¡Å „¿Ñ=∞——
Jx JxÑ≤ã¨∞ÎO_Õk. Náê^Œ∞Å"åi Éè’[#O =∂„`«O QÆ∞ÃÑÊ_»∞ "≥∞`«∞‰õΩÖË. Jk =i J#flOQÍx,
*Á#fl#flOQÍx, ÖË^• ~åyãÖHõ\˜QÍx J~Ú LO_Õk. `«# Éèí‰õΩÎÅ Hõ_»∞Ñ¨Ù xO_ç`Õ `«# Hõ_»∞Ñ¨Ù
xO_ç#>Ë¡#x PÜ«∞# #=Ùfi`«∂ Ñ¨Å∞‰õΩ`«∞O_Õ"å~°∞.
~å„u "Õà◊ÅÖ’ ^Õ=`«Å∞ q=∂<åÅÖ’ ‰õΩ~°∞QÆ_»¤‰õΩ =zÛ, P =∞Ç¨QÆ∞~°∞=Ù#∞ ¿ãqOz
áÈ`«∞O_Õ"åà◊√§. XHÀ¯™êi Ç≤Ï=∂ÅÜ«∂Å#∞O_ç H˘O`«=∞Ok ã≤^Œ∞úÅ∞, Ü≥∂QÆ∞Å∞ =KÕÛ"åà◊√§.
"åà◊¡ ^ÕÇ¨ Å∞ HÍOu`À xO_ç LO_Õq. "åà◊§O^ŒiH© Náê^Œ∞ÖË ã¨fiÜ«∞OQÍ Éè’[#O ÃÑ_»∞`«∞O_Õ"å~°∞.
XHõ<å_»∞ #= ^ŒOÑ¨`∞« Å∞ Náê^Œ∞Å ^Œ~≈° <å~°O÷ =KåÛ~°∞. "åix PÜ«∞# ÑÖK«^=Õ Ñ¨Ç¨ _£Ö’x
`«# ^Œ~åƒ~°∞Ö’ LO_»=∞x P*Ï˝Ñ≤OKå~°∞. Ô~O_»∞ ~ÀAÅ‰õΩ P Éèí~°Î« =∞~°}ÕKå_»∞. P #= =^èŒ∞=Ù
^Œ∞óMÏxH˜ JO`«O ÖËHáõ È~ÚOk. P #=^ŒOÑ¨`∞« Å |O^è∞Œ =ÙÅH© q+¨Ü∞« O `≥eã≤, ÑÖK«^=Õ Ñ¨Ç¨ _£‰Ωõ
=KåÛ~°∞. â◊"åxfl ^ŒÇ¨Ï# xq∞`«ÎO fã¨∞H˘x áÈ"åÅ#∞H˘O@∞O>Ë, JHõ¯_ç "åà◊√§ ''QÆ∞~°∞"å[˝ ÖËx^Õ
WHõ¯_ç#∞Oz fã¨∞H˘x áÈ=Ù@‰õΩ gÅ∞ÖË——^Œx K≥áêÊ~°∞. WO`«Ö’ Náê^Œ∞Å∞ JHõ¯_çH˜ =KåÛ~°∞. #=
=^è∞Œ =ÙNáê^Œ∞Å"åi áê^•ÅÃÑ|· _ç ''™êfig∞! g∞~°∞ ÉèHí ~Îõ H° ‰∆õ Ωõ Å∞, q∞=∞‡efl ãÖ^Œi≈¿ãÎ ã¨=∞ã¨Î â◊√ÉèÏÅ∞
HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. g∞ˆ~ =∂‰õΩ ~°Hõ∆ Jx ÉèÏqOz =KåÛO. W\Ï¡ KÕ™êˆ~q∞ ™êfiq∞? <å =∂OQÆÅºO
HÍáê_»O_ç! g∞ˆ~ k‰õΩ¯—— Jx "≥Ú~°Éˇ@∞ì‰õΩOk. JÑ¨C_»∞ Náê^Œ∞Å∞ ''<åÃÑ· hHõO`« qâßfiã¨=ÚO>Ë
h Éèí~°Î `«Ñ¨ÊHõ rq™êÎ_»∞. Hõ~°‡ã≤^•úO`åxH˜ =ºuˆ~HõOHÍx XHõ LáêÜ«∞O <Õ#∞ K≥|∞`å#∞. J\Ï¡
K≥~Úº. h Éèí~°Î |~°∞=Ù‰õΩ ã¨=∂#"≥∞ÿ# Hõ>ˇìÅ#∞ h =∞OQÆà◊ã¨∂„`«O Jq∞‡ fã¨∞H˘x~å? P Hõ>ˇìÅ#∞
QÍ_çá⁄~ÚºÖ’ Ñ¨_"» ãÕ ≤ J#flO =O_»∞^•O! JO`«\`˜ À h =∂OQÆÅºO áÈQ˘@∞ìHÀÉ’`«∞#fl J=∂OQÆàº◊ O,
42
Hõ>Åìˇ `À h Éè~í Î° â◊s~°O HÍe Éèãí ‡¨ =∞ÜÕ∞º J=∂OQÆàº◊ O,`«^∞Œ Ñï =O_»|_≥_ç „âß^•ú#fl J=∂OQÆàº◊ =Ú
=O\˜ =∞$`«∞º~°∂Ñ¨Hõ~°‡ ã¨ÊO^Œ#Å∞ PHõi¬OÑ¨|_ç# PHõ>ˇìÅ∞ ^ŒQÆú=∞=QÍ, J=∂OQÆà◊º=ÚÅhfl
âßOuã¨Îq—— J<åfl~°∞ P"≥∞ J\Ï¡ K≥Ü«∞ºQÍ<Õ P"≥∞ Éèí~°Î „|uHÍ_»∞.
=∞~À™êi XHõ c^Œ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ N áê^Œ∞Å"åi ^ŒQÆæ~°‰õΩ =KåÛ_»∞. ''g∞~°∞ <åÃÑ·
^ŒÜ«∞K«∂Ñ¨HõáÈ`Õ <åH˜Hõ =∞~°}O `«Ñ¨Ê QÆ`«ºO`«~°O ÖË^Œ∞—— Jx ™êfiq∞ áê^•ÅÃÑ· |_ç ^Œ∞ódOKå_»∞.
"≥O@<Õ Náê^Œ∞Å"å~°∞ =∞O_»∞`«∞#fl XHõ H˘iq fã¨∞H˘x P „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_ç gÑ¨ÙHõO\ÕKå~°∞. P
=∞O@Å‰õΩ F~°∞ÛHÀÖËHõ J`«_»∞ ''ÅÉ’kÉ’—— =∞O@∞O>Ë''h=Ù P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞HÀ"åÅ#∞‰õΩ<åfl=Ù.
<Õ#∞ "≥∞^ŒÅ‰õΩO_® LO>Ë x[OQÍ h=Ù JO`«Ñx¨ KÕ™êÎ=Ù. JO^Œ∞=Å¡ P P`«‡Ç¨Ï`«º‰õΩ ãÖ|OkèOz#
ã¨=∞ã¨Î áêÑ¨Hõ~°‡Å ã¨ÊO^Œ#Å#∞ D =∞O_»∞`«∞#fl H˘iq`À JO\Õz "å\˜#xflO\˜x <åâ◊#O
KÕâß#∞. WHõg∞^Œ@ h‰õΩ ^•i„^ŒºÉÏ^èŒ LO_»^Œ∞. D K«ÖÏ¡i# H˘iqx h L`«ÎsÜ«∞OÖ’ K«∞@∞ìH˘x,
g∞ WO\˜H˜ fã¨∞H˘xáÈ!—— Jx K≥áêÊ~°∞. P „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ WO\˜H˜áÈ~Ú =¸@ qÑ≤Ê K«∂¿ãÎ P
H˘iq ™ê÷#OÖ’ |OQÍ~°Ñ¨Ù =Ú^ŒÌ HõxÑ≤OzOk.
Náê^Œ∞Å∞ `«=∞ ''JyflÜ«∞[˝=Ú—— J<Õ XHõ qz„`« „Ñ¨„H˜Ü«∞ ^•fi~å Éèí‰õΩÎÅ áêÑ¨Hõ~°‡Å#∞
^èŒfiOãÖ KÕã¨∞ÎO_Õ"å~°∞. XH˘¯Hõ¯ Ñ¨~åºÜ«∞=Ú PÜ«∞# `«# Éèí‰õΩÎÅ#∞ c~°HÍÜ«∞Ö’, ÉˇO_»HÍÜ«∞Ö’,
=OHÍÜ«∞Ö’ =∞ˆ~ HÍÜ«∞QÆ∂~°Ö’ `≥=∞‡<Õ"å~°∞. "åà◊√§ `≥zÛ# P HÍÜ«∞QÆ∂~°Ö’¡H˜ "åà◊§ áêÑ¨H~õ ‡° ~°∂Ñ¨
ã¨ÊO^Œ#Å#∞ PHõi¬OKÕ"å~°∞. P ~°H°OQÍ `Õ|_ç# HÍÜ«∞QÆ∂~°Å =O@HÍxfl Éèí‰õΩÎÅO^ŒiKÕ uxÑ≤Oz
"åi Hõ~°‡^ÀëêÅ#∞ `˘ÅyOKÕ"å~°∞.
XHõ J=∂‡~ÚH˜ ~°[ã¨fiÅ J~Ú##∂ q"åÇ¨ÏO HÍÖË^∞Œ . P"≥∞‰õΩ ‰õΩ[^À+Ö L#fl^Œx „QÆÇÏ≤ Oz
P"≥∞KÕ HõO^Œ∞Å∞ `≥Ñ≤ÊOz, "å\˜`À =O@HõO KÕ~ÚOz P J=∂‡~Ú`À ã¨Ç¨ P =O@HÍxfl
JO^ŒiH© uxÑ≤OKå~°∞. J\Ï¡KÕã≤ P J=∂‡~Ú Hõ~°‡|O^èŒO =keOKå~°∞.
XHõ Ñ¨~åºÜ«∞O XHõ Éèí‰õΩÎ_»∞ [|∞ƒÑ¨_ç =∞OK«O Ñ¨\Ïì_»∞. J`«_»∞ Ñ¨_»∞H˘<Õ QÆkÖ’ P=Ú^Œ
nÑÖ ÃÑ\˜ì, Z\˜ì Ñïã≤÷`«∞Ö’¡#∂ P ~å„u PiáÈ‰õΩO_® LO_Õ@@∞¡ K«=Ú~°∞ áÈã¨∂Î LO_»=∞x
WO\’¡ L#fl "åà◊§#∞ âßã≤OKå~°∞. P WO\˜"åà◊√§ J\Ï¡ KÕÜ∞« QÍ<Õ P Éè‰í Ωõ _Î ∞» ~ÀQÆq=Ú‰õΩ_Î Ü
» ∂« º_»∞.
=∞~˘Hõ Éèí‰õΩÎ_»∞ áêÑÖ! ^Œ∞~°ƒù~° ^•i„^ŒºO`À =º^èŒ K≥O^Œ∞`«∂ LO_Õ"å_»∞. "åiO\’¡ N
áê^Œ∞Å∞ "å~°O ~ÀAÅáê@∞ QÀÑ¶¨∞$`«O`À náê~å^èŒ# KÕ~ÚOz, ''Wk PiáÈ‰õΩO_®, JYO_»OQÍ
43
"≥Å∞QÆ∞`«∂ LO_Õ@∞ì K«∂¿ãÎ g∞ WÅ∞¡ ÅH©∆ ‡ xÅÜ«∞=∞ø`«∞O——^Œx K≥áêÊ~°∞. Náê^Œ∞Å∞ Éèí‰õΩÎÅ Hõ~°‡
q"≥∂K«#O HÀãÖ KÕ¿ã Ñ¨^`úŒ ∞« Å∞ =∂#= =∂„`«∞Å‰õΩ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O J™ê^èºŒ OQÍ LO@∂ LO_Õq.
XHõ Ñ¨~åºÜ«∞O Hõ∆Ü«∞"åºkè Ñ‘_ç`«∞_˘Hõ_»∞ ‰õΩ~°∞QÆ_»¤‰õΩ =KåÛ_»∞. J`«xH˜ =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨ÏO`À

áê@∞ =∞iH˘xfl "åº^è∞Œ Å∞ ‰õÄ_® L#flq. J`«}fl˜ K«∂z Náê^Œ∞Å∞ Jã¨ÇÏ≤ ºOK«∞H˘<åfl~°∞. Ñ¨Ó~°fi[#‡Ö’
"å_˘Hõ QÆ[^˘OQÆ. ZO^Œ~À J=∂Ü«∞‰õΩÅ ™⁄=Ú‡ JÑ¨ÇÏ¨ iOKå_»∞. H˘O^Œix K«Oáê_»∞. =∞iH˘O^Œix
QÍÜ«∞ÑïKå_»∞. ‰õΩ=∂Ô~Î ÃÑO_çH¡ xõ áêÑÖ! XHõ `«O„_ç ‰õÄ_»É\ˇ #ì˜ ^è<Œ åxfl JÑ¨ÇÏ¨ iOKå_»∞. =~°H@õ flO
™⁄=Ú‡ÖËHõáÈ=@O`À, P Ñ≤Å¡ ÃÑO_ç¡ PyáÈ~ÚOk. P ÃÑo¡‰õΩ=∂Ô~Î P`«‡Ç¨Ï`«º KÕã¨∞H˘Ok. Wxfl
áêáêÅ∞ =¸@QÆ@∞ìH˘#fl P "åºkè Ñ‘_ç`«∞_»∞ Náê^Œ∞Å K«~°}ÏÅÃÑ· |_ç â◊~°}∞"Õ_®_»∞. Jxfl
áêáêÅ∞ KÕã≤<å J`«_»∞ KÕã≤# ã¨∞Hõ$`«ÖËâ◊ "Õ∞^À J`«}˜‚ Náê^Œ∞Å"åi ^ŒQÆæiH˜ KÕiÛOk. Náê^Œ∞Å∞
"åxÃÑ· ^ŒÜ«∞`«Åz, ''ÑÖK«^Õ=Ñ¨Ç¨_£ ^Œ~åƒ~°∞Ö’x QÀâßÅÖ’ J`«xx Ñ¨_»∞HÀÉˇ@ìO——_»x
P*Ï˝Ñ≤OKå~°∞. JHõ¯_» ^À=∞Å ÉÏ^èŒ Z‰õΩ¯=. ''"åxH˜ „`åQÆ∞@‰õΩ =∞Ozhà‹·§<å W=fi=^ŒÌ—— x
Náê^Œ∞Å∞ âßã≤OKå~°∞. P ~ÀyH˜ – P ~ÀA ~å„u HõÅÖ’ ~åHõ∆ã¨∞Å∞ HõxÑ≤Oz, `«# HõO~î°O <˘H˜¯
K«OÑ¨Ù`«∞#fl@∞¡ HõÅ =zÛOk. XHõ ÃÑ^ŒÌ ~åu|O_» `«# KèåfÃÑ· ÃÑ\˜ì Z=~À |e+¨µª_≥·#"å_»∞
^•xÃÑHÔ· H˜¯ J^Œ∞=Ú`«∞#fl@∞¡ =∞~À HõÅ=zÛOk. D ~Ô O_»∞ ã¨fiáêflÅ=Å¡ J`«x Hõ~‡° Ñ¶Å¨ =Ú ÑïÑ¨Hfiõ "≥∞ÿ
ã¨fiã¨∞Î_»Ü«∂º_»∞. Éè∫uHõOQÍ J<ÕHõ ãÖ=`«û~åÅ∞ ÉÏ^èŒÑ¨_»=Åã≤Ü«Ú#fl J`«x Hõ~°‡Ñ¶¨ÖÏxfl
Náê^Œ∞Å"å~°∞ P HõÜ ∆ ∞« "åºkè Ñ‘_`ç ∞« x KÕ`« =∂#ã≤HOõ QÍ J#∞Éèqí OÑ¨KãÕ ,≤ Hõ~‡° q=Ú‰õΩ}Î ‚˜ QÍqOKå~°∞.
W@∞=O\˜ z„`«"≥∞ÿ# bÅÖˇxflO\˜<À "å~°∞ K«∂áê~°∞.
WO`«Ö’ Pâ◊fiÜ«Ú[ Hõ$+¨‚ ^•fi^Œt =zÛOk. P<å_»∞ Ç¨Ï™êÎ#Hõ∆„`«O. Náê^Œ∞Å∞ Hõ$ëê‚#kÖ’
™êfl#O KÕã≤ H˘O`«HÍÅO ^è•º#ã¨∞÷ÅÜ«∂º~°∞. P ~ÀA â◊OHõ~°Éèí@∞ì (Náê^Œ N =Å¡Éèí K«i„`å=∞$`«O
=¸Å „QÆÆO^äŒ ~°K«~Ú`«) ZO`«~å*Ëã≤<å QÍ_çá⁄~Úº ~åAHÀÖË^Œ∞. xÑ¨C PiáÈ~ÚOk. PÜ«∞#∞fl
Náê^Œ∞Å∞ =∞m§ ™êfl#O KÕã≤ ~°=∞‡<åfl~°∞. P `«~åfi`« ''â◊OHõ~É° @íè ∂ì! <Õ#∞ QÆ∞Ñ¨~Î ∂° ÑÖ =Ç≤ÏOK«\ÏxH˜
ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl"≥∞Oÿ k. <Õ#∞ Hõ$ëê‚#kÖ’ JO`«~å÷#=∞ø`å#∞. HÍx D ‰õΩ~°∞=Ñ¨Ù~°OÖ’ QÆ∞Ñ¨~Î ∂° ÑÖQÍ
u~°∞QÆ∞`«∂, J~°∞›Ö#·ˇ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ <å ^Œ~≈° <åxfl „Ñ¨™êkã¨∞OÎ \Ï#∞. "åà◊§ =∞<À~°^•ä Å∞ ã≤kOú Ñ¨KãÕ ∞¨ OÎ \Ï#∞.
=∞iH˘O`«HÍÖÏxH˜ ''#~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu—— J<Õ ¿Ñ~° J=`«iOz, ã¨<åº™ê„â◊=∞ „áêâ◊™êÎºxfl Ö’HÍxH˜
"≥Å¡_çOz, QÆ∞~°∞ „áê=ÚYº`«#∞ |Ç¨ï=ÚMÏÅ qã¨ÎiOÑ¨KÕ™êÎ#∞.—— Jx K≥Ñ≤Ê, `«# áê^Œ∞HõÅ#∞
PÜ«∞#‰õΩ |Ç¨˙HõiOz JO`«i›`«∞_»Ü«∂º~°∞.
44
''Náê^ŒN=Å¡Éíè K«i`å=∞$`«—— =∞<Õ P Jáê~° ã≤O^è∞Œ =ÙÖ’ #∞Oz WÑ¨C_»∞ =∞#O „QÆÇÏ≤ OzOk,
XHõ aO^Œ∞=Ù =∂„`«"Õ∞. NHõ$+¨µ‚x ^Œ~°≈<å~°÷O L_»∞Ñ≤H˜ =zÛ# Hõ~å‚@Hõ ^Õâ◊ã¨∞÷_≥·# â◊OHõ~°Éèí@∞ì,
JHõ¯_ç NHõ$+¨µ‚x P*Ï˝#∞™ê~°=Ú Hõ<åº‰õΩ=∂iH˜ =zÛ, JHõ¯_ç Hõ#ºHÍÑ¨~°"Õ∞â◊fiix ^Œi≈Oz, P"≥∞
''‰õΩ~°∞=Ñ¨Ù~°=Ú#‰õΩ áÈ~Ú, JHõ¯_»QÅÆ N áê^ŒN=Å¡É™íè êfiq∞x ^Œi≈Oz [#‡ ™ê~°H÷ ºõ =Ú á⁄O^Œ∞——=∞x
K≥Ñ¨ÊQÍ, JHõ¯_ç#∞O_ç ‰õΩ~°∞=Ñ¨Ù~°=Ú#‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õi, ^•iÖ’ "åº„¿Ñ¶∞â◊fi~°â◊~°‡, ã≤^ŒúÜ≥∂wO„^Œ∞_»∞,
Ñ¨à◊x™êfiq∞, <å=∂#O^Œ∞Å∞, u~°∞=∞Å^•ã¨∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# Náê^ŒÉèí‰õΩÎÖ^•fi~å Náê^Œ∞Å k=ºbÅÅ∞
„QÆÇ≤Ïã¨∂Î, z=iH˜ ‰õΩ~°∞=Ñ¨Ù~°O KÕ~°∞H˘x, Náê^Œ∞Å k"åºjã¨∞ûÅ‰õΩ áê„`«∞_»∞ HÍ=@O`À D
„QÆO^äŒO ã¨=∂Ñ¨Î=∞ø`«∞#flk. qq^èŒ =º‰õΩÎÅ^•fi~å `å#∞ q#flq, Hõ#flq Náê^Œ∞Å∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ
K«∂Ñ≤#q, Z<Àfl bÅÅ∞ D „QÆO^äŒOÖ’ PÜ«∞# á⁄O^Œ∞ÑïKå_»∞. "Õ^ŒO=Öˇ ã¨fi`«ó „áê=∂}˜Hõ"≥∞ÿ#
„QÆO^äŒOQÍ ^•xfl ~°∂á⁄OkOKå_»∞. N áê^Œ`«`«Îfi=∞O>Ë ^Œ`«Î `«`«Îfi=∞h, ã¨~°fiHÍ~°} HÍ~°} `«`«Îfi"Õ∞
^Œ``Î« `« fiÎ« =∞h PÜ«∞# qã¨∞Êù@OQÍ K≥áêÊ_»∞. ^Œ`ÉÎ« ‰íè Ωõ ÅÎ ∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=Åã≤#g, PK«~}° Ö’ ÃÑ@ì=Åã≤#g
J~Ú# J<ÕHõ^èŒ~å‡Å∞, ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ P „QÆO^äŒOÖ’ L#flq. ''NQÆ∞~°∞K«i„`«—— ÖÏO\˜ =∞~À k=ºK«i„`«
''N áê^ŒN=Å¡Éèí k=ºK«i`å=∞$`«O.—— P k=ºK«i„`« K«kq# "åà◊√§, q#fl"åà◊√¡ J=∞$`«`åfixfl
K«∂~°Q˘O\Ï~°#@OÖ’ ãÖ^ÕÇ¨ÏOÖË^Œ∞.'' Náê^Œ N =Å¡Éèí K«i„`å=∞$`«O—— ^•fi~å N áê^Œ∞Å∞
„Ñ¨^äŒ=∞^Œ`åÎ=`å~°=Ú =∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞ HõeÜ«ÚQÆOÖ’ „Ñ¨^è•#"≥∞ÿ# ^Œ`åÎ=`å~°=∞x `≥eÜ«ÚK«∞#flk.
Hõe=∂Ü«∂"≥∂Ç≤Ï`«∞Öˇ· ã¨~fi° „Éè+í µ¨ Öì #·ˇ =∂#= *Ïux L^Œiú OKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ Ñ¨\+˜ "ì¨ ∞≥ #ÿ k=º„Ñ¨}ÏoHõ`À
J=`«iOz#@∞¡ ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`«∞#flk. PÜ«∞# `«~åfi`« =zÛ# ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ∞, J=^èŒ∂`«Å∞,
ã≤^ŒúÑ¨Ù~°∞+¨µÅ∞, Ü≥∂QÆ∞Å∞ JO^Œ~°∂ ‰õÄ_® PÜ«∞#`À ãÖ|O^èŒO Hõey, PÜ«∞# P^Õâ◊O "Õ∞~°‰õΩ,
PÜ«∞# k=º„Ñ¨}ÏoHõ#∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°<kÕ x~°∂Ñ≤OK«|_ç#k. D „Ñ¨}ÏoHõÖ’ PÜ«∞# „Ñ¨`º« Hõá∆ ê„`«#∞
KåÖÏ Ñïq∞`«O KÕãH≤ ˘x, J*Ï˝`,« J^Œ$â◊º ã¨∂„`«^•è iQÍ, J#∞ãÖ^è•#Hõ~QÎ° Í Ñ¨~ÀHõO∆ QÍ „Ñ¨=ÚYáê„`«
=Ç≤Ïã¨∞Î<åfl~°∞.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
V
=ÚYºˆH∆„`«=ÚÅ∞, =∂~°æ=Ú : Náê^Œ∞Å∞ [x‡Oz# Ñ≤~åî Ñ¨Ù~°O, HÍH˜<å_»‰Ωõ 18 H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’
q[Ü«∞"å_»–qâßYÑ¨@flO ~Ô Å· ∞ =∂~°Oæ Ö’ L#flk. PÜ«∞# Z<Àfl =∞Ç≤Ï=∞Å∞ KÕã#≤ ''‰õΩ~°∞"åÑ¨Ù~°O—— K«∂_®ÅO>Ë,
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ #∞O_ç ~åÜ«∞K«∂~ü |ã¨∞û =∂~°æ=ÚÖ’ =∞HÍÎÖòÖ’ ky, JHõ¯_» #∞Oz ÑÖK«^Õ=Ñ¨Ç¨Ï_£ KÕi,
JHõ¯_» Hõ$ëê‚#kx ^•\˜ P ˆH∆„`«=Ú#∞ KÕ~°=K«∞Û.
45
Náê^Œ =Å¡Éèí∞Å∞ – ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ `«`«fi ~°Ç¨Ïã¨º=Ú
''Náê^ŒN =Å¡Éèí K«i`å=∞$`«O—— Ö’ Náê^Œ∞Å"å~°∞ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞`«`«Î fi=ÚÖ’x Ö’`«∞Å#∞,
~°Ç¨Ïã¨º=ÚÅ#∞ |Ç¨ï=ÚYOQÍ, ™êkèHÍiHõOQÍ |Ç≤Ï~°æ`«O KÕâß~°∞ PÜ«∞# `«~åfi`« =zÛ# U
^Œ`åÎ=`å~°=Ú K≥Ñ¨Êxq^èŒOQÍ, Náê^Œ∞Å"å~°∞ `å<Õ P ^Œ`«∞Î_ç#x Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ xã¨ûOâ◊Ü«∞OQÍ
`≥eÜ«∞KÕâß~°∞. <Õ\˜ „Ñ¨ÑÖK«=Ú#‰õΩ P^è•ºu‡Hõ ã¨=∞#fiÜ«∞=Ú#∞ É’^èŒÑ¨~°∞Û@‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« `«`fiÎ« ~°ÇÏ¨ ã¨º „Ñ¨HÍâ◊=Ú#∞ =∞#ÃÑ· „Ñ¨ãi¨ OÑ¨KâÕ ß~°∞. J\˜ì H˘xfl *Ï˝# ã¨∞^èÅŒ #∞ „QÀÅ∞^•O.
★★★
<Õ#∞ „|Ç¨Ï‡ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_ç##∞@Ö’ „|Ç¨Ï‡‰õΩ ã¨$+≤ì „¿Ñ~°}#∞ WK«∞Û"å_»#x J~°ú=Ú. D
ã¨$+≤Oì K«|_ç# ã¨=∞ã¨Î r=ÙÅ#∞, ã¨$+≤*ì Ï`«=Ú#∞ H˘O`«HÍÅ=Ú =~°‰Ωõ ã≤u÷ Ü«∞O^Œ∞OK«@O [~°∞QÆ∞#∞.
Wk q+¨µ‚ ã¨fi~°∂ÑÖ KÕ¿ãÑ¨x. P q+¨µ‚=Ù‰õΩ „¿Ñ~°}xK«∞Û =∞Ç¨q+¨µ‚=Ù#∞ <Õ<Õ! ã¨~°ã¨fif "Õ~°∞.
=∞Ç¨ã¨~°ã¨fiu "Õ~°∞. ã¨~°ã¨fiu ã¨$+≤ìH˜ ãÖ|OkèOz# *Ï˝#ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú. =∞Ç¨ ã¨~°ã¨fiu P ã¨~°ã¨fif
ã¨fi~°∂=Ú#‰õΩ „¿Ñ~°}#∂, â◊H˜Îh Xã¨ÔQ_ç J#Ñ¶¨∂ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú. ã¨$+≤ì Ü≥ÚHõ¯ ã≤÷uH˜ HÍ~°}"≥∞ÿ# =ã¨∞Î
ã¨=∞$kú ÅH©∆‡~°∂Ñ¨=Ú. =∞Ç¨ÅH˜∆‡ J#∞#k ÅH©∆‡ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú#‰õΩ „¿Ñ~°}#∂, â◊H˜Îh WK≥Û_ç J#Ñ¶¨∂
ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú. ã¨$+≤Üì Ú≥ Hõ¯ â◊HÎ̃ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú HÍm ~°∂Ñ¨=Ú. =∞Ç¨HÍo J#∞##k HÍmã¨fi~°∂Ñ¨=Ú#‰õΩ
„¿Ñ~°}#∞, â◊H˜Îx WK≥Û_ç J#Ñ¶¨∂ ã¨fi~°∂ÑÖ.
★★★
J#Ñ¶¨∂ ÅH©∆‡ ã¨"Õ∞`«∞_≥·# ''J#Ñ¶¨Ú——_»#∞#k <å Ü≥ÚHõ¯ ^Œ`«Î ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú, =∞Ç¨ã¨~°ã¨fiu,
=∞Ç¨ÖH˜∆‡, =∞Ç¨HÍo ~°∂Ñ¨=ÚÅ ã¨=∞#fiÜ«∞=Ú#, D =¸_çO\˜HõO>Ë aè#fl=ÚQÍ =∞iÜ≥ÚHõ
k=º=∂`«$ã¨fi~°∂=ÚQÍ J#Ñ¶¨∂ÅH˜∆‡ Pq~°ƒùqOK«∞K«∞#flk. JO^Œ∞KÕ`« J#Ñ¶¨∂ÅH˜∆‡x =∞Ç¨ã¨~°ã¨fiu,
=∞Ç¨ÅH˜‡∆ , =∞Ç¨HÍmã¨fi~°∂Ñ¨=ÚÅ#∞ `å^•`«‡ºã≤u÷ Ö’ ^èiŒ Oz, D =¸_çO\˜H© P^è•~°"∞≥ #ÿ , Jf`«"∞≥ #ÿ
k=ºâ◊HQÎ˜ Í QÆ∞~Ô ~Î ∞° OQÆ∞=Ú. <å Ü≥ÚHõ¯ J#Ñ¶∂¨ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú „|Ç¨Ï‡ q+¨µ‚ ~°∞„^Œ∞Å#∞ `«# `å^•`«‡ºã≤u÷ Ö’
^èŒiOz, D =¸_çO\˜H© P^è•~°=ÚQÆ#∞, Jf`«=ÚQÆ#∞ LO_ç, „uâ◊H˜Î ã¨fi~°∂Ñ≤}˜Ü≥ÿ∞# J#Ñ¶¨∞#∞
"å=∞ÉèÏQÆ=Ú# ^èŒiOz L#fl âßHõÎ~°∂Ñ¨=ÚQÍ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞=Ú. „`Õ`åÜ«ÚQÆ=Ú#O^Œe
™êq„uHÍ~î°HõK«Ü«∞#=Ú Ñ¶ë`«OQÍ <å Ü≥ÚHõ¯ k=ºÉèí=º ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú J~°÷<åsâ◊fi~° `«`«Îfi=Ú#∞
P^è•~°=ÚQÍ KÕã¨∞H˘x, =∞Ç¨ "≥·+¨‚= =∂Ü«∞`À Ü«∞u ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú# Náê^ŒN=Å¡Éèí ~°∂Ñ¨=Ú# <å
`«`«Îfi=Ú NÑ‘iîHÍÑ¨Ù~°=ÚÖ’ J=`«iOz#k.
★★★
46
ã¨=∞ã¨Î ã¨$+≤ìÜ≥ÚHõ¯ =∞Ç¨ãÖHõÅÊ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú#∞ <Õ<Õ! ã¨=∞ã¨Î ^Õg ^Õ=`«Å‰õΩ =K≥Û_ç
ãÖHõÅÊ=ÚÅ∞ <å =∞Ç¨ ãÖHõÅÊ=Ú Ü≥ÚHõ¯ JOâ◊=∂„`«O KÕ`« HõeQˆ ãÖHõÅÊ=ÚÅ∞. D JOâ◊=∂„`«
ãÖHõÅÊ=ÚÅ‰õΩ H˘O`«"Õ∞~°‰õΩ =∂„`«O ã¨fi`«O„`«ºO LO@∞Ok. XHõ P=Ù#∞ ÑÖ@HÍÑ¨Ù K≥@∞ì‰õΩ
Hõ\˜ì"Õ™êÎ_»∞. P Hõ\˜ì# `å_»∞ á⁄_»∞ÔQO`« LO@∞O^À JO`«^Œ∂~°O =~°‰õΩ P P=ÙáÈ~Ú QÆ_ç¤
"Õ∞Ü«∞QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. JO>Ë P P=Ù‰õΩ QÆ_ç¤ "Õ∞¿ã@O^Œ∞‰õΩ XHõ Ç¨Ï^Œ∞Ì HÍÑ¨Ù"å_»∞ U~åÊ@∞
KÕ™ê_»#fl=∂@! P Ç¨Ï^Œ∞ÌÖ’ L#fl „Ñ¨^Õâ◊O =~°‰õΩ P P=Ù ¿ãfiK«ÛùQÍ uiy "Õ∞`« "Õ∞Ü«∞QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
JO>Ë ^•xH˜ W=fi|_ç# ¿ãfiK«Ûù, XHõ Ñïq∞uH˜ Ö’|_ç# ¿ãfiK«Ûù. Jk ÑïÑ¨Ó~°‚ ¿ãfiK«ÛùHÍ^Œ∞.
`«#H˜=fi|_ç# Ñïkè ^•\˜ Jk "Õ∞`« "Õ∞Ü«∂ÅO>Ë, ÑÖ@HÍÑ¨Ù J#∞=∞u `«Ñ¨ÊxãïQÍ LO_çf~åe.
JHõ¯_ç "Õ∞`« J~ÚáÈ~Ú#Ñ¨C_»∞ ÑÖ@HÍÑ¨Ù ^•xx "Õˆ~K≥@∞ì‰õΩ Hõ\˜ì"ÕÜ«∞@"≥∂, ÖË^• J^Õ K≥@∞ì‰õΩ
Hõ\˜ì# `å_»∞ á⁄_»∞QÆ∞#∞ ÃÑOz Hõ@ì@"≥∂ KÕ™êÎ_»∞.J^Õq^èŒOQÍ H˘xfl H˘xfl ^èŒ~°‡, Hõ~°‡ ã¨∂„`åÅ‰õΩ
Ö’|_ç JOâß=`å~åÅ‰õΩ ¿ãfiK«Ûù W=fi|_»∞`«∞Ok. JO^Œ∞=Å# ãÖHõÅÊO =¸Å`«`«ÎfiO #∞Oz
=ã¨∞ÎOk. ^•xfl J=∞Å∞ KÕ¿ã ÉÏ^èŒº`« JOâß=`å~åxH˜ W=fi|_»∞`«∞Ok. U"≥·# ã¨=∞ã¨ºÅ∞
L`«Ê#fl"≥∞#ÿ Ñ¨C_»∞ JOâß=`å~åÅ∞ =¸Å`«`åÎfixH˜ D P"Õ^#Œ Å∞ x"Õk™êÎ~∞° . =¸Å`«`fiÎ« O #∞Oz
J#∞„QÆÇ¨xfl „QÆÇ≤ÏOz r=ÙÅ‰õΩ „âıÜ«∞ã¨∞û Hõey™êÎ~°∞. =∂#=ÙÅ‰õΩ LO_Õ@@∞¡QÍ ~åQÆ^ÕfiëêÅ∞,
JÇ¨ÏOHÍ~åk ^Œ∞~°∞}æ ÏÅ∞ JOâß=`å~åÅ‰õΩ ÖËHáõ È=@O =Å¡ =¸Å`«`fi« O UU HÍ~åºÅ∞ KÕÜ∞« \ÏxH˜
™ê=∞~°÷ºO Hõey LO@∞O^À JOâß=`å~åÅ∞ ‰õÄ_® PÜ«∂ HÍ~åºÅ#∞ KÕÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞`«∂ LO\Ï~Ú.
JO^Œ∞=Å# r=ÙÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz#O`« =~°‰õΩ JOâß=`å~°=ÚQÍ =zÛ##∂, Ñ¨Ó~å‚=`å~°=ÚQÍ
=zÛ##∂ =º`åºã¨"Õ∞g∞ LO_»^Œ∞.
★★★
^Œ`«∞Î_»<≥·# <Õ#∞ ã¨∞ÅÉèí™ê^èŒ∞º_»#∞. `«H˜¯# ^Õ=`«Å∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ KÕã≤# `«Ñ¨ã¨∞û`À ãÖ`«∞+¨µìÖˇ·
=~åe™êÎ~°∞. J~Ú`Õ QÆ∞~°∞ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# ^Œ`«∞Î_»∞ `«# t+¨µºÅ∞ =~°=Ú á⁄O^Œ∞@‰õΩ J_»∞¤Ñ¨_Õ
^Œ∞+¨ìâ◊‰õΩÎÅ#∞ `«# `«áÈâ◊H˜ÎKÕ ÑïÇ¨ÏiOz, J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞ Ñ¨~°=∞HÍ~°∞}º ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú. JO^Œ∞=Å¡<Õ
##∞fl ã¨‡$u =∂„`« „Ñ¨ã#¨ ∞fl_»x JO^Œ∞~°∞. ã¨=∞ã¨Î QÆ∞~°∞ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú# L#flk <Õ<!Õ Wk =∞Ç¨Hõ~∞° }`À
J=`«iOz# Ñ¨~°=∞QÆ∞~°∞ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú. Hõ#∞Hõ J=`å~° Ñïã¨=∂Ñ≤ÎÖË^Œ∞. <å Éèí‰õΩÎx Ñ≤Å∞Ñ¨Ù <å‰õΩ
KÕi# `«Hõ∆}"Õ∞ <Õ#∞ ["åaK≥Û^Œ#∞. <å Éèí‰õΩÎx #∞O_ç Ñ≤Å∞Ñ¨Ù ZÑ¨C_»∞ =K«∞Û<å Ü«∞x <Õ#∞
xsH˜∆OK«∞K«∞O^Œ∞#∞. <å"≥·Ñ¨Ù XHõ J_»∞QÆ∞"Õã≤# <Õ#∞ <å Éèí‰õΩÎx"≥·Ñ¨Ù #∂~°∞ J_»∞QÆ∞Å∞ "≥·K≥^Œ#∞. <å
Éèí‰õΩÎÅ#∞ HõO\˜H˜ Ô~Ñ¨Ê=Öˇ HÍáê_ç Jxfl qÑ¨`«∞ÎÅ#∞O_ç ÉÏ^èŒÅ#∞O_ç HÍáê_»∞@ <å ã¨Ç¨Ï[<≥·[=Ú.
47
J#O`«HÀ\˜ „|Ç¨‡O_»=ÚÅ ã¨$+≤ìÅÜ«∞=ÚÅ <˘OkOK«∞ =∞Ç¨ ãÖHõÅÊO U^≥·`Õ L#fl^À
J\˜ì x~åHÍ~° x~°∞æ} `«`«Îfi"Õ∞ ™êHÍ~° ã¨QÆ∞} ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ, Ñ¨Ó~°fi=Ú ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞QÍ J=`«iOz,
„Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú D Ü«ÚQÆ=Ú# – D HÍÅ=Ú# – Náê^ŒN=Å¡Éèí~°∂Ñ¨=Ú ^•eÛ#k. Náê^Œ∞Å#∞
#~åHÍ~°=ÚQÍ ÉèÏqOK«∞@ =∞Ç¨^À+¨=Ú. "å~°∞ #~åHÍ~°=ÚQÍ `ÀK«∞ x~åHÍ~°=Ú. ã¨QÆ∞}=ÚQÍ
`ÀK«∞ x~°∞æ}=Ú. XHõ ^Õ=`å ã¨fi~°∂Ñ¨=ÚQÍ `ÀK«∞ ã¨~°fi^Õ=`å ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú. Jxfl Ü≥∂QÆ
=∂~°æ=ÚÅ‰õΩ#∂ QÆ=∞º=Ú. ã¨$ëêìºk #∞O_çÜ«¸ =∞Ç¨Ï~°∞¬Å∞ `«=∞ `«=∞ ™ê^èŒ<å qâı+¨=ÚÅ =Å#
™êH∆Í`å¯~°=Ú#∞ á⁄Ok# ^Õ=`å ã¨fi~°∂Ñ¨=ÚÅxflÜ«¸ N"åi k=º~°∂Ñ¨=ÚÖË.
★★★
ã¨=∞ãÎ̈ ^è~Œ ‡° =ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, =∞`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, ã≤^•úO`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, ã¨fi„Ñ¨HÍâ◊=Ú`À

"≥Å∞Q˘O^Œ∞"å_»#∞ <Õ<Õ! PÜ«∂ r=ÙÅ Jcè+¨ì=ÚÅ#∞ |\˜ì, Jaè~°∞K«∞Å#∞ |\˜ì, "å~°#∞ãïOK«∞
=∂~°=æ ÚÅ#∞ |\˜,ì PÜ«∂ ã≤`÷ ∞« Å#∞ |\˜ì aè#fl aè#fl `«`fiÎ« =ÚÅ`À `ÀK«∞"å_»#∞ <Õ<!Õ <Õ#∞ ã¨~fi° `«O„`«
ã¨fi`«O„`«∞_»#∞ QÆ#∞Hõ, ™ê^è•º™ê^èŒº=ÚÅ∞ ÖËx"å_»#∞ QÆ#∞Hõ, <å‰õΩ xi÷+¨ì"≥∞ÿ# q^è•#=∞#∞#k
ÖË^Œ∞. ã¨=∞ã¨Î ^Õg ^Õ=`åã¨fi~°∂Ñ¨=ÚÅ`À#∂ JO`«iflÇ≤Ï`«=ÚQÍ, *Ïfi[fiÅº=∂#=ÚQÍ,
„Ñ¨HÍtOK«∞"å_»#∞ <Õ#∞. Hõ#∞Hõ PÜ«∂ ã¨fi~°∂Ñ¨=ÚÅ ^•fi~å Ñ¨Ó[Å#∞, ™ÈÎ„`«=ÚÅ#∞
JO^Œ∞H˘#∞"å_»#∞ <Õ<Õ! JO^Œix J#∞„QÆÇ≤ÏOK«∞"å_»#∞ <Õ<Õ! ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ |Ç≤Ï~åºQÆ=Ú ^•fi~å
<≥·##∞, JO`«~åºQÆ=Ú ^•fi~å <≥·##∞ ##∞fl á⁄O^Œ=K«∞Û#∞. ™ê^èŒ‰õΩ_»∞ |Ç≤Ï~°∞‡Y∞_≥·##∞,
JO`«~°∞‡Y∞_≥·##∞ ã¨^• <Õ#∞ "åxx HõxÃÑ@∞ìH˘x Ü«ÚO_»∞"å_»#∞. Ñ¨Å∞HõiOK«∞"å_»#∞ <Õ<Õ!
ã¨`«ºO *Ï˝# =∞#O`« =∞x "Õ^Œ=ÚÖ’ K≥Ñ¨Ê|_ç#k <Õ<Õ! ã¨=∞ã¨Î QÆ∞~°∞ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú <Õ<Õ! Z=Ô~·`Õ
x~°‡Å ÉèíH˜Î`À ##∞fl P~åkèOK≥^Œ~À, ã¨~°fiÉèÏ~°=Ú <åÃÑ· "Õã≤ ã¨~°fiã¨º â◊~°}ÏQÆu á⁄O^Œ∞^Œ∞~À "åi
Ü≥∂QÆˆH∆=∞=ÚÅ#∞ ã¨^• HõxÃÑ\˜ìÜ«ÚO_»∞"å_»#∞ <Õ<Õ! <Õ#∞ Náê^Œ∞_»#∞! N =Å¡Éèí∞_»#∞!
★★★
Z=Ô~·##∂ ã¨ˆ~! ##∞fl "å`«ûÅºÉèíH˜Î`À P~åkèOz#, "åi Wà◊§Ü«∞O^Œ∞ <Õ#∞ Ñ¨ã≤ÉÏÅ∞_»<≥·

u~°∞QÆ∞K«∞O^Œ∞#∞. <å J_»∞QÆ∞Å ã¨=fi_ç "åi Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=ÚÅÖ’ ã¨^• „Ñü^èŒfixOK«∞K«∞O_»∞#∞.
★★★
48
N áê^Œ∞Å"åi N K«~°}=ÚÅ „"≥∂Å q#„=ÚÖˇ·, t~°ã¨∞=Oz, â◊~°}ÏQÆ`«∞Öˇ·# "å~°∞ `«e¡
X_çÖ’ ãÖÑ¨Ó~°‚ ~°H}
∆õ Ö’ #∞#fl Ñ¨ãÑ≤ Å≤ Å¡ =Öˇ Ç¨~ÚQÍ #∞O^Œ∞~°∞. ã¨~fi° â◊√Éè=í ÚÅ#∞, ™œYº=ÚÅ#∞
á⁄O^≥^Œ~°∞.
N^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=ÙÅ ãÖHõÅÊ=Ú=Å# Éèíq+¨º`«∞Î =~°Î=∂#=ÚQÍ =∂~°=K«∞Û#∞. =~°Î=∂#=Ú

Éèí∂`«HÍÅ=ÚQÍ =∂~°=K«∞Û#∞. Éèí∂`«HÍÅ=Ú =~°Î=∂#=ÚQÍ ~°∂Ñ¨Ùk^Œ∞ÌH˘#=K«∞Û#∞.
N^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=ÙÅ K≥·`«#º=Ú x`«º=~°Î=∂#=Ú. QÆ`«=ÚÖ’ [iy#k., „Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú [~°∞QÆ∞K«∞#flk.
Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ [~°∞QÆÉ’=Ù#k JO`«Ü«Ú#∞ "åi ãÖHõÅÊ=Ú##∞ãïOz LO_»∞#∞. XHõ q+¨Ü«∞=Ú
[~°∞QÆ∞@‰õΩ QÍx, [~°∞QÆ‰õΩO_® LO_»∞@‰õΩ QÍx, "Õ~˘Hõ q#∂`«fl Ñ¨^ŒúÌuÖ’ [~°QÆ∞@‰õΩ QÍx N^Œ`«Î
„Ñ¨É∞íè =Ù Ü≥ÚHõ¯ ãÖHõÅÊ"Õ∞ „Ñ¨^•è #=Ú. U =∞Ç¨ãÖHõÅÊ=Ú`À ã¨$+≤ì ã≤u÷ ÅÜ«∞=ÚÅ∞ [~°∞QÆ∞K«∞#fl"À,
P =∞Ç¨ãÖHõÅÊ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞ N ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ∞. "åˆ~ „Ñ¨ã¨∞Î`«=Ú â◊s~°^è•iÜ≥ÿ∞
Náê^ŒN=Å¡Éèí∞Å∞QÍ D Éèí∂=∞O_»Å=Ú# J=`«iOzi.
★★★
^Œ`«Î`«`«Îfi=Ú h‰õΩ J#∞Éèí==ÚÖ’H˜ ~å=ÅÜ«Ú##fl H˘xfl ÅHõ∆Å [#‡Å∞ HÍ=Åã≤ =K«∞Û#∞.

HÀ\Ï#∞HÀ@¡ „|Ç¨‡O_»=ÚÅO^ŒO`«\Ï "åºÑ≤Oz Ü«ÚO_ç, ^•xx Ju„Hõq∞OzÜ«Ú#fl UÔH·Hõ
`Õ*’=∞Ç¨~åtÜÕ∞ ^Œ`∞« _Î x» `≥eÜ«Ú=Ú. P ^Œ`„Î« Ñ¨É∞íè "Õ ™êH∆Í`«∞Î h Z^Œ∞@#∞#fl N áê^ŒN =Å¡É∞íè _»x
`≥eÜ«Ú=Ú.
★★★
^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=ÙÅ∞ Éè’QÆ"≥∂Hõ∆„Ñ¨^Œ∞Å∞. "åix P~åkèOK«∞@‰õΩ "åi áê^Œ∞HõÅ#∞ P~åkèOz#<Õ

KåÅ∞#∞. "åi áê^Œ∞HõÅ#∞ <åÅ∞QÆ∞ "Õ^Œ=ÚÅ∞ <åÅ∞æ ‰õΩHõ¯Å ~°∂Ñ¨=ÚÅ#∞ ÉÁOk <å‰õΩK«∞#flq.
Jxfl JÑ¨q„`«`«Å#∂ áÈQ˘\ìQÆey# "Õ^Œ=ÚÖË JÑ¨q„`« â◊√#Hõ=ÚÖˇ· "åi áê^Œ Ñ¨^Œ‡=ÚÅ =^ŒÌ
Ñ¨_çÜ«ÚO_»QÍ, "åi Ñ¨q„`«`«#∞ TÇ≤ÏOK«∞@‰õΩ =∂#=ÙÅˆH HÍ^Œ∞ ^Õ=`«Å‰õÄ, ã¨Ñ¨Î~°∞¬Å‰õÄ ‰õÄ_®
J™ê^èŒº=Ú.
Ñ¨Ó~°fi=Ú "å=∞<å=`å~°=Ú =zÛ#Ñ¨C_»∞ "åiH˜ ã¨=∞HÍe‰õΩ_»∞QÍ "å=∞^Õ==∞Ç¨Ïi¬ J<Õ
|∞∞+≤ LO_Õ"å_»∞. PÜ«∞# [#‡ã¨=∞Ü«∞=Ú# =∂`«$QÆ~°ƒù=Ú #∞O_ç `«Å XHõ Ñ¨~åºÜ«∞=Ú Éˇ·\˜H˜
49
=zÛ, Ñïã¨~°=ÚÅ#∞ ÑïHÕz, uiy QÆ~°ƒùã¨÷=∞Ü≥∞º#∞. JÑ¨C_»∞ ^Õ=`«Å∞, |∞∞+¨µÅ∞ „áêi÷OK«QÍ
"å~°∞ uiy [x‡Ozi. "å~°∞ P [#‡ „|Ç¨Ï‡Kå~°∞Å∞.
J^Õq^èŒ=ÚQÍ Náê^Œ∞Å"åi [##=ÚÖ’#∂ [iy#k. "å~°∞ ˆH=Å=Ú *’ºuã¨ûfi~°∂Ñ¨=Ú.
D „Ñ¨HÍ~°=ÚQÍ Ô~O_»∞™ê~°∞¡ [x‡OK«∞@ =Å# "å~°∞ P[#‡kfiAÅ∞. `«=∞ ãÖÑ¨Ó~°‚"≥∞ÿ# JYO_»,
J#O`«, J^≥·fi`«, ã¨zÛ^•#O^Œ=Ú`À J=`«iOzi Hõ#∞Hõ, P J=`å~°=Ú# "åiH˜ QÆ∞~°∞=#∞
=ºH˜ÎÜÕ∞ ÖË_®Ü≥∞#∞. "åã¨Î==Ú#‰õΩ "å~°∞ „u=¸~°∞ÎÅ ãÖÜ«ÚHõÎ ~°∂Ñ¨=ÚQÍHõ, "åiH˜ Jf`«=ÚQÍ
#∞#fl XHÍ<˘Hõ „Ñ¨`ÕºHõ `«`«Îfi=Ú. JO^Œ∞=Å# "å~°∞ „u=¸~°∞ÎÅ Hõf`«"≥∞ÿ# <åÅ∞QÆ= `«`«Îfi=∞x
ã¨∂zOK«∞@‰õΩ K«`«∞s÷ukä<å_»∞ [xOzi. ã¨$ã≤ìÜ«∞O^Œe „Ñ¨=$uÎ QÆ}=ÚÅ∞, x=$uÎ QÆ}=ÚÅ∞
Ô~O_çO\˜H˜ JkèÑüÜ≥ÿ∞# QÆ}Ëâ◊`«`«fi=∞x ã¨∂zOK«∞@‰õΩ QÆ}Ëâ◊K«`«∞iúk#=Ú# Pq~°ƒùqOzi.
=∂`«$QÆ~°ƒù=Ú #∞O_ç `«Å XHõ™êi Éˇ·@‰õΩ =zÛ, uiy QÆ~°ƒùã¨÷ =∞=QÍ, =∞Ç¨Ü≥∂QÆ∞Å∞, ã≤^Œú
Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞, ^Õ=`«Å∞ „áêi÷OK«QÍ uiy [x‡Ozi. ‰õ#∞Hõ "å~°∞ P[#‡ „|Ç¨Ï‡*Ï˝# ãÖÑ¨#∞flÅ∞.
★★★
J=`å~°=ÚÅ∞ HÍÖÏ#∞QÆ∞}º=ÚQÍ =K«∞ÛK«∞O_»∞#∞. =∂#=Ù_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞_≥·# Ü≥∞_»Å

ã¨=∞~°ã÷ ^¨ ∞Œ ~æ ∞° =x Ñ≤Å∞=|_»∞#∞. ^≥=· =Ú =∂#=ÙxQÍ =zÛ# Ü≥∞_»Å J=`å~° =∞#|_»∞#∞. =∞`«ûº=Ú
h\˜Ö’ =_çQÍ Ñ¨~°∞ÔQ`«ÎQÆÅ^Œ∞. ‰õÄ~°‡=Ú h\˜Ö’#∂, Éèí∂q∞g∞^Œ =_çQÍ áÈ=QÆÅ^Œ∞. =~åÇ¨Ï=Ú
J#QÍ Y_»æ=∞$QÆ=Ú Éèí∂q∞g∞^Œ =_çQÍ Ñ¨~°∞ÔQ`«ÎQÆÅ [O`«∞=Ù. <å~°ã≤OÇ¨Ï=Ú =∞$QÆ=ÚÖ’ „âı+ª̈"≥∞ÿ#
ã≤OÇ¨ÏÑ¨Ù =ÚMÏ=$uÎ`À#∂, q∞ye# ÉèÏQÆ=Ú =∞#∞+¨º ~°∂Ñ¨=Ú`À#∂ L#fl J=`å~°=Ú. Ü«∂K«<å
„Ñ¨=$uÎQÆÅ `«"≥∂QÆ∞} „Ñ¨^è•#=ÚQÍ =zÛ#k "å=∞<å=`å~°=Ú. ~°*’QÆ∞} „Ñ¨^è•#=ÚQÍ =zÛ#k
Ñ¨~°â◊√~å=∂=`å~°=Ú. ã¨`«ÎfiQÆ∞} „Ñ¨^è•#=ÚQÍ =zÛ#k ~å=∂=`å~°=Ú. „uQÆ∞}∞Å‰õΩ Jf`«"≥∞ÿ#
x~°∞æ}`«`«Îfi „Ñ¨^è•#=ÚQÍ =zÛ#k NHõ$ëê‚=`å~°=Ú. Hõ~°‡„Ñ¨^è•#=ÚQÍ =zÛ#k |∞^•ú=`å~°=Ú.
ã¨=∞ã¨Î ã¨$ã≤ìÖ’x UHõ`«fi=Ú#O^Œe J<ÕHõ`«fi=Ú#∞, J<ÕHõ`«fi=Ú #O^Œe UHõ`«fi=Ú#∞ `«#Ü«∞O^Õ
xÅ∞Ñ¨Ù‰õΩx =zÛ# J`«ºO`« J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#, J`«ºO`« qÅHõ∆}"≥∞ÿ# Ü«ÚQÍ=`å~°=Ú Náê^Œ
N=Å¡ É è Ï =`å~° = Ú. Náê^Œ ∞ Å‰õ Ω |∞∞}Ï#∞|O^è Œ = ÚÖË x Ü≥ ∂ QÆ ™ êO„Ñ¨ ^ •Ü« ∞ =ÚÅ∞QÍx,
=∞`«=ÚÅ∞QÍx, ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ QÍx ã¨$+≤ìÖ’ ÖË<ÕÖË=Ù. Náê^Œ∞Å"åi ã≤÷u ZO`«\˜ nè=∞O`«∞ÅÔH·##∞
QÀK«~°=Ú HÍxk. "åiH˜ "åˆ~ ™ê\˜. Jxfl ã≤^•úO`«=ÚÅ∞#∞, Jxfl ™êO„Ñ¨^•Ü«∞=ÚÅ∞#∞ "åi
Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞#fiÜ«∞=Ú K≥O^Œ∞#∞. D ã¨$+≤ìHõO`«\˜H˜x Pk aO^Œ∞=Ù"åˆ~! ã¨ÊO^Œ# jÅ"≥∞ÿ# D
50
[QÆ^•fi ºáê~°=Ú#O`«Ü«Ú#∞ Ñ¨~°º"ÕH˜∆OK«∞#k. QÆu<˘OkOK«∞#k "åˆ~! Wk xQÆ∂_è»"≥∞ÿ# ^≥·=
~°Ç¨Ïã¨º=Ú.
N áê^Œ∞Å"åi ãÖHõÅÊ=Ú##∞ãïOz „QÆÇÏ¨ =ÚÅ∞, Ñ¶e¨ `«=Ú eK«∞ÛK«∞O_»∞#∞. U ~°H=õ ÚÖˇ#·
*’ºu+¨ Ñ¶e¨ `«=ÚÖˇ#· #∞ xˆ~tÌ `« Éè∫uHõ HÍÅ=Ú#O^Œ∞ Éè∫uHõ ^Õâ=◊ Ú#O^Œ∞ [iy f~°=ÅÜ«Ú#<≥_ç
xÜ«∞=∞=ÚÖË^Œ∞. Jk Ü≥∂QÆHÍÅ=Ú#∞ |\˜ì, Ü≥∂QÆ^Õâ◊=Ú#∞|\˜ì x~°‚~ÚOK«|_»∞K«∞O_»∞#∞.
Náê^Œ∞Å"å~°∞ *’ºu+¨âß„ã¨Î s`åº "≥~Úº ãÖ=`«û~°=ÚÅ `«~åfi`« [~°∞QÆ=Åã≤# ãÖÑ¶∞¨ @Å#∞

WÑ¨C_Õ [iÑ≤OK«QÆÅ~°∞. J#QÍ Ü≥∂QÆHÍÅ=Ú#∞ WÑ¨C_Õ x~°‚~ÚOK«QÆÅ~°∞. ZHõ¯_À ã¨∞^Œ∂~°=ÚQÍ
[~°∞QÆ=Åã≤# ãÖÑ¶¨∞@##∞ WHõ¯_Õ [iÑ≤OK«QÆÅ~°∞. J#QÍ Ü≥∂QÆ^Õâ◊=Ú#∞ x~°‚~ÚOK«QÆÅ~°∞.
Náê^Œ∞Å"å~°∞ P ^Õâ◊ HÍÖÏ^Œ∞Å#∞ `«=∞ W+¨ì=Ú=zÛ#@∞¡ =∂iÛ "ÕÜ«∞QÆÅ~°∞.
★★★
‰õΩ~°∞OQÆ_»¤ J~°∞}ÏK«Å Ñ¨~°fi`«=Ú#‰õΩ ã¨=∂#"≥∞ÿ# ã≤÷u. J~°÷<åsâ◊fi~° ~°∂Ñ¨=Ú#O^Œ∞#fl

J~°∞}ÏK«ÖâË fi◊ ~°∞_Õ Náê^Œ N =Å¡É∞íè _»∞. J~°∞}ÏK«Å=Ú #O^Œ∞#fl =∞Ç¨ã≤^∞Œ _Ì ∞» ‰õÄ_® D Ü«∞fâ◊fi~°
"Õ+^¨ •è iÜÕ∞! J~°∞}ÏK«ÅOÖ’ H˘O_» ™êH∆Í`«∞Î t=~°∂Ñ¨"∞≥ #ÿ @∞¡ D ‰õΩ~°∞OQÆ_¤» ™êH∆Í`«∞Î N=Å¡É∞íè Å"åi
~°∂Ñ¨"Õ∞! J~°∞}ÏK«Å t=eOQÆ=Ú#O^Œ∞ t=â◊‰õΩÎÅ∞#fl@∞¡ Náê^ŒN=Å¡Éèí ~°∂Ñ¨=Ú#O^Œ∞#∞
t=â◊‰õΩÎÅ∞#flq. J~Ú`Õ J~°∞}ÏK«Å=Ú#O^Œe =∞Ç¨ã≤^Œ∞úx ~°∂Ñ¨=Ú#O^Œ∞#fl Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°∞x
^Œ~°≈#=Ú J`«ºO`« ^Œ∞~°¡Éèí=Ú, Náê^Œ N=Å¡Éèí ~°∂Ñ¨=Ú# L#fl D =∞Ç¨ã≤^Œú~°∂Ñ¨=Ú ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ
J`«ºO`« ã¨∞ÅÉèí„Ñ¨^Œ"≥∞ÿ L#flk.
Náê^Œ∞Å"åi "å=∞ÉèÏQÆ=Ú# â◊H˜Î ãÖKå~°=Ú, ‰õΩ_çÉèÏQÆ=Ú# t=ãÖKå~°=Ú QÆÅ^Œ∞.

HÍ=Ù# "å~°∞ t=â◊HÎ˜ ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÅ∞. "åi Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú#O^Œ∞ Ñ¨^•‡=f J=∞‡"å~°∞ HõÅ^Œ∞. Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =Ú
^ŒÜ«∞‰õΩ ™ê÷#=Ú. J<åÇ¨Ï`« K«„Hõ=Ú#‰õΩ ™ê÷#=Ú. JHõ¯_» #∞O_ç â◊H˜Î T~°÷fiK«„Hõ=ÚÅ‰õÄ,
J^äÀK«„Hõ=ÚÅ‰õÄ KÕ~°∞K«∞O_»∞#∞. JO^Œ∞=Å# =∞iÜ≥ÚHõ K≥·`«#º=∞Ü«∞ k=ºâ◊s~°=ÚÖ’ "å~°∞ N
Ñ¨^•‡=f "ÕOHõ>âË fi◊ ~°∞Å∞. "å~°∞ "å}©ÇÏ≤ ~°}ºQÆ~∞° ƒùÅ ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú ‰õÄ_®. Ñ¨~å Ñ¨âº◊ Ou =∞^èºŒ =∂"≥Y· s
ã¨fi~°∂Ñ¨=ÚQÍ #∞O_≥_ç "å}©^qÕ (ã¨~ã° fi¨ f^Õq) "åi <åÅ∞HõÃÑ· LO_»∞#∞. "å}©=∂`« k=º=∂#ã¨=Ú,
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùx k=º=∂#ã¨=Ú J^≥·fi`« ã≤÷uÖ’ LO_»∞#∞. "å~°∞ "å}© Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùÅ<≥_ç
K≥`· #« ºâ◊s~°=Ú, t=áê~°fi`«∞Å<≥_ç K≥`· #« ºâ◊s~°=Ú#∞, Ñ¨^•‡=f "ÕOHõ>âË fi◊ ~°∞ Å<≥_ç K≥`· #« º â◊s~°=Ú#∞
51
UHõHÍÅ=Ú# ^èŒiOK«∞K«∞, g\˜H˜ Jf`«"≥∞ÿ# Náê^ŒN=Å¡Éèí∞Å<≥_ç K≥·`«#º â◊s~°=Ú<˘Hõ\ ˜
^èŒiOzÜ«ÚO^Œ∞~°∞. WO^Œ∞Ö’ U XHõ¯ â◊s~°=Ú =∞iÜ≥ÚHõ ^•x`À Hõhã¨=Ú ã¨Ê~°≈#∞ ‰õÄ_»
HõeyÜ«ÚO_»^Œ∞. Wk "åi Ü≥∂QÆ=∂Ü«∞. "åix ^≥·fi`«∞Å#fl#∞, J^≥·fi`«∞Å#fl#∞, qtëêì^≥·fi`«∞Å#fl#∞
"å\˜Hõxfl\˜H˜ Jf`«∞Å#fl#∞ K≥Å∞¡#∞. P`«‡=∂Ü«∞KÕ`« `«#∞fl `å<Õ ã¨$+≤ìOK«∞H˘#fl P ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù‰õΩ
J™ê^èŒº=∞O@∂ U=ÚO@∞Ok?
D „QÆO^äŒOÖ’ N =∞ÖÏ¡k ÉÏÑ¨<åfl=^è•#∞Å∞QÍ~°∞ `«=∞ =∞#∞=∞_≥·# Náê^Œ N=Å¡Éèí∞Å#∞

™êH∆Í`«∞Î ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚxQÍ ^Œi≈Oz, ™ÈÎ„uOz# P =∞Ç¨™ÈÎ„`åxfl D „HÕ^Œ LÖË¡dã¨∞Î<åfl#∞. D
™ÈÎ„`«O Ñïî¿ãÎ J#Ñ¶¨∂+¨ìg∞ „=`«O KÕã≤, ã¨Ç¨Ï„ã¨ „ÉÏÇ¨Ï‡} Éè’[#O ÃÑ\˜ì# Ñ¶ë`«O =ã¨∞ÎOk. ã¨=∞ã¨Î
^Œ∞óMÏÅ∞, HõëêìÅ∞ áÈ`«q. Jcè+¨ì ã≤kú J=Ù`«∞Ok. Náê^Œ∞Å k"åº#∞„QÆÇ¨xH˜ áê„`«∞Ö∫`å~°x P
„QÆO^äŒOÖ’ K≥Ñ¨Ê|_çOk. P ã≤^Œú =∞OQÆàÏ™ÈÎ„`«O ÑïîOK«O_ç!
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
V
JO`«~°OQÆ=ÚÅ QÆ∞~°∞_»∞ ™êO`«O|∞QÍ xÅz
xeÑ≤<å_»∞ ##∞fl xâ◊ÛÅ=ÚQÍ
L#‡h ã≤÷u L_çÔQ, KåOK«ÅºO|∞ L_çÔQ
=∂@Å∞_çÔQ, #=ÙfiÖÏ@Å∞_çÔQ
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
ddd
„¿Ñ=∞ÖË‰õΩ#fl, âßOu ÅaèOÑ¨É’^Œ∞

q~°Ç¨Ï"Õ∞ ÖËHõ, "≥·~åQÆºqÉèí∂u ÖË^Œ∞
ã¨^Œ∞æ~°∞O_»∞ ÖËHõ, =∞#ã¨∞ûÖ’x ãÖâ◊Ü«∞=∂k
=∞e# ^À+Ö|∞ Öˇ@∞ìÅ =∂Ü«∞=∞QÆ∞#∂
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
– N ™êfiq∞ t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*ò
52
ã≤^Œú =∞OQÆàÏ™ÈÎ„`«O
N =∞^Œ#O`« N qÉèí∂+≤`« JÑ¨ÊÅ ÅH©∆‡#~°ã≤OÇ¨Ï~å*Ï I
[Ü«∞ q[~¸Éèí=, kyfi[~¸Éèí=, N=∞^ŒYO_» Nq[~¸Éèí=II
N q^•º^èŒi ~å^è• ã¨∞ˆ~MÏ N~åv^èŒ~° Náê^• I
[Ü«∞ q[~¸Éèí=, kyfi[~¸Éèí=, N =∞^ŒYO_» N q[~¸Éèí= II
=∂`åã¨∞=∞f "å`«ûÖÏº=∞$`« ÑïáÈ+≤`« [Ü«∞ Náê^• I
ã¨`«º|∞∞+‘â◊fi~° ^Œ∞Ç≤Ï`å#O^Œ# ÉÏÑ¨<å~°º#∞`« NK«~°}Ï I
ã¨q`«$HÍ~î°HõK«Ü«∞# Ñ¨Ù}ºÑ¶¨Å Éèí~°^•fi[ |∞∞+≤ QÀ„`« ãÖÉèí"å I
^ÀKÒáêf ^Õ"£ ÅH©∆‡Ñ¶¨∞# ãÖMÏºÉ’kè`« NK«~°}Ï I
Ñ¨Ù}º ~°∂Ñ≤}© ~å[=∂O| ã¨∞`« QÆ~°ƒùÑ¨Ù}ºÑ¶¨Å ãÖ*Ï`å I
ã¨∞=∞f#O^Œ# #~°Ç¨Ïi#O^Œ# ^Œ`«Î^Õ= „Ñ¨Éèí∞ Náê^• I
Ñ‘iîHÍÑ¨Ù~° x`«ºqÇ¨~å =∞^èŒ∞=∞u ^Œ`åÎ=∞OQÆà◊~°∂áê I
[Ü«∞ q[~¸Éèí=, kyfi[~¸Éèí=, N=∞^ŒYO_» Nq[~¸Éèí= II
FO „^•O Náê^Œ N=Å¡ÉèÏÜ«∞ #=∞ó

N ^Œ`«Î â◊≈~°}O =∞=∞† Náê^Œ~å[O â◊~°}O „Ñ¨Ñ¨^Õº
kQÆO|~å! kQÆO|~å! Náê^Œ=Å¡Éèí kQÆO|~å!
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
53
N#$ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu
=∂Ü«∂`«"≥∂~°¯O qQÆ∞}O QÆ∞}Ï_è»ºO I N=Å¡ÉèíO ã‘fiHõ$`«aè‰õ∆Ω"Õ+Ö II
ã¨^ŒƒùHõÎ ¿ã=ºO =i+¨ìO I =O^Õ #$ã≤O¿ÇÏâ◊fi~° áêÇ≤Ï =∂O `«fiO II
=∞Ç¨~åR ^Õâ◊OÖ’x JHÀÖÏ lÖÏ¡Ö’x ''Hõ~°O*Ï—— J<Õ „QÍ=∞OÖ’ â◊√Hõ¡Ü«∞Aâß≈Y‰õΩ

(Ü«∂[˝=Å¯ºâßY‰õΩ) K≥Ok# =∂^è=Œ â◊~‡° , JO| J#∞ ^ŒOÑ¨`∞« Å‰õΩ #~°ãO≤ Ç¨Ï ã¨~ã° fi¨ u [x‡OKå~°∞.
QÆ`« [#‡Ö’ Náê^Œ N=Å¡Éèí∞ÅKÕ `å#∞ Ñ¨Ù„`«∞xQÍ [x‡OK«QÆÅ#x =~°O á⁄Ok# =¸~°ö Ñ¨Ù„`«∞x
`«eÜ¡ ∞ÿ≥ # JOaHõÜ∞Õ D JO|. `«=∞ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Ñ¨Ù\˜#ì "≥O@<Õ JO^Œ~∞° Ñ≤ÅÅ¡ ∞ Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ U_çÛ#@∞¡
U_»=Hõ FOHÍ~åxfl LK«ÛùiOK«@O K«∂z P `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂~°∞. *’ºu+¨µ¯Å∞ P
Ñ≤Å¡"å_ç *Ï`«Hõ K«„HÍxfl K«∂z ''DÑ≤Å¡"å_»∞ Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ [QÆ^Œ∞æ~°∞ "Ò`å_»∞. ^èŒ~À‡^èŒú~°} KÕ™êÎ_»∞.
D Ñ¨Ù~°∞+¨ „âı+¨µªx =Å¡ g∞ =Oâ◊O Ü«∂=`«∂Î `«iã¨∞ÎOk.—— Jx K≥Ñ¨Ê@O =Å¡ "åà◊√§ P Ñ≤Å¡"åxH˜
''#~°Ç¨Ïi—— Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ\Ïì~°∞. #~°Ç¨Ïi JO>Ë ''#~°∞ÅÖ’ „âı+¨ª"≥∞ÿ#"å——_»x J~°÷O. Ñ¨Ù~°∞ëÈ`«Î=Ú_»x
qâıëê~°÷O.
`«# ^ŒQÆæ~° Ñ≤Å¡"å_çH˜ Kåe#xfl áêÅ∞ ÖËHõáÈ=_»O K«∂z, ''XHõ P=Ù#∞QÍx, "Õ∞Hõ#∞QÍx,
ÖË^• XHõ ^•kx QÍx U~åÊ@∞KÕÜ«∞——=∞x JO| Éèí~°Î`À K≥|∞`«∞O>Ë, K«OHõÖ’x P Ñ≤Å¡"å_»∞ `«e¡
=HÀ¬*ÏÅ#∞ H˜ÅH˜ÖÏ #=Ùfi`«∂ `åHÍ_»∞. "≥O@<Õ "å\˜Ö’ #∞Oz áêÅ∞ ^è•~åáê`«OQÍ „ã¨qOKå~Ú.
D J^Œ∞ƒù`« bÅ#∞ "åà◊√§ K«∂z, Wk JO^ŒiH˜ `≥e¿ãÎ k+≤ì `«QÆ∞Å∞`«∞O^Œx ÉèíÜ«∞Ñ¨_ç Z=fiiH©
K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞.
Ñ≤Å¡"å_çH˜ U_Õà◊√§ =zÛ<å J`«_»∞ „Ñ¨}=O `«Ñ¨Ê U =∂@Å∞ LK«ÛùiOKÕ"å_»∞ HÍ^Œ∞.

`«e¡^ŒO„_»∞Å∞ P Ñ≤Å¡"å_çH˜ =∂@Å∞ ~å"åÅx Z<Àfl q^è•Å „Ñ¨Ü«∞uflOKå~°∞. HÍx ÖÏÉèíO
ÖËHõáÈ~ÚOk. JO^Œ∞‰õΩ "åà◊√§ HõÅ`« K≥Ok qKåiã¨∞ÎO>Ë #~°Ç¨Ïi `«# ^ŒQÆæ~° L#fl XHõ W#∞Ñ¨
=ã¨∞=Î Ù#∞ `åHÍ_»∞. "≥O@<Õ Jk ã¨∞=~°O‚ QÍ =∂iOk. P bÅ Ñ¨~=° ∂~°O÷ Uq∞\’ "åà◊√§ „QÆÇÏ≤ OK«ÖHË õ
=∞iH˘xfl W#∞Ñ¨ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ P Ñ≤Å¡"å_ç KÕuH˜zÛ `åHÕKå~°∞. J=hfl |OQÍ~°OQÍ =∂~å~Ú.D
qO`« K«∂z `«=∞ Ñ≤Å¡"å_»∞ =∂=¸Å∞ Ñ≤Å¡"å_»∞ HÍ^Œh, U ã≤^Œú Ñ¨Ù~°∞+¨µ_À W\Ï¡ `«=∞‰õΩ Ñ¨Ù„`«∞_≥·
[x‡OKå_»h "åà◊√§ ÉèÏqOz#Ñ¨Ê\˜H©, J`«_»∞ =∂\Ï¡_»HõáÈ=_»O Ez KåÖÏ kQÆ∞Å∞Ñ¨_»∞`«∂
LO_Õ"åà◊√§.
54
XHõ~ÀA JO| `«# ‰õΩ=∂~°∞}˜‚ ^ŒQÆæ~°‰õΩ fã¨∞H˘x ''<åÜ«∞<å! h"≥Ñ¨C_»∞ =∂\Ï¡_»∞`å=Ù~å?
h =Ú^Œ∞Ì=∂@Å∞ q<ÕÉèÏQÆºO =∂‰õΩ ÖË^• `«O„_ô?—— JO@∂ Hõà◊§hà◊√§ ÃÑ@∞ìH˘Ok. #~°Ç¨Ïi KÕ`ÀÎ
Ãã·QÆÅ∞ KÕã¨∂Î `«#‰õΩ LÑ¨#Ü«∞#"≥∞ÿ Ü«∞*’˝Ñ¨g`«O "≥∞à’§Ñ¨_ç# `«~åfi`« QÍÜ«∞„f LÑ¨^Õâ◊"≥∞ÿ#
"≥O@<Õ =∂\Ï¡_»∞`å——#x `≥eÜ«∞KÕâß_»∞.
`«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ Ñ¨~=° ∂#O^ŒÉiíè `«∞Öˇ· `«H}

∆õ O ‰õΩ=∂~°∞_çH˜ LÑ¨#Ü«∞#O KÕÜ∂« Åx ãÖHõeÊOz
ã¨∞=ÚÇ¨˙~°ÎO xâ◊Û~ÚOz, JO^ŒiH˜ PÇ¨fi<åÅ∞ ÑÖÑ≤OKå~°∞. ''=∂@ÖË ~åx Ñ≤Å¡"å_»∞ QÍÜ«∞„f
=∞O„`åxfl UO LK«Ûùi™êÎ_»∞? =¸QÆ"å_çH˜ D =_»∞ˆQq∞\˜? gà◊§ Ñ≤zÛ HÍHõáÈ`Õ?—— Jx JO`å
q_»∂~¤ O° QÍ K≥ÑC¨ H˘<åfl~°∞. LÑ¨#Ü«∞# ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ `«O„_çÜ∞ÿ≥ # =∂^è=Œ â◊~‡° LÑ¨^tÕ Oz# QÍÜ«∞„f
=∞O„`åxfl ã¨∞ã¨fi~°O`À #~°Ç¨Ïi Ñ¨ÅHõ\Ïxfl K«∂z JO`å q„ÉèÏO`«∞ÅÜ«∂º~°∞. WHõ `«e¡^ŒO„_»∞ÅÔH·`Õ
"åà◊§ P#O^•xH˜ Ñ¨@ì Ñ¨QÍæÖË¡=Ù. LÑ¨#Ü«∞#OÖ’ „Ñ¨„Ñ¨^äŒ=∞OQÍ =∂`«$=¸iÎ =@∞=Ù‰õΩ aèHõ∆
W=fi@O qkè. HÍ|\˜ì JO| ‰õΩ=∂~°∞_ç ^ŒQÆæ~°‰õΩ áÈ~Ú ''<åÜ«∞<å! aèHõ∆ J_»∞QÆ∞!—— JOk. "≥O@<Õ
#~°Ç¨Ïi ''Jyflg∞àı—— J<Õ |∞∞ˆQfi^ŒOÖ’x „Ñ¨^äŒ=∞ =∞O„`åxfl ÑïîOz aèHõ∆ Ü«∂zOKå_»∞. `«e¡
"≥Ú^Œ\˜ aèHõ∆ ÃÑ\˜ìOk. J`«_»∞ Ô~O_»=™êi Ü«∞Aˆ~fi^ŒOÖ’x ''W¿+`åfi—— J<Õ Ô~O_ÀÑ¨#ã¨ K«kq aèHõ∆
Ji÷OKå_»∞. =¸_»=™êi ''Jyfl PÜ«∂Ç≤Ï—— Jx ™ê=∞"Õ^Œ =∞O„`åxfl K«k"å_»∞. LÑ¨#Ü«∞<åxH˜
=zÛ# "åà◊§O^Œ~∂° q„ÉèÏO`«∞Öˇ· ''#~°ÇÏ¨ i ™êH∆Í`«∞Î ÉèQí =Æ ^Œ=`å~°"∞Õ QÍx #~°∞_»∞ HÍ^Œ∞. [QÆ^∞Œ ~æ ∞° =Ù——
Jx ÉèíH˜Î Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ #=∞ã¨¯iOKå~°∞.
aèHõ∆ HÍQÍ<Õ #~°Ç¨Ïi ''J=∂‡! #∞=Ùfi ##∞fl aèHõ∆ J_»∞QÆ=∞<åfl=Ù. h=Ù =∂@ `«Ñ¨Ê~å^Œ∞
J_»∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. h =∂@ „Ñ¨HÍ~°O <Õ#∞ <å Ü«∂=r˚=O aèH`∆õ À<Õ HÍÅO QÆ_∞» Ñ¨Ù`å#∞. ã¨<åº™ê„â◊=∞O
ã‘fiHõiOK«\ÏxH˜ J#∞[˝ W=Ùfi!—— Jx J_çQÍ_»∞. W<åflà◊√§ =¸QÆQÍ LO_ç, JHõ™ê‡`«∞QÎ Í =∂\Ï¡_∞» `«∞#fl
Ñ¨Ù„`«∞_ç =Ú^Œ∞Ì=∂@Å∞ qO@∂ P#O^ŒOÖ’ `ÕeáÈ`«∞#fl P `«e¡^ŒO„_»∞Å‰õΩ, #~°Ç¨Ïi =∂\Å∞
Jâ◊xáê`åÅÜ«∂º~Ú. ^Œ∞óYO Hõ@ìÅ∞ „`≥OK«∞‰õΩOk. ''<åÜ«∞<å! =∂‰õΩ #∞=Ùfi XHõ¯QÍ<˘Hõ¯
‰õΩ=∂~°∞_çq. #∞=Ùfi WÅ∞¡ q_çzáÈ`Õ =∂HÕHõ kÔH¯=~°∞ `«O„_ô!—— "Õ∞O „|uˆH ^≥\Ï¡~å <åÜ«∞<å?——
JO@∂ P ÉÏÅ∞}˜‚ H“yeOK«∞‰õΩx "åà◊√§ â’HÕK«@O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞.
JÑ¨C_»∞ #~°Ç¨Ïi `«e¡x K«∂z ''J=∂‡! ^èŒ~°‡~°Hõ∆} HÀãÖ <Õ#∞ D Éèí∂q∞ÃÑ· J=`«iOKå#∞.
h‰õΩ #Å∞QÆ∞~°∞ Ñ¨Ù„`«∞Å∞ [x‡™êÎ~°∞. "åà◊√§ q∞=∞‡efl ZO`À ÉèíH˜ÎQÍ ¿ãqOz =Oâßxfl L^Œúi™êÎ~°∞.
55
Ñ¨Ó~°fi[#‡Ö’ t"å~°Û# KÕã≤, `«`«Êùe`«OQÍ ##∞fl Ñ¨Ù„`«∞xQÍ h=Ù á⁄O^•=Ù—— Jx K≥Ñ≤Ê P"≥∞‰õΩ
Ñ¨Ó~°fi[#‡ ã¨‡$u HõeˆQ@@∞¡ KÕâß_»∞. P"≥∞ `«# Ñ¨Ù„`«∞_Õ Náê^ŒN=Å¡Éèí∞_»#fl ã¨`åºxfl „QÆÇ≤ÏOzOk.
J`«x áê^•ÅÃÑ· „"åeOk. #~°Ç¨Ïi P"≥∞#∞ ÖË=<≥uÎ ''J=∂‡! <å‰õΩ f~å÷@#ÔH· J#∞[˝ W=Ùfi!——
Jx J_çy`Õ, P"≥∞ ''<åÜ«∞<å— <å‰õΩ #Å∞QÆ∞~°∞ ‰õΩ=∂~°∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å ~°<åfl=Ù. XHõ ‰õΩ=∂~°∞_»∞
HõeˆQ@O`«=~°ÔH·<å h=Ù =∂ =^ŒÌ LO_»∞—— Jx JOk. ''J\Ï¡ˆQ#=∂‡! XHõ_»∞ HÍ^Œ∞. W^ŒÌ~°∞
HõeˆQ@O`«=~°‰õΩ g∞ ^ŒQÆæ~° LO\Ï#∞. P `«~åfi`« g∞~°∞ <å‰õΩ ã¨#ºã≤OK«\ÏxH˜ P[˝ W"åfie——
J<åfl_»∞.JO^Œ∞‰õΩ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ JOwHõiOKå~°∞.
W\Ï¡ XHõ ãÖ=`«û~°O QÆ_çzOk. JO| QÆ~°ƒùO ^èŒiOz Hõ=Å Ñ≤Å¡Å#∞ QÆ#flk. JÑ¨C_»∞
#~°Ç¨Ïi `«e¡x K«∂z ''J=∂‡! h HÀiHõ <≥~°"ÕiOk QÆ^•? WOHÍ h‰õΩ =∞i W^ŒÌ~°∞ Ñ¨Ù„`«∞Å∞, P
`«~åfi`« XHõ ‰õÄ`«∞~°∞ [x‡™êÎ~∞° . JO^Œ~∂° Ñ¨Ó~å‚ÜÚ« +¨µ¯Öˇ· LO\Ï~°∞. <Õ#∞ <å =∂@ xÅ∞Ñ¨ÙH˘<åfl#∞.
WHõ h=Ù ãÖ`À+ÖQÍ <å‰õΩ P[˝ W=fi=K«∞Û. =ÚÃÑ¶·Êù ãÖ=`«û~åÅ `«~åfi`« g∞‰õΩ =∞~°ÖÏ <å
^Œ~°≈#O Åaèã¨∞ÎOk.—— Jx K≥Ñ≤Ê, `«e¡^ŒO„_»∞Å J#∞[˝ fã¨∞‰õΩx, |^Œs <å~åÜ«∞}∞x ^Œ~°≈<å~°÷O
|Ü«∞Å∞^Õ~å_»∞.
|^Œs ^Œi≈Oz P `«~°∞"å`« HÍjH˜ PÜ«∞# =KåÛ_»∞. JHõ¯_» PÜ«∞# KÕ¿ã Ü≥∂QÍÉèÏºã¨#O
`«Ñã¨ ∞¨ û K«∂z JHõ¯_ç "åà◊§O`å Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂~°∞. JHõ¯_» L#fl ã¨<åºã¨∞Ö’¡ =∞Ç¨*Ï˝x JxÑ≤OK«∞H˘#fl
''Hõ$+¨‚ã¨~°ã¨fiu—— J<Õ =$^Œú `«Ñ¨ã≤fi #~°Ç¨Ïix K«∂z, PÜ«∞# ÉèíQÆ=^Œ=`å~°=∞x „QÆÇ≤ÏOz,
ã¨<åºã¨q∞"åfiÅx ãÖHõeÊOKå_»∞. #~°Ç¨Ïi P =∞Ç¨`«∞‡x =^ŒÌ ã¨âß„ã‘ÎÜ«∞OQÍ ã¨<åº™ê„â◊=∞ nHõ∆
ã‘fiHõiOKå_»∞. QÆ∞~°∞^Õ=ÙÖˇ·# Hõ$+¨‚ ã¨~°ã¨fiu PÜ«∞#‰õΩ ''#~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu—— J<Õ Ü≥∂QÆ Ñ¨\Ïì
|Ç¨˙HõiOz, `«# [#‡ ^èŒ#º"≥∞ÿO^Œx ÉèÏqOKå_»∞. HÍjÑ¨@ì}OÖ’ J<Õ‰õΩÅ∞ PÜ«∞#‰õΩ
t+¨µºÅÜ«∂º~°∞. JHõ¯_ç #∞Oz t+¨º ã¨=¸Ç¨ÏO`À QÆOQÍ™êQÆ~° ˆH∆„`åxH˜ =zÛ, JHõ¯_» #∞Oz
„Ñ¨Ü«∂QÆ f~å÷xH˜ =KåÛ~°∞. P „Ñ¨^Õâ◊OÖ’ ''=∂^èŒ=Ù—— _»<Õ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞#‰õΩ ã¨<åºã¨ nHõ∆ WKåÛ~°∞.
KåÖÏ =∞Ok t+¨µºÅ∞#flÑ¨Ê\˜H© #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiuH˜ D =∂^èŒ= ã¨~°ã¨fiuÃÑ· „Ñ‘u Z‰õΩ¯=QÍ
LO_Õk. ™êfiq∞ "åi t+¨µºÖ’¡ „Ñ¨^è•#∞Öˇ·# "åà◊√§ U_»∞QÆ∞~°∞. "åà◊¡ ¿Ñ~°∞¡ ÉÏÅã¨~°ã¨fiu, Hõ$+¨‚
ã¨~°ã¨fiu, L¿ÑO„^Œã¨~°ã¨fiu,, =∂^èŒ=ã¨~°ã¨fiu,, ã¨^•#O^Œã¨~°ã¨fiu, *Ï˝#*’ºuã¨~°ã¨fiu, ã≤^Œúã¨~°ã¨fiu.
D ã≤^Œú ã¨~°ã¨fi`Õ QÆ∞~°∞K«i„`«#∞ <å=∞^è•~°‰õΩ_çH˜ K≥Ñ¨Ê@O [iyOk.
L`«Î~° „Ñ¨^Õâ◊=∞O`å uiy, #~°ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fiu ^ŒH˜∆} ^ÕâßxH˜ =zÛ, f~°÷Ü«∂„`«Å∞ KÕã¨∂Î
56
Hõ~°O*Ï#QÆ~åxH˜ uiy =KåÛ~°∞. JHõ¯_» `«e¡^ŒO„_»∞Å#∞, `«=Ú‡efl, K≥Öˇ¡efl P#OkOÑ¨KÕâß~°∞.
JHõ¯_ç „ÉÏÇ¨Ï‡}∞ÅO`å #~°ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fiu ™êfiq∞x `«=∞ `«=∞ WO_»¡‰õΩ PÇ¨fixOK«QÍ, JO^Œi
WO_»¡‰õΩ |Ç¨ï~°∂áêÅ∞ ÔQ·H˘x, UHõ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ áÈ~Ú, JO^Œih Pâ◊Û~°ºÑïKå~°∞. K≥Öˇ¡Öˇ·# ~°`«fl
`«# Éèí∂`«Éèíq+¨º`«∞ÎÅ∞ K≥Ñ¨Ê=∞x HÀ~°QÍ "å\˜x `≥eÑ≤, Ñ¨Ó~°fi[#‡Ö’ h=Ù QÀ=Ù#∞ Hõ„~°`À H˘\˜ì#
áêÑ¨=Ú =Å¡ D [#‡Ö’ h‰õΩ ‰õΩ+¨µª~ÀQÆO =ã¨∞ÎOk. JÑ¨C_»∞ <å ^Œ~°≈#O =∞~°Å h‰õΩ Åaèã¨∞ÎOk.
P ~ÀQÆO =zÛ# "≥O@<Õ QÆO^è~Œ fi° #QÆ~åxH˜ (QÍ}QÍÑ¨Ù~åxH˜) h=Ù =zÛ cè=∂#k f~åxH˜ ^ŒH}∆˜ OQÍ
L#fl áêÑ¨q<åâ◊ f~°÷OÖ’ ™êfl#O K≥Ü«∞ºQÍ<Õ P ~ÀQÆO #tOz h=Ù =∂=¸Å∞ ã≤÷uH˜ ~åQÆÅ=Ù——
Jx K≥Ñ≤Ê JHõ¯_»#∞O_ç <åã≤HÍ„`«ºO|HÍxH˜ „Ñ¨Ü«∂}"≥∞ÿ "≥àÏ¡~°∞. JK«Û\˜#∞O_ç =∞O[sHõ ˆH∆„`«OÖ’
QÆÅ =∂^èŒ"å~°}ºHõO KÕ~å~°∞. JHõ¯_ç #$ã≤OÇ¨Ï Éèí‰õΩÎ_≥·# =∂^èŒ"å~°}º Ü«∞uH˜ #~°ã≤OÇ¨Ï™êfiq∞QÍ
^Œ~°≈#"≥Úãÿ PÜ«∞#∞fl ãÖ`«$Ñ¨ÙÎ}˜‚ QÍqOKå~°∞.
J@∞ Ñ≤=∞‡@ "åã¨~° ˆH∆„`åxH˜ áÈ~Ú, QÀ^•=iÖ’ „áê}`åºQÆO KÕã¨∞HÀÉ’`«∞#fl „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x

HÍáê_ç, PÜ«∞# L^Œ~°â◊¥Å áÈQ˘\Ïì~°∞. ™êÜ«∞O^Õ=Ùx ÉèíH˜Îx "≥∞K«∞ÛH˘x, t+¨µºxQÍ ã‘fiHõiOz,
15 ãÖ=`«û~åÅ `«~åfi`« =∞~°Å `«# ^Œ~°≈#O ÅaèOK«QÆÅ^Œx =~°q∞KåÛ~°∞. `«# ^ŒQÆæ~°∞#fl
t+¨µºÅ#O^Œih f~°÷Ü«∂„`«Å∞ KÕÜ«∞=Åã≤OkQÍ P*Ï˝Ñ≤Oz, "å~°O^Œix ÑÖÑ≤, ã≤^Œ∞Ì_»<Õ t+¨µº}˜fl
=∂„`«O `À_»∞ fã¨∞H˘x, "≥·^Œº<å^èŒO áÈ~Ú JHõ¯_» XHõ ãÖ=`«û~°=Ú x=ã≤OKå~°∞. P `«~°∞"å`«
aèÅ¡"å\˜H˜ (B^Œ∞O|~°∞ ˆH∆„`åxH˜) =zÛ, Ç¨Ïã¨Î ã¨Ê~°≈ =∂„`«O KÕ`«<Õ =¸~°ö „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_çx =∞Ç¨*Ï˝x
JÜÕ∞º@@∞¡ KÕâß~°∞. P `«~åfi`« J=∞~°Ñ¨Ù~åxH˜ áÈ~Ú JHõ¯_» Ñ¨<≥flO_Õà◊√§ L<åfl~°∞. P Ñ¨Ù~°OÖ’x
¿Ñ^Œ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x WO\˜H˜ aèHõ∆‰õΩ áÈ~Ú, "åà◊§ ÃÑ~°\˜Ö’ L#fl `«=∞‡K≥@∞ì fÔQ#∞ Ñ‘H˜, ^•x
áê^Œ∞Ö’ xkè ÅaèOKÕ@@∞¡ KÕã≤, P „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x ^•i„^•ºxfl áÈQ˘\Ïì~°∞. QÆOQÍ#∞A_çx `«#
Ü≥∂QÆâ◊H˜Î`À "≥O@x_»∞H˘xáÈ~Ú, XHõ¯~ÀAÖ’ HÍt, QÆÜ«∞, „Ñ¨Ü«∂QÆÅ∞ K«∂Ñ≤Oz WO\˜H˜ uiy
fã¨∞H˘x =KåÛ~°∞. P `«~åfi`« PÜ«∞# QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O "≥o§, JHõ¯_Õ `å#∞ Hõ$ëê‚#kÖ’
J^Œ$â◊º=∞ÜÕ∞º=~°‰õΩ (J=`å~° ã¨=∂Ñ≤Î=~°‰õΩ) x=ã≤OKå~°∞.
QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°OÖ’ #~°ãO≤ Ç¨Ï ã¨~ã° fi¨ u K«∂Ñ≤# bÅÅ‰õΩ ÖˇH¯õ ÖË^∞Œ . Q˘_»∞É¤ ’`«∞ |éˇ#] ∞ áêeKÕÛ@@∞¡
KÕâß~°∞, „uq„Hõ=∞ Ü«∞uH˜ qâ◊fi~°∂ÑÖ K«∂Ñ≤OKå~°∞. `å#∞ „Ñ¨™êkOz# Éèíã¨‡^è•~°} =∂„`«O KÕ`«
KèO« _®Å∞x <À@ "Õ^•Å∞ ÑëHÕKå~°∞. ZO_ç# "Õ∞_çH˘=∞‡#∞ zQÆ∞iOKÕ@@∞¡ KÕâß~°∞. =$^Œú =x`«‰Ωõ
Ñ¨Ù„`À^ŒÜ«∞=∞ÜÕ∞º@@∞¡ KÕâß~°∞. „|Ç¨Ï‡~åHõ∆ã¨∞_çH˜ âßÑ¨q"≥∂K«#O HõeyOKå~°∞. UHõ HÍÅOÖ’
57
Zxq∞k „Ñ¨^ÕâßÖ’¡ `«# ^Œ~°≈#O „Ñ¨™êkOKå~°∞. c^Œ~°∞ #"å|∞ ~åK«Ñ¨ÙO_»∞ áÈQ˘\Ïì~°∞.
Ñ¨Ó~åfi„â◊=∞OÖ’ `«# K≥Öˇ¡Öˇ·# ~°`åflÉÏ~Ú ‰õΩ+¨µª#∞, #~°Ç¨Ïi J<Õ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x ‰õΩ+¨µª#∞ áÈQ˘\Ïì~°∞.
ÉÏã¨¯~° „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ =ÚQÆ∞iæ H˜ ãïÑ¨_=Õ O@ KÕ¿ã,Î P =O@ JHõÜ
∆ ∞« O KÕã≤ "ÕÖÏk=∞Ok Éè∞í lOKÕ@@∞¡
KÕâß~°∞. x~°Hõ∆~°‰õΩH˜∆Ü≥ÿ∞# #Okâ◊~°‡#∞ =∞Ç¨Hõgâ◊fi~°∞x QÍqOKå~°∞.
D Ö’HõOÖ’H˜ `å#∞ =zÛ#Ñ¨x q[Ü«∞=O`«OQÍ Ñ¨ÓiÎ KÕã¨∞H˘x, J=`å~° ã¨=∂Ñ≤Î

QÍqOKåÅx xâ◊Û~ÚOz, =∞~î°OÖ’ `«# x~°∞æ} áê^Œ∞HõÅ#∞Oz, Nâ‹·ÅÜ«∂„`« q∞+¨`À #~°ã≤OÇ¨Ï
ã¨~ã° fi¨ u `«# #Å∞QÆ∞~°∞ t+¨µºÅ#∞ fã¨∞H˘x QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O #∞Oz |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. `«##∞ q_»∞=ÖËHõ
"≥#flO\˜ =ã¨∞Î#fl [#∞Å#∞ K«∂z ''<Õ<≥Hõ¯_çH˜ "≥à◊§@O ÖË^Œ∞. <å x`«ºHõ$`åºÅhfl Ü«∞^ä•„Ñ¨HÍ~°OQÍ
L^ŒÜ∞« O ãÖQÆ=∞OÖ’ [~°∞QÆ∞`«∞O\Ï~Ú. =∞^è•ºÇ¨Ïfl ã¨=∞Ü«∂xH˜ ZÑ¨Ê\˜ =∂kiQÍ<Õ <Õ#∞ =∞~îåxH˜
=zÛ JHõ¯_Õ LO\Ï#∞. <åÃÑ· x["≥∞ÿ# xâ◊ÛÅ ÉèíH˜Î Hõey# "åà◊§ˆH <å ^Œ~°≈#O Åaèã¨∞ÎOk. aèH∆Í
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J~°›`« Hõey# "åà◊√§ WHõ¯_» ##∞fl ^Œi≈OK«QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. D QÆO^èŒ~°fiÑ¨Ù~åxH˜ <å
^Œ~°≈#O HÀãÖ =KÕÛ "åà◊¡ HÀiHõÅhfl <Õ#∞ f~°∞™êÎ#∞. „áê`«óHÍÅOÖ’ ãÖQÆ=∞OÖ’ ™êfl#O KÕã≤,
JHõ¯_» <å x"åã¨™ê÷#"≥∞ÿ# Jâ◊fi`«÷ =$H∆Íxfl JiÛOz, <å ã¨QÆ∞} áê^Œ∞HõÅ∞ Ñ¨ÓlOz, =∞~îåxH˜
=zÛ <å x~°∞æ} áê^Œ∞HõÅ#∞ ãÖ^Œi≈Oz Ñ¨ÓlOKÕ "åà◊§#∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOz, ã¨^• "åà◊§ =â◊=iÎ<≥·
LO\Ï#∞. =∞~î°OÖ’ <Õ#∞ ÖË#<Õ=∂@ =∞izáÈO_ç!—— Jx K≥Ñ≤Ê "åà◊§#∞ "≥#∞Hõ‰õΩ =∞~°eOKå~°∞.
"åà◊√§ =∞~îåxH˜ uiy =zÛ K«∂KÕãïH˜ Ü«∞^ä•™ê÷#OÖ’ ‰õÄ~°∞ÛxL#fl #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu ™êfiq∞,
"åà◊§‰õΩ HõxÑ≤OKå_»∞. JÑ¨C_»∞ "åà◊§‰õΩ ™êfiq∞ =∂@Ö’¡x ã¨`«ºO É’^èŒÑ¨_ç =∞#ã¨∞û `ÕeÔH·Ok.
#~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu Nâ‹·ÅO KÕi, `å#∞ Ö’QÆ_» K≥Ñ≤Ê# „Ñ¨HÍ~°O `«# ^Œ~°≈#O HÀãÖ =zÛ,
`«# ~åHõHÀãÖ xsH˜∆ã¨∞Î#fl t+¨µºÅ#∞ HõÅ∞ã¨∞H˘x "åà◊§‰õΩ Ñ¨~°=∂#O^ŒO KÕ‰õÄ~åÛ~°∞. P `«~åfi`«
`«# #Å∞QÆ∞~°∞ t+¨µºÅ`À áÈ~Ú áê`åà◊QÆOQÆÖ’ ™êfl#O KÕã≤, `«# J#∞ëêª<åÅhfl Ñ¨ÓiÎ KÕã¨∞H˘x,
t+¨µºÅ#∞ Ñ≤ez, ''<åH˘Hõ Ñ¨ÙëêÊã¨#O `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞O_ç! ^•xÃÑ· ‰õÄ~°∞Ûx „Ñ¨Ü«∂}Õz <å
ã¨fi™ê÷<åxH˜ "≥à◊√§`å#∞—— Jx, "åà◊√§ `≥zÛ# P Pã¨#O g∞^Œ ‰õÄ~°∞Ûx, ''g∞‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ Ñ¨ÙëêÊÅ∞
„Ñ¨™ê^ŒOQÍ ÑÖÑ¨Ù`å#∞. "å\˜x „QÆÇ≤ÏOz Éèí„^ŒOQÍ g∞ ^ŒQÆæ~° LOK«∞HÀO_ç! <å x~°∞æ} áê^Œ∞HõÅ#∞
ÉèHí `Î˜ À P~åkèOK«O_ç! g∞ Jcè+Oì¨ ã≤kãú ∞¨ OÎ k.—— Jx K≥ÑÊ≤ , t+¨µºÅ∞ K«∂ã¨∞OÎ _»QÍ<Õ H˘O`« ^Œ∂~°OáÈ~Ú
JO`«~å÷#=∞Ü«∂º~°∞.
H˘O`«¿ãÑ¨\˜H˜ H˘O^Œ~°∞ <åq‰õΩÅ∞ "åà◊¡#∞ ã¨g∞Ñ≤Oz ''"Õ∞=Ú ™êfiq∞ "åix K«∂KåO. "åi
58
KÕuÖ’ ^ŒO_»H=õ ∞O_»ÖÏÅ∞#flq. P Ü«∞uã¨fi~°∂Ñ¨Ù_»∞ =∞=Ú‡ K«∂z, ''<åt+¨µºÅ∞ =ÚO^Œ~° L<åfl~°∞.
<Õ#∞ Hõ^Œm=<åxH˜ áÈ`«∞<åfl#x K≥Ñ≤Ê, q∞=∞‡efl QÆO^èŒ~°fi #QÆ~°O á⁄=∞‡x ÃãÅqKåÛ~°∞.—— Jx
QÆ∞~°∞ ãÖ^Õâ◊O K≥Ñ≤Ê "åà◊√¡ "≥o¡áÈÜ«∂~°∞. WO`«Ö’ <åÅ∞QÆ∞ Ñ¨ÙëêÊÅ∞ #n[ÖÏÖ’¡ `ÕeÜ«∂_»∞`«∂
"åà◊√§#fl KÀ@∞‰õΩ =zÛ PyáÈÜ«∂~Ú. P #Å∞QÆ∞~°∞ t+¨µºÅ∞ QÆ∞~°∞„Ñ¨™ê^ŒOQÍ ÅaèOz# P
<åÅ∞QÆ∞ Ñ¨ÙëêÊÅ#∞ Hõà◊§Hõ^Œ∞ÌH˘x Ñ¨~°=∂#O^Œ Éèíi`«∞Öˇ· ã‘fiHõiOKå~°∞.
QÆ∞~°∞ =∞Ç≤Ï=∞#∞ Z=fi~°∂ "å‰õΩ¯Å`À =i‚OK«Ö~Ë ∞° . J\Ï¡ =i‚OKÕ â◊HÎ˜ ‰õÄ_» Z=fiiH© LO_»^∞Œ .
QÆ∞~°∞„Ñ¨™ê^•xfl Ñ¨Ù+¨¯ÅOQÍ á⁄Ok# QÆOQÍ^èŒ~° ã¨~°ã¨fiu ''QÆ∞~Àâ◊Ûi„`«O YÅ∞ qã¨Îˆ~} =∞Ü≥∂k`«O
HÍ=∞^èŒ∞QÍ^Œˆ~}—— Jx – <Õ#∞ K≥Ñ≤Ê# D QÆ∞~°∞K«i„`« HÍ=∞^èÕ#∞ã¨^Œ$â◊"≥∞ÿ# ^Œx – L^ÀƒùkèOKå_»∞.
D K«i„`« "Õ^Œ`«∞Åº =∞#@OÖ’ Z@∞=O\˜ ãÖ^ÕÇ¨ÏO ÖË^Œ∞. ^Œ`åÎ=`å~åÖ’¡ Náê^Œ∞Å∞ Ü«∞u
^èŒ~å‡xH˜ P^Œ∞ºÖˇ· xez, QÆ∞~°∞ `«`åfixH˜ c*Ï"åÑ¨#O QÍq¿ãÎ, N #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu™êfiq∞ ^•xH˜
^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕã≤ =∞Ç¨=$Hõ∆O QÍqOKå~°∞. P `«~åfi`« Jk âßM’Ñ¨âßYÖˇ· Z\Ï¡ qã¨ÎiOzO^À! P
`«~åfi`« =zÛ, qã¨Îie¡# QÆ∞~°∞Ñ¨~°OÑ¨ˆ~ x^Œ~°≈#OQÍ xÅ∞ã¨∞Î#flk.
FO „^•O N #$ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fi`≥ºÂ #=∞ó
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î !
=ÚYºˆH∆„`«=Ú, =∂~°æ=Ú : Ñ¨Ó<å #∞O_ç ~åÜ«∞K«∂~ü "≥à◊√§ Ô~·Å∞ =∂~°æ=ÚÖ’ QÍ}∞QÍÑ¨Ó~ü ¿ãì+¨<£
HõÅ^Œ∞. WHõ¯_» ky 14 "≥∞ÿà◊√§ ^Œ∂~°=ÚÖ’ L#fl cè=∂–J=∞~°[ #^Œ∞Å ãÖQÆ=∞O ^ŒQÆæ~°QÍ L#fl QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O
|ã¨∞ûÃÑ· "≥à◊§=K«∞Û#∞. QÆ∞Åƒ~åæ ¿ãì+¨<£Ö’ ky |ã¨∞ûÅÃÑ· QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O KÕ~°∞HÀ=K«∞Û#∞.
¿ã=*Ë`«∞ <Õ#∞ ã¨=∞~°∞÷x ¿ã=‰õΩxQÍ

`«Ñ¨CÖˇ#fl_»∞ <å ¿ã=Ö’ ^˘~°Å‰õΩO_®
#QÆflÜ≥ÿ∞ Ñü„=`«Ü«Ú#fl #+¨ì"Õ∞q∞
ÑüH˜ Å*Ï˚Hõ~°O|∞QÍ LO_»^≥Ñ¨Ù_»∂
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
59
=∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù
QÆ∞~°∞^Œ`«ÎO =∞Ç¨`å‡#O ÉèíHõÎHÍ~°ºHõÅÊ„^Œ∞=∞O I
ã¨HõÅ =∞`«™ê÷Ñ¨HõO =O^ÕÇ¨ÏO =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞"£∞ II
N=`«ûQÀ„`« ^Õâ◊ã¨÷ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_≥·# =∞<ÀÇ¨Ï~°<åÜ«∞H± Ç¨Ï~°‰õΩ_Õ, |Ü«∂^Õq ^ŒOÑ¨`«∞Å QÆ~°ƒùâ◊√H˜Î
=ÚHÍÎÑ¶¨ÅOQÍ 1817 ãÖII~°O _çâ◊O|~ü 12= `Õn<å_»∞ (Dâ◊fi~°<å=∞ ãÖ=`«û~° =∂~°æt~° â◊√^Œú
K«`«∞~°új =∞OQÆà◊"å~°O <å_»∞ – ^Œ`«Î[Ü«∞Ou Ñ¨~°fik<å#) kfifÜ«∞ ‰õΩ=∂~°∞_»∞QÍ N=∂}˜Hõº
„Ñ¨É∞íè =Ù [x‡OKå~°∞. gi `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ ^Œ`ÉÎ« ‰íè Ωõ ÅÎ ∞. QÍ}∞QÍÑ¨Ó~üÖ’x #~°ãO≤ Ç¨Ï ã¨~ã° fi¨ f ™êfiq∞"å~°∞
"åi W+¨ì^≥·=O. 16 ãÖIIÅ∞ JYO_»OQÍ "å~°∞ QÆ∞~°∞K«i„`« áê~åÜ«∞} KÕâß~°∞. "åi xÜ«∞=∞
x+¨ìÅ‰õÄ, JK«OK«Å"≥∞ÿ# ÉèíH˜Î„Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ‰õÄ ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù ãÖ`À+≤Oz "åiH˜ ^Œ~°≈#q∞zÛ ''g∞H˜+¨ì"≥∞ÿ#
=~°"Õ∞^≥·<å HÀ~°∞HÀO_ç W™êÎ—— #O>Ë "å~°∞ ''g∞=O\˜ Ñ¨Ù„`«∞_»∞ =∂‰õΩ HÍ"åe ™êfiq∞!—— Jx
HÀ~å~°∞. P HÀiHõ f~°∞Û@ H˘~°‰õΩ ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù "åiH˜ Ñ¨Ù„`«∞_≥· [x‡OKå_»∞. PÜ«∞#‰õΩ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞
ÃÑ\ì̃#¿Ñ~°∞ ''=∂}˜Hõº——. =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞=Ù z#fl`«#OÖ’<Õ `«O„_ç =∞~°}ÕK«@O`À P ‰õΩ@∞O|áÈ+¨}
ÉÏ^èŒº`« Ü«∂=`«∞Î "Õ∞#=∂=∞ÃÑ· Ñ¨_çOk.
NHõ$+¨µ‚_»∞ ÉÏÅºOÖ’ Zxfl bÅÅ∞ K«∂Ñ≤OKå_À =∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù ‰õÄ_® ÉÏÅºOÖ’ Jxfl
bÅÅ∞ K«∂Ñ≤Oz JO^Œih Pâ◊Û~°ºÑïKå_»∞. Jk K«∂z „Ñ¨[ÅO`å PÜ«∞#∞fl ^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« J=`å~°OQÍ
ÉèÏqOKÕ"å~°∞. P Ñ≤Å"¡ å_»∞ Uq∞ K≥a`Õ Jk [iy f~°∞`«∞O^Œx JO`å #q∞‡ PÜ«∞#∞fl ''"Õ_®ÉèÏ=Ù——
(Ñ≤zÛ`«=Ú‡_»∞) Jx Ñ≤Å∞ã¨∞ÎO_Õ"å~°∞. =∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù‰õΩ KåÖÏ=∞Ok Ñ≤Å¡Å∞ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞QÍ
L<åfl ''QÀqO^Œ∞—— JO>Ë KåÖÏ W+¨ìÑ¨_»∞`«∞O_Õ"å_»∞. ZHõ¯_çH˜ "≥o§<å W^ŒÌ~°∂ HõÅã≤áÈ`«∞O_Õ"å~°∞.
„Ñü~ÀA =KÕÛ ã¨=∞Ü«∂xH˜ XHõ~ÀA# J`«_∞» ~åHõáÈÜÕ∞ãïH˜ ''ZO^Œ∞‰õΩ ~åÖË^•?—— Jx "åo§O\˜H˜
"≥àÏ§_»∞. JHõ™ê‡`üQÍ QÀqO^Œ∞ K«xáÈ`Õ, JO^Œ~°∂ J`«x â◊=O K«∞@∂ì KÕi U_»∞ã¨∞Î<åfl~°∞.
=∂}˜Hõº "≥∞Å¡QÍ QÀqO^Œ∞ ^ŒQÆæiH˜ áÈ~Ú, x„^ŒáÈ`«∞#fl"å}˜‚ KÕ`ÀÎ HõkÑ≤ ÖË¿Ñq^èŒOQÍ Hõ^Œ∞Ñ¨Ù`«∂,
''QÀqO^•! ÖË~å! ÖË! WÑ¨Ê\˜ˆH PÅâ◊º"≥∞ÿOk. áÈ^•O Ñ¨^Œ!—— JO@∂ Ñ≤eKå_»∞. x„^ŒáÈ`«∞#fl"å_»∞
ÖËz#@∞¡ QÀqO^Œ∞ z=Ù‰õΩ¯# ÖËz Hõà◊√§ #∞Å∞=ÚH˘O@∂ „Ñ¨Éèí∞=Ù#∞ K«∂z ''Ñ¨^Œ! áÈ^•O!—— Jx
PÜ«∞# K≥~Úº Ñ¨@∞ìH˘x ÑïÔQ`«∞Î‰õΩO@∂ "≥àÏ§_»∞.
XHõ™êi =∂q∞_çÑÖ_»¡"Õ∞‡ „ã‘Îx K«∂z ''<å‰õΩ =∂q∞_ç ÑÖ_ç¡™êÎ"å? u<åÅ#∞Ok—— Jx
J_çQÍ_»∞ „Ñ¨Éèí∞=Ù. ''Ñ¨à◊√§ TiˆH ~å=Ù ÃÑ·ãë¿ãÎ =™êÎ~Ú!—— JOk. ''<å ^ŒQÆæ~° ÃÑ·ã¨ÖË¡=Ù. Ñ¨^ŒH˘O_»∞
60
Ñö§¿ãÎ h‰õΩ 11 =∞Ok Ñ≤Å¡Å∞ Ñ¨Ù_»`å~°∞ W™êÎ"å =∞i? Jx J<åfl_®Ü«∞#. P"≥∞ P Ñ¨à◊§hfl
W=fiQÍ P"≥∞‰õΩ S^Œ∞QÆ∞~°∞ Ñ≤¡ÅÅ∞ Ñ¨Ù\Ïì~°∞. P"≥∞ „Ñ¨Éèí∞=Ù ^ŒQÆæ~°H˘zÛ ''<å‰õΩ ãÖ`å#O KåÅ∞
ÉÏ|∂! WHõ =^Œ∞Ì† PÑ¨Ù—— Jx "Õ_»∞H˘Ok. ''J\Ï¡ˆQ [~°∞QÆ∞`«∞OkÖË! "≥à◊√§!—— Jx JÉèíÜ«∞g∞Ü«∞QÍ
P"≥∞‰õΩ Ñ≤Å¡Å∞ Ñ¨Ù@ì@O PyáÈ~ÚOk.
x*ÏO „Ñ¨É∞íè `«fiÃã#· ºOÖ’ [=∂^•~°∞QÍ Ñ¨xKÕ¿ã JáêÊ~å=Ù `«# ÉèÏ~°º cè=∂ÉèÏ~Úx fã¨∞H˘x
ãÖ`å<åiúÜ∞ÿ≥ ÉÏÅ=∂}˜Hºõ #∞ ^Œi≈OKÕO^Œ∞‰õΩ HõàÏº}˜ #QÆ~åxH˜ |Ü«∞Å∞^Õ~å~°∞. ^•iÖ’x J_»qÖ’
ÉÏÅ=∂}˜Hºõ ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À P_»∞‰õΩO@∂ P@Ö’ q∞ye# "åi`À Q˘_»= Ñ¨_∞» `«∞<åfl_»∞. P Ñ≤Å"¡ å_Õ
=∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=x "åiH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. Q˘_»=‰õΩ HÍ~°}=∞_»∞QÆQÍ ''<Õ#∞ D Ñ≤Å¡Å‰õΩ Zxq∞k
QÆ=fiÅ∞ (Ñ¨Ó~°fiO ÃÑ·ã¨Å‰õΩ |^Œ∞Å∞ "å_Õ"å~°∞) ÉÏH© Ñ¨_®¤#∞. ''#∞=Ùfi "å\˜x™êÎ"å?—— Jx =∂}˜Hõº
cè=∂ÉèÏ~Úx J_çQÍ_»∞. P"≥∞ "å\˜x=fiQÍ<Õ ''h‰õΩ 8 =∞Ok ãÖ`å#O HõÅ∞QÆ∞`å~°∞. ÖË!!—— JO@∂
"≥o§áÈÜ«∂_»∞. cè=∂ÉèÏ~Ú ^ŒOÑ¨`«∞Å∞ =∂}˜Hõº WO\˜H˜ "≥o§ J`«xHÀãÖ =¸_»∞~ÀAÅ∞ Éè’[#O
K≥Ü«∞º‰õΩO_® Z^Œ∞~°∞K«∂âß~°∞. =¸_»=~ÀA# =∂}˜Hõº =zÛ, cè=∂ÉèÏ~Úx K«∂z ''hH˜k=~°ˆH
8 =∞Ok Ñ≤Å¡eflKåÛ#∞QÍ! WOHÍ ZO^Œ∞H© LÑ¨"å™êÅ∞?—— J<Õã≤ |Ü«∞\˜H˜ P_»∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ
Ñ¨~°∞ÔQ`åÎ_»∞. P"≥∞‰õΩ Pq^èŒOQÍ<Õ 8=∞Ok Ñ≤Å¡Å∞ HõeQÍ~°∞.
=∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù ¿ãflÇ≤Ï`«∞_≥·# HÍÖÏÉèí\ò ~ÀE t=eOQÍxfl aÅfiÑ¨„`åÅ`À Ñ¨ÓlOKÕ"å_»∞.

XHõ~ÀA „Ñ¨Éèí∞=Ù ''P t=eOQÍxfl Ñ¨ÓlOKÕ |^Œ∞Å∞ ™êH∆Í`«∞Î â◊OHõ~°∞<Õ Ñ¨ÓlOK«=K«∞Û Hõ^•!——
J<åfl~°∞. =∞i â◊OHõ~°∞_»∞ <å‰õΩ „Ñ¨`«ºHõ∆OQÍ HõxÑ≤OK«_»∞Hõ^•! J<åfl_»`«_»∞. ''S`Õ WkQÀ <å"≥·Ñ¨Ù
K«∂_»∞—— JO@∂ =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞=Ù [\ÏE@O`À "åº„Ñ¶¨∞K«~å‡O|~°O`À, <åQÆÇ¨~åÅ`À, „uâ◊¥ÅO
^èiŒ Oz Ñ¨~=° ∞t=ÙxQÍ ^Œ~≈° #q∞KåÛ_»∞. JÑ¨Ê\˜#∞O_ç Ñ¨~=° ∂#O^ŒO`À „Ñ¨É∞íè =ÙˆH ~ÀE aÖÏfi~°Û#
KÕ¿ã"å_»∞. 16 Uà◊√§ =zÛ<å K«^Œ∞=Ù, ãÖ^èŒº ÖË‰õΩO_® WO\˜ ÉÏ^èŒº`«Å∞ Ñ¨\˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_®
u~°∞QÆ∞K«∞#fl „Ñ¨É∞íè =Ù#∞ "Õ∞#=∂=∞ =∞O^ŒeOK«_O» `À WÅ∞¡=ke =KÕÛâß~°∞. Ñ¨Ù}ºˆH„∆ `åÖ’¡, J_»=ÙÖ’¡
x=ã≤OK«™êQÍ~°∞.
Náê^ŒN=Å¡Éèí∞Å∞, #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu =∂kiQÍ<Õ „Ñ¨Éèí∞=Ù ‰õÄ_® P[#‡ „|Ç¨Ï‡Kåi.

PÜ«∞# ÉÏÅºOÖ’ J_»=ÙÖ’¡ UHÍO`å"åãÖÖ’ Q˘Ñ¨Ê`«Ñ¨ã¨∞û KÕâß~°∞. P `«Ñ¨óâ◊H˜Î =Å¡ P`«‡*Ï˝#O
Hõey# Ñ¨Ó~°‚Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»Ü«∂º_»∞. =ÚYO „|Ç¨Ï‡=~°Ûã¨∞û`À „Ñ¨HÍtOÑ¨*ÁzÛOk. P^è•ºu‡Hõ K«~°ÛÅ∞
61
KÕ¿ã@Ñ¨C_»∞ Pkâ◊OHõ~°∞Å#∞ `«ÅÑ≤OÑ¨*Ëã¨∞ÎO_Õ "å~°∞. J#uHÍÅOÖ’<Õ PÜ«∞# MÏºu ÉèÏ~°`«^Õâ◊O
#Å∞=¸ÅÅ‰õΩ qã¨ÎiOz „Ñ¨[Å∞ PÜ«∞# ^Œ~°≈<å~°úO `«O_ÀÑ¨`«O_®Å∞QÍ =ã¨∞ÎO_Õ"å~°∞. "åi
HÀiHõÅ∞ fi, ÉÏ^èŒÅ∞ `˘ÅQÆ∞`«∞O_Õq. z=i^•HÍ aH∆Í=$uÎx =^ŒÖË¡^Œ∞. ^èŒ<åxfl HÍOH˜∆OK«Hõ,
Éèí‰õΩÎezÛ# HÍ#∞Hõefl W`«~° J=ã¨~åÅ‰õΩ, ^èŒ~°‡HÍ~åºÅ‰õΩ Y~°∞ÛÃÑ_»∞`«∞O_Õ"å~°∞. J~Ú<å "åi
Y*Ï<å ZÑ¨C_»∞ K«∂z<å xO_»∞QÍ =ÙO_Õk. |O^è∞Œ =ÙÅO`å "≥o§ PÜ«∞xfl WO\˜H˜ ~°=∞‡x „áêi÷Oz<å
PÜ«∞# ã¨=∞‡uOK«ÖË^Œ∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’<Õ PÜ«∞# `«# <À~°∞ `≥~°z ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞=¸iÎx `«e¡H˜
K«∂Ñ≤OKå~°∞. PÜ«∞<≥Hõ¯_»∞O>Ë JHõ¯_çH˜ "ÕÖÏk=∞Ok „Ñ¨[Å∞ =ã¨∞ÎO_Õ"å~°∞.
KåÖHÍÑ¨Ù~°O J<Õ „QÍ=∞O „Ñ¨Hõ¯# QÆÅ J_»qÖ’ =∂~°∞f PÅÜ«∞=ÚOk. ‰õÄ$~°=∞$QÍÅ

ÉèÜ
í ∞« O KÕ`« Ñ¨Ó*Ïi pHõ\˜ Ñ¨_‰» Ωõ O_®<Õ Ñ¨Ó[ =ÚyOz =KÕÛ"å_»∞. =∞~åfl_»∞ L^ŒÜ∞« O "≥o§#Ñ¨Ù_»∞
=∂~°∞f q„QÆÇ¨ÏO `«Åg∞^Œ QÆ∞_»¤Å=¸@ HõxÑ≤OzOk. Uq∞\Ï? Jx qÑ≤Ê K«∂¿ãÎ, JO^Œ∞Ö’
áê`«QÆ∞_»¤Å∞, K≥Ñ¨CÅ [`« HõxÑ≤OKå~Ú. Ñ¨Ó*Ïi HÀÑÖ`À K«∞@∂ì K«∂_»QÍ =∞O_»ÑÖÖ’ XHõ
Ü«Ú=‰õΩ_»∞ QÆ∞é∞]ÃÑ\˜ì x„^ŒáÈ`«∞<åfl_»∞. Ñ¨Ó*Ïi J`«xfl ÖËÑ≤ h"Õ<å =∂~°∞u `«Åg∞^Œ QÆ∞_»Å¤ =¸@
ÃÑ\ì̃O^Œx QÆkOÌ z J_çQÍ_»∞. ''J=Ù#∞, <Õ<!Õ WHõ¯_» ^˘OQÆÅ ÉèÜ
í ∞« "≥∞‰õΩ¯=x D =¸@#∞ *Ï„QÆ`QÎ« Í
K«∂_»=∞x PÜ«∞#‰õΩ K≥Ñ≤Ê WKåÛ#∞.—— J<åfl_®Ü«Ú=‰õΩ_»∞. Ñ¨Ó*Ïi HÀÑÖ`À Hõ„~° fã¨∞H˘x
H˘@ì™êÔQ#∞. J~Ú`Õ P ^≥|ƒÅhfl =∂~°∞u XO\˜g∞^Œ HõxÑ≤OK«™êQÍ~Ú. =∂~°∞u "≥∞_»Ö’x
Ñ¨ÓÅ^ŒO_», XO\˜g∞^Œ =„ã¨ÎO P =ºH˜Î g∞^Œ HõxÑ≤OKå~Ú. Ñ¨Ó*Ïi Pâ◊Û~°ºáÈ`«∞O>Ë DÖ’Ñ¨Å
[#=∞O`å =KåÛ~°∞. "åi=Å¡ `å#∞ H˘\˜ìOk =∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù#x `≥eã≤ Hõ∆q∞OK«=∞x áê^•ÅÃÑ·
„"åeáÈÜ«∂_® Ñ¨Ó*Ïi.
"≥OHõ=∞‡ ãÖÑ¨#fl "≥·â◊º ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ Ñ¨Ù\˜ìOk. ÉÏÅºOÖ’<Õ Éèí~°Î =∞~°}ÕKå_»∞. P ^Œ∞ó

YO`À ãÖ™ê~°=∞O>Ë q~°H˜Î Ñ¨Ù\˜ì, `«y# QÆ∞~°∞=ÙHÀãÖ J<Õfi+≤ã¨∂Î, "≥∞ÿÖÏ~°∞Ö’ „Ñ¨Éèí∞=Ù<åfl_»#fl
q+¨Ü«∞O qx =zÛOk. „Ñ¨Éèí∞=Ù áê^•Å∞ Ñ¨@∞ìH˘x ã¨~°fiã¨ºâ◊~°}ÏQÆ`«∞ ~åÖˇ·Ok. ''<å^ŒQÆæ~°
h=ÙO_®ÅO>Ë h XO\˜g∞^Œ #QÆÖËg LO_»~å^Œ∞.—— Jx „Ñ¨Éèí∞=O>Ë, "≥O@<Õ #QÆÅhfl JHõ¯_»∞#fl
c^ŒÅ‰õΩ ÑÖzÃÑ\˜ìOk.
XHõ~ÀA "≥OHõ=∞‡ ™êfl#O KÕã∞¨ #Î flk. ''Z\˜ì Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ L#flÑ¨Ê\˜H,˜ L#flk L#fl@∞¡ <å^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ
~å=Åã≤Ok—— Jx =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞=Ù P"≥∞‰õΩ Hõ|∞~°∞ ÑÖÑ≤OKå~°∞. "≥O@<Õ P"≥∞ P P*Ï˝#∞™ê~°O
62
#QÆflOQÍ „Ñ¨Éèí∞=Ù ã¨xflkèH˜ =zÛOk. „Ñ¨Éèí∞=Ù `«#ÃÑ· =Ù#fl =„™êÎxfl P"≥∞ÃÑ·H˜ qã≤i, ^èŒiOK«=∞x
P*Ï˝Ñ≤OKå~°∞. P Ñ¨q„`« =„™êÎxfl P"≥∞ ^èŒiOK«QÍ<Õ P"≥∞ áêÑ¨=∞O`å ^ŒQÆú"≥∞ÿ #∂`«# [#‡
ZuÎ#>ˇ¡ÂOk. P~ÀA #∞O_ç P"≥∞ âıfi`« =„™êÎxfl =∂„`«"Õ∞ ^èŒiã¨∂Î, Éèíã¨‡^è•~°} KÕÜ«∞@O
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ìOk. ZÅ¡Ñ¨C_»∞ „Ñ¨Éèí∞<å=∂<Õfl [Ñ≤ã¨∂Î =ÙO_Õk. XHõ ãÖ=`«û~°O Ü≥∂QÆã¨=∂kèÖ’
LOk. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ P"≥∞ PHõe^ŒÑ¨CÅ#∞, Ji+¨_»fi~åæxfl [~ÚOzOk.
„H©IIâ◊ 1862Ö’ "≥OHõ=∞‡ Éè∫uHõ HÍÜ«∂xfl q_çzOk. „Ñ¨Éèí∞=Ù#∞ „Ñ¨[ÖˇO`« Q“~°qOKÕ"å~À

"≥OHõ=∞‡#∞ ‰õÄ_® JO`å J\Ï¡ Q“~°qOKÕ"å~°∞. P"≥∞‰õΩ JO`«º„H˜Ü«∞Å∞ [iÑ≤OK«_®xH˜ P"≥∞
|O^èŒ∞=ÙÅ∞ P"≥∞#∞ ÃÑ·H˜ ÖË=<≥`«ÎQÍ<Õ ''FO—— J<Õ â◊|úO P"≥∞ <À\˜#∞O_ç "≥Å∞=_çOk. JO`å
Pâ◊Û~°ºáÈ~Ú P"≥∞#∞ „HÕkH˜ kOKå~°∞. =∞m§ Z`«QÎ Í<Õ uiy FOHÍ~°O P"≥∞ <À\˜#∞O_ç "≥Å∞=_çOk.
W\Ï¡ =¸_»∞™ê~°∞¡ [iyOk. „Ñ¨É∞íè =Ù D q+¨Ü∞« O `≥eã≤H˘x ''P"≥∞ `«# JO`«º„H˜Ü∞« Å∞ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞ÖË
KÕÜ«∂Åx HÀ~°∞`«∞#flk. Hõ#∞Hõ „ÉÏÇ¨Ï‡ÖË PÑ¨x KÕÜ«∂e—— Jx P^ÕtOKå~°∞. H˘O`«HÍÅ"≥∞ÿ#
`«~åfi`« „Ñ¨Éèí∞=Ù "åi t+¨µº_≥·# ''~å=Ùr|∞"å—— `«# t+¨µºÅ ã¨Ç¨Ü«∞O`À "≥OHõ=∞‡ ã¨=∂kè xi‡Oz
^•xK«∞@∂ì XHõ ÃÑ^ŒÌ ^Õ"åÅÜ«∂xfl Hõ\˜ìOKå_»∞. P ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ D<å\˜H© "≥OHõ=∞‡ ã≤^Œú
ã¨fi~°∂Ñ≤}˜QÍ Ñ¨Ó[ÅO^Œ∞H˘O@∞#flk.
P `«~åfi`« „Ñ¨Éèí∞=Ù J<ÕHõ „QÍ=∂Å∞ Ñ¨~°º\Õz c^Œ~ü ã¨g∞ÑÖÖ’ L#fl ~°≠~°h #~°ã≤OÇ¨Ï
ˆH∆„`åxÔHo§ H˘xfl ~ÀAÅ∞<åfl~°∞. c^Œ~°∞ "åã¨Î=ÙºÅ∞ "åix `«=∞ WO_»¡‰õΩ ~°=∞‡x PÇ¨fix¿ãÎ, J>Ë¡
`å=Ú =™êÎ=∞x K≥Ñ≤Ê, JHõ¯_»∞#fl "å~°∞#fl@∞¡QÍ<Õ =ÙO_ç, XˆH ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JO^Œi Wà◊§‰õΩ "≥o§
"åi Ñ¨Ó[Å∞ ã‘fiHõiOz `«# qâ◊fi~°∂áêxfl „Ñ¨Hõ\ÕKå~°∞. „Ñ¨Éèí∞=Ù HõàÏº}˜ #QÆ~åxH˜
„Ñ¨Ü∂« }=∞Ü«∂º~°∞. ^•iÖ’ "åÔ~H˜¯# Ñ¨ÅH¡ ˜ XHõ =∞Ç¨~°}º =∞^èºŒ Ö’ ^Œ@Oì QÍ JÅ∞¡‰Ωõ #fl fÔQÅ=∞^èºŒ
zH˜¯ PyáÈ~ÚOk. „Ñ¨Éèí∞=Ù HÕkH˜ ky ''HÍ~°}"Õ∞q∞\Ï?—— Jx K«∂¿ãÎ JHõ¯_ç ™ê÷#^Õ=`«Å∞
`«=∞#∞ JHõ¯_» ã≤÷~°x"åã¨"Õ∞~°Ê~°K«∞H˘x LO_»=∞O@∞<åfl~°x „QÆÇ≤ÏOz, JHõ¯_Õ xÅzáÈÜ«∂~°∞.
`«# rq`« HÍÅ Ñ¨~°ºO`«O JK«Û@<Õ x=ã≤OKå~°∞. JHõ¯_Õ ''=∂}˜Hõº#QÆ~ü—— P `«~åfi`« J#u
HÍÅOÖ’<Õ xi‡OK«|_çOk.
=∂}˜Hõº#QÆ~ü x~å‡}O „áê~°OÉèíO`Àáê@∞ „Ñ¨Éèí∞=Ù XHõQÍnx ‰õÄ_» JHõ¯_» ™ê÷Ñ≤OKå~°∞.

^•x¿Ñ~°∞ ''^Œ`åÎr QÍk——. P `«~åfi`« |O_®~°∞ MÏ<å (=O@âßÅ) U~åÊ>ˇÿOk. ~ÀE ZO^Œ~À
63
=zÛ JHõ¯_» Éè’[#O KÕã≤ "≥_∞» `«∞O_Õ"å~°∞. „Ñ¨É∞íè =Ù =∂„`«O x`«ºO `å=Ú `≥K∞« Û‰õΩ#fl =∂^è∞Œ Hõ~åxfl
''QÍk——H˜ x"ÕkOz, XHõ z#fl *Á#fl~˘>ˇì =ÚHõ¯ =∂„`«O uO@∞O_Õ"å~°∞. „Ñ¨Éèí∞=Ù QÍkx xi‡Oz#
KÀ@ ã≤^Œú ^Õ"åÅÜ«∞O k=ºOQÍ xi‡OK«|_çOk. ^Õ"åÅÜ«∞O ÃÑ·#∞#fl S^Œ∞ HõÅâßÅ∞ |OQÍ~°∞
HõÅâßÖË! XH˘¯Hõ¯ |OQÍ~°∞ HõÅâßxH˜ `åÑ≤Oz# |OQÍ~°∞ ˆ~‰õΩ |~°∞=Ù XHõ =∞}∞QÆ∞. JO>Ë
^•^•Ñ¨Ù "≥~Úº `«∞ÖÏÅ∞O@∞Ok.
„Ñ¨É∞íè =Ù `«~K° ∞« QÍ ^Œ~åƒ~°∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞OÎ _Õ"å~°∞. ^Œ~åƒ~°O>Ë J=^è∂Œ `« (^Œ`åÎ„`ÕÜÚ« _»∞) ^Œ~åƒˆ~!
^•xH˜ HÍÅxÜ«∞=∞=∞O@∂ ÖËHõ XH˘¯Hõ¯™êi =~°∞ã¨QÍ "å~°O ~ÀAÅ∞ ‰õÄ_® [iˆQk.
Ç¨Ïg∞<åÉÏ^£Ö’ „Ñ¨Éèí∞=Ù`À ZÑ¨C_»∂ "Õ^•O`«K«~°Û KÕ¿ã XHõ =Úãë „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞O_Õ"å_»∞.

XHõ~ÀA# 60 Uà◊√§ÃÑ|· _»¤ `«# ÉèÏ~°º`À „Ñ¨É∞íè =Ù ^Œ~≈° <å~°O÷ =KåÛ_»∞. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ "≥OHõ=∞‡‰õÄ_®
„Ñ¨Éèí∞=Ù ^Œ~°≈#OHÀãÖ =zÛOk. "≥OHõ=∞‡#∞ K«∂z „Ñ¨Éèí∞=Ù ''<åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ#∞O_ç HõxÑ≤OK«_»O
ÖË^ÕO—— Jx J_çQÍ~°∞. `å#∞ |Ç≤Ï+¨µª J=fi_»O =Å# ~åÖË^Œx K≥Ñ≤ÊOk.—— ''|Ç≤Ï+¨µì JO>Ë qã¨∞QÍæ
LO^•?—— Jx „Ñ¨tflOKå~°∞ „Ñ¨Éèí∞=Ù. ''B#Ok P"≥∞.—— JÖÏÔQ·`Õ Z=fiiHõ<åfl W=fiQÆ∂_»^•?——
J<åfl~°∞ „Ñ¨É∞íè =Ù. Z=~°∞ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘O\Ï~°∞ „Ñ¨É∂íè nxfl? Jx „Ñ¨É∞íè =Ù#∞ „Ñ¨tflOzO^•"≥∞. ''ZO^Œ∞‰õΩ
Ñ¨ÙK«∞ÛHÀ~°∞ – WkQÀ! D"≥∞ KÕuÖ’ H˘OK≥O h~°∞ fã¨∞‰õΩ=zÛ, ^è•~°á⁄~Úº!—— J<åfl~°∞ „Ñ¨Éèí∞=Ù
=$^Œú „ÉÏÇ¨Ï‡}„ã‘Îx K«∂Ñ≤Oz. "≥OHõ=∞‡ „Ñ¨Éèí∞=Ù K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ KÕÜ«∞QÍ P"≥∞‰õΩ |Ç≤Ï+¨µì PyáÈ~ÚOk.
P „ÉÏÇ¨Ï‡} „ã‘Î |Ç≤Ï+¨ì~Ú#k. P `«~åfi`« QÆ~åƒùxfl ^èŒiOz XHõ Ñ≤Å¡"å}˜‚ Hõ#flk. P Ñ≤Å¡"åxH˜
„Ñ¨Éèí∞"Õ ''=∂}˜Hõº—— Jx ¿Ñ~°∞ÃÑ\Ïì~°∞. Dq^èŒOQÍ =∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù K«∂Ñ≤Oz# =∞Ç≤Ï=∞Å∞
JãÖMÏºHõOQÍ LO_Õq.
â◊$OˆQi Ñ‘~îåkèÑ¨`«∞Å∞ N#$ã≤OÇ¨Ï ÉèÏ~°f™êfiq∞"å~°∞, N Ç¨ÏOÑ‘ q~°∂áêHõ∆ Ñ‘~îåkèÑ¨`«∞Å∞

N =∞^Œaè#=â◊OHõ~° ÉèÏ~°f ™êfiq∞"å~°∞ „H©.â◊. 1859Ö’ =∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù#∞ ^Œi≈Oz ZO`«QÍ<À
âß¡Ñ¶≤∞OKå~°∞. „Ñ¨Éèí∞=Ù "åi a~°∞^•=o ÑïîOK«_®xH˜ J#∞[˝ á⁄O^Œ_»O`Àáê@∞ Hõ$ëê‚, QÀ^•=i
=∞^èºŒ ^ÕâßÖ’¡ `«=∞‰õΩ QÆÅ JkèHÍ~åxfl Ç¨ÏOÑ‘ q~°∂áêHõ∆ Ñ‘~åî kèÑ`¨ ∞« Å∞ „Ñ¨É∞íè =Ù "åiH˜ ã¨=∞iÊOKå~°∞.
=∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù t+¨µºÅ`À =ÚO^Õ ã¨∂zOz# q^èŒOQÍ ã¨=∂kèHÀãÖ „`«qfiOK«∞H˘#fl

QÀuÖ’ =∂~°æt~° â◊√^Œú UHÍ^Œt<å_»∞ (^Œ`«Î[Ü«∞OuH˜ =¸_»∞ ~ÀAÅ=ÚO^Œ∞) J#QÍ 1865=
ãÖ=`«û~°O #=O|~°∞ 29= `Õn# ‰õÄ~°∞Ûx KÕ`«∞ÅÖ’ ''NQÆ∞~°∞K«i„`«—— „QÆO^èŒ=Ú ^ŒQÆæ~° LOK«∞H˘x
64
t+¨µºÅKÕ`« ÃÑ·ÉèÏQÍxfl =¸~ÚOK«∞H˘x ã¨r= ã¨=∂kè K≥O^•~°∞. "åi J#flQÍi
ÃÑ^ŒÌ‰õΩ=∂~°∞_≥·# N =∞<ÀÇ¨Ï~ü =∂}˜H± „Ñ¨Éèí∞=Ù Ñ‘~îåxfl Jkè+≤ìOKå~°∞.
N =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞=Ù =∞Ç¨~å*ò <Õ\˜H© k=ºâ◊H˜Î ãÖÑ¨#∞flÖˇ· Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ H˘OQÆ∞|OQÍ~°OQÍ

qÅã≤Å∞¡`«∞<åfl~°∞. J~°∞›Öˇ·# "åiH˜ ^Œ~°≈<å#∞Éèí∂ux „Ñ¨™êkã¨∞Î<åfl~°∞. [QÆ`ü „Ñ¨Éèí∞"≥·# ^Œ`«∞Îx
"≥∞_»Ö’ =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞=Ù =∂}˜HõºÇ¨~°"≥∞ÿ "≥Å∞Q˘O^Œ∞`«∞<åfl~°∞.
=∂}˜ H õ º „Ñ¨ É è í ∞ =ÙÅ ã¨ O „Ñ¨ ^ •Ü« ∞ OÖ’ "åi a~° ∞ ^•=ox =∞OQÆ à ÏK« ~ ° } =ÚÅ∞QÍ
[Ü«∞[Ü«∞^è•fi#=ÚÅ`À ã¨‡iOK«_»O xÜ«∞=∞OQÍ H˘#™êQÆ∞K«∞#flk. Jk D „HÕ^Œ W=fi|_çOk.
=∞OQÆàÏK«~°}=Ú
N ã¨^Œ∞æ~°∞ =∂~åÎO_»=∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞
QÆ∞~°∞Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡}Ë #=∞ó
N ÉèíHõÎHÍ~°ºHõÅÊ„^Œ∞=∞, QÆ∞~°∞™ê~°fiÉè∫=∞
N=∞„^•*Ïkè~å[ Ü≥∂y=∞Ç¨~å[
„uÉèí∞=<å#O^Œ, J^≥·fi`«, JÉèË^Œ
x~°O[#, x~°∞æ}, x~åÅO|
ÑïÑ¨Ó~°‚ã¨^Àk`«
ã¨HõÅ=∞`« ™ê÷Ñ≤`«
ã¨^Œ∞æ~°∞ N =∂}˜Hõº=∞Ç¨~å*òH© [Üü∞ !
N =∂}˜Hõ, [Ü«∞=∂}˜Hõ, Ç¨Ï~°=∂}˜Hõ
Ç¨Ïi=∂}˜Hõ, z<å‡}˜Hõ, ã¨<å‡}˜Hõ
[Ü«∞ [Ü«∞Ç¨ÏŸ, ã¨HõÅ=∞`å, q[Ü«∞Ç¨ÏŸ!
FO „^•O N =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞"Õ #=∞ó
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î !
65
=ÚYºˆH∆„`«=Ú, =∂~°æ=Ú : ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^Œ∞ #∞O_ç QÆ∞Åƒ~åæ "≥àı§ |ã¨∞ûÖ’ Ç¨ï=∂flÉÏ^£ KÕ~åe. JHõ¯_çH˜
<åÅ∞QÆ∞ Ñ¶¨~å¡OQÆ∞Å ^Œ∂~°OÖ’ =∂}˜Hõº#QÆ~ü L#flk. Ñ¨Ó<å #∞O_ç ~åÜ«∞K«∂~ü "≥à◊√§ Ô~·Å∞ =∂~°æ=ÚÖ’
QÆ∞Åƒ~åæ ¿ãì+¨<£ =K«∞Û#∞. JHõ¯_» #∞Oz |ã¨∞ûÖ’ 40 "≥∞ÿà◊√§ ^Œ∂~°OÖ’ L#fl Ç¨ï=∂flÉÏ^£ KÕ~°=Öˇ#∞. JHõ¯_»‰õΩ
<åÅ∞QÆ∞ Ñ¶¨~å¡OQÆ∞Å ^Œ∂~°OÖ’ =∂}˜Hõº#QÆ~ü L#flk.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î !

V
ã¨^Œ∞æ~°∞O_»∞ <å‰õΩ KåÅ "Õ∞ÖÁ#iOK≥

á⁄QÆ_»`«~°"≥∞ "åx Éèí∂i =∞Ç≤Ï=∞
"ÕÅ"ÕÅ Hõ#∞Å∞ qáêÊiÛ K«∂Ñ≤OK≥
Z<Àfl ^Œ~°≈#O|∞Å#∞ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=∞O^Œ∂
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
❇ ❇ ❇
K«O„^Œ<å_çÖ’# ã¨=∞Ãã#∞ ~°q<å_ç
Ô~O_»∞ HõÅã≤ „|Ç¨Ï‡^ŒO_»=∞O^Œ∂
Ñ¨Ó~°fi[#‡ ã¨∞Hõ$`« ÉèÏQÆºO|∞#
zO`«ni <å‰õΩ ã≤kúHõeÔQ
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
t=Ñ¨Ó*Ï~°`À"å- Ñ≤ q+¨µ‚ Ñ¨Ó*Ï~°`À- ^äŒ"å I

QÆ∞~°∞`«`«Îfi qÇ‘Ï#âıÛ `«Î`«û~°fiO =º~°ú "Õ∞=Ç≤Ï II
– QÆ∞~°∞w`«
t=Ùx Ñ¨ÓlOK«∞"å_≥·##∞, q+¨µ‚=Ùx Ñ¨ÓlOK«∞ "å_≥·##∞
QÆ∞~°∞`«`«Îfi=Ú `≥eÜ«∞xKÀ ã¨~°fiÑ¨Ó[Å∞ =º~°ú"Õ∞ !
66
™êfiq∞ã¨=∞~°÷
(JHõ¯ÖòHÀ@ =∞Ç¨Ï~å*ò)
J=^èŒ∂`«O =∞Ç¨ *Ë˝Ü«∞O bÖÏ=∂#∞+¨q„QÆÇ¨ÏO
ã¨=∞~°÷ ™êfiq∞#O =O^Õ P„t`å=∞~°HõÅÊHõ"£∞ II
^Œ`«Î J=`å~åÖ’¡ XHõ =ÚYº J=`å~°=Ú N ™êfiq∞ã¨=∞~°÷. ^Œ`åÎ=`å~åÖ’¡x qÅHõ∆}O

Uq∞@O>Ë `«# ^ŒQiæÆ H˜ =zÛ# ™ê^è‰Œ Ωõ _»∞ U QÆ∞~°∞=Ù#∞ P~åkèã∞¨ <Î åfl_À, U ^Õ=`«x P~åkèã∞¨ <Î åfl_À
P QÆ∞~°∞ ^Õ=`å ã¨fi~°∂áêÅ∞QÍ P ™ê^èŒ‰õΩ_çH˜ HõxÑ≤Oz, P ã¨fi~°∂áêÅhfl `«#"Õ#x "≥Å¡_çOK«@O.
aè#fl`«fiOÖ’x UHõ`åfixfl "≥Å¡_çOK«_»O JO>Ë J^≥·fi`åxfl „Ñ¨É’kèOK«@"Õ∞ ! Náê^ŒN=Å¡Éèí∞Å∞, N
#$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fiu, N =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞=Ù W\Ï¡ KÕã≤#"åàı§. N ™êfiq∞ ã¨=∞~°÷ ‰õÄ_® `«# rq`åxfl
XHõ J=^èŒ∂`«QÍ QÆ_çÑ≤ ''ÉÏÖ’#‡`«Î Ñ≤âßK«=`ü—— QÍ #_»Ü«∂_ç, Z<Àfl J^Œ∞ƒù`«bÅÅ∞ "≥Å¡_çOz,
™ê^èŒ‰õΩefl ZO`«QÍ<À L`ÕÎl`«∞ÅÜÕ∞º@@∞¡ KÕâß~°∞. ''JHõ¯ÖòHÀ@—— J<Õ „QÍ=∞OÖ’ Z‰õΩ¯=HÍÅO
x=ã≤Oz, `«# =∞Ç¨â◊H˜Î ™ê=∞~°÷ºO`À J<Õ‰õΩÅ‰õΩ =ÚH˜Î=∂~°æO K«∂Ñ≤, `å#∞=zÛ# Ñ¨xÑ¨ÓiÎ
KÕã¨∞H˘x ^ÕÇ¨Ï`åºQÆO KÕã≤# P kQÆO|~°=^èŒ∂`«<Õ ''JHõ¯Öò HÀ@ =∞Ç¨Ï~å*ò—— ''N ™êfiq∞ã¨=∞~°÷——
Jx ¿Ñ~˘¯O@∂, Ö’HõO ÉèíH˜Î „Ñ¨Ñ¨`«∞ÎÅ`À h~å[<åeã¨∞Î#flk. N #$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fiu QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O
=^Œe, Nâ‹·ÅO "≥o§ JHõ¯_» Hõ$ëê‚#kÖ’ J^Œ$â◊º"≥∞ÿ<å~°x QÆ∞~°∞K«i„`« K≥|∞`«∞#flk. J\Ï¡
J^Œ$â◊º"≥∞ÿáÈ~Ú# PÜ«∞# JHõ¯_» L#fl Hõ^Œm=<åxH˜ áÈ~Ú ã¨∞=∂~°∞ 300 ãÖ=`«û~åÅ `«~åfi`«
1838 „áêO`«OÖ’ ''=∞OQÆà◊"Õ_®—— KÕ~°∞‰õΩ<åfl~°∞. JÑ¨Ê\˜ #∞O_ç PÜ«∞# 1878Ö’ ^ÕÇ¨Ï`åºQÆO
KÕ¿ã=~°‰õΩ QÆÅ K«i„`« Jxfl qâıëêÅ`À ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ =∞#H˜ Åaèã¨∞Î#flk.
qz„`«"Õ∞q∞@O>Ë N ã¨=∞~°÷#∞ Z=~°∞ „Ñ¨tflOz<å ''<å=¸ÅO =@=$Hõ∆O. <å [#‡™ê÷#O

^Œ`#Î« QÆ~O° —— Jx K≥|∞`«∞O_Õ"å~°∞. Jã¨Å∞ PÜ«∞# ¿Ñ~°∞, `«e^¡ OŒ „_»∞Å ¿Ñ~°∞,¡ =Ü«∞ã¨∞û, ‰õΩÅQÀ„`åÅ∞
D "≥Ú^ŒÖˇ·# q=~åÖˇ=iH© `≥eÜ«∞=Ù. PÜ«∞<≥Ñ¨C_»∞ P q=~åÖˇ=iH© K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞
U"À H˘xfl H˘O`«=∞OkH˜ `≥eÑ≤<å Jq XHõ ^•x`À XHõ\˜ á⁄O`«# ÖË‰õΩO_® LO_Õq. XHõ™êi
''zO`ÀÑÖ`ü—— J<Õ Éèí‰õΩÎ_»_çy`Õ ''<å `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ =∂kQÆ"åà◊√§. =$uÎ `Àà◊§Ñ¨x—— Jx K≥áêÊ~°∞.
WOHÀ Éè‰í Ωõ _Î `ç À ''"Õ∞O Hõ^mŒ =#O #∞O_ç =KåÛO—— J<åfl~°∞. ''HÍˆ~fi—— J<Õ Éè‰í Ωõ _Î `ç À ''<Õ#∞ Ü«∞Aˆ~fi^Œ
„ÉÏÇ¨Ï‡}˜‚. HÍâ◊ºÑ¨ã¨ QÀ„`«O. ¿Ñ~°∞ #~°ã≤OÇ¨ÏÉèÏ#∞. g∞#~åt. =∞m§ J_çy`Õ K≥Ñ¨Cfã¨∞H˘¯_»`å#∞——
67
J<åfl~°∞. =∞~À Éèí‰õΩÎ_ç`À ''=¸Å Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ =@=$Hõ∆O – =¸ÅO =¸ÖÏxH˜ =¸ÅO—— Jx
K≥áêÊ~°∞. nxfl|\˜ìK«∂¿ãÎ PÜ«∞# HÍ~°}HÍ~°}∞_≥·#, ã¨~°fiã¨$+≤ìH© =¸Å"≥∞ÿ# ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞™êfiq∞Ü«∞x
=∞#‰õΩ J~°=÷ ∞ø`«∞Ok. PÜ«∞# QÆ∞~°∞=ÙÅ‰õΩ QÆ∞~°∞=h, ''=@=$Hõ—∆ —=∞O>Ë ã¨^∞Œ ~æ ∞° ^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« ™êfiq∞Ü«∞h
''T_»—— ÅO>Ë Ö’HõOÖ’ QÆÅ W`«~° QÆ∞~°∞Ñ¨~O° Ñ¨~° Jh "å~°∞ K≥ÑÊ≤ #^•xHõ~O÷° . JxflO\˜H© =¸Å"≥∞#ÿ
Ñ¨~°=∂`«‡#∞ `å<Õ#x, ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ ã¨fi~°∂ÑÖ `å<Õ#h PÜ«∞# `«#=∂@Ö’¡, KÕ`«Ö’¡ =ºHõÎO KÕâß~°∞.
JO^Œ∞‰õΩ ™êHõ∆ºO D J=`å~°OÖ’ PÜ«∞# L#‡`«∞Î_çÖÏ, J=^èŒ∂`«ÖÏ, ÉÏÅ∞_çÖÏ ãÖK«iOK«@"Õ∞!
Hõ^Œm=#O #∞Oz =KåÛ#x K≥Ñ¨Ê@O, ¿Ñ~°∞ #~°ã≤OÇ¨ÏÉèÏ#∞ J#@O =∞#O W\Ï¡ ÉèÏqOK«\ÏxH˜
|ÅO KÕ‰õÄ~°∞ã¨∞Î#flq.
1855Ö’ ™êfiq∞ ëÈÖÏÑ¨Ù~°O "≥o§, JHõ¯_»^Œ`«Î=∞Ok~°O ^ŒQÆæ~° =Ù#fl ã¨∞|ƒ~åÜ«∞=∞~î°OÖ’

XHõ ã¨ÎOÉèíO =^ŒÌ ‰õÄ~°∞Ûx, JHõ¯_»‰õΩ =zÛ# „ã‘ÎH˜ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞™êfiq∞QÍ ^Œ~°≈#q∞KåÛ~°∞. JÑ¨C_»∞
™êfiq∞ "å~°∞ ‰õÄ~°∞Û#fl P ã¨Ö÷ Ïxfl ^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« ™ê÷#OQÍ ÉèHí [Îõ #∞Å∞ ÉèÏqã¨∂Î WÑ¨Ê\˜H© Ñ¨Ólã¨∞<Î åfl~°∞.
1856 = ãÖ=`«û~°OÖ’ ™êfiq∞ JHõ¯Öò HÀ@‰õΩ =KåÛ~°∞. JHõ¯ÖòHÀ@ ~å*ˇ·# ''=∂ÅH±r~å"£
Éè’<£ûÖË——, PÜ«∞# `«=Ú‡_»∞ ™êfiq∞ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =zÛ, "≥∞_»Ö’ Ñ¨ÓÅ=∂Å"Õã≤ #=∞ã¨¯iOKå~°∞. ™êfiq∞"å~°∞
`«# "≥∞_»Ö’x Ñ¨ÓÅ ^ŒO_»#∞ ~åAQÍi `«=Ú‡x "≥∞_»Ö’"Õã≤, `å#∞ HõÑ¨C‰õΩ#fl áê`«=„™êÎxfl
~åAQÍiH˜ HõáêÊ~°∞. "åà◊√§ "å\˜x =∞Ç¨„Ñ¨™ê^ŒOQÍ ÉèÏqOz ã‘fiHõiOKå~°∞. J@∞Ñ≤=∞‡@ "å~°∞
™êfiq∞"åiH˜ =ÚYº t+¨µºÖˇ<· å~°∞. ™êfiq∞"å~°∞ KÀà◊ÑÊ¨ WO\’¡ LO@∞#flÑ¨C_»∞ JHõ¯_ç Y~°∞Û Ü«∂=`«∞Î
"åˆ~ ÉèíiOKå~°∞. ™êfiq∞ J#∞„QÆÇ¨ÏO`À "åiH˜ XHõ Ñ¨Ù„`«∞_»∞ ‰õÄ_® Ñ¨Ù\Ïì_»∞.
=∞Ç¨Ï`üMÏ<£ J<Õ J`«_»∞ ™êfiq∞ ^ŒQÆæ~°H˘zÛ zÅ∞O `åQÆ∞`å~å?—— JO@∂ =\˜ì zÅ∞O
KÕuH˜¿ãÎ QÆO*Ï~Ú, xÑ¨CÖËx P zÅ∞=Ú <À\’¡ ÃÑ@∞ìH˘x Ñ‘eÛ, á⁄QÆ `≥Ñ≤ÊOz JO^Œsfl
Pâ◊Û~°ºÑïKå~°∞. ''KÀà◊ÑÊ¨ —— "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\™˜ êi HõxÑ≤OK«QÍ<Õ ''Uq∞ KÀàÏ! Uq∞ ##∞fl QÆ∞~°∞ÑÎ @¨ Öì ^Ë •?——
Jx P =∂@‰õΩ KÀà◊Ñ¨Ê a`«Î~°áÈ~Ú K«∂ã¨∞ÎO>Ë, J`«x `«ÅÃÑ· KÕ~ÚÃÑ\˜ì QÆ`« [#‡ q+¨Ü«∂Åhfl
ã¨∞Êù~°}‰õΩ =KÕÛ@@∞¡ KÕâß~°∞. Hõ$ëê‚r ÑÖ`ü WO\’¡ L#fl Q˘_»∞¤É’`«∞ P=Ù á⁄^Œ∞QÆ∞ #∞O_ç áêÅ∞
„ã¨qOKÕÖÏ KÕâß~°∞. |ã¨Ñ¨Ê J<Õ #∂<≥ "åºáêi ™êfiq∞x q_»∞=Hõ J#∞Hõ∆}O ¿ãqã¨∂Î =ÙO_Õ"å_»∞.
JkK«∂z J`«x ÉèÏ~°º ''P ™êfiq∞x J\Ï¡Ñ¨@∞ìH˘x Tˆ~QÆ∞`«∞O>Ë <åQÆu, <å Ñ≤Å¡ÅQÆu Uq∞\©——
JO@∂ ™êfiq∞"åifl, |ã¨Ñ¨Ê#∂ q=∞i≈ã¨∂Î QÀÅKÕã¨∂Î LO_Õk. J~Ú<å ™êfiq∞¿ã= =∂#ÖË^Œ∞.
XHõ~ÀA ™êfiq∞ ZHõ¯_çHÀ "≥à◊√`«∞O>Ë |ã¨Ñ¨Ê PÜ«∞xfl "≥O|_çOKå_»∞. ™êfiq∞ ''<å`À ~å=^Œ∞Ì——
68
J<åfl~°∞. J`«_∞» q<Õ^¡ ∞Œ . ^•iÖ’ Z<Àfláê=ÚÅ∞ HõxÑ≤OKÕÖÏ KÕâß~°∞ ™êfiq∞. J~Ú<å ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_‰» Ωõ O_®
"å\˜x ^•@∞‰õΩO@∂ áÈ™êQÍ_»∞. H˘O`«^Œ∂~°O "≥àÏ§Hõ ™êfiq∞ J`«xfl K«∂ã≤ ''h W+¨ìO =zÛ#
áê=Úx fã¨∞H˘x h ÃÑ·|@ìÖ’ =¸@Hõ@∞ìHÀ!—— J<åfl~°∞. J`«_˘Hõ áê=Úx Ñ¨\˜ì =¸@Hõ\Ïì_»∞.
WO\˜H˜áÈ~Ú =¸@ q¿ÑÊãïH˜ ''|OQÍ~°∞=Ú^ŒÌ—— HõxÑ≤OzOk. |ã¨Ñ¨Ê ÉèÏ~°º‰õΩ D ãÖÑ¶¨∞@#`À
™êfiq∞ =∞Ç≤Ï=∞ `≥eã≤=zÛOk. Ñ¨~°=∞Éèí‰õΩÎ~åeQÍ =∂iáÈ~ÚOk.
XHõ ^èŒx‰õΩ_≥·# „ÉÏÇ¨Ï‡}∞xH˜ ãÖ`å#O ÖËHõáÈ`Õ QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O áÈ~Ú #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu
™êfiq∞x ''<å‰õΩ Ñ¨Ù„`«∞_»∞ Ñ¨Ù_ç`Õ "Õ~Ú=∞Ok „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å‰õΩ Éè’[#O ÃÑ_»`å——#x "≥Ú‰õΩ¯‰õΩ<åfl_»∞.
J`«xH˜ Ñ¨Ù„`«∞_»∞ Ñ¨Ù\˜ì<å "≥Ú‰õΩ¯ q+¨Ü«∞O =∞~°záÈÜ«∂_»∞. H˘<åflà◊§‰õΩ J`«_»∞ =∞~°}ÕKå_»∞.
ãÖÑ¨^ŒO`å HõiyáÈ~ÚOk. J`«x ÉèÏ~°º H˘_»∞‰õΩx fã¨∞H˘x QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O "≥o§ ''`«Ñ¨C
=∞xflOK«=∞x—— ™êfiq∞x "Õ_»∞H˘Ok. P ~ÀA~å„u ^Œ`«ÎQÆ∞~°∞_»∞ P"≥∞ HõÅÖ’ HõxÑ≤Oz ''h=Ù JHõ¯Öò
HÀ@ÔHo§ JHõ¯_»∞#fl J=^èŒ∂`«‰õΩ aèHõ∆ ÃÑ@∞ì. ã¨Ç¨Ï„ã¨„ÉÏÇ¨Ï‡} Éè’[#O ÃÑ\˜ì#@¡=Ù`«∞Ok—— Jx
K≥áêÊ~°∞. P"≥∞ JHõ¯Öò HÀ@‰õΩ =zÛ =@=$Hõ∆O „HÕ^Œ=Ù#fl ™êfiq∞x ^Œi≈Oz aèHõ∆ ÃÑ\˜ìOk. Jk
™êfiq∞ ã‘fiHõiOz, "Õ~Ú=∞Ok „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å‰õΩ Éè’[#O ÃÑ\˜ì# Ñ¶¨ÅO ÅaèOzOk áÈ!—— J<åfl~°∞. P
=∂@ qx PÜ«∞# ™êH∆Í`«∞Î ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞"Õ Jx P"≥∞ qâ◊fiã≤Oz PÜ«∞# =ÚO^Œ∞ ™êëêìOQÆÑ¨_çOk.
XHõ „|Ç¨Ï‡Kåi QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O "≥o§ #~°ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fif ™êfiq∞x ^Œi≈Oz, `«#‰õΩ =ã¨∞Î#fl
Hõ_»∞Ñ¨Ù<˘Ñ≤Ê `«yæ`Õ áêÅHÀ"å ã¨=∞iÊ™êÎ#x ™êfiq∞H˜ "≥Ú‰õΩ¯‰õΩ<åfl_»∞. J`«x <˘Ñ≤Ê `«yæOk HÍx
"≥Ú‰õΩ¯ K≥e¡OK«HõáÈÜÕ∞ ãïH˜ <˘Ñ≤Ê u~°QÆÉˇ\˜ìOk. ™êfiq∞ ¿Ñ~°∞ qx JHõ¯Öò HÀ@‰õΩ =zÛ `«#ÉÏ^èŒ
™êfiq∞`À K≥Ñ¨C‰õΩ<åfl_»∞. ™êfiq∞ J`«x"≥·Ñ¨Ù fHõ∆}OQÍ K«∂z ''=¸~°∞ö_®! áêÅHÀ"å q+¨Ü«∞O
=∞iÛáÈ`Õ Z\Ï¡~å?—— J<åfl~°∞. J`«_»∞ `«Ñ¨C `≥Å∞ã¨∞‰õΩx ™êfiq∞ ã¨=∞~°÷‰õΩ áêÅHÀ"å
ã¨=∞iÊOK«∞HÀQÍ<Õ =∞O„uOz#@∞¡ <˘Ñ≤Ê =∂Ü«∞"≥∞ÿOk.
''ÉÏÅÑ¨Ê—— J<Õ Éèí‰õΩÎ_»∞ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ ™êfiq∞ Lq∞‡"Õã¨∞H˘<Õ áê„`« â◊√„ÉèíÑ¨~°KÕ ¿ã=#∞

"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜,ì „Hõ=∞OQÍ =O@KÕÜ∞« @O, Éè’[#O ÃÑ@∞ì@ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ Ñ¨#∞Å∞ „â◊^QúŒ Í KÕã∂¨ Î PÜ«∞#‰õΩ
„Ñ≤Ü«∞¿ã=‰õΩ_»Ü«∂º_»∞. XHõ™êi ™êfiq∞ ÉÏÅÑ¨Ê gÑ¨Ùg∞^Œ J~°KÕ`ÀÎ QÆ\˜ìQÍ K«iKå~°∞. "≥O@<Õ
J`«xH˜ ã¨=∂kè ã≤÷u HõeæOk. ™êfiq∞ `«# ^ÕÇ¨Ï`åºQÍxH˜ =ÚO^Œ∞ `«# "Õe LOQÆ~°O J`«x "ÕeH˜
`˘_çQÍ~°∞. `«#KÕ~Ú J`«x =∞ã¨ÎHõOÃÑ· ÃÑ\˜ì ''<å ~å[=Ú„kHõ hH˜ã¨∞Î<åfl#∞. <å JkèHÍ~åxfl,
|ÖÏxfl fã¨∞H˘x <å HÍ~°º„Hõ=∞O xifiÑ¶∞¨ flOQÍ H˘#™êyOK«∞——! JO@∂ PÜ«∞# "≥∞_»Ö’x ~°∞„^•Hõ=∆ ∂Å
69
fã≤ J`«x "≥∞_»Ö’ "Õâß~°∞. ''<À\˜#∞O_ç áê^Œ∞HõÅ∞ fã≤—— g\˜x B^ŒO|~° =$HõO∆ „HÕ^Œ „Ñü+≤Oì K«∞!——
Jx K≥áêÊ~°∞. P <å\˜ #∞O_ç J`«_»∞ ÉÏÅÑ¨Ê =∞Ç¨Ï~å*òQÍ „Ñ¨ã≤kú K≥O^•_»∞. N™êfiq∞
x~åº}Ï#O`«~°O 32 ãÖ=`«û~åÅ∞ ™êfiq∞ JÑ¨ÊyOz# HÍ~°º=Ú x~°fiÇ≤ÏOz ÉÏÅÑ¨Ê ^ÕÇ¨xfl
=kÖÏ_»∞.™êfiq∞ K≥ÑÊ≤ #@∞¡ ÉÏÅÑ¨Ê XHõ =∞~îåxfl xi‡OKåÅx ÉèÏqã¨∞OÎ >Ë PO[<ÕÜ∞« ™êfiq∞ „Ñ¨`º« Hõ"∆ ∞≥ ÿ
`«y# ã¨÷ÖÏxfl K«∂Ñ¨QÍ ™êfiq∞"åi áê^Œ∞HõÅ#∞ „Ñü+≤ìOz ÉÏÅÑ¨Ê XHõ =∞~îåxfl xi‡OKå_»∞. J^Õ
WÑ¨C_»∞ ''ÉÏÅÑ¨Ê =∞~î°OQÍ—— Ñ≤Å=|_»∞`ÀOk.
''zO`ÀÑÖ`ü—— J<Õ PÜ«∞# HÀ\˜ `«∞Åã‘ J~°Û# q+¨µ=‚ ¸iÎH˜ K≥Ü∂« ºÅ#∞H˘x "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_∞» .
Ô~O_»=~ÀA#∞O_ç, ãïQÍæ PÜ«∞# Ñ¨Ó["≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ>Ëì ã¨=∞Ü«∂xH˜ ™êfiq∞ PÜ«∞# WO\’¡
„Ñ¨`«ºHõ∆=∞ø`«∞O_Õ"å~°∞. ''„u=¸iÎ ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_≥·# ^Œ`«∞Î_»∞ `«=∞ WO\˜H˜ =KåÛ_»x—— PÜ«∞# ™êfiq∞
áê^•ÅˆH Ñ¨Ó[ KÕÜ«Ú@ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì_»∞. z=i ~ÀA Ñ¨Ó[ Ñ¨ÓiÎHÍQÍ<Õ ™êfi"Õ∞ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚxQÍ
^Œ~°≈#q∞KåÛ~°∞. PÜ«∞# P#O^ŒO Ñ¨@ìÖËHõ ™êfiq∞ áê^•Å∞ Ñ¨@∞ìH˘x ''™êfiq∞ W\Ï¡ˆQ „Ñ¨fk#O
g∞ áê^ŒÑ¨Ó[ KÕã¨∞H˘<Õ@@∞¡ J#∞„QÆÇ≤ÏOK«O_ç—— Jx „áêi÷OKå_»∞. ''`«^ä•ã¨∞Î!—— Jx ™êfiq∞
J^Œ$â◊º"≥∞ÿ<å~°∞. ™êfiq∞"å~°∞ xÅz# Ñ‘@g∞^Œ "åi áê^Œ=Ú„^ŒÅ∞ ã¨Ê+¨ìOQÍ U~°Ê_®¤~Ú. Jq
D<å\˜H˜ JHõ¯Öò HÀ@Ö’ ™êfiq∞ =∞Ok~°OÖ’ =∞#‰õΩ QÀK«i™êÎ~Ú.
Jà∫x|∞"å J<Õ „|Ç¨Ï‡Kåi =∞~À =ÚQÆ∞æi`À Hõeã≤ Ñ¨Ós [QÆ<åfl^èŒÜ«∂„`«‰õΩ =KåÛ_»∞.
^Œ∞~°^Œ$+¨ì=âß`«∞Î #Å∞QÆ∞~°∂ f„= Jã¨fiã¨÷‰õΩ QÆ∞Ô~· QÆkÖ’#∞O_ç Hõ^ŒÅÖËHõáÈ=_»O`À ÉèíQÆ=O`«∞x
„áêi÷OKå~°∞. "≥O@<Õ ™êfiq∞ JHõ¯_» „Ñ¨`«ºHõ∆"≥∞ÿ, "åi Hõ$áê^Œ$+≤ì "åig∞^Œ „Ñ¨ãïOÑ¨*ˇÜ«∞ºQÍ<Õ
"åiH˜ ã¨fiã¨÷`« HõeyOk. "å~°∞ PÜ«∞#‰õΩ #=∞ã¨¯iOz `å"≥∞=~°∞ Jx J_çQÍ~°∞. JO^Œ∞‰õΩ™êfiq∞
z~°∞#=Ùfi`À ''JYO_» qâ◊fi"Õ∞ <Õ#∞. <Õ#∞ ã¨~°fi„`« L<åfl#∞. J~Ú<å ã¨Ç¨º„k, y~åfl~ü, HÍj,
=∂`åÑ¨Ó~ü, Hõ~°g~ü, áêOKåÖËâ◊fi~ü, B^Œ∞O|~ü, Hõ~°O*Ï, #~°ã≤OÇ¨Ï"å_ç, QÍ}ÏæÑ¨Ó~ü, Wq <å
=ÚYº"≥∞ÿ# ã¨÷ÖÏÅ∞—— Jx K≥áêÊ~°∞. Wk "å~°∞ ™êH∆Í`«∞Î ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_ç#x `≥eÜ«∞*ËÜ«∞_»"Õ∞ Hõ^•!
™êfiq∞H˜ ~åAÅ<åfl ¿Ñ^ŒÅ<åfl XHõ>Ë. JO^Œ~°∂ ÉèíQÆ=O`«∞x =ÚO^Œ∞ ¿ã=‰õΩÖË! JHõ¯ÖòHÀ@
ãÖ™ê÷#~åAQÍ~°∞ ™êfiq∞Éèí‰õΩÎ_Õ! HÍx `«# [#‡k#O~ÀA# ã¨HõÅ ~å[ÖÏOKè«<åÅ`À
=Ok=∂QÆ^èŒ∞Å`À ™êfiq∞ ^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ =zÛ =Oy #=∞ã¨¯iOK«É’`«∞O>Ë ™êfiq∞ L„QÆ∞_≥· ~åA
K≥OÑ¨q∂^Œ |ÅOQÍ XHõ¯ ^≥|ƒH˘\Ïì~°∞. H˜s@O 20 J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°OÖ’ "≥o§Ñ¨_çOk. JÑ¨C_»∞
™êfiq∞ ''h ~å[iHõO h Éèí=#OÖ’, h ^Œ~åƒ~°∞Ö’ K≥Å∞¡`«∞Ok. WHõ¯_» J=ã¨~°OÖË^Œ∞. W@∞=O\˜
70
K«^Œ~°OQÆOÖ’ ~åA=O\˜ ~åAÅ#∞ ZO`«=∞Okx HÍ"åÅO>Ë JO`«=∞Okx "Õ∞=Ú `«Ü«∂~°∞
KÕÜ«∞QÆÅO—— J<åfl~°∞. ~åA Ñ¨âßÛ`åÎÑÖ K≥Ok JÑ¨Ê\˜ #∞O_ç ™êfiq∞ ^ŒQÆæ~°‰õΩ ™ê=∂#∞º_ç=Öˇ
=KÕÛ"å~°∞. ™êfiq∞ J#∞„QÆÇ¨ÏO`À P ~åAH˜ ãÖ`å#O HõeyOk.
ÉÏÉÏ ã¨cflãπ "≥Ú^Œ@ N =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞=ÙQÍi Éèí‰õΩÎ_»∞ XHõÑ¨C_»∞ =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞=Ù J`«xH˜
JHõ¯ÖòHÀ@™êfiq∞x K«∂Ñ≤Oz ''PÜ«∞<Õ h QÆ∞~°∞=Ù—— Jx K≥áêÊ~°∞. JÑ¨Ê\˜ #∞O_ç J`«#∞ JK«OK«Å
ÉèíH˜Î qâßfiã¨=ÚÅ`À ™êfiq∞¿ã= KÕã¨∞‰õΩ<Õ"å_»∞. ™êfiq∞ x"åãÖKÕ`« JHõ¯ÖòHÀ@ ãÖ™ê÷<åxH˜ Ñ¨\˜ì#
=∞Ç¨ ÉèÏQÆºO K«∂ã≤ |~À_® ~åA QÍiH˜ Jã¨∂Ü«∞ HõeyOk. ZÖÏÔQ·<å ™êfiq∞x `«# ~å*ÏºxH˜
fã¨∞H˘x~°=∞‡x `å`åº™êÃÇÏÉò J<Õ =∞O„ux xÜ≥∂yOKå_»∞. J`«_»∞ ™êfiq∞ ¿ã=‰õΩÅ‰õΩ ^èŒ<åâ◊
K« ∂ Ñ≤ O z Ö’|~° ∞ K« ∞ ‰õ Ω <åfl HÍ~° º O ™êkè O K« Ö Ë H õ á ÈÜ« ∂ _» ∞ . WHõ =∂Ü≥ ∂ áêÜ« ∞ O`À
™êkèOKåÅ#∞‰õΩ<åfl_»∞. ™êfiq∞x "Õ∞<åÖ’ „uÑ¨C`å#x "Õ_∞» ‰õΩ<åfl_»∞. ™êfiq∞ "Õ∞<åÖ’ ‰õÄ~˘Û#QÍ<Õ
^•xH˜ `åà◊O"Õã≤ Hõ_»ÉòQÍ"£∞ Ô~·ÖËfi¿ãì+¨#∞H˜ fã¨∞H˘x"≥o§ JHõ¯_» Ô~·Ö’¡ ZH˜¯OKåÅx "Õ∞<å `«Å∞Ñ¨Ù
`≥~°=QÍ<Õ JO^Œ∞Ö’ ™êfiq∞ ÖË~°∞. ™êfiq∞ J#∞=∞u ÖË‰õΩO_® "åix ZHõ¯_»‰õΩ fã¨∞H˘x "≥à◊§_»O
™ê^èŒºOHÍ^Œx JÑ¨Ê\˜H˜ `≥eã≤Ok.
™êfiq∞ =Å# J<ÕHõ=∞Ok =∞Ç¨`«∞‡Å∞QÍ ~°∂á⁄O^•~°∞. giÖ’ qq^èŒ ‰õΩÅ=ÚÅ‰õΩ,
=∞`«=ÚÅ‰õΩ K≥Ok#"å~°∞<åfl~°∞. c_»Hõ~ü =∞Ç¨Ï~å*ò, ã‘`å~å"£∞ =∞Ç¨Ï~å*ò, Ü«∞=<£ BeÜ«Ú,
P#O^ŒÉèÏ~°u, P#O^Œ<å^è£ =∞Ç¨Ï~å*ò, `å`å=∞Ç¨Ï~å*ò, ~°OQÀb =∞Ç¨~å*ò, ÉÏÅÑ¨Ê =∞Ç¨Ï~å*ò,
™êfiq∞ ã¨∞`«, ˆHÅ¯~ü =∞Ç¨Ï~å*ò, ‰õΩ=∂~°™êfiq∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°∞ ™êfiq∞=Å# Ü≥∂QÆ∞Öˇ·<å~°∞.
™œO^Œ~°º~åt#x q∞_çã≤Ñ¨_Õ "Õâ◊º XHÍ"≥∞ ™êfiq∞^ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛOk. ™êfiq∞ P"≥∞ˆHã≤ K«∂z
''Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çÖ’ ÖËxk, ¢ãÖÎ‘ ’ „Ñ¨`ºÕ HõOQÍ L#flk Uq∞\˜? Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çH˜ ¢ãHÎ‘ ˜ ÉË^"Œè ∞Õ q∞?—— Jx „Ñ¨tflOKå~°∞.
¢ã‘ÎÑ¨Ù~°∞+¨µÅ‰õΩ P`«‡QÍ Ñ¨~°=∂`Õ‡ L<åfl_»x É’^èŒÑ¨~åÛÅx ™êfiq∞ P „Ñ¨â◊fl"Õâß~°∞. HÍx P"≥∞
''ZO^Œ∞‰õΩ ÉË^èŒO ÖË^Œ∞? Ñ¨Ù~°∞+¨µ_çH˜ ÖËx JO^Œ"≥∞ÿ# áêeO_»∞¡ ¢ã‘ÎH˜ L<åfl~ÚHõ^•!—— Jx JOk.
™êfiq∞ #qfi ''Jq h‰õΩ L<åflÜ«∂? ÖËHõ h â◊s~åxH˜ L<åflÜ«∂? hˆH LO>Ë =∞~˘HõiH˜ W=fiQÆÅQÍe
Hõ^•!—— J<åfl~°∞ P"≥∞Ö’ qK«Hõ∆}Ï *Ï˝#O "Õ∞ÖÁ¯Ok. ã≤QÆ∞æ`À `«Å=OK«∞H˘x #=∞ã¨¯iOz
"≥o§áÈ~ÚOk. H˘kÌ~ÀAÅÖ’ P"≥∞ ™œO^Œ~åºxH˜ P^è•~°"≥∞ÿ# áêeO_»∞¡ Hõ$tOzáÈ~Ú =∞QÆ"åx
~˘=Ú‡ÖÏ `«Ü«∂Ô~·Ok. =$uÎq∂^Œ UÇ¨ÏºÉèÏ=O HõeyOk. HÍjH˜ "≥o§ [Ñ¨^è•º<å^Œ∞Å`À âı+¨
rq`åxfl QÆ_çÑ≤Ok.
71
ãÖ=`«û~°O 1857 Ö’ HÀ_»H± á¶È\’ HõOÃÑh"å~°∞ =∞#^Õâ◊OÖ’ ÉÁOÉÏ~ÚÖ’ „H˘`«ÎQÍ
ãÖã¨÷#∞ „áê~°OaèOKå~°∞. "åºáê~°O ÉÏQÍ =$kú K≥O^Œ_®xH˜ ™êfiq∞ á¶È\’ fÜ«∂Åx JHõ¯ÖòHÀ@
=KåÛ~°∞. ™êfiq∞ JOwHõiOK«ÖË^Œ∞. J~Ú<å ™êfiq∞ J#∞=∞u ÖË‰õΩO_® á¶È\’ fã≤ q[Ü«∞QÆ~°fiO`À
P á¶È\’ ™êfiq∞H˜ K«∂Ñ≤OKå_»∞ P Ü«∞[=∂x. ™êfiq∞ P á¶È\’ XHõ Éèí‰õΩÎ_çH˜zÛ WO^Œ∞Ö’ Z=i
á¶È\’ L#flk K≥Ñ¨Ê=∞<åfl~°∞. J`«_çH˜ P á¶È\’Ö’ ~å=Ú_»∞ HõxÑ≤OKå_»∞ HÍx ™êfiq∞ ÖË~°∞. J^Õ
q^èŒOQÍ XHõiH˜ â◊OHõ~°∞_»∞, XHõiH˜ ^Õq, XHõiH˜ q~î°Öò, XHõiH˜ YO_ÀÉÏ P á¶È\’Ö’ Hõ#Ñ¨_®¤~°x
K≥áêÊ~°∞. P á¶È\’ „QÍÑ¶¨~üH˜ HÀÑÖ=zÛ ™êfiq∞`À ''gà◊§O`å Ñ≤zÛ"åà◊√§. Wk g∂ á¶È\’. q∂~°∞
K«∂z K≥Ñ¨ÊO_ç—— J<åfl_»∞. ''FÃÇ˙! J\Ï¡QÍ! Wk <å ÉÁ=∂‡! K«∂_»∞—— Jx P á¶È\’ uiy P
á¶⁄\’„QÍÑ¶¨~üH˜ WKåÛ~°∞. J`«#∞ K«∂_»QÍ JO^Œ∞Ö’ HÀuÉÁ=∞‡ LOk. J`«x QÆ~åfixfl J}˜KÕO^Œ∞‰õΩ
™êfiq∞ P bÅ KÕâß~°x J~°÷O KÕã¨∞‰õΩx Hõ∆=∂Ñ¨} HÀ~å_»∞. Ñ¨q„`«"≥∞ÿ# ™êfiq∞á¶È\’ JO^Œi
Wà◊§Ö’¡ LO_®Åx, `«^•fi~å J`«x "åºáê~°O Jaè=$kú K≥O^•Åx q#Ü«∞OQÍ J#∞=∞uHÀ~å_»∞.
™êfiq∞ J#∞=∞uOKåHõ á¶È\’Å∞ f¿ãÎ Jq ãïQÍæ =KåÛ~Ú.
™êfiq∞"åifl `«# WO\’¡ J\˜ìÃÑ\˜ìH˘x, aHõ∆ÃÑ\˜ì ¿ãqOK«∞H˘<Õ =∞Ç¨ÉèÏQÆºO, KÀà◊Ñ¨ÊH˜, J`«x

ÉèÏ~°º Ü«∞â’ÉÏ~ÚH˜ ÅaèOzOk. ™êfiq∞ "åiO\’¡ KÕ¿ã H˘O>ˇÑ#¨ ∞Å‰õΩ JO`«∞O_ÕkHÍ^Œ∞. WO\’¡=Ù#fl
QÀ^è∞Œ =∞Å∞, Ãã#QÆÅ∞ Z=iH˜ K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_» P=ÙH˜ ÃÑ_»∞`«∞O_Õ"å~°∞. KÕuHõOk# =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ aK«ÛQÍà◊§H˜
WKÕÛã¨∞ÎO_Õ"å~°∞. Ñ¨ã≤Ñ≤Å¡"å_çÖÏ WO\’¡ ZHõ¯_» Ñ¨_ç`Õ JHõ¯_» ™êfiq∞ =¸„`« qã¨~°˚# KÕã¨∞ÎO_Õ"å~°∞.
=∞_ç|@ìÅ∞ `åˆH"å~°∞. Ü«∞â’ÉÏ~Ú qã¨∞‰õΩ¯O@∂ ''Ñ≤zÛ"å}˜‚ `≥zÛ WO\’¡ÃÑ\˜ì <å „áê}O fã¨∞<Î åfl~°∞——
Jx KÀà◊Ñ¨Êx ™êkèã¨∞ÎO_Õk. HÍx ™êfiq∞"åiH˜ aèHõ∆ÃÑ>Ëì@Ñ¨C_»∞ =∂„`«O, ZO`À „¿Ñ=∞`À ÃÑ>Ëìk.
XHõ~ÀA Ü«∞â’ÉÏ~ÚH˜ `ÕÅ∞‰õΩ\˜ìOk. P ÉÏ^èŒ `«@∞ìHÀÖËHõ ˆHHõÅ∞ ÃÑ_»∞`«∞O>Ë JO^Œ~°∂=zÛ
`«Ö’"≥·^ŒºO KÕâß~°∞. HÍx P"≥∞ ÉÏ^èŒ `«QÆæÖË^Œ∞. ™êfiq∞ xtÛO`«QÍ ‰õÄ~˘Ûx, Z\’ QÆOcè~°OQÍ
K«∂ã¨∞Î<åfl~°∞. Ü«∞â’ÉÏ~Ú ™êfiq∞"åifl K«∂ã≤ ''h=O^Œi ÉÏ^èŒÅ∞ f~°∞™êÎ=O\Ïˆ~! <ÕxO`«
ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∞O>Ë K«∂ã¨∂‰Î Äõ ~°∞Û<åfl "Õq∞\˜?—— J#∞‰õΩOk `«#Ö’, ÉÏ^è`Œ À Hˆ HõÅ∞ ÃÑ_»∞`«∂<Õ. "≥O@<Õ
™êfiq∞ `å#∞ `˘_»∞‰õΩ¯<Õ áê^Œ~°Hõ∆fã≤ P"≥∞ =ÚO^Œ∞ Ñ¨_Õ@@∞¡ qã≤i"Õã≤ '' P áê^Œ∞HõÖ’ K≥~ÚºÃÑ@∞ì
ÉÏ^èŒáÈ`«∞Ok—— J<åfl~°∞. P"≥∞ J\Ï¡<Õ KÕã≤Ok. ÉÏ^èŒáÈ~ÚOk. HÍ¿ãÑ¨>Ë¡=ÙOz K≥~Úº |Ü«∞\˜H˜
fã≤# "≥O@<Õ ÉÏ^èŒ "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. P KÕux =∞m§ áê^Œ∞HõÖ’ LOK«QÍ<Õ ÉÏ^èŒ `«yæOk. J\Ï¡ˆQ P
áê^Œ∞HõÖ’ K≥~Úº ÃÑ\˜ì LOz, HÍ¿ãÑ¨\H˜ Í"≥∞ Ç¨~ÚQÍ x„^ŒáÈ~ÚOk. ™êfiq∞ áê^Œ∞Hõefl â◊~} ° ∞"Õ_`ç Õ
72
U ÉÏ^èŒÅ∂ =ÙO_»=x, ÖË‰õΩO>Ë ãÖ™ê~°ÉÏ^èŒÅ∞ `«Ñ¨Ê=x ™êfiq∞ P"≥∞‰õΩ P q^èŒOQÍ `≥eÜ«∞*Ëã≤
`«#ÃÑ· ÉèíH˜Î qâßfi™êÅ∞ ^èŒ$_»OQÍ HõÖËæ@@∞¡ KÕâß~°∞.
KÀà◊Ñ¨Ê ^ŒOÑ¨`«∞Å ^èŒ$_»ÉèíH˜Îx K«∂z ™êfiq∞H˜ KåÖÏ ãÖ`À+Ö HõeyOk. `å#∞ `˘_»∞‰õΩ¯#fl
áê^Œ∞HõÅ#∞ J`«x =ÚO^Œ∞‰õΩ qã≤i ''ã¨ˆ~! g\˜x Ñ¨ÓlOK«∞HÀ!—— Jx WKåÛ~°∞. D áê^Œ∞HõÅ#∞
"åiO\’¡ <Õ\˜H˜ ^Œi≈OK«=K«∞Û#∞.
™êfiq∞"åi g∞^Œ WO`« ÉèíH˜Î KÀà◊Ñ¨ÊH˜ L#flÑ¨Ê\˜H˜ ^èŒ#HÍOHõ∆#∞ K«OÑ¨ÙHÀÖËHõ áÈÜ«∂_»∞.
J`«_»∞ |~À_® ~åA WzÛ# ^èŒ#O Ñ¨ÙK«∞Û‰õΩ#flO^Œ∞‰õΩ ™êfiq∞H˜ W+¨ìOÖËHõ áÈ~ÚOk. JÑ¨Ê\˜ #∞O_ç
KÀà◊Ñ¨Ê ™êfiq∞H©, "åi¿ã=‰õΩ ^Œ∂~°OHÍ*ÁKåÛ_»∞. HÍx ™êfiq∞ x~åº}O K≥Ok# `«~åfi`« `«xO\’¡<Õ
"åi ã¨=∂kè LO_Õ@@∞¡ K≥Ü«∂ºÅx, ™êfiq∞ ã¨r=ÙÖˇ·=ÙO_»QÍ<Õ `«# WO\’¡ XHõ QÀux `«qfiOz,
QÆkHõ\˜ìOz ã≤^ŒúÑ¨~°Kå_»∞.
XHõ~ÀA KÀà◊Ñ¨Ê`À Hõeã≤ ™êfiq∞ KÀà◊Ñ¨Ê WO\˜=ÚO^Œ∞ #∞OzáÈ`«∂ ''KÀà◊áêÊ! g∞ WO\’¡
Q˘~Úº `«qfiOKå=Ù Hõ^•! =ÚO^Œ∞ x<åflQÀuÖ’ÃÑ\˜ì QÍx <Õ#∞ áÈ#∞—— J<åfl~°∞ #=Ùfi`«∂. JO`å
Jk "ÕàÏHÀà◊=∞#∞H˘<åfl~°∞. H˘O`«HÍÖÏxH˜ KÀà◊Ñ¨Ê HõÅ~å=zÛ, =∞~°}Õz# `«~åfi`«QÍx Jk
"åã¨Î==∞#fl q+¨Ü«∞O "åà◊§Hõ~°÷O HÍÖË^Œ∞. KÀà◊Ñ¨Ê =∞~°}Õz#Ñ¨Ù_»∞ J=^èŒ∂`«Ü≥ÿ∞# ™êfiq∞‰õÄ_®
™ê=∂#∞º_ç =∂ki, KÀà◊Ñ¨Ê â◊=O „Ñ¨Hõ¯# ‰õÄÅ|_ç ''KÀàÏ! #∞=Ùfi ÖËHõáÈ`Õ <å bÅÅ∞ WOHÍ
Z=iH˜ K«∂¿Ñk? h=Ù `À_»∞ÖËx^Õ <Õ<≥Hõ¯_çH˜ "≥àı§k? JO@∂ Éè’~°∞# ^Œ∞ódOKå~°∞. ™êfiq∞"å~°∞
P<å_»∞ KÀà◊Ñ¨ÊH˜zÛ# áê^Œ∞HõÅ∞ WÑ¨Ê\˜H˜ KÀà◊Ñ¨Ê =∞~î°OÖ’=Ù<åfl~Ú. "å\˜x Ñ¨ÓlOz ZO^Œ~À
ã¨`«Êùe`åÅ∞ á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞.
H˘xfl ~ÀAÅ∞ QÆ_çKå~Ú. [fi~°"≥∞~°∞QÆx ™êfiq∞H˜ [fi~°"≥ÚzÛOk. ''g∞ P~ÀQÆº"≥∞Ñ¨C_»∞
‰õΩ^Œ∞@Ñ¨_»∞`«∞Ok ™êfiq∞?—— Jx Éèí‰õΩÎÅ_çy`Õ ''P =∂@ `«ÅÃÑ@ì =^Œ∞Ì =∂ ã¨fiã¨÷ÖÏxH˜ áÈ"åe——
J<åfl~°∞.
Hˆ â◊"<£ åÜ«∞H± J#∞Éè‰í Ωõ _Î ∞» HõO@`«_Ãç Ñ\˜ì ''™êfiq∂, q∂~°∞ "≥o§áÈÜ«∂Hõ ~ÚHõ =∂‰õΩ kÔH¯=~°∞?——
J<åfl_»∞. ™êfiq∞ J`«_çH˜ áê^Œ∞HõezÛ ''<å J=`å~°O +≤i_çÖ’ L#flk. JHõ¯_çH˜ "≥_»∞`«∂ LO_»∞.
<Õ#∞ ÖËx H˘é`« h‰õΩO_»^Œ∞——. J<åfl~°∞. ˆHâ◊"£<åÜ«∞H± `«~åfi`« +≤i_ô "≥o§#Ñ¨C_»∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ
J`«xx `«#"å_»∞QÍ QÆ∞iÎOKå~°∞.
=∞O^Œ ∞ Å∞ "Õ ã ¨ ∞ HÀ=\ÏxH˜ XÑ¨ C HÀ#O^Œ ∞ # Éè í ‰ õ Ω Î Å ∞ ™êfiq∞KÕ ` « |Å=O`« O QÍ
73
=∂„`«q∞OyOz<å, "≥O@<Õ "åOu KÕã¨∞H˘<åfl~°∞. ™êfiq∞"å~°∞ `«=∞ â◊s~åxfl q_»∞=\ÏxH˜
ãÖHõeÊOKå~°#fl q+¨Ü∞« O Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ J~°"÷ ∞≥ Oÿ k. ™êfiq∞ x~åº}ÏxH˜ H˘kÌ~ÀAÅ=ÚO^Œ∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ O^Œix
''t=Ç¨Ï~° â◊OHõ~° #=∂q∞ â◊OHõ~° t=â◊OHõ~° â◊OÉè’† ¿ÇÏ yi*ÏÑü Éèí"åx â◊OHõ~° t=â◊OHõ~°
â◊OÉè’—— Jx Éèí[# KÕÜ«∞=∞x K≥Ñ≤Ê `å=Ú ‰õÄ_® KÕâß~°∞.
™êfiq∞ Ñ¨^•‡ã¨#O "Õã¨∞H˘x =@=$Hõ∆O „HÕ^Œ ‰õÄ~°∞Ûx ''<Õ#∞ D =@=$Hõ∆OÖ’ HõÅ"åe
Z=~°∂ ^Œ∞ódOK«~å^Œ∞, <Õ<≥Hõ¯_çHÀ "≥àÏ§##∞HÀ=^Œ∞Ì. <Õ#O`«\Ï, Jxfl ™ê÷<åÖ’¡#∞ =Ù<åfl#∞. <å
Éèí‰õΩÎÅ Ñ≤Å∞Ñ¨Ù HõO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO\Ï#∞—— Jx Hõà◊√§=¸ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. P Hõà◊√¡ =∞m§ `≥~°∞K«∞HÀÖË^Œ∞.
™êfiq∞x Ñ¨Ó~°fiO Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ "åi‰õΩÅQÀ„`«=ÚÅ#∞ QÆ∂iÛ J_çy#Ñ¨C_»∞ ''=¸ÖÏxH˜ =¸ÅO =@=$HõO∆
– ^Œ`«Î#QÆ~°O—— Jx K≥Ñ≤Ê#k QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞H˘O>Ë U=¸Å"≥∞ÿ#@∞=O\˜ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ `«`«ÎfiO #∞Oz
"å~°∞ =KåÛ~À J^Õ ^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« `«`fiÎ« OÖ’ â◊s~°Oq_çz b#=∞Ü«∂º~°x `≥eÜ«ÚK«∞#flk. =∂`«$QÆ~åƒù#
[x‡Oz D â◊s~°=Ú#∞ ^èiŒ OKå~°x K≥ÑÊ¨ _®xH˜ U P^è•~°=Ú ÖËx ™êfiq∞ q+¨Ü∞« OÖ’, Pâ◊s=Ú#∞
=∂„`«O [#∞ÅO^Œi =∞^èŒº q_çzÃÑ@ì_»O J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# ^Œ`«ÎbÅ.
™êfiq∞"åix Tˆ~yOÑ¨ÙQÍ KÀà◊Ñ¨Ê WO\˜ =^ŒÌ‰õΩ fã¨∞‰õΩáÈ~Ú, „H©IIâ◊II 1878 = ãÖII
K≥·„`«â◊√^Œú „`«Ü≥∂^Œt, =∞OQÆà◊"å~°O ™êÜ«∞O„`«O 4 QÆOIIÅ‰õΩ ã¨=∂kè KÕÜ«∞@O [iyOk.
HõeÜ«ÚQÆOÖ’x ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ K«`«∞~å÷=`å~°OQÍ ã¨∞ÎuOK«|_ç# JHõ¯ÖòHÀ@ =∞Ç¨Ï~å*ò, N™êfiq∞
ã¨=∞~°∞÷Å Ü«∂„`« D Éèí∂q∞ÃÑ· =Úyã≤Ok.
N ™êfiq∞ ã¨=∞~°ú‰õΩ =ÚO^Œ∞#fl =ÚQÆ∞æ~°∞ ^Œ`åÎ=`å~°∞Å∂ Náê^ŒN=Å¡Éèí∞Å∞, N #$ã≤OÇ¨Ï
ã¨~°ã¨fiu, N =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞=Ù Ñ¨~°=∞âßO`«∞Å∞. ™êfiq∞ ã¨=∞~°úÖ’ ~°∞„^•Oâ◊ Z‰õΩ¯=QÍ =Ù#flO^Œ∞#
HÀÑ≤+¨µìÅ∞QÍ Ö’‰õΩÅ‰õΩ HõxÑ≤OKÕ"å~°∞. HÍx Ü«∞^•~°÷=Ú#‰õΩ "å`«ûÅº „Ñ¨Ñ¨Ó~°∞‚Å∞, ZÅ¡Ñ¨C_»∞
„|Ç¨‡#O^ŒOÖ’ =Úxy `ÕÅ∞`«∂ =ÙO_Õ"å~°∞. =Ü≥∂=$^Œ∞úÖˇ·<å â◊s~°O =Ú_»`«Å∞ Ñ¨_»ÖË^Œ∞. "å~°∞
ã¨~°fiA˝Öˇ·<å "åi KÕ+¨ìÅ∞ Ñ¨ã≤Ñ≤Å¡Å KÕ+¨ìÅ=Öˇ LO_Õq. PÜ«∞# KåÖÏ á⁄_»=Ù, P*Ï#∞ÉÏÇ¨ï=Ù.
ÃÑ^ŒÌ ÉÁ[˚, #=Ùfi =zÛ#Ñ¨C_»∞ á⁄@ì KÕ`«∞Å`À Ñ¨@∞ìH˘x #=Ùfi`«∞O_Õ"å~°∞. qâßÅ"≥∞ÿ# Éèí∞*ÏÅ∞,
QÀ^èŒ∞=∞ =<≥fl â◊s~°=Ú, K≥=ÙÅ∞ ÃÑ^ŒÌQÍ, Ñ¨Å∞K«QÍ LO_ç "åˆ~ =∂„`«O Hõke<å J@∂ W@∂
Hõ^Œ∞Å∞`«∞O_Õq. qâßÅ"≥∞ÿ# #∞^Œ∞~°∞. <≥éã≤# Hõ#∞ÉÁ=∞‡Å∞, áê^•Å∞ á⁄_»=ÙQÍ =ÙO_Õq. =ÚMÏ#
ZÑ¨C_»∂ uÅHõO =ÙO_Õk, H“Ñ‘#O ^èŒiOKÕ"å~°∞. "≥∞_»Ö’ `«∞Åã≤, |OQÍ~°∞ ‰õΩO_»ÖÏÅ∞O_Õq.
™êfiq∞"åÔ~Ñ¨C_»∞ `«=∞Ö’ `å=Ú =∂\Ï¡_»∞‰õΩO@∂ =ÙO_Õ "å~°∞. XHÀ¯™êi "Õ^Œ=∞O„`åÅ∞,
74
â’¡ H ÍÅ∞, H© ~ ° Î # Å∞ PÜ« ∞ # <À\˜ # ∞O_ç "≥ Å ∞=_» ∞ `« ∞ O_Õ q . PÜ« ∞ # =∞~åsî , Ç≤ Ï OnÖ’
=∂\Ï¡_»∞`«∂=ÙO_Õ"å~°∞. PÜ«∞#‰õΩ Ç≤ÏO^Œ∞, =Úã≤¡O ÉèË^ŒO LO_ÕkHÍ^Œ∞. QÆ∞à◊§Ö’, =∞ã‘^Œ∞Ö’¡
PÜ«∞# ‰õÄ~°∞ÛO@∞O_Õ"å~°∞. ZO^Œ~À Ñ¨Ó~°fi Ñ¨Ù}º ã¨∞Hõ$`«O HõÅ"å~°∞ PÜ«∞xfl P„â◊~ÚOz
=∞Ç¨Ü≥∂QÆ∞Å∞QÍ =∂~å~°∞. PÜ«∞# â◊s~åxfl P„â◊~ÚOz xÅz# k=ºâ◊H˜ÎH˜ XHõ <å=∞O
~°∂Ñ¨=∞O@∂ ÖË^Œ∞. XHõ ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂xH˜ Hõ@∞ì|_»@O ‰õÄ_» ÖË^Œ∞. J=ºHõÎÑ¨~°=∂`«‡ <å„â◊~ÚOz
LO_Õ ^Œ`«Î k=ºâ◊H˜ÎQÍ ^•xfl =∞#O QÆ∞iÎOK«=K«∞Û. N™êfiq∞ ã¨=∞~°÷ =O\˜ HÍ~°} [#∞‡Å∞ KåÖÏ
J~°∞^Œ∞QÍ Éè∂í q∞ÃÑH· ˜ =ã¨∞OÎ \Ï~°∞. "åiH˜ [## =∞~°}ÏÅ∞O_»=Ù. â◊√^Œ"ú ∞≥ #ÿ =∞#ã¨∞û`À P„â◊~ÚOz#
U Éèí‰õΩÎ_≥·<å, D<å\˜H© P k=ºâ◊H˜Îx ^Œ`«ÎOKÕã¨∞HÀQÆÅ∞QÆ∞ `å~°#flk JHõ∆~åÖÏ ã¨`«ºO.
J#O`«HÀ\˜ „|Ç¨‡O_» <åÜ«∞Hõ ~å*Ïkè~å[ N™êfiq∞ ã¨=∞~°ú JHõ¯ÖòHÀ@ =∞Ç¨~å*òH© *ˇ·!
FO „^•O N ™êfiq∞ ã¨=∞~å÷Ü«∞ #=∞ó
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î !
=ÚYºˆH∆„`«=Ú, =∂~°æ=Ú : Ñ¨Ó<å #∞O_ç ~åÜ«∞K«∂~ü "≥à◊√§ Ô~·Å∞ =∂~°æ=ÚÖ’ JHõ¯ÖòHÀ@ ~À_»∞¤
¿ãì+¨<£ =ã¨∞ÎOk. JHõ¯_» ky |ã¨∞ûÖ’ 7 H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°=ÚÖ’ L#fl JHõ¯ÖòHÀ@ "≥à◊§=K«∞Û#∞. ëÈÖÏÑ¨Ó~ü
=∞iÜ«Ú QÍ}∞QÍÑ¨Ó~ü #∞Oz |ã¨∞ûÅ∞ HõÅ=Ù.
ÃÇÏK«∞Û K«^Œ∞=Ù K«kq ~ÚO„kÜ«∞Ö’Å∞Ô~·

K«K«∞Û "åi Hõ#fl ã¨fiÅÊ"≥∞ÿi
WO„kÜ«∞=ÚÅ â◊H˜Î ~Ú#∞=∞_çOK«∞#∞ QÍx
J\˜ì K«^Œ∞=Ù K«kq P~°∞º_»QÆ∞<Õ
K«K«∞Û K«^Œ∞=Ù K«kqãÖ`«ã¨=Ú ÖËHõ
P`«‡zO`« <˘O^Œ∞"å_»∞ K«^Œ∞=~°∞O_»∞
J\˜ì P`«‡âßOu QÆ∞~°∞áê^Œ ¿ã=KÕ HõÅ∞æ#∞
=∞izáÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
– N ™êfiq∞t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*ò
75
™ê~Ú<å^è∞Œ _»∞
ã¨^•xO|=$Hõ∆ã¨º =¸ÖÏkè"å™ê`ü
ã¨∞^è• „™êq}O uHõÎ =∞Ñ¨º „Ñ≤Ü«∞O`«O I
`«~°∞O HõÅÊ=$H∆ÍkèHõO ™ê^èŒÜ«∞O`«O
#=∂ g∞â◊fi~°O ã¨^Œ∞æ~°∞O ™ê~Ú<å^äŒ"£∞II
ã¨$+≤ì ã≤÷u ÅÜ«∂`«‡Hõ"≥∞ÿ# x~°∞æ}, x~åHÍ~°, x~°O[#, ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨"≥∞ÿ# Ñ¨~°`«`«fiO
Ü≥ÚHõ¯ ã¨QÆ∞} ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞ ™ê~Ú<å^äŒ∞_»∞. Hõ#∞Hõ<Õ PÜ«∞#∞fl Ñ¨Ó~°‚^Œ`åÎ=`å~°OQÍ, [QÆ<å‡`«QÍ,
ã¨HõÅ ^Õ=`åã¨fi~°∂ÑÖQÍ, QÆ∞~°∞=ÙQÍ, ã¨~åfiO`«~åºq∞QÍ, ™ê~ÚQÍ ¿Ñ~˘¯#@O [iyOk. ''™ê~Ú——
J#fl Ñ¨^•xH˜ U"Õ"À H˘xfl J~å÷Å∞ K≥|∞`«∞<åfl, ^•xH˜ ''™êÇ≤Ï—— J#flk =¸Å=∞h, ''™êÇ≤Ï——
qHõ$`«~°∂Ñ¨"Õ∞ ''™ê~Ú—— Jh ÉèÏëê âß„ã¨Î"Õ`«ÎÅ∞ K≥|∞`«∂, ™êÃÇÏÉò – ™ê~ÚÉòQÍ =∂~°\Ïxfl XHõ
L^•Ç¨Ï~°}QÍ K«∂Ñ≤ã¨∞Î<åfl~°∞. ''™êÇ≤Ï—— JO>Ë „Ñ¨Éèí∞=Ù. JO>Ë Dâ◊fi~°∞_»∞. D qâßfixH˜ Ü«∂=`«∂Î
„Ñ¨Éèí∞"≥=~À? P „Ñ¨Éèí∞"Õ – P Ñ¨~°„|¿ÇÏ‡ – P Ñ¨~°=∂`Õ‡ ™ê~Ú.
'' D ã¨HõÅ ã¨$+≤ìx 72 =∞Ok QÆ∞~°∞=ÙÅ áêeã¨∞Î<åfl~°∞. "åà◊§Ö’¡ S^Œ∞QÆ∞~°∞ J„QÆ™ê÷#OÖ’
LO\Ï~°∞. P J~Ú^Œ∞QÆ∞iÖ’ ™ê~Ú<å^ä∞Œ _»∞ K«„Hõ=iÎ =O\˜"å~°∞—— JO\Ï~°∞ "≥∞Ç¨Ï~üÉÏÉÏ. N™ê~Ú
qâ◊fi~°∂áêxfl ãÖ^Œi≈Oz ''N+≤s™¤ ê~ÚÉÏÉÏ ZO`« Q˘Ñ¨Ê"å~À `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O g∞ÔH=fiiH©, ZÑ¨Ê\˜H©
™ê^èŒºOHÍ^Œ∞. P^ä•ºu‡Hõ ÑïÑ¨Ó~°‚`Õ PÜ«∞# ~°∂ÑÖÖ’ "≥Åã≤Ok. PÜ«∞#∞fl QÆ∞iOz <å‰õΩ
`≥eã≤#O`«QÍ g∞‰õΩ ‰õÄ_® `≥e¿ãÎ, PÜ«∞# D K«~åK«~° ã¨$+≤ì JO`«\˜H© QÆ∞~°∞=x g∞~°∞
K≥Ñ¨ÊQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞. Jx PÜ«∞# L^•…\ÕKå~°∞.
ã¨$+≤ìÖ’ Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ Hõ<åfl QÆ∞~°∞"≥·Ok, (JkèHõ"≥∞ÿOk) =∞~˘Hõõ\˜ÖË^Œ∞. Hõ#∞Hõ Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡"Õ∞
QÆ∞~°∞"≥·Ok. „|Ç¨Ï‡ q+¨µ‚ t"å`«‡Hõ"≥∞ÿOk Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ÜÕ∞ Hõ#∞Hõ "≥∞Ç¨Ï~üÉÏÉÏ ¿Ñ~˘¯#fl ''QÆ∞~°∞—— â◊|ÌO
N ™ê~Ú<å^äŒ∞_»∞ ^Œ`åÎ=`å~°=∞#fl q+¨Ü«∂xfl ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î#flk.
19 = â◊`å|ÌO =∞^èŒºÖ’ =zÛ# ™ê~Ú<å^äŒ∞_»∞ "åã¨Î"åxH˜ XHõ =ºH˜ÎHÍ_»∞. XHõ =∞Ç¨â◊H˜Î.

WOHÍ qâı+≤Oz ''zKè«ÛùH˜Î——. Z=Ô~·`Õ `«#‰õΩ ã¨~°fiã¨º â◊~°}ÏQÆu KÕã≤, „uHõ~°} â◊√kú`À, „â◊^•úÉèí‰õΩÎÅ`À
P~åkèã∞¨ OÎ \Ï~À, "åà◊§H˜ `«# â◊HxÎ˜ ^ŒÒÎ« KÕã,≤ â◊HãÎ˜ fi¨ ~°∂Ñ¨ÙÅ∞QÍ, `«#=O\˜ "åà◊√§QÍ =∂~°∞ã¨∞OÎ \Ï_»∞.
JO^Œ∞ˆH ™ê~Ú^Œ`«Î ™êO„Ñ¨^•Ü«∞OÖ’ QÆ∞~°∞t+¨µºÅ‰õΩ ÉèË^ŒO LO_»^Œ∞. Pf‡Ü«∞`åÉèÏ=O LO@∞Ok.
76
''"Õ∞~åÉèHí Î˜ QÆ∞~°∞HÍâ◊H—Î˜ — Jx ÉèÏqã¨∂Î t+¨µº_»∞ P`«‡QÆÒ« QÍ QÆ∞~°∞=Ù`À `å^•`«‡ºO =Ç≤Ïã¨∂Î LO\Ï_»∞.
`«#Ö’ L#fl â◊H˜Î Ü«∂=`«∂Î QÆ∞~°∞â◊ˆHÎ#x ÉèÏqã¨∂Î, P qâßfi™êxH˜ „ÑüÑ¶¨ÅOQÍ =∞iO`« â◊H˜Îx
QÆ∞~°∞=Ù#∞O_ç Ñ¨ÙOAH˘O@∂ LO\Ï_»∞. J#∞Hõ∆}O P qâßfi™êxfl ÃÑOK«∞H˘O@∂ LO\Ï_»∞. J^Õ
x["≥∞ÿ# ™ê^èŒ#. J^Õ x["≥∞ÿ# QÆ∞~°∞ÉèíH˜Î. qâßfiãÖÖËx ÉèíH˜Î ã¨fi~°~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# "Õ^Œáê~î°O =O\˜k.
„áê}OÖËx ^ÕÇ¨ÏO ÖÏO\˜k. ™êfi#∞Éèí=O =Å¡QÍx, PÑ¨ÙÎÅ J#∞Éèí=O `≥Å∞ã¨∞H˘O@∂ LO_»@O
=Å¡QÍx QÆ∞~°∞™ê=∞~°÷ºO `≥Å∞ã¨∞H˘O@∂ LO_»@O KÕ`« `«# qâßfiãÖ „Ñ¨|Å=∞ø`«∂ LO@∞Ok.
J\Ï¡ QÆ∞~°∞=Ù g∞^Œ „â◊^Œú ÃÑOá⁄OkOK«∞H˘<ÕO^Œ∞ˆH 'QÆ∞~°∞K«i„`«— Å∞ "≥e™ê~Ú. ™ê~ÚÉÏÉÏ ‰õÄ_»
`«# ^ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛ# Éèí‰õΩÎÅ#∞ =∞Ç¨~åRÉèÏ+¨Ö’ QÆOQÍ^èŒ~° ã¨~°ã¨fiu, ~°zOz# ''QÆ∞~°∞K«i„`«—— #∞
áê~åÜ«∞}O K≥Ü«∞º=∞x P^Õtã¨∂Î LO_Õ"å~°x ''™ê~Ú ã¨K«Ûùi„`«—— Ö’ K≥Ñ¨Ê|_çOk. P K«i„`«
K«kq`Õ ''QÆ∞~°∞ÉèíH˜Î—— JO>Ë Uq∞\’ `≥eã≤, Éèí‰õΩÎÅ∞ QÆ∞~°∞=Ù Ñ¨@¡ `«=∞‰õΩ QÆÅ qâßfi™êxfl =∞iO`«
ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩO\Ï~°h, P qâßfi™êxH˜ `«y# Ñ¶¨ÖÏxfl á⁄O^Œ∞`å~°h, Ñ¶¨ÖÏxfl á⁄O^Œ@O,
á⁄O^ŒHõáÈ=@O "åà◊§ "åà◊§ qâßfi™êxH˜ J#∞QÆ∞}OQÍ LO@∞O^Œx PÜ«∞# ã¨Ê+¨ìO KÕâß_»∞.
''<å=^ŒÌ‰õΩ Jhfl É’i¡Oz# ‰õΩO_»ÖË =ã¨∞Î#fl——=x PÜ«∞# K≥Ñ¨Ê@OÖ’x J~°÷O W^Õ! `«#ÃÑ·
ãÖÑ¨Ó~°‚ qâßfiãÖ ÖËx"åà◊¥¡, `«# `«`åfihfl, `å#∞ K≥Ñ≤ÊO^•hfl J~°÷O KÕã¨∞HÀÖËx"åà◊¥§ `«#
^ŒQiæÆ H˜ =zÛ, `åxã¨∞#Î fl Ñ¶Ö¨ Ïxfl Ñ¨Ó~°O‚ QÍ á⁄O^Œ‰Ωõ O_®<Õ uiyáÈ`«∞<åfl~°<Õ ÉÏ^èŒ PÜ«∞# =∂\Ö’¡
=∞#‰õΩ =ºHõÎ=∞ø`«∞Ok. ''~å^ä•ÉÏ~Ú ^Õâò=ÚMò—— ‰õΩ PÜ«∞# ã¨ÅÇ¨~Úã¨∂Î h QÆ∞~°∞=ÙÃÑ·# #=∞‡HõO
LOK«∞, QÆ∞~°∞=Ù Q˘Ñ¨Ê`«<åxfl Z=~°∞ „QÆÇ≤Ï™êÎ~À, Z=Ô~·`Õ QÆ∞~°∞=Ù#∞ Ç¨ÏiÇ¨Ï~°„|Ç¨Ï‡Å Ü≥ÚHõ¯
(„u=¸~åÎº`«‡Hõ"∞≥ #ÿ ) J=`å~°OQÍ ÉèÏq™êÎ~À, "åàı§ ^è#Œ ∞ºÅ∞—— Jx K≥ÑÊ≤ # =∂@Å∞ ‰õÄ_® t+¨µº_çH˜
QÆ∞~°∞=ÙÃÑ· JK«OK«Å qâßfiãÖ LO_®Å#fl q+¨Ü«∂xfl <˘H˜¯ K≥|∞`«∞#flq.
™ê~Ú Ü«ÚQÍxH˜ JO‰õΩ~å~°Ê} 1854 Ö’ [iyOk. N ™ê~Ú +≤s¤Ö’ XHõ "ÕÑ¨K≥@∞ì „HÕ^Œ
‰õÄK˘x „Ñ¨Hõ@# =∞=@O`À qâ◊fiHõàÏº}ÏxH˜ NHÍ~°O K«∞\˜ì ™ê~Ú Ü«ÚQÆO „áê~°OÉèí"≥∞ÿOk. ''<å
Éèí‰õΩÎefl <Õ<Õ Z#∞flH˘O\Ï——#h, ''Ñ≤K«∞ÛHõHÍeH˜ ^•~°O Hõ\˜ì ÖÏy#@∞¡, <å "å}˜‚ <å K≥O`«‰õΩ
ÖÏ‰õΩ¯O\Ï——#h ÉÏÉÏ K≥áêÊ_»∞. J^Õ PÜ«∞# „¿Ñ=∞`«`«fiO.
"≥∞Ç¨Ï~ü ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ +≤s¤ ™ê~Ú<å^äŒ∞x `«`åÎfixfl ‰õÄÅO‰õ+ÖQÍ J~°÷O KÕã¨∞H˘x
=O@|\˜ìOK«∞HÀ=_®xH˜ KåÖÏ=∞Ok „Ñ¨Ü«∞uflOK«@O ÖË^Œ∞. ÉèíH˜Î¿Ñ~°∞`À ™ê~Ú K«i„`« ã¨áêÎÇ¨Ï
áê~åÜ«∞}ÏÅ∞ KÕã¨∂Î, Éèí[#Å`À, J~°Û#Å`À, J#fl^•<åÅ`À +≤i¤ Ü«∂„`«Å`À `«$Ñ≤Î Ñ¨_»∞`«∞<åfl~°∞.
77
J^Õ ÉèíH˜ÎQÍ qâ◊fiã≤ã¨∞Î<åfl~°∞. J\Ï¡ K≥Ü«∞º@O =Å¡ =KÕÛ Ñ¨Ù}Ïºxfl á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞. `«=∞ Hõ~°‡Å#∂,
ÉèíH˜Îh, *Ï˝#O`À q∞o`«O KÕã≤ Ü≥∂QÆOQÍ =∂~°∞ÛHÀO_»x ÉÏÉÏ Ñ¨^Õ Ñ¨^Õ K≥|∞`«∞O>Ë P
=∂@Å∞q#@O ÖË^Œ∞. `å=Ú KÕ¿ã Hõ~°‡HÍO_»Ö’¡, ÉèíH˜ÎÖ’ Z<Àfl "≥∞@∞¡ ZHõ¯=Åã≤ LO@∞O^Œh,
JO>Ë =∂#ã≤ H õ ™ê÷ ~ Úx „Hõ = ∞OQÍ ÃÑOK« ∞ HÀ=Åã≤ LO@∞O^Œ h `≥ Å ∞ã¨ ∞ H˘x J\Ï¡
K≥Ü«∞ºÖËHõáÈ`«∞<åfl~°∞. P J=^èŒ∂`«‰õΩ, P Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡‰õΩ, "ÕÑ¨K≥>Ëì `«# x"åãÖQÍ ÉèÏqOz, ^•x
„HÕ^Œ ‰õÄK«∞#fl P Ñ¶H¨ ~© ∞° ‰õΩ =∞# QÆ∞O_≥Ö’¡ HÍHõ "Õ~ˆ QÆ∞à◊√¡ QÀÑ¨Ù~åÅ`À Ñ¨<=Õ ÚO@∞Ok? K≥_∞» #O`å
=∞OzQÍ =∂~åÛÅ<Õ QÆ^•! PÜ«∞# áê_»∞Ñ¨_¤» =∞ã‘^∞Œ #∞ `«# =∞Ok~°OQÍ KÕã∞¨ H˘x ^•fi~°HÍ=∂~Úx
KÕã≤Ok.
`«# Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ ÉÏÉÏ KåÖÏ™ê~°∞¡ KåÖÏ q+¨Ü∂« Å∞ K≥áêÊ~°∞. PÜ«∞# K≥ÑÊ≤ # "å\˜Ö’ =ÚYºOQÍ
=∞#O *Ï˝ÑH¨ Oõ ÃÑ@∞ìHÀ=Åã≤#q ~Ô O_»∞#flq. JO^Œ∞Ö’ "≥Ú^Œ\k˜ HÍ=∂xfl (HÀiHõ#∞) [~ÚOK«@O,
''HÍ=∂xfl [~ÚOK«ÖËx"å_»∞ ^≥·"åxfl ^Œi≈OK«ÖË—— _»O\Ï~°∞ ÉÏÉÏ. D q+¨Ü«∞O *Ï˝#∞Å#∞ QÆ∞iOz
ÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ `Àã¨∞ÎOk. Ô~O_Àk Jã¨∂Ü«∞#∞ [~ÚOK«@O. D =∂@ ™ê=∂#º [#∞Å#∞
L^ÕútOz ÉÏÉÏ K≥Ñ≤ÊOk. Jã¨∂Ü«∞~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# `«`åfixfl (J#ã¨∂Ü«∞ `«`åfixfl) =∂#ã≤Hõ
ã¨ÇÏ¨ ^è~Œ ‡° Kåi}˜x KÕã∞¨ H˘#fl"å_»∞ H˘O`«HÍÖÏxH˜ `«# ™ê^è#Œ =Å¡ J„u („uQÆ∞}~°ÇÏ≤ `«∞_»∞) J=Ù`å_»∞.
„Hõ=∞ „Hõ=∞OQÍ J`«_çÖ’ P`«‡^Œ~°≈#O HõÅQÆ@O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜ì qâ◊fiâ◊H˜Î ^Œ`«Î=∞ø`«∞Ok. P ^Œ`«Îâ◊H˜Îx
á⁄O^•ÅO>Ë =Ú#∞=ÚO^Œ∞ =∞#O Jã¨∂Ü«∞#∞ [~ÚOK«=Åã≤ LO@∞Ok.Jã¨∂Ü«∞#∞
[~ÚOKå=∞O>Ë Jk =∞# ''ã¨|∂iH˜—— (F~°∞Ê‰õΩ) xÅÜ«∞=∞ø`«∞Ok. JÑ¨C_»∞ „â◊^Œú kfiQÆ∞}©
Hõ$`«=∞ø`«∞Ok.
ÉÏÉÏ ÖHõ∆ÖÏk [<åxfl Ñïâ◊√^Œú"≥∞ÿ# =∂~°æOÖ’ (*Ï˝#=∂~°æOÖ’) #_çÑ≤™êÎ#x K≥áêÊ~°∞. P
=∂~°æOÖ’ #_»"åÅO>Ë "≥Ú^Œ\’¡ Jk JO^ŒiH© ™ê^èŒº=∞ÜÕ∞º Ñ¨xHÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ „â◊^Œú, ã¨|∂sÅ`À
‰õÄ_ç# ÉèíH˜Î=∂~åæxfl PÜ«∞# =∞#‰õΩ K«∂Ñ≤OKå~°∞. Ô~O_»∞ HÍã¨∞Å∞ JO>Ë „â◊^Œú, ã¨|∂s – ^ŒH˜∆}
HÀ~°@O ^•fi~å =∞#Ö’ `åºQÆ|∞kúx „¿Ñˆ~Ñ≤OKå~°∞. ™ê~Ú K«∂Ñ≤OKÕ Ñïâ◊√^ŒúÑ¨^äŒOÖ’ =∞#O
HÍÅ∞ÃÑ\ÏìÅO>Ë "≥Ú@ì"≥Ú^Œ@ =∞#O Jã¨∂Ü«∞#∞ =^ŒeÃÑ\Ïìe. ™ê~Ú =∂~°æOÖ’ JO>Ë
^Œ`=Î« ∂~°Oæ Ö’ „Ñ¨"tÕ OKåÅ#∞H˘<Õ"åà◊√§ D „Ñ¨^•è # q+¨Ü∞« O =ÚYºOQÍ QÆ=∞xOK«=Åã≤ LO@∞Ok.
<Õ\˜ ã¨=∂[OÖ’ qÑ¨`¯« ~° Ñïã≤`÷ ∞« Å‰õÄ, ^•~°∞} =∂~°}Ç¨ÏŸ=∂Å‰õÄ, JÅ[_»∞ÅH˜, JâßOuH˜
=¸ÅO, Jã¨∂Ü«∂^ÕfiëêÖË! Jã¨∂Ü«∞#∞ =∞# =∞#ã¨∞ûÅÖ’#∞Oz `˘ÅyOK«∞H˘O>Ë ã¨=∂[O
78
„¿Ñ=∞, âßO`«∞Å`À =∞#QÆÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨=∂*Ïxfl „â◊^Œú, ã¨|∂sÅ`À ãÖã¨¯iOz, x`«ºHõàÏº}O
Ñ¨K«Û`À~°}OQÍ fiÛ k^•ÌÅ#fl^Õ ™ê~ÚÉÏÉÏ J=`å~°HÍ~°ºO. âßOuÜ«Ú`« ã¨Ç¨Ïr=<åxH˜,
™œ„ÉèÏ`«$`åfixH©, =∞`«™ê=∞~°™êºxH© „â◊^•Ì, ã¨|∂sÅ`À, JÖÏ¡=∂eH± (^Õ=Ù_˘Hõ¯_Õ) J#fl x<å^ŒO`À
ÉÏÉÏ W\Ï¡ c*Ï"åÑ¨#O KÕâß~°∞.
™ê~ÚÉÏÉÏ Ñ¨Ù@∞ì Ñ¨Ó~Àfi`«Î~åÅ∞ Z=iH© `≥eÜ«∞=Ù. XHõ¯ ÉÏÉÏ"Õ HÍ=Ù. KåÖÏ=∞Ok
=∞Ç¨`«∞‡Å∞ ZHõ¯_» Ñ¨Ù\Ïì~À? Z=iH˜ Ñ¨Ù\Ïì~À? `≥b^Œ∞. „|Ç¨Ï‡*Ï˝#O ã≤kOú z# gà◊§‰õΩ ^ÕÇ¨ aè=∂#O
LO_»^Œ∞. "åà◊√§ P`«‡ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÅ∞. "åà◊¡‰õΩ `«=∞^ŒO@∂ XHõ ¿Ñ~°∂, T~°∞ LO_»^Œ∞. J<åkÜ≥ÿ∞#
P`«‡ã¨fi~°∂ÑÖQÍ, qâ◊fi=∞O`å `«=∞ xÅÜ«∞OQÍ, Jxfl Ü«ÚQÍÅÖ’#∂, `å=Ú L#fl@∞¡QÍ "åà◊√§
ÉèÏqã¨∞ÎO\Ï~°∞.
™ê~ÚÉÏÉÏ =∂@Å∞ KåÖÏ qz„`«OQÍ LO@q. XHõ Ñ¨\Ïì# Jq JO^ŒiH˜ J~°÷O HÍ=Ù.
`å=Ú J<åkQÍ +≤s¤Ö’<Õ L#fl@∞¡ ÉÏÉÏ XHõ™êi ''™ê^äÕ—— `À K≥áêÊ~°∞. Ñ¨^ŒÇ¨ˆ~à◊¡ =Ü«∞ã¨∞ûÖ’
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜™êi +≤s¤Ö’ "ÕÑ¨K≥@∞ì „HÕ^Œ ^Œ~°≈#q∞zÛ#Ñ¨C_»∞ ''Wk <å QÆ∞~°∞™ê÷#O. WHõ¯_Õ <Õ#∞
Ñ¨<≥flO_Õà◊√¡ `«Ñ¨ã¨∞û KÕâß——#h J<åfl~°∞. =∞~À qz„`«O. ™ê~ÚÉÏÉÏ HÀ~°∞ì "åiH˜zÛ# "åE˝‡ÅOÖ’
`«# =Ü«∞ã¨∞û ÅHõ∆Å ãÖ=`«û~åÅh, `«# =∞`«O Hõc~°∞ =∞`«=∞h K≥áêÊ~°∞. ''^•fi~°HõÖ’ 50
HÀ@¡=∞Ok Ü«∂^Œ=ÙÅ∞O_Õ"å~°@! ~å=Ú_çH˜ H˘xfl HÀ@¡ =∞Ok "å#~°∞Å∞ ™êÜ«∞O KÕâß~°@!
x["Õ∞<å ÉÏÉÏ?—— Jx J_çy# âßº=∂`À N™ê~Ú ''x["Õ∞ âßº=∂! ~å=Ú_»∞, Hõ$+¨µ‚_»∞
J=`«iOzOk x["Õ∞—— J<åfl~°∞. P =∂@ qx ''J^ŒO`å g∞~°∞ K«∂z#@∞¡ K≥|∞`«∞<åflˆ~!—— Jx
âßº=∂ #=fiQÍ, ÉÏÉÏ ''h‰õΩ, <å‰õÄ Z<Àfl [#‡Å∞ QÆ_çKå~Ú. <åHõ=hfl QÆ∞~°∞Î L<åfl~Ú. h‰õΩ
ÖË=Ù. <ÕxÑ¨ÙC_≥\Ï¡ L<åfl<À JÑ¨ÙC_»∂ J\Ï¡<Õ L<åfl#∞.—— J<åfl~°∞. JO>Ë P Ñ¶¨H©~°∞ (J=^èŒ∂`«)
~°∂ÑÖ Ü«ÚQÆÜ«ÚQÍÅ ^Œ#fl=∂@! ''=∞Ç¨`«∞‡Å‰õΩ qâ◊fi=∞O`å `«=∞ =Óˆ~! Jxfl ¿Ñ~°∞¡ `«=∞"Õ!
Jxfl HÍÖÏÖ’¡#∂ "å~°∞O\Ï~°∞. Pk =∞^è•ºO`« ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ `«`«fiO Jk!—— Jx
ã¨=∂^è•#Ñ¨_»_»O Hõ<åfl =∞#O KÕ¿ã^Õq∞ ÖË^Œ∞. áê=Ú, HõÑ¨ÊÅ∞QÍ [x‡Oz# g~°Éèí„^ŒÑ¨Ê,
K≥#Ê|ã¨=Ñ¨ÊÅ`À `«#‰õΩ QÆÅ Ñ¨Ó~°fi[#‡ ãÖ|O^èŒO q=iOK«@O, JHõ¯ÅHÀ@ ™êfiq∞x `å<Õ #x
x~°∂Ñ≤Oz, P ™êfiq∞ áê^Œ∞HõÅ∞ "ÕÑK¨ @≥ ∞ì „HÕ^Œ „Ñü+≤Oì Ñ¨KÜ
Õ ∞« @O ã¨=∞HÍe‰õΩÖˇ#· `åAnÌ<É£ ÏÉÏ,
QÆ*Ï#<£=∞Ç¨Ï~å*ò, "åã¨∞^Õ"å#O^Œã¨~°ã¨fiu =O\˜ =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ#∞ `«# ™È^Œ~°∞Å∞QÍ K≥Ñ¨CH˘#∞@
"≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜x QÆ=∞x¿ãÎ, ™ê~°fiHÍb# ™ê~°fi[h#, ã¨~°fi^Õ=`å, ã¨fi~°∂ÑÖQÍ, ã¨`«ºO, *Ï˝#O,
J#O`«"≥∞ÿ# Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ ã¨fi~°∂ÑÖQÍ PÜ«∞# =∞#‰õΩ „Ñ¨`«ºHõ∆=∞ø`å~°∞.
79
ÉÏÉÏ Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡ ã¨fi~°∂Ñ¨ =∞#@OÖ’ Z@∞=O\˜ ãÖ^ÕÇÏ¨ OÖË^∞Œ . Hõ#∞Hõ<Õ PÜ«∞# QÆ∞~°∞™ê÷#O
=Ç≤ÏOKå~°∞. Hõ~°∞}Ï=∞Ü«ÚÖˇ· `«=∞ Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ `«=∞ qâ◊fi~°∂áêxfl „Ñ¨^Œi≈OKå~°∞. U ^Õ=`«#∞
H˘eKÕ Éèí‰õΩÎ_»∞ `«# ^ŒQÆæiH˜ =¿ãÎ P ^Õ=`å ã¨fi~°∂ÑÖQÍ HõxÑ≤OKå~°∞. ^Õ=`å ~°∂áêÅhfl `«#
P`«‡Ü≥ÚHõ¯ qaè#fl ~°∂áêÖË#x ã¨Ê+¨ìO KÕâß~°∞. PÜ«∂ Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ "åi "åi QÆ∞~°∞ã¨fi~°∂áêÅ∞QÍ
QÀK«iOz ''^ÕÇ¨Å∞ "ÕÔ~·<å QÆ∞~°∞ã¨fi~°∂Ñ¨"≥ÚHõ¯>Ë! h QÆ∞~°∞=Ù#∞ QÆ∞~°∞=Ù ÅO^ŒiÖ’#∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ
#O^Œix h QÆ∞~°∞=ÙÖ’#∞ ^Œi≈OK«@"Õ∞, ^ÕÇ¨f`«"≥∞ÿ#, UÔH·Hõ"≥∞ÿ#, JkfifÜ«∞"≥∞ÿ# QÆ∞~°∞ã¨fi~°∂áêxfl
J#∞Éè=í OÖ’H˜ `≥K∞« ÛHÀ=@"Õ∞ x["≥∞#ÿ QÆ∞~°∞ÉèHí —Î˜ — Jx „Ñ¨H\õ O˜ Kå~°∞. Jxfl r=ÙÅ∞ `«# ã¨fi~°∂Ñ¨"∞Õ #x,
U rqx P^ŒiOz<å, ÖËHõ Ç≤ÏOã≤Oz<å Jk `«#Hˆ K≥O^Œ∞`«∞O^Œh J#∞Éè=í Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ "≥Å_¡ Oç Kå~°∞.
`«#‰õÄ, `«# Ñ¨\ÏxH© ÉèË^ŒO ÖË^Œx x~°∂Ñ≤OKå~°∞. +≤s¤H˜ Z<Àfl =O^ŒÅ"≥∞ÿà◊√§ ^Œ∂~°OÖ’ L#fl
''ÉÏO„^•—— Ö’ `å~å¯_£ `«# Ñ¨\ÏxH˜ Ñ¨Ó[KÕã≤ <≥"· ^Õ ºŒ O ÃÑ@ì_O» =∞~°záÈ`Õ, +≤sÖ¤ ’ `«# =ÚO^Œ∞#fl
PÜ«∞# ÉèÏ~°º‰õΩ Pq+¨Ü∞« O K≥ÑÊ≤ , `«=∞ ã¨~fi° "åºÑ¨H`õ åfixfl x~°∂Ñ≤OK«∞H˘<åfl~°∞. `«# KÕux ^è∞Œ xÖ’H˜
^Œ∂iÛ, ZHõ¯_À H˘eq∞Ö’ Ñ¨_ç# Hõ=∞‡i"åx a_»¤#∞ ãÖ~°H˜∆Oz `«# ã¨~åfiO`«~åºq∞`åfixfl Kå\Ï~°∞.
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ\˜ ™êi `«##∞ ^Œi≈OK«_®xH˜ =zÛ# Éèí‰õΩÎ}˜‚ K«∂z ''g_»∞ <å‰õΩ <åÅ∞QÆ∞ ãÖ=`«û~åÅ
#∞Oz `≥Å∞ã¨∞—— Jx K≥áêÊ~°∞. J`«_®=∂@ Pâ◊Û~°ºáÈ~Ú PÖ’zã¨∞ÎO>Ë, XHõ~ÀA ÉÁOÉÏ~ÚÖ’,
<åÅ∞QÆ∞ ãÖ=`«û~åÅ „H˜`«O JOQÆ_çÖ’ L#fl ™ê~ÚÉÏÉÏ Ñ¨\Ïxfl K«∂z #=∞ã¨¯iOz# q+¨Ü«∞O
J`«xH˜ *Ï˝Ñ¨HõO =zÛOk. `«=∞ áê^•Å#∞Oz QÆOQÆ#∞ „Ñ¨=Ç≤ÏOÑ¨KÕã≤, ^•ã¨∞QÆ}∞x Pâ◊Û~°ºÑ¨~°z,
`«# qâ◊fiQÆ∞~°∞`åfixfl "≥Å¡_çOKå~°∞. XHõ Éèí‰õΩÎ_»∞ HõëêìÖ’¡ LO_ç ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ ™êfiq∞ "åiH˜ 15
~°∂áêÜ«∞Å∞ W™êÎ#x "≥Ú‰õΩ¯H˘x, Hõ+¨ìO fi# `«~åfi`« P "≥Ú‰õΩ¯ q+¨Ü«∞O =∞iÛáÈ~Ú, `«#
^Œ~°≈<åxH˜ +≤s¤ =¿ãÎ P ÃÑ·HõO [|~ü^Œã‘ÎQÍ J_çy, =ã¨∂Å∞ KÕã≤ Ñ¨ÙK«∞ÛH˘x, ^Œ`«∞Î_çH© `«#‰õÄ ÉèË^ŒO
ÖË^Œx =ºHõÎO KÕâß~°∞. =∞ã‘^Œ∞Ö’H˜ Ç¨~°u ã¨=∞Ü«∞=∞Ñ¨C_»∞ =zÛ# <åˆ~fi, HÀáÈnÌÑ≤`«∞_≥·# ™ê~Úh,
PÜ«∞# KÕ+¨ìÅ#∂ K«∂z, ''W`«_»∞ Ñ≤zÛ"å_® Uq∞\˜! W\Ï¡ KÕã¨∞Î<åfl_»∞.!—— Jx `«#Ö’ J#∞H˘x,
P ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O ÉÏÉÏ ^ŒQÆæiH˜ áÈ~Ú, "åi HÍà◊√§ =`«∞Î`«∞Î#flÑ¨C_»∞ J`«}˜‚ K«∂z, ''<Õ#∞
Ñ≤zÛ"å}˜‚ HÍ^Œ∞—— Jx ÑëH˜ `«# ã¨~°fi[˝`åfixfl „Ñ¨Hõ\ÕKå~°∞. WÖÏO\˜ qâıëêÖˇxflO\˜<À "åi
K«i„`«Ö’ =∞#O K«∂_»=K«∞Û. Wxfl =∞Ç≤Ï=∞Å∞ „Ñ¨^Œi≈Oz<å, `å#∞ =∞Ç¨`«∞‡}‚x QÍx, J=`å~°
Ñ¨Ù~°∞+¨µ}‚xQÍx PÜ«∞# ZÑ¨C_»∂ K≥ÑÊ¨ ÖË^∞Œ . ã¨~fi° â◊‰Ωõ ÅÎ ∞, ã¨~fi° ã≤^∞Œ Åú ∞, Hõey L#flÑ¨Ê\˜H© „Ñü~ÀA
J~Úkà◊¡‰õΩ áÈ~Ú, ''J=∂‡ ~˘>ˇì ÃÑ@∞ì! JHÍ¯! J#flO ÃÑ@∞ì!—— Jx aèHõ∆Ü«∂zOKÕ"å~°∞. aHõ∆QÍ
=zÛ# ^è<Œ åxfl P~ÀA ™êÜ«∞O„`«O Ö’QÍ JO^ŒiH˜ ÑÖKÕ"å~°∞. áê_»∞|_»¤ =∞ã‘^∞Œ Ö’ q„â◊q∞OKÕ"å~°∞.
80
aèHõ∆QÍ `≥zÛ# PÇ¨~åxfl HÍ‰õΩÅ∞, ‰õΩHõ¯Å∞, Ñ≤Å∞¡Å`À Hõeã≤, ~°∞z J<Õ qK«Hõ∆} ÖË‰õΩO_® XˆH
qã¨\Î ’¡ Éè∞í lOz `«# J=^è∂Œ `« ã≤u÷ x Ö’HÍxH˜ "≥Å_¡ Oç Kå~°∞. JÖÏ¡=∂eH± (ÉèQí =Æ O`«∞_Õ Ü«∞[=∂x)
Jx, `å#∞ ÉèíQÆ=O`«∞_çH˜ ¿ã=‰õΩ}‚x q#Ü«∂xfl „Ñ¨Hõ\ÕKå~°∞. x`«ºO `«#<Õ ã¨‡iã¨∂Î, `«#‰õΩ
JiÊOK«‰õΩO_® Ug∞ u#x "åxH˜ ÉÏxã¨#x (|∞∞}Ñ¨_ç LO\Ï#x) K≥áêÊ~°∞. ã¨=∞ã¨Î r=ÙÖ’¡#∞
`«##∞ K«∂_»=∞h, PHõeQ˘#fl rqx P^ŒiOK«=∞x, W`«~∞° ÅÖ’ ^Œ∞~°∞} æ ÏÅ∞ "≥^∞Œ Hõ=^ŒhÌ , Ñ¨~ÀHõO∆ QÍ
Z=ih q=∞i≈OK«=^ŒÌh, Ñ¨k=∂@Å H˘Hõ=∂@ ã¨=∂^è•#O K≥Ñ¨Ê=∞h L^ÀƒùkOKå~°∞. ^èŒ#O
g∞k ¿Ñ~åâ◊ g_»x^Õ „|Ç¨Ï‡*Ï˝#O ^˘~°Hõ^Œx ã¨Ê+¨ìO KÕâß~°∞. ZO`«^Œ∂~å# L<åfl `«# Éèí‰õΩÎx
HÍáê_»`å#h, Z=ih =∞^èŒºÖ’ q_»=#h, z=i ^•HÍ JO\˜ÃÑ@∞ìH˘x LO\Ï#h, QÆ=∞ºO
KÕ~°∞™êÎ##h, `«# â◊s~° Ñ¨`«<å#O`«~°O ‰õÄ_® `«# ã¨=∂kè#∞O_Õ Éèí‰õΩÎefl ãÖ~°H˜∆™êÎ#h "åQÍú#O
KÕâß~°∞. `«# =^ŒÌ‰õΩ =zÛ# „ÑüÃÑ·™ê‰õΩ (JO>Ë rqH˜) `å#∞ ÖˇHõ¯ K≥Ñ¨CHÀ=Åã≤ LO@∞O^Œ<åfl~°∞.
J\Ï¡ J#@"Õ∞ HÍ^Œ∞. D <å\˜H© `«# =∂@ á⁄Å∞¡áÈ‰õΩO_®, `«# Éèí‰õΩÎÖˇO^ŒiHÀ ^Œ~°≈#, ã¨Ê~°≈#,
ãÖÉèÏ+¨}Ï^Œ∞Å∞ „Ñ¨™êkOz, ^ŒÜ«∂à◊√=ÙÖˇ· P^Œ∞H˘x, P#O^•xfl, „Ñ¨âßOuh „Ñ¨™êkã¨∂Î, =∞`«
™ê=∞~°™êºxH˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒÑ¨_»∞`«∂<Õ L<åfl~°∞.
=∞`«=ÚÅ =∞^èºŒ (=ÚYºOQÍ Ç≤ÏO^Œ∂ =Úã≤O¡ =∞`«=ÚÅ =∞^èºŒ ) QÆÅ "≥+· =¨ ∂ºxfl ~°∂Ñ¨Ù=∂Ñ≤,
JO^Œix ÉèÏ=ã¨"∞≥ Hÿ ºõ Ñ¨~z° , ™œ„ÉèÏ`«$`«fi ÉèÏ=O`À "≥∞ÅQÆ∞#@∞¡ KÕÜÚ« @ˆH, ™ê~Ú<å^è∞Œ x J=`å~°=Ú
=zÛ#k. ''ã¨ÉòHÍ =∂eH± UH±—— (JO^Œi „Ñ¨Éèí∞=Ù XHõ¯_Õ) J<Õ =∞O„`«O`À Jxfl =∞`åÅ QÆ=∞ºO
XHõ¯>Ë #x K≥Ñ≤Ê, =∞`«™ê=∞~°™êºxH˜ ZO`«QÍ<À PÜ«∞# áê@∞|_®¤~°∞. =∞`«=∂iÊ_çH©, P~å^èŒ<å
Ñ¨^Œú`«∞Å =∂iÊ_çH˜ "åÔ~#fl_»∂ XÑ¨CHÀÖË^Œ∞. *ˇ·# =∞`«OÖ’x JÇ≤ÏOã¨, É∫^èŒÌ=∞`«OÖ’x "≥·~åQÆºO,
~å=∂=`å~°OÖ’x ^èŒ~°‡O, Hõ$ëê‚=`å~°OÖ’x xëê¯=∞Hõ~°‡, „H©ã¨∞Î Ü≥ÚHõ¯ qâ◊fi=∂#= „¿Ñ=∞,
W™ê¡O=∞`«OÖ’x qâ◊fi™œ„ÉèÏ`«$`«fiO ™ê~Ú<å^ä∞Œ x rq`« q^è•#OÖ’ qb#"≥∞#ÿ q. ÉÏÉÏÖ’ J=^è∂Œ `«,
Ç¨Ï[~°`ü, Ñ¨~°=i÷QÆ~ü, aè‰õ∆Ω ÅHõ∆}ÏÅhfl QÀK«iã¨∂Î PÜ«∞# =∞`åf`«=ºHÎ̃ Jx x~°∂Ñ≤ãÎ̈q. HõeÜ«ÚQÆ
^Œ`åÎ=`å~°∞Öˇ·# Náê^Œ∞Å Ü«∞u ^èŒ~°‡O, #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu ã¨<åºã¨ ^èŒ~°‡OÖ’x PKå~°º`«fiO,
=∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=ÙÖ’x ã¨~°fi=∞`« ™ê=∞~°ã¨ºO, ™êfiq∞ ã¨=∞~°÷Ö’x J=^èŒ∂`« `«`«ÎfiO, PÜ«∞#Ö’
ãÖQÆq∞Oz *Ï˝# ã¨fi~°∂ÑÖQÍ, QÆ∞~°∞ã¨fi~°∂ÑÖQÍ Ñ¨~=° ∞^ŒÜ∂« à◊√=ÙQÍ, `åºQÆ=¸iÎQÍ, qâ◊fi=∂#=
ã¨"≥∞ÿHõº HÍOH˜∆QÍ, ÉèíHõÎ HõÅÊHõOQÍ ÑïÑ¨Ó~°‚ ^Œ`åÎ=`å~°OQÍ PÜ«∞# D<å\˜H© qÅã≤Å∞¡`«∞<åfl~°#fl
"åã¨Î"åxfl =∞#O QÆ=∞x™êÎO.
=∞~À =ÚYº q+¨Ü∞« O. ''<Õ#∞—— JO>Ë Z=~À ™ê~Ú<å^ä∞Œ _»∞ KåÖÏ™ê~°∞¡ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ É’kèOKå~°∞.
81
''h=Ù <åHÀãÖ „Ñ¨Ü«∂ã¨Ñ¨_ç, WO`« ^Œ∂~°O +≤s¤ ~å#=ã¨~°OÖË^Œ∞. <åH˘~°‰õΩ g∞Ô~Hõ¯_çH©
"≥à◊§#=ã¨~°OÖË^Œ∞. hÖ’#∞, ã¨~°fir=ÙÖ’¡#∂ L#fl K≥·`«<åºxfl (P`«‡#∞) <Õ#∞. D q+¨Ü«∞O „QÆÇ≤ÏOz
hÖ’<ÕQÍHõ, Jxfl r=ÙÖ’¡#∂ ##∞fl K«∂_»∞, D K«∂_»_®xfl h=Ù „Hõ=∞OQÍ JÉèíºã≤Oz#>ˇÿ¡`Õ <åÖ’
SHõºO á⁄O^Œ∞`å=Ù—— Jx ÉÏÉÏ K≥áêÊ~°∞. ™ê~ÚÉÏÉÏ K≥Ñ≤Ê# D =∂@Å#∞ |\˜ì ™ê~Ú Z=~À?
"åi `«`åÎfixfl ^Œi≈Oz, "åiÖ’ SHõºO HÍ=@ "≥∞\Ï¡QÀ? =∞#‰õΩ J~°÷=∞ø`«∞Ok. Hõ#∞Hõ ™ê~Ú
K≥Ñ≤Ê#@∞¡ KÕã≤, "åiH˜+¨ì"≥∞ÿ# =∂~°æOÖ’ ãÖK«iOK«@O ™ê~ÚÉèí‰õΩÎÅ Hõ~°Î=ºO. ™ê~Ú `«`åÎfixfl
„QÆÇ≤ÏOz ™ê~ÚÖ’ SHõº"≥∞ÿ# =∞Ç¨`«∞‡Å∞ ™êH∆Í`«∞Î ™ê~Ú ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖË? WO^Œ∞‰õΩ ãÖ^ÕÇ¨ÏO ÖË^Œ∞.
FO „^•O N ™ê~Ú<å^ä•Ü«∞ #=∞ó
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
=ÚYºˆH∆„`«=Ú, =∂~°æ=Ú : ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£ #∞Oz =ÚOÉÏ~Ú "≥à◊√§ Ô~·Å∞ =∂~°æ=ÚÖ’ =∞<å‡_£Ö’ ky

|ã¨∞ûÖ’ ''+≤i_ç—— KÕ~°=K«∞Û#∞. Wk B~°OQÍÉÏ^£ lÖÏ¡Ö’ L#flk.
ÉèíH˜Î=∂~åæ# K«Hõ¯QÍ Ñ¨^Œ=Ú ÃÑ\˜ì

Dâ◊fi~°∞}˜‚ QÆ∂iÛ „H©_çOz ¿ÇÏà◊Ü«∞O^Œ∞
HÍ=∞K«Ü«∞=Ú#∞ `≥·ÅO|∞QÍ <˘#iÛ
*Ï˝#nÑÖ|∞ "≥eyOK«∞"å_Õ ™ê^è∞Œ [#∞O_»∞
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
❋ ❋ ❋
™ê^èŒ#=ÚÖˇ<Àfl ãëÑ≤ K«∂zu QÍx
=^ŒÅ‰õΩO_® r=ÉèÏ==ÚO_Õ
ã¨^Œ∞æ~°∞O_»∞ <å‰õΩ ã¨=∞‰õÄi#O`«<Õ
JO`«~°OQÆ=∞O^Œ∞ zO`« `˘ÅÔQ
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
82
N "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fif (>ˇOÉË™êfiq∞)
#=∞ó NQÆ∞~À ˆQâ◊nâı ^ŒÜ«∂ÉËú
ÉèíÜ«∂iÎ Ñ¶¨∞fl`Õ ™êfi`«‡^À "åã¨∞^Õ=
Ü«∞f\ò ¿ãq`å#O^Œáê^•|˚Ü«ÚQÆ‡O
ã¨^• "Õ∞Ç¨Ï$k™ê÷ã¨∞fl`åO Ü«∂`«∞^Õ=
=∞Ç¨~åR ^Õâ◊OÖ’ =∂}˜QÍ"£ J<Õ „QÍ=∞=ÚÖ’ >ˇOÉË=Oâ◊ã¨∞ÎÖˇ·# QÆ}Ëâ◊ Éèí@∞ì, ~°=∂ÉÏ~Ú

J#∞ ã¨^•Kå~°=O`«∞Öˇ·# ^Œ`«ÎÉèí‰õΩÎÅ∞O_≥_ç"å~°∞. QÆ}Ëâ◊Éèí@∞ì x~°O`«~°O ^Œ`«Î <å=∞ã¨‡~°}Ö’ rqã¨∂Î
`«~°∞K«∞QÍ N ˆH∆„`« QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O "≥_»∞`«∂ N #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fif™êfiq∞x ¿ãqã¨∂Î LO_Õ"å_»∞.
XHõ™êi Pq^èŒOQÍ Ñ¨<≥flO_»∞ ãÖ=`«û~°=Ú Å∞<åfl_»∞. N #~°ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fif ™êfiq∞ XHõ ~å„u
ã¨fiÑ¨flOÖ’ ^Œ~°≈#q∞zÛ ''h=Ù WHõq∂^Œ@ <å H˘é‰õΩ h=Ù QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O ~å#=ã¨~°O ÖË^Œ∞. h=Ù
QÆ$Ç¨Ïã¨÷ ^è~Œ ‡° =Ú##∞ãïOz WO\˜H˜ á⁄=Ú‡. h HÀiHõ ã¨ÑÅ¨¶ =ÚHÍQÆÅ^Œ∞. <Õ<Õ h ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ =K≥Û^Œ#∞——
Jx J#∞„QÆÇ¨Ï ãÖ^Õâ◊q∞KåÛ~°∞. Ñ¨q„`« r=#∞Å∞, ã¨∞QÆ∞}jÅ∞Ô~·# P ^ŒOÑ¨`«∞Å#∞ "≥∞zÛ N
^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù "åiH˜ Ñ¨Ù„`«∞_»∞QÍ [x‡Oz, =∞~˘Hõ™êi `«# ^Œ`«Î<å=∞=Ú#∞ ™ê~°÷Hõ"≥Ú#iOK«∞H˘<≥#∞.
P â◊√Éèík#O 13–8–1854 P#O^Œ<å=∞ ãÖ=`«û~°=Ú, „âß=} |Ç¨ïà◊ ÑÖK«q∞, Pk"å~°O. P
k=º ÉÏÅ∞_çH˜ "åã¨∞^Õ=âß¢ã≤Î Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ\Ïì~°∞. LÑ¨#Ü«∞# ãÖ™ê¯~°=Ú [iy# <å\˜ #∞O_ç
„Ñü k#=Ú xÜ«∞=∞x+¨ìÅ`À ãÖ^è•º=O^Œ#=Ú, NQÆ∞~°∞K«i„`« (=∞~åsî) „QÆO^äŒ áê~åÜ«∞}=Ú,
ÑÖ_ç`«∞Å =^ŒÌ "Õ^•^èŒºÜ«∞#=Ú, ã¨fiÜ«∞OáêHõ=Ú, <≥·"Õ^Œº=Ú, "≥·â◊fi^Õ==Ú`À ‰õÄ_ç#
x`«ºHõ~å‡#∞ëêì#=Ú PK«iOKÕ"å_»∞. ^•x =Å# ZO`«\˜ „|Ç¨Ï‡`Õ[ã¨∞û HõÅ∞QÆ∞`«∞O^À
`≥eÜ«∞*ËÜ«Ú@‰õΩ DÜ«∞# K«i„`«#∞ q∞Oz# L^•Ç¨Ï~°} =∞~˘Hõ\˜ ÖË^Œ∞. *’ºu+¨âßG=Ú,
ãÖã¨¯$`«=Ú ‰õÄ_® QÆ∞~°∞=ÙÅ =^ŒÌ JÉèíºã≤OK≥#∞. "åã¨∞^Õ=âß¢ã≤ÎH˜ 21= ãÖ=`«û~°=ÚÖ’
J#flÑ¨Ó~å‚ÉÏ~Ú`À q"åÇ¨Ï=∞Ü≥∞º#∞. xÜ«∞=∞x+¨Åì `À "Õ^•^èºŒ Ü«∞#=Ú KÕÜÚ« @=Å# "åã¨∞^Õ"‰£ Ωõ
=∞O„`« ã≤kú ÅaèOzOk. nx ã¨Ç¨ Ü«∞=Ú`À „Ñ¨[Å#∞ ÉÏ^èÅŒ #∞O_ç Hõ+#ì¨ +¨=ì ÚÅ #∞O_ç q=Ú‰õΩÅÎ #∞
KÕ¿ã"å~°∞.
''NQÆ∞~°∞K«i„`«—— áê~åÜ«∞} =Å# ^Œ`åÎ#∞„QÆÇ¨ÏO J#∞Éèí==∞=Ù`«∞O_Õk. XHõ™êi J_»qÖ’

"≥_»∞`«∞O_»QÍ ÃÑ^ŒÌÑ¨Ùe Z^Œ∞Ô~·Ok. "åã¨∞^Õ=âß¢ã≤Î ÉèíÜ«∞O`À K≥@∞ì ZHÍ¯~°∞. JÑ¨C_»∞
83
''P`å‡~åO[_çÜÕ∞—— J<Õ ™êÇ¨Ïã¨=O`«∞x ~°∂ÑÖÖ’ ^Œ`«Î™êfiq∞ =zÛ ~°H˜∆OKå~°∞. PÜ«∞#‰õΩ
#~°™ÈÉÏ"å_ç "≥àÏ§Åx LOk HÍx, `«eW¡ OHÍ J#∞=∞uOK«Ö^Ë ∞Œ . XHõ<å\˜~å„u ã¨fiÑ¨flOÖ’ ^Œ`™Î« êfiq∞
XHõ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_ç ~°∂Ñ¨=ÚÖ’ HõxÊOz ''h `«e¡ J#∞=∞uã¨∞ÎOk, „Ñ¨Ü«∂}=Ú#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
ÃÑ·Hõ=Ú, `À_»∂‰õÄ_® Åaè™êÎ~Ú. #~ÀûÉÏ"å_ç "≥à◊√§—— J<åfl~°∞. x[OQÍ<Õ `≥Å¡"åˆ~ãïH˜ Jq
Jhfl ã¨=∞‰õÄ_ç, #~ÀûÉÏ"å_ç |Ü«∞Å∞^Õi ^•iÖ’ É’~°∞QÍO J<Õ „QÍ=∞OÖ’ |ã¨ KÕâß~°∞. <å\˜
~å„u ã¨fiÑ¨fl=ÚÖ’ "åã¨∞^Õ=âß¢ã≤ÎH˜ ''#~ÀûÉÏ"å_ôÖ’ QÀqO^Œ™êfiq∞ J<Õ ã≤^ŒúÑ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ L<åfl_»∞.
PÜ«∞# ^Œ~°≈#O KÕã¨∞HÀ—— Jx Z=~À K≥Ñ≤Ê#@∞¡ ^Œ$ëêìO`«"≥∞ÿOk. =∞~°∞<å_»∞ #~ÀûÉÏ"å_ç KÕ~°QÍ<Õ
QÀqO^Œ™êfiq∞ÜÕ∞ Z^Œ∞~°∞=zÛ ¿Ñ~°∞ÃÑ\˜ì Ñ≤ez Ü≥∂QÆHˆ =∆ ∞=ÚÅ∞ qKåiOz "≥àÏ§_»∞. "åã¨∞^Õ=âß¢ãÎ≤
=∂ã≤áÈ~Ú# ÑÖK«, JOQÆ=G=ÚK«∂ã≤≤ =∞Ok~°=ÚÖ’x Ñ¨Ó*Ï~°∞Å∞ Ö’xH˜ "≥o§ ^Œ`«Îáê^Œ∞HõÅ#∞
Ñ¨ÓlOK«∞@‰õΩ J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞. „Ñ¨Hõ¯ =∞~î°OÖ’x QÀqO^Œ™êfiq∞`À ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù ''=∞O_»Ñ¨=ÚÖ’
Uq∞ [~°∞QÆK«∞#fl^À K«∂_»∞. JO`« ^Œ∂~°O #∞O_ç H˘O_»O`« Pâ◊`À =zÛ# P „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x,
áê^Œ∞HõÅ #aè¿+HÕK«∞@‰õΩ Ñ¨Ó*Ï~°∞Å∞ J#∞=∞uOK«∞@ÖË^Œ∞—— Jx K≥áêÊ_»∞. "≥O@<Õ QÀqO^Œ
™êfiq∞ *’HõºO`À J#∞=∞uOKå~°∞. "åã¨∞^Õ=âß¢ã≤Î XHõ =∂ãÖ x`«ºO P áê^Œ∞HõÅ#∞ ¿ãqOKå~°∞.
XHõ~ÀA ^Œ`«Î™êfiq∞ ã¨fiÑ¨flOÖ’ HõxÊOz ''q∂~°*òÖ’ L#fl â◊OHõ~°Éèí@∞ì #∞O_ç N QÆ∞~°∞ K«i„`«
„QÆO^èŒ=Ú `≥K«∞ÛH˘x áê~åÜ«∞}K≥~Úº—— Jx K≥áêÊ_»∞. â◊OHõ~°Éèí@∞ì `«# áê~åÜ«∞}„QÆO^äŒ=Ú#∞
Z=iH˜ WKÕÛ"å_»∞ HÍ^Œ∞. JO^Œ∞Hõx ^Œ`™Î« êfiq∞ J`«xH˜ HõÅÖ’ Hõ#Ñ¨_ç P „QÆO^ä=Œ Ú#∞ "åã¨∞^Õ=âß¢ãHÎ≤ ˜
W=fi=∞x P^ÕtOK«_»O =Å# WKåÛ_»∞. `«~åfi`« "åã¨∞^Õ=âß¢ã≤Î XHõ ã¨áêÎÇ¨Ï=Ú LÑ¨"åã¨nHõ∆`À N
QÆ∞~°∞K«i„`« áê~åÜ«∞} KÕâß~°∞. `«~åfi`« XHõ<å_»∞ QÀqO^Œ™êfiq∞, "åã¨∞^Õ=âß¢ã≤Îx ^Œ`ÀÎáêã¨#
K≥Ü«∞º=∞x K≥ÃÑÊ#∞. ^•xH˜ PÜ«∞# „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å‰õΩ ã¨∂~åºQÆ∞flÅ x`Àºáêã¨<å qkè LO_»QÍ =∞~˘Hõ
Láêã¨# ZO^Œ∞‰õΩ?—— J<≥#∞. P<å\˜ ~å„u ã¨fiÑ¨fl=ÚÖ’ ^Œ`«Î™êfiq∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ =∞O„`ÀÑ¨^Õâ◊O
KÕâß~°∞. JÑ¨C_»∞ QÀqO^Œ™êfiq∞ â◊Ü«∞ºq∂^Œ #∞O_ç ÖËz ''âß¢ã≤Î|∞"å! =∞O„`ÀÑ¨^Õâ◊=Ú J~ÚOk
Hõ^•. ^•x J#∞ëêì# q^è•#=∞O`å ˆ~Ñ¨Ù L^ŒÜ«∞O q=i™êÎ#∞—— Jx K≥áêÊ_»∞. QÀqO^Œ™êfiq∞H˜
^Œ`«Î™êfiq∞`À QÆÅ `å^•`«‡º=Ú#∞ âß¢ã≤Î „QÆÇ≤ÏOz PÜ«∞##∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍ ã‘fiHõiOz =∞O„`å#∞ëêì#O
KÕâß~°∞.
XHõÑ¨C_»∞ =∂}ˇQÍñ"£Ö’<Õ U_»∞ ãÖ=`«û~°=ÚÅ∞ LO_»=∞x "åã¨∞^Õ=âß¢ã≤Îx ^Œ`«Î™êfiq∞

P^ÕtOKå~°∞. PÜ«∞# XHõ ^Œ`«Îq„QÆÇ¨Ï=Ú#∞ fã¨∞H˘x "≥à◊§^ŒÅz, ^•iÖ’ HÍQÆÖò J<Õ T~°∞Ö’
PQÍ~°∞. JHõ¯_» XHõ teÊ Z^Œ∞Ô~· XHõ ^Œ`«Î q„QÆÇ¨Ï=Ú#∞ WzÛ ^Œ`«Î™êfiq∞ÜÕ∞ JÖÏ KÕÜ«∞=∞x
84
=ÚO^Œ\˜~å„u ã¨fiÑ¨flOÖ’ P^ÕtOKå~°x K≥áêÊ_»∞. âß¢ã≤Î =∂}ËQÍO"£ KÕˆ~ãïH˜, XHõ q^èŒ=~åÅ∞
PÜ«∞#‰õΩ H˘O`« ã¨÷Åq∞zÛ, JO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞~ÀA ~å„u Éèí~°Î ã¨fiÑ¨flOÖ’ Hõ#Ñ¨_ç H˘OK≥O ã¨÷ÅO
ã¨„^•ƒÇ¨Ï‡}∞_çH˜ ^•#q∞=∞‡x K≥áêÊ~°x `≥eÜ«∞*Ëã≤Ok. "åã¨∞^Õ=âß¢ã≤Î P ã¨÷ÅOÖ’ XHõ =∞Ok~°O
xi‡Oz, P q„QÆÇÏ¨ =Ú#∞ JO^Œ∞Ö’ „Ñü+≤Oì Kå~°∞. P ^Œ`™Î« êfiq∞ "åã¨∞^Õ= âß¢ã`Î≤ À x`«º „Ñ¨ã#¨ flOQÍ
LO_ç ãÖÉèÏ+≤ã¨∂Î LO\Ï_»∞.
XHõ ^Œ`«Î [Ü«∞OuH˜ âß¢ã≤ÎQÍi |O^èŒ∞"˘Hõ~°∞ =∞~°}ÕKå~°∞. HÍx ^Œ`«Î [Ü«∞Ou

HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅ‰õΩ P@OHõ=∞=Ù`«∞O^Œx |O^èŒ∞=ÙÖÏ q+¨Ü«∞O K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. P<å_»∞^ŒÜ«∞O
=∞Ok~°=Ú#‰õΩ "≥à◊§QÍ<Õ ^Œ`«Î™êfiq∞ ''t=t=! ##∞fl `åHõ=^Œ∞Ì. h‰õΩ "≥∞ÿÅ=zÛOk.—— J<åfl_»∞.
JÑ¨C_»∞ qKåi¿ãÎ Jã¨Å∞ q+¨Ü∞« O Éˇ@· Ñ¨_Oç k. JÖÏˆQ, XHõ K«O„^Œ„QÆÇÏ¨ }=∞Ñ¨C_»∞ ÑÖKåOQÆ=ÚÅhfl
P „áêO`«OÖ’ K«O„^Œ„QÆÇÏ¨ }O HõxÑ≤OK«^∞Œ . Hõ#∞Hõ =∞Ok~°=ÚÅÖ’ Ü«∞^è•qkèQÍ J~°Û#Å∞, x"Õ^#Œ Å∞
KÕÜ«∞=K«∞Û Jx ÑÖ_ç`«∞Å∞ x~°‚~ÚOKå~°∞. HÍx =ÚO^Œ∞ ~ÀA ~å„u ^Œ`«Î™êfiq∞ âß¢ã≤ÎQÍiH˜
^Œ~°≈#q∞zÛ ''ˆ~Ñ¨Ù„QÆÇ¨Ï}O HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ <å‰õΩ aèHõ∆, <≥·"Õ^Œº=Ú =^Œ∞Ì—— J<åfl~°∞. =∞~°∞<å_»∞
P =∂@ JHõ~∆ åÅ x["≥∞Oÿ k. XHõ™êi "åã¨∞^Õ=âß¢ãÎ≤ PÜ«∞# `«e`¡ À #~°™ÈÉÏ"å_çÖ’ XHõ ^è~Œ ‡° âßÅÖ’
|ã¨ KÕã≤Ü«ÚO_»QÍ, <å\˜~å„u ^Œ`«Î™êfiq∞ W^ŒÌ~°‰õΩ HõÅÖ’ HõxÊOz D ^èŒ~°‡âßÅ tkèÅ"≥∞ÿOk.
"Õ~˘HõKÀ@∞‰õΩ "≥à◊§O_ç—— Jx K≥áêÊ~°∞. L^ŒÜ«∞"Õ∞ âß¢ã≤Î `«# `«e¡x fã¨∞H˘x ^èŒ~°‡âßÅ#∞Oz
|Ü«∞@‰õΩ ~åQÍ<Õ P Éèí=#O ‰õÄeáÈ~ÚOk. =∞Ç¨~åR ÉèÏ+¨Ö’x N QÆ∞~°∞K«i„`«#∞
ãÖã¨¯$`«=ÚÖ’xH˜ J#∞=kOK«=∞x ^Œ`«Î™êfiq∞ P*Ï˝Ñ≤OK«QÍ "åã¨∞^Õ=âß¢ã≤Î „"åã≤i. ^Œ`«Î™êfiq∞
^•xH˜ ''kfi™êÇ¨Ï„ã≤—— Jx ¿Ñ~°∞ÃÑ@ì=∞xi. `«~åfi`« JO^Œ∞Ö’ Ô~O_»∞"ÕÅH˜ `«‰õΩ¯=QÍ â’¡Hõ=ÚÅ∞<åfl
‰õÄ_® kfi™êÇ¨Ï„ã≤ Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ@ì=∞<åflˆ~q∞\˜ Jx PÖ’zã¨∞ÎO>Ë, ^Œ`«Î™êfiq∞ ''^Õqã¨Ñ¨Îâ◊u——
„Ñ¨=∂}=Ú`À (J#QÍ J~°÷â’¡Hõ=ÚÅ∞, L"åK«Å∞, =∞O„`«=ÚÅ`À HõeÑ≤ ÖˇHõ¯Ö’H˜) fã¨∞H˘O>Ë
kfi™êÇ¨Ï„ã≤ J=Ù`«∞O^Œ<åfl~°∞.
ÉèÏ~°º`À Hõeã≤ "åã¨∞^Õ=âß¢ãÎ≤ ^Œ`HˆÎ« „∆ `«=ÚÅ∞ ^Œi≈ã¨∂Î QÆOQÍMË_£ KÕ~∞° H˘<åfl~°∞. JHõ¯_» XHõ<å\˜
~å„u ã¨fiÑ¨flOÖ’ ^Œ`«Î™êfiq∞ ^Œ~°≈#q∞zÛ ''<Õ\˜ #∞O_ç <åÅæ=~ÀA# q∂ W^ŒÌix <å ã¨xflkèH˜
KÕ~°∞Û‰õΩO\Ï#∞—— J<åfl~°∞. ã¨<å`«# =~å‚„â◊=∞^èŒ~å‡ÅÜ«∞O^Œ∞ x+ª̈Hõey# âß¢ã≤ÎQÍ~°∞ ''<Õ#∞ ã¨<åºãÖ
ã‘fiHõiOKåÅx z~°HÍÅ HÀiHõ. Hõ#∞Hõ q∂~°∞ P"≥∞#∞ =∂„`«"Õ∞ fã¨∞‰õΩá⁄O_ç—— J<åfl~°∞. P"≥∞‰õΩ
HõÅ~å=zÛ H˘kÌ ~ÀAÅÖ’ =∞~°}ÕzOk. P"≥∞ Hõ~°‡HÍO_»Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz# `«~åfi`« <å\˜ ~å„u
85
^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù QÀqO^Œ™êfiq∞~°∂ÑÖÖ’ HõxÑ≤Oz, âß¢ã‘Î|∞"å ‰õΩ_çK≥qÖ’ „Ñ¨}==∞O„`«=ÚÑ¨^ÕtOz,
x`« º =Ú [Ñ≤ O K« = ∞x, =∞^è Œ ∂ Hõ ~ ° = Ú#∞ =∂„`« " Õ ∞ „QÆ Ç ≤ Ï OK« = ∞x K≥ á êÊ~° ∞ . =∞~° ∞ <å_» ∞
QÀ^•=if~°=Ú#‰õΩ áÈ~Ú ã¨=∞ã¨Î „ÉÏÇ¨Ï‡} ã¨=¸Ç¨Ï=Ú ã¨=∞Hõ=∆ ÚÖ’ „áêÜ«∞tÛ`«HÎ ~õ ‡° ÖÏK«iOKå~°∞.
Z=Ô~<· å Ü≥∂QÆº"≥∞#ÿ ™êfiq∞=zÛ „¿ÑëÈKåÛ~°=Ú KÕ~ÚOz ã¨<åºã¨nHõ∆ W¿ãÎ ÉÏQÆ∞O_»∞#x =∞#=Ú#
`«ÅáÈÜ«∞™êQÍ~°∞. "≥O@<Õ Z=~À Ñ≤ez#@∞¡QÍ QÀ^•=i J=`«e f~°O #∞O_ç JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ XHõ
ã¨<åºã≤=zÛ, P `«O`«∞ [iÑ≤Oz, ã¨<åºã¨nHõ∆<˘ãÿ "≥o§áÈÜ≥∞#∞. ã¨<åºã¨nHõ∆‰õΩ ãÖ|OkèOz
ã¨~°fiq^èŒ∞Å∞ x~°fiiÎOz# `«~åfi`« P ã¨<åºã≤H˜ aèHõ∆~Ú^•Ì=∞x #nf~°=∞O`å "≥kH˜<å PÜ«∞#
Hõ#Ñ¨_»ÖË^Œ∞. P =zÛ#k ^Œ`«Î ™êfiq∞ÜÕ∞#x JO^Œ~°∂ „QÆÇ≤ÏOKå~°∞. `«~åfi`« ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù gix
L[˚~Úh #QÆ~°=∞O^Œe N=∞`ü Ñ¨~°=∞Ç¨ÏOã¨ N <å~åÜ«∞}Ï#O^Œ ã¨~°ã¨fif™êfiq∞ "åi =^ŒÌ
Hõ~°^ŒO_»=Ú „QÆÇ≤ÏOK«=∞x K≥áêÊ~°∞. D ™êfiq∞"å~°∞ Hõ~°O*Ï#QÆ~°OÖ’ [x‡Oz# N
#~°ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fif ™êfiq∞"åi =Oj‰õΩÅ∞. "åik ã¨=∞~°ú ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O. Pq^èŒOQÍ Hõ~°^ŒO_»=Ú#∞
PÜ«∞# #∞Oz ã‘fiHõiOKå~°∞. JÑ¨Ê\˜ #∞O_ç "åã¨∞^Õ=âß¢ã≤Î N=∞`ü Ñ¨~°=∞ Ç¨ÏOã¨ Ñï„"å[HÍKå~°º
NNN "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fif =∞Ç¨Ï~å*òQÍ „Ñ¨ã≤kú K≥O^•~°∞. >ˇOÉË=Oâ◊OÖ’ [x‡OK«_»OKÕ`«
>ˇOÉË™êfiq∞QÍ ‰õÄ_® =º=Ç≤ÏiOÑ¨|_Õ"å~°∞. JÑ¨Ê\˜ #∞O_ç P¿ã`«∞ Ç≤Ï=∂K«Å Ñ¨~º° O`«O =Ú=∂‡~°∞
áê^ŒÜ«∂„`«`À Ñ¨~°º\˜ã¨∂Î, qq^èŒ „áêO`«=ÚÅÖ’ 24 Kå`«∞~å‡ã¨nHõ∆Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. JÑ¨C_»∞
"åi ^•fi~å „Ñ¨Hõ@"≥∞ÿ# J^Œ∞ƒù`« =∞Ç≤Ï=∞, N QÆ∞~°∞K«i„`«, ~Ú`«~° „QÆO^äŒ~°K«#Å∞, É’^èŒÅ∞,
PÜ«∞# ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ J=`å~°=∞x x~åúi™êÎ~Ú.
XHõ™êi =∞Ç¨Ï~å*ò HÍj HÍe#_»Hõ# áÈ=ÙK«∂ ^•i`«Ñ≤Êi. JxflÜ«Ú QÆ∞@ìÅ∞, J_çq.

=∞HÍ=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ Hõ#∞K«∂Ñ¨Ù"Õ∞~°Ö’ „QÍ=∞=Ú Ü≥ÚHõ¯ *Ï_»ÖË^Œ∞. JÑ¨C_»∞ ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù XHõ
É’Ü«∞ÉÏÅ∞_»∞QÍ=zÛ ''h=Ù HÍjH˜ áÈ=ÙK«∞O\˜"å? ^•i <Õ#∞ K«∂Ñ≤OK≥^Œ#∞. <å"≥O@ ~°=Ú‡——
Jx K≥Ñ¨ÊQÍ J`«x"≥O@ "≥à◊√§K«∞O_çi. ^•iÖ’ XHõ QÆ∞@ì ~åQÍ, ^•x<≥H˜¯ kQÆQÍ<Õ XHõ T~°∞
HõxÑ≤OK≥#∞. P ÉÏÅ∞_»∞ PÜ«∞#`À P „QÍ=∞=ÚÖ’ q„â◊q∞Oz, JHõ¯_» #∞O_ç ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ HÍj
áÈ=K«∞Û#x K≥Ñ≤Ê J^Œ$â◊√º_»Ü≥∞º#∞. Z=iÔH·<å P „QÍ=∞=Ú *Ë~°∞@‰õΩ =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ Ñ¨@∞ì#∞
JÖÏO\˜k XHõ\˜#fl~° QÆO@Å∞ HÍÅ=ÚÖ’<Õ =∞Ç¨Ï~å*ò KÕi#@∞¡ `≥Å∞ã¨∞H˘x P „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ∞ Jk
^Œ`«Î bÅ Jx P#OkOKå~°∞. „|Ç¨‡=~°Î=ÚÖ’ Kå`«∞~å‡ã¨=Ú x~°fiÇ≤ÏOK«∞#Ñ¨C_»∞ =∞Ç¨Ï~å*ò
3500 â’¡Hõ=ÚÅ`À |∞∞ˆQfi^Œ=Ú##∞ãïOz ''^Œ`«ÎÑ¨Ù~å}=Ú—— ãÖã¨¯$`«=ÚÖ’ ~°zOzi. XHõ™êi
|^ŒsÜ«∂„`«‰õΩ Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞=ÚÅÖ’ "≥_»∞`«∞O_»QÍ ^•iÖ’ XHõ ÃÑ^ŒÌ =∞OK«∞QÆ_»¤ ^•iHõ_»¤=ÚQÍ
86
Ñ¨_çÜ«ÚO_»∞@KÕ PyáÈ~Úi. P =∞OK«∞QÆ_»¤ÃÑ· #∞O_ç W^ŒÌ~°∞ =º‰õΩÎÅ∞ ky=zÛ W@∞^•iÖË^Œ∞,
KåÖÏ „Ñ¨=∂^Œ=Ú "≥#∞Hõ‰õΩ =∞~°eá⁄=∞‡xi. <å~åÜ«∞}^Œ~°≈#=Ú KÕã¨∞H˘#‰õΩO_® "≥#∞kiˆQ
„Ñ¨ã¨H˜ÎÖË^Œx =∞Ç¨Ï~å*ò K≥Ñ≤Êi. Jk qx"å~°∞ J^Œ$â◊√ºÖˇ·i. g~°∞ Z=Ô~· LO^Œ∞~å Jx =∞Ç¨Ï~å*ò
PÖ’K«# K≥Ü∞« ºQÍ<Õ #~°, <å~åÜ«∞} =∞Ç¨ |∞∞+¨µÅ∞ JÅ¡O`«^∂Œ ~°OÖ’ ^Œ~≈° #q∞zÛ JO`«~åú#"≥∞iÿ .
=∞^èŒº„Ñ¨^ÕâòÖ’x WO_À~ü ^ŒQÆæ~°QÆÅ ¿Ñ\òÖÏ_£ J<Õ „QÍ=∞OÖ’ Kå`«∞~å‡ã¨nHõ∆ =∞Ç¨Ï~å*ò

x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. JHõ¯_» ''^Œ`bÎ« ÖÏ=∞$`«ãO≤ ^è∞Œ =Ù—— J<Õ „QÆO^è=Œ Ú#∞ "≥~Úº FgÅ`À „áêOfÜ«∞ÉèÏ+¨Ö’
~°zOKå~°∞. JHõ¯_» L#flÑ¨C_Õ náê=o =ÚO^Œ∞ =KÕÛ K«`«∞~°ÌtH˜ =ÚO^Œ∞~ÀA ~å„u ã¨fiÑ¨fl=ÚÖ’
^Œ`„Î« Ñ¨É∞íè =Ù HõxÑ≤Oz ''ˆ~Ñ¨Ù <å‰õΩ JÉèºí OQÆ# ™êfl#=Ú HÍ=ÅÜ«Ú#∞—— Jx HÀÔ~#∞. ''<Õ#∞ ã¨<åºã≤x,
"Õ_çh~°∞ ã¨∞QÆO^èŒ „^Œ=º=ÚÅ∞ <Õ#∞ ZHõ¯_» #∞O_ç `ÕQÆÅ#∞. JÉèíºOQÆ# ™êfl#=Ú |^Œ∞Å∞QÍ h=Ù
QÆ`«OÖ’ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ Éèíã¨‡=Ú =∂„`«"Õ∞ Ñ¨ÓÃã^Œ#∞—— Jx =∞Ç¨Ï~å*ò K≥Ñ≤Êi. =∞~°∞<å_»∞ Pq^èŒ=ÚQÍ
Éèíã¨‡=Ú Ñ¨Óã≤ q„QÆÇ¨Ï=Ú#∞ Ñ‘~î°=ÚÃÑ· LOzi. ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù‰õΩ HÀÑ¨=Ú =zÛ #~°‡^•#kÖ’
^•QÆ∞H˘<≥#∞. =∞Ç¨Ï~å*ò aèHõ∆‰õΩáÈ~Ú =zÛ ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù‰õΩ <≥·"Õ^Œºq∞K«∞Û@‰õΩ Ñ¨Ó[QÆkÖ’xH˜ ~åQÍ,
ÃÑ^ŒÌ HõO~î°=Ú`À ''náê=oÑÖ_»∞ÔQ·<å ã¨ˆ~, =∞OQÆà◊™êfl#O KÕ~ÚOK«‰õΩO_® <≥·"Õ^Œº=Ú ÃÑ_ç`Õ,
^•xÔH· <Õ<Õq∞ WHõ¯_» HÍK«∞H˘x ‰õÄ~ÀÛÖË^Œ∞. áÈ~Ú, #kÖ’ ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞—— Jx ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù
K≥Ñ≤Êi. Ñ‘~î°=ÚÃÑ·# q„QÆÇ¨Ï=Ú ÖË^Œ∞. "≥O@<Õ #kf~°=Ú#‰õΩ Ñ¨~°∞QÆ∞#áÈ~Ú "≥^Œ∞‰õΩK«∞O_»QÍ
[Å=Ú#∞O_ç Ñ¨ã≤Ñ≤Å¡"å_ç U_»∞Ñ¨Ù qxÑ≤OK≥#∞. J@∞"≥·Ñ¨Ù K«∂_»QÍ k=º"≥∞ÿ# `Õ[ã¨∞û`À h\˜ÃÑ·
^Œ`«Îq„QÆÇ¨ÏO `ÕeÜ«∂_»∞`«∂ Hõ#|_çOk. =∞Ç¨Ï~å*ò Ñ¨ã≤Ñ≤Å¡"å_çx Z`«∞Î‰õΩ#fl@∞ìQÍ P q„QÆÇ¨Ï=Ú#∞
fã¨∞H˘<åfl~°∞. „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ∞ D q+¨Ü«∞O `≥eã≤ =∞OQÆà◊™êfl#=Ú#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# "Õ_çh~°∞,
ã¨∞QÆO^èŒ„^Œ=º=ÚÅ∞, ÑÖKå=∞$`«=ÚÅ∞ ã¨=∞‰õÄ~°ÛQÍ JO^Œ~°∂ Hõeã≤ P#O^ŒOQÍ Jaè¿+HÕzi.
ã¨<åºã¨∞Öˇ· ‰õÄ_® =∞Ç¨Ï~å*ò ã¨QÆ∞}Àáêã¨# (q„QÆÇ¨~å^èŒ#) KÕÜ«Ú@ QÆ∞iOz „QÍ=∞ã¨∞ÎÅ∞ J_çyi.
^•xH˜ =∞Ç¨Ï~å*ò ''„Ñü=∞#∞A_»∞ ã¨Q∞Æ }Àáêã¨# `«ÑÊ¨ Hõ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. âß„ã¨=Î ÚÅ∞ ã¨Q∞Æ }Àáêã¨#
KÕÜ∞« =Öˇ#x âßã≤OK«∞K«∞#flq. ~å[âßã¨#=ÚÅ =Öˇ D âß„ã¨Î xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ áê\Õz f~°=ÅÜ«Ú#∞.
XHõ =∞Ç¨Ï~åA ~å["≥·Éèí==Ú HÍ^Œx ™ê=∂#∞ºx=Öˇ #∞#flKÀ Uq∞ Q“~°==Ú. J^Õq^èŒOQÍ
~å*Ïkè~åA Ü≥∂y ~å*ˇ#· ^Œ`„Î« Ñ¨É∞íè =Ù#∞ ã¨Q∞Æ }Àáêã¨# q^è•#=Ú`À JiÛOÑ¨Háõ È~Ú#KÀ, PÜ«∞#
=∞Ç¨`«‡º=Ú#∞ =∞#"≥∞@∞¡ QÆ∞iÎOz#@∞¡? ã¨QÆ∞}Àáêã¨# KÕÜ«∞‰õΩO_® x~°∞æ}Àáêã¨# ™ê÷~ÚH˜
=∂#=Ù_»∞ áÈÖË_»∞. „|Ç¨Ï‡™êH∆Í`å¯~°=Ú á⁄O^ŒÖË_»∞.—— Jx ã¨QÆ∞}Àáêã¨# „áêâ◊ã¨Îº=Ú q=iOzi.
87
yi<å~ü Ñ¨~°fi`«=ÚÃÑ· #∞#fl ^Œ`«Îáê^Œ∞HõÅ∞ ^Œi≈Oz# `«~åfi`« „Ñ¨ÉèÏã¨ f~°÷=Ú#‰õΩ =∞Ç¨Ï~å*ò
=zÛi. JHõ¯_» ^Œ`«Î™êfiq∞ P^Õâ◊O "Õ∞~°‰õΩ ''kfi™êÇ¨Ï„ã≤—— QÆ∞~°∞K«i„`«‰õΩ \©Hõ =∂}ˇQÍO"£Ö’ „"åã≤#
ãÖã¨¯$`« =¸Å „Ñü ^ŒQÆæ~° ÖËHõáÈ~Ú<å, `˘q∞‡k J^è•ºÜ«∞=ÚÅ∞ „"åã≤i. `«~åfi`« ^•fi~°HõÖ’
L#flÑ¨C_»∞ q∞ye# Ñ¨^Œ∞<åÅ∞QÆ∞ J^è•ºÜ«∞=ÚÅ∞ Ñ¨ÓiÎKÕã≤i. ãÖã¨¯$`«=¸Å „Ñü ^ŒQÆæ~° ÖË‰õΩ<åfl
^•xH˜ \©Hõ „"åÜ«∞_»O <å=Å¡ [iy#k HÍ^Œ∞. ^Œ`«Î™êfiq∞ <å^•fi~å „"åã¨∞H˘#fl^Õ Jx =∞Ç¨Ï~å*ò
`≥eÜ«∞*Ëã≤i. =∞Ç¨Ï`üÑ¨Ù~åÖ’ Kå`«∞~å‡ã¨nHõ∆ x~°fiÇ≤ÏOz#Ñ¨C_»∞ ^Œ`«ÎÑ¨Ù~å}OÖ’x Hõ^èŒÅhfl
ãÖ„QÆÇÏ≤ Oz ''^Œ`=Î« ∞Ç¨Ï`«‡º=Ú—— J<Õ „QÆO^è=Œ Ú „áêOfÜ«∞ÉèÏ+¨Ö’ „"åã≤i. JÑ¨C_Õ ''„uâ◊uQÆ∞~°∞K«i„`«——
J<Õ =¸_»∞=O^ŒÅ â’¡Hõ=ÚÅ∞ QÆÅ ãÖã¨¯$`« HÍ=º=Ú ~°zOzi.
=∞Ç¨Ï~å*ò „|Ç¨Ï‡=~°Î=ÚÖ’ L#flÑ¨C_»∞ QÍfieÜ«∞~ü #∞Oz =zÛ# âß„ã≤Î J<Õ ÑÖ_ç`«∞_»∞

''ã¨<åº™ê„â◊=∞=ÚÖ’ LO_ç =¸iÎÑ¨Ó[ KÕÜ«∞=K«Ûx U âß„ã¨Î=ÚÖ’ #∞#flk?—— Jx „Ñ¨tflOK≥#∞.
^•xH˜ ã¨=∂^è•#OQÍ =∞Ç¨Ï~å*ò ''JÖÏQÆx âß„ã¨Î=ÚÖ’ ÖË^Œ∞. HÍx, D ^Œ`«Î =¸iÎÜÕ∞ ##∞fl
=^Œ∞Å∞@ ÖË^Œ∞.—— Jx K≥Ñ≤Êi. P ÑÖ_ç`«∞_»∞ P q+¨Ü«∞=Ú #=∞‡Hõ ''g∞ˆ~ P=¸iÎx =keÃÑ@∞ì_»∞.
JO`ÕKåÅ∞—— Jx K≥ÑÊ¨ QÍ, ã¨~ˆ , J@∞ÖË KÕÃã^Œ#x JOwHõiOzi. =∞~°∞<å_»∞ QÆOQÍ#kÖ’ =∞Ç¨Ï~å*ò
™êfl#O KÕã≤ P ^Œ`«Î=¸iÎx QÆOQÍ#kÖ’ =ke"Õã≤ f~°=Ú#‰õΩ KÕÔ~#∞. JO`Õ QÆOQÍ~°Ê}O KÕã≤#
P ÉÁ@#"ÕÅ∞ „Ñ¨=∂}=ÚÖ’ #∞#fl ^Œ`=Î« ¸iÎ, =∞Ç¨Ï~å*ò =ÚO^Œ∞ =zÛ xÅ|_≥#∞. Wk „Ñ¨`º« Hõ=∆ ÚQÍ
K«∂z# P QÍfieÜ«∞~ü ÑÖ_ç`«∞#‰õΩ x~°∞æ}Àáêã¨#ÜÕ∞ „âı+¨ì"≥∞ÿ#^Œ<Õ JÇ¨ÏOHÍ~°O `˘Åy,
ã¨QÆ∞}Àáêã¨#Ö’ ÉèíH˜Î ˆ~ÔHuÎOk. Ü≥∂QÆ<å^èŒ∞_≥·#Ñ¨Ê\˜H˜ ^Œ`«Î™êfiq∞ ã¨QÆ∞}Àáêã¨##∞ P"≥∂kOz
KÕ~ÚOK«∞‰õΩO@∞<åfl~°x J~°ú"≥∞ÿOk.
¿Ñ¡QÆ∞ "åºkè`À =∞~°}ÕK«É’`«∞<åfl=x JáêÊxy_ôHõ~ü J<Õ Hõ~å‚@Hõ „ÉÏÇ¨Ï‡} Éèí‰õΩÎx`À

=∞Ç¨Ï~å*ò J<åfl~°∞. H˘xfl~ÀAÅÖ’ PÜ«∞# K≥ÑÊ≤ #>Ë¡ ¿ÑQ¡ ∞Æ ™ÈH˜ =∞$`«∞ºÅHõ} ∆ =ÚÅ∞ QÀK«iOKå~Ú.
J`«xH˜ ã¨<åºãÖ ã‘fiHõiOKåÅ<Õ HÀiHõ |ÅOQÍ LO_»@O KÕ`« =∞Ç¨Ï~å*òH˜ `≥eÜ«∞*Ëâß_»∞.
Hõ~°∞}Ïã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖˇ·# =∞Ç¨Ï~å*ò J`«xH˜ P`«∞~° ã¨<åºã¨=Ú WÑ≤ÊOz, Ñ¨^•‡ã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞ÛO_»Éˇ\˜ì,
„¿ÑëÈKåÛ~°=Ú KÕ~ÚOz, =¸_»∞Ñ¨~åºÜ«∞=ÚÅ∞ n~°…=ÚQÍ FOHÍ~°=Ú KÕ~ÚOK«∞K«∞O_»QÍ J`«_»∞
„áê}=Ú q_çK#≥ ∞. =∞Ç¨Ü≥∂QÆ∞Å‰õΩ =∂„`«"∞Õ ã≤kOú KÕ W@∞=O\˜ =∞~°}=Ú#∞ „Ñ¨™êkOK«QÅÆ QÆ_O»
^Œ`«Îã¨fi~°∂Ñ¨ÙÅ∞ ã¨=∞~°úã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞Ü≥ÿ∞# >ˇOÉË™êfiq∞ ÖÏO\˜"åiˆH ™ê^èŒº=Ú! `«~åfi`« =∞Ç¨Ï~å*ò‰õΩ
‰õÄ_® ¿Ñ¡QÆ∞"åºkè ™ÈHÕk. J~Ú<å ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù, J^Õã¨=∞Ü«∞OÖ’ P~°∞"ÕÅ U_»∞=O^ŒÅ Ü«∂Éèˇ·
88
â’¡Hõ=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# ã¨=∞â’¡H˜ QÆ∞~°∞K«i„`«#∞ ãÖã¨¯ $`«=ÚÖ’ ~°zOK«=∞x P^ÕtOzi. J@∞=O\˜
ã≤÷uÖ’ ‰õÄ_® ^Œ`«Î„Ñ¨™êk`« k=ºâ◊H˜Î`À =∞Ç¨Ï~å*ò P Ñ¨q„`« „QÆO^èŒ=Ú#∞ Ñ¨ÓiÎ KÕã≤i.
"å_ôÖ’ =∞HÍ=Ú Ñ¨ÓiÎÜ∞ÿ≥ # `«~åfi`« L`«~Î k° â◊QÍ =∞Ç¨Ï~å*ò „Ñ¨Ü∂« }O ™êyã¨∂Î QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O
=ã¨∂Î ^•iÖ’ Hõ=∞ÖÏÑ¨Ó~üÖ’ q_çk KÕâß~°∞. <å\˜~å„u ã¨fiÑ¨flOÖ’ XHõ P*Ï#∞ÉÏÇ¨ï_≥·#
=∞Ç¨Ñ¨Ù~°∞+¨µ_»∞ Hõ#Ñ¨_ç ''^Õâ◊=∞O`å g∞~°∂ Ñ¨~°º\˜ã¨∞Î<åfl~°∞. Hõq`«fi=Ú K≥Ñ¨CK«∞<åfl~°∞. "Õ∞=∞O>Ë
ÖˇHõ¯ÖË‰õΩ#flk—— J<åfl~°∞. =∞Ç¨Ï~å*ò P =∞Ç¨Ñ¨Ù~°∞+¨µ_≥=~°x ^Œ`«Î™êfiq∞x „áêi÷OK«QÍ, ^Œ`«Î™êfiq∞
''`≥eÜ«∞^•? PÜ«∞# JHõ¯ÖòHÀ@ ™êfiq∞ h=Ù `«#^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ ~å=ÅÜ«Ú#x, `«# K«i„`« h=Ù HÍ=º=ÚQÍ
„"åÜ«∞=Öˇ#xÜ«Ú PÜ«∞#‰õΩ HÀiHõQÍÜ«Ú#fl@∞¡ HõxÑ≤OK«∞K«∞#flk—— Jx K≥Ñ≤Êi. P =∂@Å∞ qx,
=∞Ç¨Ï~å*ò, D lÇ¨Ïfi#∞ ^Œ`«Îáê^•~°qO^Œ=ÚÅˆH JOH˜`«=ÚKÕã≤ux. „Ñ¨Éèí∞=ÙÖˇ·# g∞~°∞ PÜ«∞#
=∞Ç¨Ï`«‡º=Ú `≥eÑ≤ P*Ï˝Ñ≤Oz#KÀ HÍ=º=Ú „"åÜ«∞QÆÅ#∞—— Jx ["åazÛi. Hõ=∞ÖÏÑ¨Ó~ü#∞O_ç
ÑÖ_»i"≥o§, JHõ¯_» #∞O_ç QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O "≥àÏ§Åx "≥Ú^Œ@ =∞Ç¨Ï~å*ò J#∞‰õΩ<åfl~°∞. HÍx ^Œ`™Î« êfiq∞
JHõ ¯ Öò HÀ@ g∞^Œ ∞ QÍ QÍ}∞QÍÑ¨ Ó ~ü "≥ à ◊ § =∞x, QÍ}∞QÍÑ¨ Ù ~° O Ö’ áê^Œ ∞ Hõ Å ∞ ^Œ i ≈Oz
=¸_»∞~ÀAÅ∞O_»=∞x, ''QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°OÖ’ `«∞HÍ~å"£∞ J<Õ ^Œ`«ÎÉèí‰õΩÎ_»∞, ^Œ`«Î™êfiq∞ Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨`«ºHõ∆
^Œ~≈° #O HÍ=ÅÜ«Ú#x =¸_»∞ ãÖ=`«û~°=ÚÅ∞QÍ Hˆ =Å=Ú Ñ¶Å¨ Ç¨~°=Ú uO@∂ Z^Œ∞~°∞K«∂ã¨∞<Î åfl_»∞.
J`«xH˜ <Õ#∞ h~°∂Ñ¨=Ú# ^Œ~≈° #g∞Ü«∞^ŒÅzux. Hõ#∞Hõ QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°=Ú á⁄=Ú‡—— Jx P*Ï˝ÑO≤ zi.
QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O "≥_»∞`«∞O>Ë ^•iÖ’ Ju™ê~° "åºkè =∞Ç¨Ï~å*òH˜ ™ÈHÕk. J~Ú<å ÖˇHõ¯KÕÜ«∞‰õΩO_®
JHõ¯Öò HÀ@Ö’ ™êfiq∞ ã¨=∞~°∞÷Å („Ñ¨`«ºHõ∆) ^Œ~°≈#O KÕã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. `«~åfi`« ¿+QÍO x"åã≤Ü≥ÿ∞#
ãÖ`ü QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*òx ‰õÄ_® N >ˇOÉË™êfiq∞ ^Œi≈OKå~°∞. P q=~°O N QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò
K«i„`«Ö’ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞|_çOk. QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O KÕ~°∞‰õΩx =∞Ç¨Ï~å*ò =∞~î°OÖ’ x~°∞æ}áê^Œ∞HõÅ#∞
^Œi≈OKå~°∞ HÍx ^Œ`™Î« êfiq∞ ^Œ~≈° #q∞=fiÖË^∞Œ . =∞Ç¨Ï~å*ò áêÑ¨q<åâ◊# f~°=÷ Ú#‰õΩ "≥o§ ^Œ`^Î« ~Œ ≈° #=Ú
HÍÖË^Œx cè+≤‡Oz =¸_»∞ ~ÀAÅHõ¯_Õ L<åfl~°∞. ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù "å}˜ ''h‰õΩ ãÖQÆ=∞OÖ’
<å^Œ~°≈#=∞=Ù`«∞Ok—— Jx qxÑ≤OzOk. ãÖQÆ=∞=Ú#‰õΩ áÈQÍ JHõ¯_» ^Œ`«Î™êfiq∞ ^Œ~°≈#"≥∞ÿOk.
=∞Ç¨Ï~å*ò ''g∞~°∞ Ö’QÆ_» QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O =∞~î°OÖ’ ZÑ¨C_»∂ LO\Ï#x "åQÍÌ#=Ú KÕã≤Ü«Ú<åfl~°∞
Hõ^• (J#QÍ #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiuQÍ L#flÑ¨C_»∞) =∞i JHõ¯_» <å‰õΩ ^Œ~°≈#"≥∞O^Œ∞H˜=fiÖË^Œ∞—— Jx
^Œ`«Î™êfiq∞#_çyi. JO^Œ∞‰õΩ ^Œ`«Î™êfiq∞ ''=∞~î°OÖ’ J<åKå~°=Ú „Ñ¨|e#O^Œ∞# <Õ#K«Û@ LO_»ÖËHõ
WHõ¯_» ãÖQÆ=∞OÖ’ LO@∞<åfl#∞—— Jx ["åazÛi. ^Œ`«Î™êfiq∞ P^ÕtOz# q^èŒOQÍ `«∞HÍ~åO
J<Õ Éè‰í Ωõ xÎ H˜ ^Œ~≈° #q∞zÛ ã¨~fi° ÉÏ^è• x"å~°H"õ ∞≥ #ÿ J+¨Hì =õ Ú<˘Hõ^•xx „"åã≤ ~ÚzÛ J#∞„QÆÇÏ≤ Ozi.
89
QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O=KÕÛ^•iÖ’ Hõ$ëê‚#n=∂`« ^Œ~≈° #q∞zÛ PÜ«∞#KÕ`« ™ÈÎ„`«=Ú KÕÜ∞« |_ç P#OkOKåÅx
HÀÔ~#∞. ^Œ`„Î« ¿Ñ~°}`À ''Hõ$ëê‚ÅÇ¨Ïi—— ¿Ñ~°∞`À Pâ◊√=ÙQÍ 51 â’¡H=õ ÚÅ`À ™ÈÎ„`«=ÚKÕÃã#∞. JO`«¿ãÑ¨Ù
Hõ$ëê‚=∂`« „Ñ¨`«ºHõ∆=ÚQÍ PÜ«∞# =ÚO^Œ∞ xÅ|_ç qx ãÖ`«$Ñ≤Î K≥Ok J^Œ$â◊º=∞Ü≥∞º#∞.
#sû J<Õ „QÍ=∞OÖ’ 15= Kå`«∞~å‡ã¨ nHõ∆ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞. „Ñ¨=K«#=Ú, „Ñ¨™ê^Œ q`«~°}=Ú
[~°∞QÆ∞ „Ñ¨^âÕ O◊ ÉèHí Îõ [#∞Å`À „H˜H¯˜ iáÈÜÕ∞k. =∞Ç¨~å*ò ^Œ~≈° #O Hõ+=ì̈ ∞ÜÕ∞ºk. JÑ¨C_»∞ =∞Ç¨Ï~å*ò
Éèí‰õΩÎÅ ™œHõ~°º=Ú H˘é‰õΩ Ô~O_»∞ â◊s~°=ÚÅ∞ ^èŒiOz XHõ â◊s~°=Ú`À „áêOQÆ}=ÚÖ’Ñ¨Å,
=∞~Àâ◊s~°O`À |Ü«∞@ Jâ◊fi^Œú=$Hõ∆=Ú „HÕ^Œ ‰õÄ~°∞Ûx ^Œ~°≈#=∞#∞„QÆÇ≤ÏOKå~°∞. Ö’Ñ¨Å ^Œ~°≈#O
KÕã¨∞H˘x=zÛ# "å~°∞ |Ü«∞@ ‰õÄ_® =∞Ç¨Ï~å*ò ‰õÄ~°∞Ûx LO_»@O K«∂z Pâ◊Û~°ºáÈ~Úi. D
T~°∞Ö’<Õ XHõ¢ã‘Î #nf~°OÖ’ XHõ™êi =∞Ç¨Ï~å*ò X_çÖ’ P~°∞<≥ÅÅ =Ü«∞ã¨∞û D_»∞QÆÅ Ñ≤Å¡"å_»∞
Z_»=∞ KÕ~Ú ÉÁ@#„"ÕÅ∞ <À\˜Ö’ p‰õΩ`«∂ P#O^ŒO`À ˆHiO`«Å∞ H˘_»∞`«∂ LO_»∞@ K«∂zOk.
`«~åfi`« PÜ«∞# P ¢ã‘Î`À ''h=Ù KåÖÏ Ñ¨Ù}Ïº`«∞‡~åÅ=Ù ^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=Ù#∞ Hõ#∞flÖÏ~å ^Œi≈Ozuq——
J<åfl~°∞. XHõ™êi #~°™ÈÉÏ"å_çÖ’ Ñ¨Å¡H© ¿ã= [~°∞QÆ∞K«∞O_»QÍ [#∞Å „`ÀÑ≤_çH˜ L`«û==¸iÎ
XHõÑ¨Ó*Ïi KÕuÖ’ #∞O_ç *Ïi „HÕ^ŒÑ¨_≥#∞. Jk JÑ¨â◊‰õΩ#=∞x "å_ôÖ’ U^À ÉèíÜ«∞OHõ~°"≥∞ÿ#
qÑ¨`«∞Î ~åÉ’=ÙK«∞#fl^Œ<Õ ÉèíÜ«∞O`À #sûÖ’ L#fl =∞Ç¨Ï~å*ò ^ŒQÆæ~°‰õΩ XHõ Ñ¨Ó*Ïi"≥o§
Hõ~=Î° º=ÚÑ¨^âÕ O◊ K«=∞x „áêi÷OKå_»∞. JÑ¨C_»∞ =∞Ç¨Ï~å*ò ^Œ`™Î« êfiq∞x ''Ñ¨ÅH¡ Ö© ’#∞Oz q∂Ô~O^Œ∞‰õΩ
*Ïiui?—— Jx „Ñ¨tflOK≥#∞. JO^Œ∞‰õΩ ^Œ`«Î™êfiq∞ HÀÑ¨=Ú`À ''h=Ù U xÜ«∞=∞=ÚÅ∞ qkèOzu"À,
P Ñ¨Ó*Ï~°∞Åq áê\ÕK«∞@ ÖË^∞Œ . JO`Õ HÍ^Œ∞ x#∞fl Hõ$`«ÑÚ¨¶ flÖˇ· xOkOK«∞K«∞<åfl~°∞. <å áê^Œ∞HõÅÃÑ·
x+≤^ŒúÑ¨^•~°÷=ÚÅ#∞ "ÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞. <Õ#∞ "å\˜x ÉèíiOK«ÖË‰õΩO_® L<åfl#∞. WÖÏ [~°∞QÆ‰õΩO_»
K«Hõ¯x =º=ã¨÷<Õ~åÊ@∞ KÕÜ«∞=Öˇ#∞. ZK«Û@ ^èŒ~°‡=º=ã¨÷‰õΩ ÉèíOQÆ=Ú HõÅ∞QÆ∞<À JÑ¨C_»∞ Hõ+¨ì=ÚÅ∞
`«Ñ¨Ê=Ù. "åix h=Ù tH˜∆OK«=Öˇ#∞—— Jx K≥Ñ≤Êi. JÑ¨C_»∞ =∞Ç¨Ï~å*ò "å_ôÑ¨Ó*Ï~°∞Å#∞ =∞Oz
#_»=_ç Hõey LO_»=∞x, Ñ¨Ó*Ïq^èŒ∞Å∞ ã¨„Hõ=∞=ÚQÍ „â◊^ŒúQÍ x~°fiÇ≤ÏOK«=∞x ^Œ`«ÎHõ~°∞}Ï+¨ìHõ=Ú#∞
JÑ¨~å^èŒHõ∆=∂Ñ¨} ÉèÏ==Ú`À ÑïîOK«=∞x K≥Ñ≤ÊÑÖÑ≤Ozi.
Hõ$ëê‚#kÖ’ z#fl nfiÑ¨"≥∞ÿ# ‰õΩ~°∞QÆ_»¤ (‰õΩ~°∞=Ñ¨Ù~°O) Náê^Œ=Å¡Éèí∞Å ˆH∆„`«O. =∞Ç¨Ï~å*ò
JHõ¯_» H˘O`«HÍÅO x=ã≤Ozi. JHõ¯_ç Ñ¨Ó*Ï~°∞Å∞ „ÉÏÇ¨Ï‡}ÏKå~°=ÚÅ∞ ãïQÍ áê\ÕK«#O^Œ∞#
U=yOK«∞H˘x ‰õΩ~°=Ñ¨Ù~°O #∞O_ç "≥_e» áÈ"åÅ#∞‰õΩ<åfl~°∞. JÑ¨C_»∞ Náê^ŒN=Å¡É∞íè Å∞ „|Ç¨Ï‡Kåi
~°∂Ñ¨=ÚÖ’ =∞Ç¨Ï~å*ò ^ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛ ''<å ~°[Hõ Éèí‰õΩÎ_˘Hõ_»∞ D Éèí∂q∞x <å‰õΩ ^è•~å^Œ`«ÎO
90
KÕÃã#∞. D Éèí∂q∞ÃÑ· =K«∞Û ~å|_ç`À<Õ #O^• nÑ¨=Ú, <≥·"Õ^Œº=Ú #_»K«∞K«∞#flq. „^Œ=ºâ◊√kú,
ÉèÏ=â◊√kú Ñ¨Ù+¨¯Å=ÚQÍ #∞#fl WHõ¯_ç aèHõ∆ <å‰õΩ Ñ¨xH˜ =K«∞ÛK«∞O_»QÍ hÔHO^Œ∞‰õΩ Ñ¨xH˜~å^Œ∞. D
[#∞Å PKå~°=ÚÑ¨\˜ìOK«∞H˘#‰õΩO_® aèHõ∆ JOwHõiOK«∞—— Jx K≥Ñ≤Êi. JÑ¨Ê\˜ #∞O_ç P Ñ¨Ó*Ï~°∞Å
~ÚO_»Ö¡ ’ aèHf∆õ ã¨∞H˘xi. ‰õΩ~°∞QÆ_Ö¤» ’x XHõ QÆ∞@ìÖ’QÆÅ QÆ∞Ç¨Ï `«Ñã¨ ∞¨ û‰õΩ J#∞‰õÄÅ=ÚQÍ #∞O_≥#∞.
HÍx JO^Œ∞Ö’ XHõ ã¨~°Ê=Ú x=ã≤OK«∞K«∞O_≥#∞. =∞Ç¨Ï~å*ò P ã¨~°Ê=Ú#∞ P QÆ∞Ç¨Ï#∞ q_çz
"Õ̂~KÀ\˜H˜ "≥à◊§=Åã≤#kQÍ HÀii. JO`« P ã¨~°Ê=Ú ZO`À ™ê^èŒ∞=~°Î#O`À „Ñ¨Hõ¯<Õ L#fl ~åqK≥@∞ì
=^ŒÌ `«# x"åã¨"Õ∞~°Ê~°∞K«∞H˘<≥#∞. =∞Ç¨Ï~å*ò P QÆ∞Ç¨ÏÖ’ `«Ñ¨ã¨∞û KÕÜ«Ú#Ñ¨C_»∞ ~ÀE P ã¨~°Ê=Ú
XHõ™êi =zÛ ^Œ~°≈#=Ú KÕã¨∞H˘x "≥_»∞`«∞O_Õk.
=∞Ç¨Ï~å*ò |~À_® ã¨q∂Ñ¨=ÚÖ’ #~°‡^• #nf~°OÖ’ QÆ~°∞_Õâ◊fi~°=ÚÖ’ x"åã¨=ÚO_çi.
JÑ¨C_˘Hõ™êi =Úã¨ÖÏ‡#∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ =zÛ "åi ÉÏ^èŒÅ∞ K≥Ñ¨CH˘xi. =∞Ç¨Ï~å*ò "åiH˜ H˘xfl
=∞O^Œ∞ÖÁãÿ Ñ¨q„`« Y∞~å<£Ö’x H˘xfl =∞O„`«=ÚÅ#∞ ~ÀE ÑïîOK«=∞x K≥Ñ≤Êi. ~ÀE Y∞~å<£
ÑïîOKÕ P Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ ‰õÄ_® `≥eÜ«∞x =∞O„`«=ÚÅ∞ P „QÆO^äŒ=Ú ^ŒQÆæ~° ÖË‰õΩO_®<Õ =∞Ç¨Ï~å*ò
<À\˜`À LK«ÛùiOz LÑ¨^ÕtOK«_»O`À P =Úã¨ÖÏ‡#∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ q„ÉèÏO`«∞Öˇ·i. QÆ~°∞_Õâ◊fi~°=ÚÖ’
~ÀE ~å„u Éèí[#Ü≥ÿ∞# `«~åfi`« „Ñ¨™ê^Œ qxÜ≥∂QÆ=Ú [~°∞QÆ∞K«∞O_≥#∞. XHõ~ÀA Éèí‰õΩÎÅ∞ KåÖÏ
Z‰õΩ¯==∞Ok =zÛi. =∞Ok~° x~åfiÇ¨Ï‰õΩÖˇ#· ã¨cflãπ‰Ωõ „Ñ¨™ê^Œ=Ú ãïáÈ^Œx J#∞=∂#=Ú HõeQÔ #∞.
ã¨QÆO=∞OkH˜ ÑÖz# `«~åfi`« =∞Ç¨Ï~å*ò P áê„`«Å#∞ `«# =^ŒÌ ÃÑ@ì=∞x, "åiKÕ`«∞Å`À P
áê„`«ÅÃÑ· =¸`«Å∞ fÜ«∞QÍ P áê„`«ÅÖ’ =∞~°Å„Ñ¨™ê^Œ=Ú xO_»∞QÍ LO_≥#∞. =∞Ç¨Ï~å*ò‰õΩ
ã¨=∞iÊOz# ^ŒH˜∆}Åhfl XHõ _»ÉÏƒÖ’"Õã≤ ã¨cflãπ, P„â◊=∞ x~°fiÇ¨Ï}‰õΩ "å_Õ"å_»∞. ~ÀE Ô~O_»∞
=O^ŒÅ∞ ÃÑ·QÍ Éèí‰õΩÎÅ∞ =KÕÛ"å~°∞. XHõ~ÀA P _»ÉÏƒÖ’ =¸_»∞ ~°∂áêÜ«∞ÖË q∞QÆ∞Å∞@ K«∂z#
ã¨cflãπ =∞~°∞~ÀA Y~°∞ÛÅÔH\Ï¡ ãïáÈ=Ù#x zOuOK«∞K«∞O_≥#∞. =∞Ç¨Ï~å*ò ^Õ=Ùx ãÖHõÖÏÊ#∞™ê~°O
Jhfl [~°∞QÆ∞`å~Ú. h=Ù YOQÍ~°∞Ñ¨_»=Åã≤# Ñ¨xÖË^Œx—— K≥áêÊ~°∞. =∞~°∞<å_»∞ Ñ¨@ì}O #∞O_ç
=O@ ã¨~°∞‰õΩÅ∞ ÑÖÑ≤OKÕ ^Œ∞HÍ}^•~°∞_»∞ =zÛ ÃÑ·Hõ=∞_çÔQ#∞. =∞Ç¨Ï~å*ò ã¨cflãπx K«∂z P
ÃÑH· qõ ∞zÛ ÑÖÑ≤OK«=∞<åfl~°∞. ã¨cflãπ P _»ÉÏƒ=¸`« uÜ«∞ºQÍ<Õ ^•x xO_® |OQÍ~°∞ HÍã¨∞Å∞<åfl~Ú.
XHõ™êi QÆOQÍ=∞ã¨ÖË J<Õ „QÍ=∞ ã¨q∂ÑÖÖ’ QÀ^•=i#kÖ’ Z=ih kQÆ=^ŒÌx âßã≤Oz,
=∞Ç¨Ï~å*ò XHõ¯ˆ~ ™êfl#O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. J~Ú<åã¨ˆ~ H˘O`«=∞Ok "åi =∂@ q#‰õΩO_® #kÖ’
kyi. „Ñ¨"åÇ¨Ï"ÕQÆ=Ú#‰õΩ XHõ`«#∞ H˘@∞ì‰õΩ áÈÜ≥∞#∞. J`«xx "≥kH˜Ñ¨@∞ìH˘x X_»∞¤H˜ fã¨∞H˘x
91
=zÛi. HÍx JÑ¨Ê\˜ˆH J`«#∞ =∞~°}ÕK≥#∞. JÑ¨C_»∞ =∞Ç¨Ï~å*ò ''<Õ#∞ K≥Ñ≤Ê# =∂@ q#‰õΩO_®
<å‰õΩ uÑ¨ÊÅ∞ `≥zÛ ÃÑ_»∞`«∞<åfl~°∞—— Jx ÉÏ^èŒÑ¨_ç ^Œ`«∞Îx ã¨‡iOz `«# Hõ=∞O_»ÅOÖ’x h~°∞
â◊==ÚÃÑ· zÅHõiOzi. J`«#∞ "≥O@<Õ ã¨r=Ù_»Ü≥∞º#∞. JHõ¯_ç „Ñ¨[Å∞ q„ÉèÏO`«∞Öˇ· L`«û=O
x~°fiÇ≤ÏOzi.
=∞Ç¨Ï~å*ò áê^ŒÜ«∂„`«Ö’ XHõ™êi <å\˜â◊$OˆQi [QÆ^Œ∞æ~°∞ â◊OHõ~åKå~°∞ºÖˇ·# N
#$ã≤OÇ¨ÏÉèÏ~°f™êfiq∞ "åix ^Œi≈OKå~°∞. Nâ◊OHõ~åKå~°º gi <≥O`«QÍ<À ã¨<å‡xOz, `«=∞ t+¨µºÅ`À
''JÜ«∞OÇ≤Ï ÉèíQÆ"å<£ ™êH∆Í`ü ^Œ`åÎ„`ÕÜ≥∂ ã¨=∞O Ü«∞uó—— J#QÍ DÜ«∞u ™êH∆Í`«∞Î ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_Õ
Jx K≥áêÊ~°∞. DÜ«∞# ^Õâ◊ ãÖKå~°O KÕã∞¨ #Î flÑ¨Ù_»∞ PO„^è^Œ âÕ O◊ Ö’ u~°∞Ñü, NHÍà◊ÇÏ¨ ã≤,Î "≥OHõ@yi,
<≥Å∂¡~∞° , Nâ‹Å· O ãÖ^Œi≈OKå~°∞. =Ú`åºÅÖ’ 1908Ö’ Kå`«∞~å‡ãÖ KÕâß~°∞. `«~∞° "å`« Ç¨ÏOã¨ÅnqH˜
=zÛ ™êQÆ~° ãÖQÆ=∞OÖ’ ™êfl#O KÕâß~°∞. =∞K«bÑ¨@flO g∞^Œ∞QÍ ã¨ÑQÎ¨ À^•=i ^Œi≈OKå~°∞. `«~∞° "å`«
~å[=∞O„_ç qKÕÛã≤ â◊$OˆQi â◊OHõ~°=∞~î°OÖ’ ''ÉèíHõÎ=`«ûÅ∞_»∞—— J#∞¿Ñ~°∞`À 1910Ö’ ^Œ`«Î=¸iÎx
„Ñü+≤Oì Kå~°∞. g~°∞ ~å[=∞O„_çÖ’ =Ù#flÑ¨Ù_»∞ <åO^Õ_£ #∞O_ç Ñ¨ÙO_»sHõ~å=#∞ Éè‰í Ωõ _Î ∞» H˘O`«=∞Ok
¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À =zÛ gifl ^Œi≈OKå_»∞. J`«_»∞ uiy "≥àı§@Ñ¨C_»∞ =∞Ç¨Ï~å*ò J`«x H˘Hõ H˘|ƒi
HÍÜ«∞ WzÛ, ''Wk =∂ #=∞™ê¯~åÅ`À +≤i_ôÖ’=Ù#fl =∂ J#fl QÍÔ~#· N ™ê~ÚÉÏÉÏ‰õΩ ã¨=∞iÊOK«∞,
##∞fl =∞~°∞=Hõ „¿Ñ=∞`À HõxÃÑ\˜ì =ÙO_»=∞#∞, ã¨<åºã¨∞Å"≥∞ÿ# "Õ∞=Ú Z=iH˜ #=∞ã¨¯iOK«=Ú.
HÍx "åi q+¨Ü«∞O "Õ~°∞—— J<åfl~°∞. `«~°∞"å`« ^•iÖ’ Ñ¨ÙO_»sHõ~å=Ù, J`«x q∞„`«∞Å∞ =∞izáÈ~Ú
P HÍÜ«∞#∞ ux"Õâß~°∞. "å~°∞ +≤i_ç KÕ~åHõ, WOHÍ Uq∞ K≥Ñ¨ÊHõ=ÚO^Õ ™ê~ÚÉÏÉÏ "å~°∞ '' <å
™È^Œ~∞° _çzÛ# H˘|ƒiHÍÜ«∞ Uk?—— Jx J_çQÍ~°∞. "å~°∞ [iy#k K≥ÑÊ≤ , "Õ~˘Hõ HÍÜ«∞ W™êÎ=∞<åfl~°∞.
PÜ«∞# ''<å ™È^Œ~°∞_çzÛ# HÍÜ«∞`À =∞ˆ~n ™ê\˜HÍ^Œ∞—— Jx J<åfl~°∞. "≥·kHÍKå~°, xëêìQÆi+¨µì_≥·#
N"åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fif™êfiq∞, =Úã≤¡"£∞ Ñ¶¨H©Ô~·# ™ê~ÚÉÏÉÏ"å~°∞ XHõi<˘Hõ~°∞ ™È^Œ~°∞Å∞QÍ
=º=Ç¨ÏiOK«@O QÆ=∞<å~°›O. `«~°∞"å`« g~°∞ HÍH˜<å_»Ö’ ã¨=Ú„^Œ™êfl#O KÕã≤ Ñ≤~îåÑ¨Ù~°O =KåÛ~°∞.
Ñ≤~îåÑ¨Ù~°OÖ’ [#∞Å∞ Jk Náê^ŒN=Å¡Éèí [#‡™ê÷#O Jx U <å_À =∞iÛáÈ~Úi. g~°∞ Ñ≤~îåÑ¨Ù~°O
=zÛ P q+¨Ü«∞O K≥Ñ≤Ê# `«~åfi`Õ JHõ¯_ç „Ñ¨[Å‰õΩ `≥eã≤Ok. gi ~åHõ`À Ñ≤~îåÑ¨Ù~°O uiy
^Œ`«ÎˆH∆„`«=ÚQÍ „Ñ¨ã≤kÌ K≥OkOk. PO„^èŒ^Õâ◊OÖ’ <Õ_»∞ ^Œ`«Î ÉèíH˜Î ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O qã¨ÎiOK«_®xH˜
N"åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fiu ™êfiq∞ "åi Ñ¨~°º@#ÜÕ∞ HÍ~°}O.
N >ˇOÉË ™êfiq∞"å~°∞ ^Õâ◊=∞O`å Ñ¨~°º\Õz ã¨~Àfi`«¯$+¨ì"≥∞ÿ# ^Œ`«ÎÉèíH˜Îx „QÍ=∞„QÍ=∂#
92
„Ñ¨Kå~°OKÕâß~°∞. J<å~ÀQÆº ÉÏ^èÅŒ ∞, Ñ≤âßK« ÉÏ^èÅŒ ∞, ã¨~Ê° ÉÏ^èÅŒ ∞, DuÉÏ^èÅŒ #∞ ^Œ`=Î« ∞O„`«=ÚÅ∞,
^Œ`«Î „™ÈÎ„`«=ÚÅ∞ JOkOz `˘ÅyOKå~°∞. ^Œ`«ÎÑ¨Ù~å}=Ú, N QÆ∞~°∞K«i„`« qâı+ÖQÍ „Ñ¨Kå~°O
KÕâß~°∞. N #$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fif ™êfiq∞ HÍÅO #∞O_ç ã¨∞=∂~°∞ 400 ãÖ=`«û~°=ÚÅ∞ ˆH=ÅO
=∞Ç¨~åRÉèÏ+¨Ö’ =∂„`«"Õ∞ L#fl N QÆ∞~°∞K«i„`« =∞Ç¨„QÆO^äŒ=Ú#∞ 1903 = ãÖ=`«û~°OÖ’ g~°∞
ãÖã¨¯$`«=ÚÖ’ J#∞"å^Œ=ÚKÕã#≤ `«~åfi`« =∂„`«"∞Õ PO„^èÉŒ Ïè +¨Ö’#∞ W`«~° „áêOfÜ«∞ ÉèÏ+¨ÅÖ’#∞
P „QÆO^èOŒ ÅÉèºí "≥∞Oÿ k. W+¨^ì =Õ `å ÉèHí xÎ˜ „âı+"ì¨ ∞≥ #ÿ QÆ∞~°∞ÉèHí QÎ˜ Í (^≥=· =Ú#∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍ P~åkèOK«_O» )
=∞ÅK«_O» J<Õ qÑ¨"¡ å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ , Kåi„`å`«‡Hõ"∞≥ #ÿ =∂~°∞Ê ''NQÆ∞~°∞K«i„`«—— „QÆO^äOŒ ^•fi~å ™ê^èºŒ "≥∞Oÿ k.
D P^è•ºu‡Hõ q[Ü«∞OÖ’ >ˇOÉË™êfiq∞ "åi áê„`« QÆ}hÜ«∞"≥∞ÿ#k. JO`ÕHÍ^Œ∞ q„QÆÇ¨~å^èŒ#
KåÖÏ áê=∞~°™ê÷~ÚÖ’ KÕ¿ã^Œx „Ñ¨Kå~°O KÕã¨∂Î ^è•º#"Õ∞ KåÖÏ Q˘Ñ¨Ê^Œx J<ÕHõ P^è•ºu‡Hõ ãÖã¨úÅ∞
L^è$Œ `«OQÍ „Ñ¨Kå~°O KÕã∂¨ Î „Ñ¨[Å#∞ PHõi¬ã∞¨ #Î fl D HÍÅOÖ’, ^Œ`åÎ=`å~°OQÍ P~åkèOÑ¨|_»∞`«∂#fl
N "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fif ™êfiq∞ JO`«\˜"åˆ~ U<å_»∞=¸iÎ Ñ¨Ó[ =∂#ÖË^Œx, ^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=Ù
=∂#x=fiÖË^Œ<Õk ^è•º# =∂~åæaè=∂#∞ ™ê^èŒ‰õΩÅO^Œ~°∂ QÆ∞iÎOK«=Åã≤# JOâ◊O.
N >ˇOÉË™êfiq∞"å~°∞ "åi É’^èŒ ™ê~åxfl XHõ™êi D q^èŒOQÍ `≥eÜ«∞KÕâß~°∞.
''=∂#= [#‡ ZuÎ#O^Œ∞‰õΩ =ÚH˜Îx ™êkèOK«∞@ÔH· „Ñ¨Ü«∞uflOK«∞@ =∞# JO^Œi „Ñ¨^äŒ=∞
Hõ~=Î° º=Ú. JO^Œ∞HÔ · =∞#ã¨∞#∞ ã¨∞ã≤~÷ =° Ú KÕã∞¨ H˘#=Öˇ#∞. JO^Œ∞H˘~°HÔ · „|Ç¨Ï‡K«~º° , QÆ$Ç¨Ïã¨,÷ "å#„Ñ¨ã,÷¨
ã¨<åºã¨=ÚÅÖ’ Z=ˆ~ P„â◊=∞OÖ’ Ü«ÚO>Ë ^•xH˜ qÇ≤Ï`«"≥∞ÿ# ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ âß„™êÎ#∞™ê~°=Ú
PK«iOK«=Öˇ#∞. ã¨„^ŒæO^èŒ „â◊=}=Ú, =∞##, xkè, ^è•ºã¨Å∞ x`«º=Ú JÉèÏºã¨=Ú KÕÜ«∞=Öˇ#∞.
JO^Œ∞Ö’ =ÚYº=ÚQÍ „â◊=}=ÚÃÑ· =∞#ã¨∞û xÅ∞Ñ¨=Öˇ#∞. JO^Œ∞=Å# =∞#ã¨∞ûÖ’x
J#~°÷^è•Ü«∞Hõ"≥∞ÿ# Pã¨H˜Î `˘ÅyáÈ=Ù#∞. PÇ¨~°=Ú Ç≤Ï`«=ÚQÍ, q∞`«=ÚQÍ, Ñ¨q„`«=ÚQÍ
ã‘fiHõiOK«∞@=Å# ™êufiHõ„Ñ¨=$uÎ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.=∞# „Ñ¨=$uÎ ™êufiHõ=ÚQÍ#∞#fl^À ÖË^À H˘xfl
ÅHõ∆}=ÚÅ#∞ |\˜ì =∞#"Õ∞ „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û#∞. =∞QÆ"åiÖ’ – ã¨fi^èŒ~°‡=Ú g∞^Œ „â◊^Œú HõÅ∞QÆ∞@,
™êfl# ãÖ^èŒºÅ∞, Ñ¨Ó[, ÑÖK«=∞Ç¨Ü«∞[˝=ÚÅ∞, ã¨HÍÅ=Ú# KÕÜ«Ú@, Jukè ã¨`å¯~°=Ú, QÀ¿ã=,
ÉèíQÆ=`«¯^è•„â◊=}, H©~°Î# Éèí[#ÅÖ’ áêÖÁæ#∞@, JO^Œi`À =∞$^Œ∞=ÙQÍ ãÖÉèÏ+≤OK«∞@, W`«~°∞Å‰õΩ
Hõ+¨ì=Ú, #+¨ì=Ú HõÅ∞QÆ‰õΩO_» "≥∞ÅQÆ∞@, `«e¡ ^ŒO„_»∞Å#∞ ¿ãqOK«∞@ =Ú#flQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞
HõeyÜ«Ú#fl@∞¡ HõxÑ≤Oz#KÀ "åi „Ñ¨=$uÎ ™êufiHõ"≥∞ÿ#^Œx K≥Ñ¨Ê=K«∞Û#∞. WHõ P_»"åiÖ’ –
„Ñ‘u`À J`«Î"åiO\˜Ö’ HÍÑ¨Ù~°=Ú KÕÜ«ÚK«∂, ÃÑ^ŒÌÅ P[˝‰õΩ Ö’|_ç#_»K«∞H˘#∞@, „â◊^Œú`À Ñü¿ã=
93
KÕÜ«Ú@ =Ú#flQÆ∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ Hõey Ü«Ú#fl@∞¡ HõxÑ≤Oz#KÀ "åi „Ñ¨=$uÎ ™êufiHõ"≥∞ÿ#^Œ#∞@‰õΩ
x^Œ~°≈#=Ú. L^Œ~°áÈ+¨}ÔH· "åºáê~°=Ú QÍx, =º=™êÜ«∞=ÚQÍx, L^ÀºQÆ=ÚHÍx, Z=ˆ~=$uÎx
QÍx KÕÑ¨\˜ì###∞, "Õ^Œ qÇ≤Ï`«Hõ~°‡Å∞, QÆ∞~åfi[˝ áêÅ#=Ú Z#fl_»∞ q_»∞=~å^Œ∞. ã¨fiHõ~å‡#∞ëêì#=Ú
=Å# JO`«ó Hõ~°}=Ú Ñïâ◊√^Œú"≥∞ÿ#O`«<Õ Láêã¨#=Ú ã≤÷~°=∞QÆ∞#∞. Láêã¨# ã≤÷~°"≥∞ÿ#O`«<Õ
=∞#âß≈Ou ^˘~°‰õΩ#∞. Pq^èŒOQÍ=∞#ã¨∞û ã≤÷~°Ñ¨_ç „Ñ¨âßO`«"≥∞ÿ#Ñ¨C_»∞ P`«‡*Ï˝#=Ú Hõey
"≥∂Hõ∆ÖÏÉèí=Ú „áêÑ≤ÎOK«∞#∞.——
ÃÑ· q^èŒOQÍ ã¨Ñ¨Î*Ï˝#Éèí∂q∞HõÅ#∞ ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ J~°\ ˜ÑÖ_»∞ Xez KÕuÖ’ ÃÑ\˜ì#O`« `ÕeHõQÍ
Ç¨Ï$^ŒºOQÍ É’kèOzi.
N >ˇOÉË™êfiq∞"å~°∞ =ÚO^Õ ã¨∂zOz# q^èŒOQÍ 1914 = ãÖ=`«û~°=ÚÖ’ Pëê_è»â◊√^Œú

áê_»ºq∞<å_»∞ ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=Ù Z^Œ∞~°∞QÍ ‰õÄ~˘Ûx n~°…„Ñ¨}"ÀKåÛù~°}`À Éè∫uHõ â◊s~°=Ú qãï˚Oz
„|Ç‘Ï‡Éèí∂`«∞Öˇ·<å~°∞. ã¨<åºã¨^èŒ~°‡=Ú##∞ãïOz âß„™ÈÎHõÎq^èŒ∞Å`À "åi â◊s~°=Ú#∞ #~°‡^•=∂`«
QÆ~°ƒù=ÚÖ’ q_çzÃÑ\˜ìi. "å~°∞ ã≤kú á⁄Ok# „Ñ¨^Õâ◊=ÚÖ’ "åi ã¨‡$u =∞Ok~°O (ã¨=∂kè=∞Ok~°O)
xi‡OKå~°∞. Jk |~À_® #∞O_ç 50 "≥∞ÿà◊§ ^Œ∂~°OÖ’ QÆ~°∞_Õâ◊fi~ü J<Õ TiÖ’ L#flk. Jk
^Œ`«ÎQÆ∞~°∞Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ Ñ¨Ù}ºˆH∆„`«"≥∞ÿ "≥Å∞Q˘O^Œ∞K«∞#flk.
FO „^•O N "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fi`≥·º #=∞ó

J=^èŒ∂`« zO`«# N QÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
=ÚYºˆH`„∆ = æ Ú : QÆ∞[~å`üÖ’ #∞#fl |~À_® #∞Oz ''QÆ~∞° _Õâfi◊ ~ü—— 50 H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°=ÚÖ’
« Ú, =∂~°=
L#flk. WK«Û@<Õ ''N "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fiu ™êfiq∞"å~°∞—— ã≤kÌá⁄O^•~°∞.
94
N QÆ*Ï## =∞Ç¨Ï~å*ò
Jk 1878 = ãÖII Ñ¶≤„|=i 23 = `Õk. =∞Ç¨~åRÖ’x ¿+QÍO J<Õ „QÍ=∞OÖ’ XHõ
^è#Œ =O`«∞x WO@ „ÉÏÇ¨Ï‡} ã¨=∂~å^è#Œ [~°∞QÆ∞K«∞#flk. ZOye qã¨àÎ √◊ § ^•i „Ñ¨H¯õ # áêˆ~ã¨∞<Î åfl~°∞.
"≥OHõ\ò, ^•"≥∂^Œ~,ü J<Õ"å~°∞, P P‰õΩÖ’¡ q∞ye# "≥∞`«∞‰õΩÅHÀãÖ KÕi# ‰õΩHõ¯Å =∞^èºŒ kQÆO|~°OQÍ
‰õÄ~˘Ûx "å\˜`Àáê@∞ ZOye"≥∞`«∞‰õΩÅ∞ uO@∞#fl 16 Uà◊§ Ü«Ú=‰õΩ_çfl QÆ=∞xOKå~°∞. P =ºH˜Î
=ÚY=~°Ûã¨∞û K«∂_»QÍ<Õ N ^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ"å~°∞ QÆ∞~˘ÎzÛ J`«xfl Ñ≤ez =∞Oz Éè’[#O ÃÑ\˜ìOKå~°∞.
J`«_»∞ ~°∞zH˜ „áê^è•#º`« x=fiHõ JxflO\˜x HõeÑ≤ H˘OK≥O ux, „Ñ¨Hõ¯#∞#fl =ÚiH˜QÆ∞O@Ö’x
h\˜`À ^•Ç¨ÏO f~°∞Û‰õΩ<åfl_»∞.
J#uHÍÅOÖ’<Õ P Ü«Ú=‰õΩ_Õ ''N QÆ*Ï##=∞Ç¨Ï~å*ò—— QÍ „Ñ¨ã≤kúÔHHÍ¯~°∞. PÜ«∞<≥Ñ¨C_»∂
''QÆ}ü QÆ}ü QÆ}ÏO`ü É’`Õ, QÆ}ü QÆ}ü QÆ}ÏO`ü É’`Õ—— JO@∂ LO_Õ"å~°∞. JO^Œ∞Hõ<Õ PÜ«∞xfl
„Ñ¨[Å∞ QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò Jx Ñ≤eKÕ"å~°∞. x*ÏxH˜ PÜ«∞<≥=~À, ¿Ñ~°∞ T~°∞, ZHõ¯_», ZÑ¨C_»∞
Ñ¨Ù\Ïì~À `≥eã≤# "åÔ~=~°∂ ÖË~°∞.
KåÖÏHÍÅO =~°‰õΩ „Ñ¨[ÖÏÜ«∞xfl Ñ≤zÛ"åx „HÕ^Œ [=∞Hõ\Ïì~°∞. XHõ~ÀA XHõ Ç¨Ïi^•ã¨∞
^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ ™⁄OÑ¨ÙQÍ Éèí[#Å∞ áê_ç `«~°∞"å`« ''Ç¨ÏOã¨w`«—— J<Õ P^è•ºu‡Hõ „QÆO^äŒ=ÚÖ’x
H˘xfl â’¡HÍÅ∞ áê_®_»∞. |Ü«∞@#∞O_ç Z=~À P `«~åfi`« â’¡HÍxfl Ju „âßº=ºOQÍ áê_»_»O qx
JO^Œ~°∞ Pâ◊º~°ºáÈÜ«∂~°∞. Pã¨fi~° LKåÛù~°}‰õΩ ã¨"≥∂‡Ç≤Ï`«∞_≥·# Ç¨Ïi^•ã¨∞ |Ü«∞\˜H˜ =zÛ K«∂_»QÍ
P 'Ñ≤zÛ— QÆ*Ï#<Õ L<åfl_»∞. Ç¨Ïi^•ã¨∞ PÜ«∞xfl Ö’ÑëH˜ ~°=∞‡x PÇ¨fixOK«QÍ ''Ö’Ñ¨Öˇ·`Õ<ÕO,
|Ü«∞>ˇÿ`Õ<ÕO? ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ ã¨~°fi"åºÑ¨‰õΩ_»x WÑ¨C_ÕQÍ â’¡HõO K«k"å=Ù?—— J#fl QÆ*Ï#<£ =∂@Å∞
Ç¨Ïi^•ã¨∞Ö’ =∞Oz Ñï=~°Î# fã¨∞‰õΩ=zÛOk. JÑ¨Ê\˜#∞O_ç J`«_»∞ ^èŒ#OÃÑ· Pâ◊`À HÍHõ
ÉèíQÆ=O`«∞xÃÑ· „¿Ñ=∞`À Ç¨ÏiHõ^äŒÅ∞ K≥¿ÑÊ"å_»∞.
ZO_»Å∞=∞O_»∞`«∞#fl '"Õ∞— <≥ÅÖ’ NQÆ*Ï#<£ ~À_»¡=∞‡@ u~°∞QÆ∞`«∂ ÉèÏã¨¯~ü J<Õ ^èŒ#=O`«∞x
^•Ç¨ÏOQÍLO^Œx, „`åQÆ\ÏxH˜ =∞Ozhà◊√§ J_çQÍ_»∞. ÉèÏã¨¯~ü ''uO_çHÀãÖ W`«~°∞ÅÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç
™È=∞iQÍ uiˆQ hÖÏO\˜"å_çH˜ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_»O =∞Ç¨áêÑÖ. hà◊√¡ WOÔHHõ¯_»<åfl J_»∞QÆ∞ á¶È——
Jx Hõã≤~å_»∞. NQÆ*Ï#<£ Uq∞ =∂\Ï¡_»Hõ „Ñ¨Hõ¯<ÕL#fl ÉÏqÖ’ K«∂_»QÍ Jk ZO_çáÈ~Ú LOk.
Jk K«∂z ÉèÏã¨¯~ü ''=¸~°∞ö_®! hÔHHõ¯_® h~°∞ ^˘~°Hõ^Œ∞—— J<åfl_»∞. N QÆ*Ï#<£ =∞ø#OQÍ PÉÏq
95
=^ŒÌ ‰õÄ~˘Ûx, f„= ^è•º#=ÚÖ’ =Úxy# HÍ¿ãÑ¨\’¡ ÉÏq JOK«∞Å^•HÍ h~°∞ xO_çOk. ÉèÏã¨¯~ü
Pâ◊Û~°ºÑ¨_,ç `«# =¸~°`ö åfixH˜ Hõq∆ ∞OK«=∞x „áêi÷Oz, `«# rq`åxfl PÜ«∞# ¿ã=ˆH qxÜ≥∂yOKåÅx
xâ◊Û~ÚOK«∞H˘<åfl_»∞. ¿+QÍOÖ’ "≥OHõ\ò J<Õ Éèí‰õΩÎ_»∞ `«# `À@Ö’ U~åÊ@∞KÕã≤# ã¨`«ûOQÍxH˜, N
QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò#∞ Éèí‰õΩÎÅ`À ã¨Ç¨ PÇ¨fixOKå~°∞. JO^Œ~°∂ ã¨=∂"Õâ◊=∞Ü«∂ºHõ "≥ÚHõ¯*Á#flÅ∞
HÍÅÛ\ÏxH˜ =∞O@"Õâß~°∞. ÃÑ·H˜ ÖËz# =∞O@ K≥@∞ìH˘=∞‡‰õΩ „"ÕÖÏ_»∞`«∞#fl `Õ<≥ `«∞@ìÖ’x DQÆefl
Hõ^ŒÅÛ_»O`À `Õ<≥\©QÆÅ∞ Éèí‰õΩÎefl ‰õΩ@ì™êˆQãïH˜ "å~°O`å K≥ÖÏ¡ K≥^Œ∞~°∞QÍ ÑïÔQ`åÎ~°∞. N QÆ*Ï#<£
=∞Ç¨Ï~å*ò =∂„`«O `≥<≥\©QÆÅ∞ `«=∞x Hõã≤f~å ‰õΩ_»∞`«∂ LO>Ë, Hõ^ŒÅ‰õΩO_® ‰õÄ~ÀÛ=_»O K«∂z,
"≥OHõ\ò, ^Œ∞óYO`À K«eOzáÈ~Ú PÜ«∞# =^Œ‰Ì Ωõ ÑïQÔ `«∞HÎ ˘KåÛ_»∞. =∞ø#OQÍ N QÆ*Ï#<£=∞Ç¨Ï~å*ò
WzÛ# P[˝ áê\˜ã¨∞Î<åflÜ«∂ J#fl@∞¡ `Õ<≥\©QÆÅ∞ "≥o§áÈÜ«∂~Ú. "åzáÈ~Ú# ™êfiq∞ â◊s~åxÔHxfl
=∞O^Œ∞Å∞ Ñ¨Óã≤<å Ñ¶ë`«OÖË^Œ∞. z=iH˜ ™êfiq∞ XHõ q^èŒ"≥∞ÿ# Ü≥∂QÍã¨#OÖ’ ‰õÄ~ÀÛ=_»O`À
PÜ«∞# â◊s~°=∞O`«\Ï „QÆ∞K«∞ÛH˘xáÈ~Ú# =Úà◊§hfl [Å[ÖÏ~åeáÈ~Ú â◊s~°O Ü«∞^è•Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ
`«Ü«∂Ô~·Ok. JÑ¨C_»∞ Éèí‰õΩÎÖÏÜ«∞# =^ŒÌ KÕi HÍeÛ# "≥ÚHõ¯*Á#flÅ#∞ `«$Ñ≤ÎQÍ u<åfl~°∞.
XHõ™êi QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò "≥OHõ\ò`À zeO "≥eyOK«∞ HÀ_®xH˜ xÑ¨C `≥=∞‡<åfl~°∞. JHõ¯_»
xÑ¨CÖË#O^Œ∞# ^ŒQÆæ~À¡ QÆÅ Hõ=∞‡ix H˘eq∞Ö’x xÑ¨C W=fi=∞<åfl_»∞ "≥OHõ\ò. P xÑ¨C QÆ*Ï#<£
=∞Ç¨Ï~å*ò HÀã¨=∞x `≥eã≤, P Hõ=∞‡i N QÆ*Ï#<£ ã¨=∂*ÏxH˜ ÉèÏ~°=∞x , PÜ«∞# =Å¡ U
LÑ¨Ü≥∂QÆO ÖË^Œx xOkã¨∂Î, xÑ¨ÙC W=fix~åHõiOKå_»∞. N QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò "≥OHõ\òx Ñ≤ez,
HÍe# JyæÑ¨ÙÅ¡<˘Hõ^•xfl `«# zÅ∞OÃÑ· LOK«=∞<åfl~°∞. J`«_»ÖÏ KÕÜ«∞QÍ NQÆ*Ï#<£=∞Ç¨Ï~å*ò
zÅ∞O Ñ‘ÅÛQÍ, JyæÑÙ¨ Å¡ #∞O_ç, zÅ∞O #∞O_ç á⁄QÆ~å™êyOk. P ~À*Ë P Hõ=∞‡i `«# |O^è∞Œ =ÙÅ‰õΩ
qO^Œ∞KÕÜ∞« QÍ =_çO¤ z# Ñ¨^•~åúÅ∞ ‰õΩà◊√§ HõOÑ¨Ù =KåÛ~Ú. |O^è∞Œ =ÙÅ∞ Hõ=∞‡ix xOkOz Éè’[#O
KÕÜ«∞Hõ<Õ HÀÑÖQÍ "≥o§áÈÜ«∂~°∞. =∞Ç¨`«∞‡_≥·# QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*òÑ¨@¡ `«# =¸~°ö „Ñ¨=~°Î<Õ WÖÏ
[~°Q_Æ ®xH˜ HÍ~°}=∞x `«Åz# Hõ=∞‡i PÜ«∞# ã¨xflkèH˜ KÕi Hõ=∆ ∂Ñ¨} HÀ~å_»∞. N QÆ*Ï##=∞Ç¨Ï~å*ò
K≥_»∞"åã¨# "Õã¨∞Î#fl P Ñ¨^•~åúÅ#∞ `≥Ñ≤ÊOz "å\˜ˆHã≤ HÍ¿ãÑ¨Ù K«∂_»QÍ<Õ J=xfl Ñ¶¨Ú=∞ Ñ¶¨Ú=∞ÖÏ_Õ
ã¨∞"åã¨#Å∞ "≥^Œ[ÖÏ¡~Ú. Hõ=∞‡i "å\˜x fã¨∞H˘x"≥o§ =∞~°ÖÏ qO^Œ∞KÕÜ«∞QÍ Ju^èŒ∞Å∞ `«$Ñ≤ÎQÍ
Éè’OKÕã≤ N QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò =∞Ç≤Ï=∞#∞ H˘xÜ«∂_®~°∞.
XHõ ~ÀA# QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò XHõ PÅÜ«∞OÖ’ Hõà◊√§=¸ã¨∞‰õΩx xâ◊ÛÅOQÍ ‰õÄ~˘Û<åfl~°∞.

P Ti áê\˜Öò H˘_»∞‰õΩÅ∞ L`«ÎHÀu=¸Hõ, N QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò ^è•º<åxfl ÉèíQÆflO KÕÜ«∞_®xH˜
96
Z<Àfl „Ñ¨Ü«∞`åflÅ∞ KÕã≤ qã≤yáÈÜ«∂~°∞. z=iH˜ „Ñ¨Hõ¯ á⁄ÅOÖ’x K≥é‰õΩ QÆ_»Å`À "åi â◊H˜ÎH˘kÌ
J~°úQÆO@¿ãÑ¨Ù ÉÏ^Œ™êQÍ~°∞. N QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò K«eOK«ÖË^Œ∞. #QÆflOQÍL#fl PÜ«∞# â◊s~°OÃÑ·
^≥|ƒÅ QÆ∞~°∞Î ÖË~°Ê_»HõáÈ=_»O`À P Ñ≤Å¡Å∞ ÉèíÜ«∞Ñ¨_ç q#Ü«∞OQÍ "åiH˜ „Ñ¨}q∞ÖÏ¡~°∞. PÜ«∞#
"≥∞Å¡QÍ Hõà◊√§ `≥~°z, "≥∞`«Îxã¨fi~°O`À ''JÉÏƒ~ÚÅ∂! g∞~°∞ ÉÏQÍ JÅã≤áÈÜ«∂~°∞. LO_»O_ç Wk
fã¨∞HÀO_ç—— JO@∂ K≥é∞‰õΩQÆ_»Å#∞ KÕ`ÀÎ Ñ≤O_ç XHõ áê„`« xO_® ~°ãÖ fã≤ „`åQÆ=∞x, P
Ñ≤Å¡ÅH˜KåÛ~°∞. x["≥∞ÿ# PÇ≤ÏOã¨ |Å=O`«∞ÅˆH K≥Å∞¡`«∞Ok. x["≥∞ÿ# „¿Ñ=∞ J#flk â◊„`«∞=ÙÅ#∞
‰õÄ_» P^Œiã¨∞ÎOk.
q~î°Å Éèí‰õΩÎ_≥·# N #~°ã≤OQ∑ J<Õ Q˘Ñ¨Ê ™ê^èŒ∞=Ù f„=Ü≥∂QÆ™ê^èŒ# KÕÜ«∞_®xH˜ P=Ói
Ñïã¨~åÖ’¡x J_»=ÙÅ‰õΩ "≥àÏ¡_∞» . XHõ~ÀA N QÆ*Ï#<£ Ç¨Ï~îå`üQÍ ^Œ~≈° #q∞KåÛ~°∞. Hõà√◊ § =¸ã¨∞‰õΩx
^è•º#OÖ’ L#fl P ™ê^èŒ∞=Ù‰õΩ k=º"≥∞ÿ# HÍOu ^Œ~°≈#"≥∞ÿ Hõà◊√§`≥~°zK«∂_»QÍ ÑÖ_»i q~î°Å∞_Õ
`«#=ÚO^Œ∞ xÅ|_çÜÚ« <åfl_»∞. J`«_∞» q~îÅ° ∞xH˜ ™êëêìOQÆÑ_¨ ç ÖËz K«∂_»QÍ, N QÆ*Ï#<£=∞Ç¨Ï~å*ò
#=Ùfi`«∂ xÅ|_ç HõxÑ≤OKå~°∞. PÜ«∞# P ™ê^èŒ∞=Ù`À ''h‰õΩ Ñ¨Ó~°‚"≥·~åQÆº=∞aƒOk. WHõÃÑ· h~°∞,
|∞~°^Œ JO@Hõ K≥é∞=ÙÖ’ xÅ|_ç LO_Õ `å=∞~° Ñ¨Ù=ÙfiÖÏ rqOK«∞. h‰õΩ *Ï˝#O „Ñ¨™êkOK«\ÏxÔH·
q~î°Å∞_Õ ##∞fl ÑÖÑ≤OKå_»∞ —— J<åfl~°∞.
XHõ™êi N QÆ*Ï#<£ ‰õÄ~°∞Û#fl t"åÅÜ«∂xH˜ H˘~^Œ~∞° ™ê^è∞Œ =ÙÖÁKåÛ~°∞. P ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O
P ™ê^èŒ∞=ÙÖ’¡ ÃÑ^ŒÌ"å_≥·# „|Ç¨Ï‡yi ÉèíQÆ=næ`«Ö’x ™êOMÏºÜ≥∂QÍxfl q=iã¨∂Î â◊s~°O „ÉèÏOu
[#ºO, – ^•x ˆH „áê=ÚYº`« ÖË^Œ<åfl_»∞. Jk q#fl ™êfiq∞ Éèí‰õΩÎÅ∞, ''P^è•ºu‡Hõ™ê^èŒ#‰õΩ â◊s~°O
J`åº=â◊ºHõ"Õ∞. =∞i DÜ«∞xÖÏ JO\Ï_Õq∞\˜?—— Jx `«ÅKå~°∞. WO`«Ö’ „|Ç¨Ï‡yi, N QÆ*Ï#<£
W~°∞=Ù~°∂ ‰õÄ~°∞Û#fl =∞OK«O xÑ¨CJO@∞H˘#QÍ JO^Œ~°∂ ^Œ∂~°OQÍ Ñ¨~°∞ÔQ`åÎ~°∞. „|Ç¨Ï‡yi
Ãã·`«O ÖËz Ñ¨~°∞ÔQ`«ÎÉ’QÍ, =∞O_»∞`«∞#fl =∞OK«OÃÑ· xâ◊ÛÅOQÍ ‰õÄ~˘Ûx Ü«Ú#fl NQÆ*Ï#<£ J`«xx
KÕ~ÚÑ¨\˜ìxeÑ≤ ''â◊s~°O L`«Î„ÉèÏOu, P`«‡ âßâ◊fi`« "≥∞ÿ#k Hõ^•! ZO^Œ∞‰õΩ ÑïÔQ_»`å"£—— J<åfl~°∞.
P ™ê^èŒ∞=Ù ÉèíÜ«∞O`À ''™êfig∞! ™êfi#∞Éèí=OÖ’ ÖËx q+¨Ü«∂xfl QÆ∂iÛ =∂\Ï¡_ç#O^Œ∞‰õΩ ##∞fl
Hõ∆q∞Oz HÍáê_»O_ç—— Jx „|uq∞ÖÏ_»QÍ, N QÆ*Ï#<£ J`«xfl q_çzÃÑ\Ïì~°∞. `å=Ú =∂„`«O
Éèí‰õΩÎÅ∞ ÑïÔQ`«∞ÎH˘zÛ `«=∞#∞ ^•xÃÑ· #∞O_ç `˘ÅyOKÕ=~°‰õÄ, =∞OK«OÃÑ·<Õ L<åfl~°∞. =∞O@ÖÏi#
`«~åfi`« K«∂¿ãÎ, N QÆ*Ï#<£ ‰õÄ~°∞Ûx L#fl ÉèÏQÆO =∂„`«O HÍÅÖË^Œ∞! „|Ç¨Ï‡yi `«# `«Ñ¨C‰õΩ
ã≤QÆ∞æÑ¨_ç, P KÀ@∞ q_çz Z\’ "≥o¡áÈÜ«∂_»∞. „Ñ¨[Å‰õΩ Hõey# J#∞=∂#OÖ’x ã¨`åºxfl N
QÆ*Ï#<£ D q^èŒOQÍ |∞∞A=Ù KÕâß~°∞.
97
N ™ê~ÚÉÏÉÏ, N JHõ¯Öò HÀ@ ™êfiq∞ K«i„`«ÅÖ’ =Öˇ [O`«∞=ÙÅÃÑ· ‰õÄ_® N QÆ*Ï#<£
=∞Ç¨Ï~å*ò k=º`«fi „Ñ¨ÉèÏ==ÚO_Õk. `«H©¡Hõ~ü‰õΩ XHõ á⁄QÆ~°∞É’`«∞ QÆ∞é]=ÚO_Õk. Jk [<åxfl
`«<Õflk, HõéKÕk, ^•x JÑ¨MÏºu ZO`«QÍ "åºÑ≤OzO^ŒO>Ë ^•xfl Jq∞‡<å H˘<Õ"å~°∞ ^˘~°HõÖË^Œ∞.
^•x=Å¡ U LÑ¨Ü≥∂QÆ=ÚÖË^Œ∞. z=iH˜ J`«#∞ qã≤y, ^•xfl N QÆ*Ï#<£ =^ŒÌ‰õΩ `≥ã¨∞ÎO_»QÍ
^•iÖ’ pHõ\˜ Ñ¨_»QÍ W#∞Ñ¨Q˘Å∞ã¨∞Å`À Hõ>Ëìã≤ J`«_»∞ x„kOKå_»∞. J~°÷~å„u Ç¨Ï~îå`üQÍ "≥∞Å‰õΩ=
=zÛ K«∂_»QÍ QÆ∞é]O Q˘Å∞ã¨∞Å∞ `≥OÑ¨ÙH˘x "≥o§ ^Œ∂~°OQÍ XHõKÀ@ xâ◊ÛÅOQÍ xÅ|_ç LOk.
^•x HÍà◊¡ =∞^èŒº# Ñ¨_»∞H˘x x„kã¨∞Î<åfl~°∞, N QÆ*Ï#<£. `≥Å¡"å~°QÍ<Õ QÆ*Ï#<£ ÖËz "≥o§ áÈÜ«∂~°∞.
á⁄QÆ~°∞ `«yæ, ™ê^èŒ∞=ÙQÍ =∂i# QÆ∞é]O `«H©¡Hõ~ü "≥O@ WO\˜H˜ #_çzOk.
#∞H±ÖÏÖò JQÆ~åfiÖò WO\˜Ö’x P=Ù Z=iH˜ ÖÁOQÆHõ á⁄_çKkÕ . ^•#fl`«_∞» #Å∞QÆ∞i ™êÜ«∞O`À
QÆ*Ï#<£=∞=∞~å*ò =^ŒÌ‰õΩ D_»∞ÛH˘x =KåÛ_»∞. N QÆ*Ï#<£ P ^Œ$â◊ºO K«∂z HÀÑÖ`À ''Ñ¨q„`«"≥∞ÿ#
QÀ=∂`«#∞ Q˘Å∞ã¨∞Å`À |Okè™êÎ~å? =ÚO^Œ∞ q_»=O_ç—— Jx QÆkÌOKå~°∞. "å~°∞ q_»=QÍ<Õ P
P=Ù QÆ|QÆÉÏ N QÆ*Ï#<£ =^ŒÌH˘zÛ "åi áê^•ÅÃÑ· `«# `«Å#∞Oz xÅ|_çOk. Pâ◊Û~°ºáÈ~Ú#
JQÆ~åfiÖò P P=Ù#∞ N QÆ*Ï#<£̂H ã¨=∞iÊOKå_»∞. „Ñ¨ã¨∞Î`«O ¿+QÍO ãÖ™ê÷#OÖ’ L#fl QÀãÖÑ¨^ŒÖ’
JkèHõÉèÏQÆO P P=Ù ãÖ`å#"Õ∞.
Ñ‘`åO|~ü `«# ã¨~°fiã¨fiO q_»z N QÆ*Ï#<£ ¿ã=HõOH˜`«=∞Ü«∂º_»∞. XHõ~ÀA QÆ*Ï#<£
J`«xH˜ Ñ‘`åO|~åÅ∞ (Ñ¨ã¨∞Ñ¨Ù~°OQÆ∞Ñ¨@∞ì =„™êÎÅ∞) WzÛ ''W`«~°∞ÖË=∞<åfl Ñ¨\˜ìOK«∞HÀ‰õΩ, <å¿ã=‰õΩ
`«y# "å_»=Ù h"Õ—— J<åfl~°∞. W`«~°Éèí‰õΩÎÅ∞ Jã¨∂Ü«∞`À J`«xfl ÉÏkèOKå~°∞. N QÆ*Ï#<£ J`«xfl
Ñ≤ez ''WHõ¯_» JO^Œ~°∂ x#∞fl xOkã¨∞Î<åfl~°∞. ¿+QÍO q_çz "≥à◊√¡. Wk <å P[˝—— J<åfl~°∞. QÆ∞~°∞=Ù
#∞Oz ^Œ∂~°=∞ø`«∞#flO^Œ∞‰õΩ Ñ‘`åO|~ü ZO`À ^Œ∞ódã¨∂Î "≥o§, ~å„`«ÜÕ∞ºãïH˜ ''H˘O^ä•e—— J<Õ
„QÍ=∞O KÕi XHõ K≥@∞ì„HÕ^Œ x„kOKå_»∞. =∞~°∞ã¨\˜ L^ŒÜ«∞O Ti"å~°`«xx Ñ¨Å∞HõiOz ''h=Ù
x[OQÍ QÆ*Ï#<£ t+¨µº_»"≥·`Õ P ZO_ç# K≥@∞ì#∞ zQÆ∞iOÑ¨KÕÜ«∂e. Jx xÅnâß~°∞. Ñ‘`åO|~ü
`«# QÆ∞~°∞=Ù#∞ =∞#™ê~å ^è•ºxOK«QÍ =∞~°∞ã¨\˜ L^ŒÜ«∂xHõO`å P „"≥∂_»∞ zQÆ∞iOzOk.^•O`À
[#=∞O`å Ñ‘`åO|~ü HÍà◊§ÃÑ·|_ç ''[Ü«∞ã¨^Œ∞æ~°∞ Ñ‘`åO|~ü=∞Ç¨Ï~å*ò—— Jx H©iÎã¨∂Î Tˆ~yOz P
„QÍ=∞OÖ’<Õ x"åã¨"Õ∞~°ÊiKå~°∞.
HÍÖòQÍ"£Ö’x ~å*Ï~å"£∞‰õΩ â◊s~°OÃÑ· ÖËz# ÃÑ^ŒÌÑ¨ÙO_»∞‰õΩ U=∞O^Œ∞ Ñ¨xKÕÜ«∞ÖË^Œ∞.
~å*Ï~å"£∞x ~°HO∆˜ K«=∞x J`«x™È^Œ~∞° _»∞ `«# QÆ∞~°∞"≥#· QÆ*Ï#<£#∞ „áêi÷OKå_»∞. P ~å„u Z_»|¡ O_çÖ’
98
XHõ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞ =zÛ f~°÷=Ú, qÉèí∂u Wã¨∂Î Wq N QÆ*Ï#<£ ÑÖáê~°x K≥Ñ≤Ê "≥o¡áÈÜ«∂_»∞.
"å\˜x qxÜ≥∂yOz# `«H}∆õ "Õ∞ ~å*Ï~åO Ñ¨ÙO_»∞ Ñÿe p=ÚHÍi, <˘Ñ≤Ê `«yáæ È~ÚOk. ~å*Ï~åO
Z<Àfl <≥ÅÅ `«~°∞"å`« P ~å„u Ç¨~ÚQÍ x„^ŒáÈÜ«∂_»∞. P „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x ãïQÍ ã¨`«¯iOK«_»O
=∞~°z#O^Œ∞‰õΩ WO\˜"å~°∞ Ñ¨âßÛ`åÎÑ¨Ñ¨_®¤~°∞. `«~°∞"å`« P ‰õΩ@∞O|O "å~°O`å N QÆ*Ï#<£#∞
^Œi≈Oz#Ñ¨Ù_»∞ PÜ«∞# "åi`À ''<Õ#∞ g∞ WO\˜H˘zÛ#Ñ¨ÙC_»∞ g∞~°∞ <å Z_»¡‰õΩ PÇ¨~°O ÃÑ@ìÖË^Œ∞——
J<åfl~°∞.
XHõ™êi NQÆ*Ï#<£ ÑÖ_»i "≥o¡ JHõ¯_» XHõ WO\˜ "åH˜@ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. Éè‰í Ωõ ÅÎ O`å PÅÜ«∂xH˜
"≥àÏ§~°∞. "åiÖ’ ÉÏÑ¨Ó J#∞ Éèí‰õΩÎ_»∞ P ~°nÌÖ’ áêO_»∞~°OQÆx ^Œi≈OK«ÖËHõ uiy N QÆ*Ï#<£
ã¨xflkèH˜ KÕi q~î°Å∞x ^Œ~°≈#O HÍÖË^Œx "åáÈÜ«∂_»∞. N QÆ*Ï#<£ J`«xfl T~°_çã¨∂Î
''q~î°Å∞_®ÅÜ«∞OÖ’<Õ L<åfl_»#∞HÀ‰õΩ. *Ï„QÆ`«ÎQÍ <åˆHã≤ K«∂_»∞—— J<åfl~°∞. JÖÏ K«∂ã¨∞Î#fl ÉÏÑ¨Ó‰õΩ
`«# QÆ∞~°∞™ê÷#OÖ’ q~î°Å∞_Õ ^Œ~°≈#q∞KåÛ_»∞. `«$Ñ≤Î Hõey# =∞~°∞Hõ∆}"Õ∞ q~î°Å∞x ™ê÷#OÖ’ `«#
QÆ∞~°∞=Ù HõxÑ≤OKå_»∞. JO^Œ∞ˆH 'QÆ∞~°∞w`«— QÆ∞~°∞"Õ ã¨HõÅ^Õ=`«Å∞ Jx K≥|∞`«∞Ok.
N QÆ*Ï#<£ JHÀÖÏÖ’ L#flÑ¨C_»∞ =¸iÎ*ÏÑ¨Ó~ü ã¨g∞ÑÖÖ’x '‰õΩ~°∞O— „QÍ=∂xH˜ K≥Ok#
"≥∞Ç¨Ï`åÉòëê J<Õ =Úã≤¡O ™ê^èŒ∞=Ù N QÆ*Ï#<£ #∞O_ç PO`«~°ºOQÍ `«#HõOk# Ñ≤Å∞Ñ¨Ù##∞ãïOz
"åi ^Œ~°≈<åxH˘KåÛ~°∞. N QÆ*Ï#<£ J`«x "≥·Ñ¨Ù =_çQÍ #_çz ''=∞`« HõÅÇ¨Å∞ ˆ~áê"À *Ï„QÆ`«Î!
=∞`åÅ∞ "ÕÔ~·<å =∂#=ÙÅ∞ XHõ¯>Ë. JO^Œ~°∂ ^Õ=Ùx ãÖ`å#"Õ∞—— Jx J`«x K≥OÑ¨ÃÑ· H˘\˜ì,
''™ê^èŒ∞"≥·#O^Œ∞‰õΩ JO^ŒiÃÑ·# „¿Ñ=∞ =Ç≤ÏOK«∞, ™ê^èŒ∞ ÅHõ∆}ÏÅ∞ JÅ=~°K«∞HÀ—— J<åfl~°∞ HÀÑÖQÍ.
WO`«Ö’ |K«∂Û ÖÏÖò J<Õ Éèí‰õΩÎ_»∞ N QÆ*Ï#<£ H˘éÔH· XHõ |O_çx ÑÖÑ≤ PÜ«∞xfl `«#
WO\˜HÍÇ¨fixOKå_»∞. |O_ç ZH˜¯ "≥o§ N QÆ*Ï#<£ f~å J`«xWO\˜=^ŒÌ |O_çkQÆ∞@‰õΩ
x~åHõ i OKå~° ∞ .|K« ∂ ÛÖÏÖò `« # `« Ñ ¨ C `≥ e ã≤ H ˘x "≥ O @<Õ "≥ o ¡ "≥ ∞ Ç¨ Ï `åÉò ë ê#∞
Éè’[<åxHÍÇ¨fixOKå_»∞. HÍx =Úã≤¡O J~Ú#O^Œ∞# PÜ«∞xfl `«# WO\˜ ã¨g∞ÑÖÖ’x =∞ã‘^Œ∞Ö’
‰õÄ~˘Ûx Éèí∞lOÑ¨=∞x „áêi÷OKå_»∞. "≥O@<Õ QÆ*Ï#<£ `«=∞ =ÚO^Œ∞ =_ç¤Oz# Ñ¨à‹§O`À áê@∞
ÖËz "≥o§ P Ñ¶¨H©~°∞ =^ŒÌ ‰õÄ~°∞Ûx Hõeã≤ Éè’OKÕâß~°∞. Éè’[#O KÕã¨∞Î#flO`« ¿ãÑ¨Ù "åi^ŒÌ~°∂
„¿Ñ=∞QÍ XHõiH˘Hõ~°∞ K«∂K«∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. `«~åfi`« Ñ¶¨H©~°∞ `«# #Å∞QÆ∞~°∞¿ã=‰õΩefl Ñ≤ez "åi`À
''<Õ#∞ ÖÏÇ¨ÏŸ~°∞ "≥à◊√§K«∞<åfl#∞.—— ‰õΩ~°∞O—Ö’ =∞ã‘^Œ∞ Hõ\˜ìOK«∞@Ü«∞O^Œ∞ <åHÍã¨H˜ÎÖË^Œ∞. N QÆ*Ï#<£
P[˝#∞ ^•@_»O <å =Å¡ HÍ^Œ∞. g∞~°∞ "≥à◊§=K«∞Û—— Jx K≥Ñ≤Ê ÑÖÑ≤ `å#∞ ÖÏÇ¨ÏŸ~°∞ "≥o§áÈÜ«∂_»∞.
99
HÍx z„`«"Õ∞q∞@O>Ë N QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò ã¨fiÜ«∞OQÍ P „QÍ=∞OÖ’ =∞ã‘^Œ∞ Hõ\ ˜ìOKå~°∞. =∞i
ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Ç≤ÏO^Œ∞"å? =Úã≤¡=∂? =∞#"Õ∞ PÖ’zOK«∞HÀ"åe.
ZÑ¨C_»∂ Jã¨Ê$â◊º`«, Ñ¨q„`å Ñ¨q„`«=ÚÅ∞ QÆ∞iOz *Ï„QÆ`«ÎÑ¨_Õ ÉÏÇ¨ÏºKå~° xëêìQÆi+¨µì_≥·#

„ÉÏÇ¨Ï‡}∞_˘Hõ_»∞ ™êfiq∞ ^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ =K≥Û#∞. HÍx ÉÏÇ¨Ïºâ∫K«=Ú# „áê^è•#º`«x=fix ™êfiq∞x,
Ñïã¨~°=ÚÅ#∞ U=yOK«∞H˘<≥#∞. =∞~îåxÔH^Œ∞~°∞QÍ #Å¡‰õΩ‰õ¯ XHõ\˜ ^•iÖ’ ZÑ¨Ê\˜ #∞OKÀ
K«zÛÑ¨_çL<åfl Z=iH˜ ^•xx `˘ÅyOK«∞^•=∞<Õ ^è•º¿ã ÖË‰õΩO_® u~°∞QÆ∞`«∞#fl ™êfiq∞x, Éèí‰õΩÎÅ#∞
K«∂z, QÆO*Ï~Ú Ñ‘Å∞Û`«∂ „ÉèíëêìKå~°t~À=∞}˜ =Öˇ#∞#fl D Ñ≤zÛ"å_çx =∞Ç¨Ï~å*ò JO@∂
Q“~°qOK«_O» K«∂ã≤ =∞#ã¨∞ûÖ’ =∞O_ç Ñ¨_∞» `«∞<åfl_»∞. J`«x JO`«~O° QÆ=ÚÖ’x PÖ’K«#Å∞ Ñ¨ãH≤ \õ #ì˜
™êfiq∞ '' P ‰õΩHõ¯ =∞~°}ÕK«ÖË^Œ∞ XHõ áê„`«Ö’ h~°∞ fã¨∞H˘x <å ‰õÄ_® ~°=∞‡x ~å—— Jx K≥áêÊ~°∞.
™êfiq∞x xOkã¨∂Î<Õ ‰õÄ_® "≥àÏ§_»∞. ™êfiq∞ P ‰õΩHõ¯ Hõàı|~°=Ú#∞ ã¨Êi≈OK«QÍ<Õ, JkÖËz
Ñ¨~°∞QÆ∞fã≤Ok. JÑ¨C_»∞ P QÆifi+≤ì „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_çH˜ ™êfiq∞ â◊H˜Î `≥eã≤, PÜ«∞# x`«º Ñ¨q„`«∞_»x
„QÆÇ≤ÏOz â◊~°}∞"Õ_≥#∞. P q„Ñ¨Ù_»∞ J^Õ~ÀA ™êfiq∞ ã¨xflkèÖ’ J#fl ã¨=∂~å^èŒ# x~°fiÇ≤ÏOK≥#∞.
J^Õ *Ï˝xÜ≥ÿ∞ LO_ç, Hõ~°‡ x+¨µª_≥·# N "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fif™êfiq∞x N QÆ*Ï##∞Å

^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ =zÛ#Ñ¨C_»∞ ZO`À P^ŒiOKå~°∞. ã¨~°fiA˝Öˇ·# QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò N >ˇOÉË™êfiq∞
=ã¨∞<Î åfl~°x `≥Å∞ã¨∞H˘x =ÚO^Œ∞~À*Ë PÜ«∞# ¿ã=‰õΩÅ`À ''ˆ~Ñ¨Ù J`«ºO`« Hõ~‡° x+¨µ_ª ∞» , Hõ~‡° Ü≥∂yÜ≥∞ÿ #
<å QÆ∞~°∞|O^è∞Œ =Ù ##∞fl K«∂_»\ÏxH˜ =ã¨∞<Î åfl_»∞. J`«_∞» =KÕÛ =∂~åæ#flO`å Z@∞=O\˜ QÆ∞_»Ñ¤ e‘ HõÅ∞
ÖË‰õΩO_® â◊√„ÉèíO KÕÜ«∞O_ç. J`«_»∞ â◊√z~°∂ƒù`«∞_»∞, *Ï˝#ãÖÑ¨#∞fl_»∞ J`«xx Lz`« sux
Q“~°qOKåe—— Jx K≥Ñ≤Êi. =∞~°∞<å_»∞ N "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fif ™êfiq∞ =∞~î°=Ú#‰õΩ =zÛi.
XHõi <˘Hõ~∞° K«∂K«∞H˘x =∞O^ŒÇ¨ ãÖ KÕâß~°∞. PHõÅ~ÚHõ W~°∞=ÙiH˜ =∞Ç¨Ï^•#O^ŒO HõeyOzOk.
XHõ~°∞ Hõ~°‡ xëêªQÆi+¨µªÖˇ·`Õ =∞~˘Hõ~°∞ Ü≥∂QÆÜ≥∂wâ◊fi~°∞Å∞. XHõ~°∞ =∞Öˇ¡Ñ¨Ó=Ù S`Õ, =∞~˘Hõ~°∞
QÆ∞ÖÏa. XHõ~°∞ QÆOQÍ#k Ü≥ÿ∞`Õ =∞~˘Hõ~°∞ QÀ^•=i. XHõ~°∞ Ñ¨â◊√ÑüÜ≥ÿ∞`Õ =∞~˘Hõ~°∞ âı+¨™ê~Ú
<å~åÜ«∞}∞ÖË! N >ˇOÉË™êfiq∞ H˘O`« `«_»"≥·# `«~åfi`« =∞ø#OQÍ<Õ â‹Å=Ùfã¨∞H˘x "≥_»eáÈÜ«∂~°∞.
`«~åfi`« Éèí‰õΩÎÅ∞ '' W~°∞=Ùi =∂~°æ=ÚÅÖ’ ZO`À =º`åºãÖ Hõ#Ñ¨_»∞`«∞O>Ë "åix QÆ∞~°∞|O^èŒ∞=x
=º=Ç¨ÏiOK«_»O =∞=Ú‡Å#∞ ãÖkQÆúOÖ’ Ñ¨_»"ÕÜ«ÚK«∞#flk.—— Jx QÆ*Ï##∞Å "åix J_çyi.
^•xH˜ QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò ''Hõ~‡° , ÉèHí ,Î˜ Ü≥∂QÆ=∂~°=æ ÚÅ∞ =¸_»∞ *Ï˝#„áêÑ≤xÎ HõeyOKÕ"?Õ =∂~°=æ Ú
Hõ<åfl QÆ=∞º"Õ∞ „Ñ¨^è•#O. QÆ=∞º=Ú#∞ WOHÍKÕ~°x =∂~åæaè=∂#O JÇ¨ÏOHÍ~° HÍ~°}=∞=Ù`«∞Ok.
100
QÆ=∞º=Ú (*Ï˝# „áêÑ≤Î) ™êkèOz# "åiH˜ =∂~°æ ÉèË^Œ O Hõ#Ñ¨_»^Œ∞.—— Jx J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#
^Œ`«Îã¨=∞`«fiã¨=∞#fiÜ«∞ É’^èŒ#OkOKå~°∞.
ÉÏÖÏÑ¨Ó~ü x"åã≤ ÉÏÅHõ$+¨‚, t"ål QÆ∞~°∞"≥·# ã¨=∞~°ú~å=∞^•ã¨∞ ™êfiq∞H˜ Éèí‰õΩÎ_»∞. „Ñü
ãÖ=`«û~°O "åi =∞Ç¨ã¨=∂kè k#"≥∞ÿ# ^•ã¨ #=q∞H˜ ã¨[˚#QÆ_£ "≥àı§"å_»∞ ÉÏÅHõ$+¨‚. =$^Œ∞Ì_≥·#
`«~∞° "å`« |ÅÇ‘Ï#`« HÍ~°}OQÍ JÖÏ "≥à§◊ ÖËHõ `«# QÆ∞~°∞=Ùx `«# WO@<Õ ^Œ~≈° #q∞=fi=∞x Hõhfl\˜`À
„áêi÷OK«™êQÍ_»∞. „áê~°÷# =∞^èŒºÖ’ J`«xH˜ x„^Œ `«∂yOk. x„^ŒÖ’ HõÅÖ’ N ~å=∞^•ã¨™êfiq∞
HõxÑ≤Oz ''ÉÏ^èŒÑ¨_»‰õΩ. h WO\’¡<Õ h‰õΩ ^Œ~°≈#q∞™êÎ#∞—— J<åfl~°∞. =∞~°∞ã¨\˜ ~ÀA ^•ã¨#=q∞,
ÉÏÅHõ$+¨‚ `«# QÆ∞~°∞=ÙHÀãÖ Hõà◊√§ WO`«KÕã¨∞H˘x K«∂ã¨∞Î<åfl_»∞. =∞^è•ºÇ¨ÏflO "åH˜@ =ÚO^Œ∞
''[Ü«∞ ~°Ñ¶¨Úg~° ã¨=∞~ü÷—— Jx qxÑ≤OzOk. Ñ¨~°∞ÔQuÎ ÔHo§ K«∂ã≤# ÉÏÅHõ$+¨‚ "åH˜@ HõxÑ≤Oz# N
QÆ*Ï#<£#∞ ã¨Q“~°=OQÍ WO\’¡H˜ PÇ¨fixOz, Ñ¨Ó*Ï^Œ∞Å∞ KÕã≤ Pu^èŒºq∞KåÛ_»∞. J~Ú<å J`«x
=∞#ã¨∞Ö’ `«# QÆ∞~°∞=Ù~åx H˘~°`« q∞yeáÈ~ÚOk. uiy P ~å„u ~å=∞^•ã¨™êfiq∞ J`«x
HõÅÖ’HõxÑ≤Oz `«=∞‰õΩ, N QÆ*Ï#<£‰õΩ ÉèË^ŒO ÖË^Œx #K«ÛK≥Ñ¨Ê_»O`À Hõà◊√¡ `≥~°z# ÉÏÅHõ$+¨‚ <å\˜
#∞O_ç N QÆ*Ï#<£#∞ `«# QÆ∞~°∞=Ù J=`å~°OQÍ Ñ¨ÓlOK«™êQÍ_»∞.
1909 Ö’ QÆ*Ï#<£ P~ÀQÆºO H©} ∆ O˜ K«™êÔQ#∞. P~ÀA q<åÜ«∞HõKq« u HÍ=_»O`À N QÆ*Ï#<£

=∞Ç¨Ï~å*ò `«# Éèí‰õΩÎÅO^Œifl Ñ≤ez ''ÉèíHÎ̃`À Ñ¨Ó[ KÕÜ«∞O_ç. P`«~åfi`«, q„QÆÇ¨xfl h\˜Ö’ HõÅÑÖ_ç——
Jx K≥áêÊ~°∞. Éèí‰õΩÎÅO`å UHõ HõO~î°O`À ''g∞ˆ~ =∂ QÆ}Ëâ◊√Å∞, g∞ˆH Ñ¨Ó[ KÕ™êÎO.—— Jx PÜ«∞xfl
Ñ¨ÓlOKå~°∞. =∞~°∞ã¨\˜ L^ŒÜ«∞O uiy Éèí‰õΩÎÅO^Œifl ã¨=∂"Õâ◊Ñ¨~°z N QÆ*Ï#<£ ~ÚÖÏ J<åfl~°∞——
D ^ÕÇÏ¨ Ü«∂„`« KåeOK« É’`«∞<åfl#∞. g∞Ö’ Z=fi~°∂ ^Œ∞ódOK«‰Äõ _»^∞Œ . <Õ<Ñ≥ C¨ _»∞ g∞`À LO\Ï#∞——
Jx "å~°∞ Ñ¨^•‡ã¨#OÖ’ ‰õÄ~°∞Û<åfl~°∞. HÍ¿ãÑ¨\H˜ ˜ â◊s~°O K«Å|¡ _ç |~°∞"≥H¯˜ Ok. ã¨∂~°∞º_»ãqÎ¨ ∞OKå_»∞.
`«~°∞"å`« PÜ«∞# ^ÕÇ¨xfl =Óˆ~yOz P„â◊=∞OÖ’ =ÚO^Œ∞QÍ ã¨∂zOz# „Ñ¨^Õâ◊OÖ’ ã¨=∂kè
KÕâß~°∞. `«# ¿Ñˆ~q∞\’ Z=iH˜ `≥eÜ«∞x PÜ«∞# <å=∞~°∂Ñ¨ ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# `«`«fiOQÍ xeKå~°∞.
<Õ_∞» ¿+QÍO XHõ =∞Ç¨ ãÖ™ê÷#OQÍ,Q˘Ñ¨Ê ^Œ`HˆÎ« „∆ `«OQÍ x`«ºO "ÕÖÏk=∞Ok Éè‰í Ωõ ÅÎ `À qÅã≤Å∞¡K∞« #flk.
FO „^•O N QÆ*Ï#<åÜ«∞ #=∞ó
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
=ÚYºˆH∆„`«=Ú, =∂~°æ=Ú : <åQÆÑ¨Ó~ü #∞Oz =ÚOÉÏ~Ú "≥à◊√§ Ô~·Å∞ =∂~°æ=ÚÖ’ ''¿+QÍO—— ¿ãì+¨<£
HõÅ^Œ∞. V
101
Ç¨Ï[~°`ü `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ
Ç¨Ï[~°`ü `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ Ñ¨Ósfi‰õΩÅ∞ Jˆ~aÜ«∂#∞Oz =zÛ =∞„^•ã¨∞Ö’ ã≤~÷ Ñ° _¨ ®¤~∞° . =∞„^•ã¨∞
Ãã·#ºOÖ’ ã¨∞ÉË^•~°∞QÍ Ñ¨xKÕã≤# |„^Œ∞nÌ<£ QÍiH˜ [#=i 27,1861 Ö’ QÆ∞~°∞"å~°O <å_»∞ HÍOÑ≤ì
J<Õ „QÍ=∞OÖ’ `åAnÌ<£ [x‡OKå~°∞. [## =∞~°}ÏÅ‰õΩ „áêÑÖzHõ ^Œ∞óMÏÅ‰õΩ `å=Ú Jf`«∞Å=∞x
ã¨∂zOK«_®xHÍ J#fl@∞¡ Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ P Ñ¨ã≤QÆ∞_»∞¤ U_»=ÖË^Œ∞. Ñ¨q„`« ~°O*Ï<£ <≥ÅÖ’ Ñ¨QÆ\˜Ñ¨Ó@ P
ÉÏÅ∞_»ã¨Å∞ `«e¡áêÅ∞ ‰õÄ_® „`åˆQ"å_»∞HÍ^Œ∞.
Pˆ~à◊§ `åAnÌ<£ |_çÖ’ LO_»QÍ Ç¨Ï[~°`ü J|∞ÌÖÏ¡ëê J<Õ =Úã≤O¡ Ñ¶H¨ ~© ∞° Ñ≤ez, q∞~îå~Ú`å#∞
H˘OK≥O H˘iH˜ ux, q∞QÆ`åk P ÉÏÅ`åAnÌ<£ KÕ`« uxÑ≤Oz ''ã¨fiÅÊOQÍ u#∞ ã¨fiÅÊOQÍ x„kOK«∞,
ã¨fiÅÊOQÍ =∂\Ï¡_»∞, Y∞~å<£ K«k"Õ@Ñ¨C_»∞ =∞Ç¨Ï=∞‡^Œ∞Å"å~°∞ P"ÕtOKå~å J#fl@∞¡ K«^Œ∞=Ù——
Jx É’kèOz "≥o§áÈÜ«∂~°∞. JÑ¨Ê\˜#∞Oz `åAnÌ<£ „Ñ¨=~°Î<Õ =∂iáÈ~ÚOk =¸_»∞~ÀAÅ∞
UHõ^è•~°QÍ Hõà◊¡ h~°∞HÍ~å~Ú. P@ÅÜ«∞O^Œ∞ Pã¨HÎ̃ áÈ~ÚOk. XO@iQÍ ‰õÄ~°∞Ûx ã¨∂Ñ¶‘=∞Ç¨`«∞‡Å
K«i„`«Å∞ `å^•`«‡ºO`À K«k"Õ"å_»∞. XHõ =∞Ç¨`«∞‡_»∞ „"åã≤# kfiÑ¨^Œ ''=∞^ŒºO¿ãqOz<å, Y∞~å<£,
HÍÉÏÅ#∞ `«QÆ∞ÅÉˇ\˜ì<å, q„QÆÇ¨~å^äŒ# [iˆQ ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ x=ã≤Oz<å Ñ¶¨~°"åÖË^Œ∞. HÍh U
=∂#=Ùx =∞#ã¨∞û#∂ QÍÜ«∞Ñ¨~°K«=^Œ∞Ì—— Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ ÉÏQÍ =Ú„kOK«∞‰õΩáÈ~ÚOk. JO^Œ∞Hõ<Õ
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞, =Úã≤¡=ÚÅ∞ U =∞`«O "å~°∞ `«# =^ŒÌ‰õΩ =zÛ<å ã¨=∂#OQÍ Q“~°qOz "åi
â◊s~åÅ#∞ QÍx, Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ QÆ`« ÉèÏ"åÅ#∞ HÍx QÍÜ«∞Ñ¨~°K«‰õΩO_® rqOKå~°∞. ‰õΩ@∞O| Pi÷Hõ
Ñïã≤÷`«∞Å∞ ãïQÍ ÖË#O^Œ∞# `«# 20 = ÜÕ∞@ <åQÆÑ¨Ó~ü Ô~l"≥∞O@∞Ö’ (Ãã·#ºOÖ’) KÕ~å~°∞.
J~Ú<å #=∂*ò KÕÜ«∞@O ZÑ¨C_»∞ =∂#ÖË^Œ∞. ã¨"£#QÆ~ü J<ÕKÀ@ XHõ™êi ta~°OÖ’ LO_»QÍ
XHõ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# HõO~î° ^èŒfix qxÑ≤OzOk. J@∞"≥·Ñ¨Ù "≥à◊§QÍ Ç¨Ï[~°`ü ^•=Ó^£ëê J<Õ =Úã≤¡O
=∞Ç¨`«∞‡x ^Œ~°≈#=Ú, ¿ã= ÅaèOKå~Ú. "åi J#∞„QÆÇ¨ÏO`À J^≥·fi`« ã≤kú Hõey L#‡`«Î ã≤÷uÖ’
#QÆflOQÍ u~°Q™Æ êQÍ_»∞. "åi ã≤u÷ `≥Å∞ã¨∞HÀÖËx |O^è∞Œ =ÙÅ∞ Ñ≤zÛ Ñ¨\Oì̃ ^Œx "≥^· ºŒ „Ñ¨Ü∞« `«flOKÕâß~°∞
HÍx Ñ¶ëOK«ÖË^Œ∞. PÜ«∞# #∞O_ç Q˘Ñ¨Ê P^è•ºu‡Hõâ◊‰õΩÎÅ∞, J^Œ∞ƒ`«=∞Ç≤Ï=∞Å∞ „Ñ¨Hõ@=∞=™êQÍ~Ú.
XHõ Hõ=∞‡i "åx WO\˜H˜ `åAnÌ<£ "≥o§ P WO\˜x "≥O@<Õ MÏmK≥Ü«∞º=∞<åfl~°∞. "å~°∞
Pq^èŒOQÍ KÕÜ«∞QÍ<Õ P ~å„u P WÅ∞¡ ‰õÄeáÈ~ÚOk. WÖÏO\˜ =∞Ç≤Ï=∞Å∞ Z<Àfl [~°QÆ_»O`À
[#O `«O_ÀÑ¨`«O_®Å∞QÍ ~å=_»O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok. "åi`À qã≤yáÈ~Ú# ÉÏÉÏ ''ˆ~Ñ¨Ù Ñ≤KåÛã¨∞Ñ¨„uH˜
áÈ`å#∞—— Jx Q˘}∞H˘¯<åfl~°∞. =∞~°∞<å_»∞ POˆQ¡Ü«∞„ã‘ÎÅ∞ >ˇxflãπ P_»∞H˘<Õ Hõ¡|∞ƒ ^ŒQÆæ~° xÅ|_®¤~°∞.
kQÆO|~°OQÍ xÅ|_»¤ PÜ«∞##∞ K«∂z Jj¡Å"≥∞#ÿ Ñ¨ûúŒ Ö’ u~°∞QÆ∞`«∞<åfl_»x áÈbã¨∞Å#∞ Ñ¶~≤ åº^Œ∞KÕã≤
102
Ñ≤eÑ≤Oz JÑ¨Ê*ˇÑ¨ÊQÍ, "å~°∞ <åºÜ«∂kèHÍi L`«Î~°∞=ÙÅ##∞ãïOz <åQÆÑ¨Ó~ü Ñ≤KåÛã¨∞Ñ¨„uÖ’
QÆkÖ’ ÃÑ\˜ì `åà◊O "Õ™ê~°∞. H˘xfl ~ÀAÅ `«~åfi`« `åAnÌ<£ =∞~°Å P POˆQ¡Ü«∞ „ã‘ÎÅ WO\˜
=ÚO^Œ∞ "≥_»∞`«∂ Hõ#Ñ¨_®¤~°∞. áÈbã¨∞Å∞ `«=∞ Ñ¶≤~åº^Œ∞ g∞^Œ UK«~åº fã¨∞HÀÖË^Œx J_»QÆ_®xH˜
<Õ~∞° QÍ Ñ≤KåÛã¨∞Ñ¨„uH˜ "≥à§◊ QÍ, JHõ¯_» Hõ@Hõ\ÏÅ "≥#∞HõQkÆ Ö’ ÉÏÉÏ Ç¨~ÚQÍ ‰õÄ~°∞Ûx HõxÑ≤OKå~°∞.
JÑ¨C_»∞ JHõ¯_» _®Hõì~°∞QÍ Ñ¨xKÕã≤# _®Hõì~ü J|∞ÌÖò =∞r^£ WÖÏO\˜ Z<Àfl =∞Ç≤Ï=∞Å∞ K«∂ã≤
PÜ«∞# Éèí‰õΩÎ_»Ü«∂º_»∞. XHõ ™êi XHõ Ñ≤zÛ"å_»∞ Pã¨∞Ñ¨„u #∞Oz áêiáÈ~Ú ^˘~°Hõ#O^Œ∞‰õΩ
_®Hõì~ü YOQÍ~°∞Ñ¨_»∞`«∞O>Ë, `åAnÌ<£ ''Ug∞ HõOQÍ~°∞Ñ¨_»‰õΩ. ˆ~Ñ¨Ù L^ŒÜ«∞O `«#O`«@ `å<Õ P
Ñ≤zÛ"å_»∞ uiy =™êÎ_»∞—— Jx K≥áêÊ~°∞. JÖÏˆQ [iyOk. P _®Hõì~°∞QÍ~°∞ ZÖÏ áÈÜ«∂=Ù =∞~°ÖÏ
ZÖÏ =KåÛ=x J_»QÍæ ''<Õ#∞ |Ü«∞@ u~°∞QÆ∞`«∞O>Ë `åAnÌ<£ =zÛ KÕ~ÚÑ¨@∞ì‰õΩx fã¨∞H˘x =zÛ
ˆQ@∞=^ŒÌ =ke "≥àÏ§_»∞—— Jx P Ñ≤zÛ "å_»∞ K≥áêÊ_»∞. `åAnÌ<£ XHõ™êi _®Hõì~°∞ QÍix Ô~·Å∞
„Ñ¨=∂^ŒO #∞Oz ~°H˜∆OKå~°∞. PbÑ¶¨∞~ü =Úã≤¡"£∞ Ü«¸x=i≈\© #∞Oz q^•º~°∞úÅ∞ Ñ≤KåÛã¨∞Ñ¨„uÖ’x
ÉÏÉÏ ^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ =zÛ ÉÏÉÏ`À Hõeã≤ á¶⁄\’ kQÍ~°∞. HÍh `«~åfi`« P á¶⁄\’ K«∂ã¨∞‰õΩO>Ë
JO^Œ∞Ö’ ÉÏÉÏ `«Ñ¨Ê q∞ye# "å~°O`å L<åfl~°∞. WÖÏ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# bÅÅ`À Ñ≤KåÛã¨∞Ñ¨„uÖ’<Õ
ÉÏÉÏ rq`«O 16 ãÖ=`«û~°=ÚÅ∞ QÆ_çzOk.
<åQÆÑ¨Ó~ü =∞Ç¨~åA ~°Ñ¶¨∞’r~å=Ù É’O¿ã¡ ÉÏÉÏx Ñ≤KåÛã¨∞Ñ¨„u #∞Oz q_»∞^ŒÅ KÕ~ÚOz
ÖÏÖòHÀ\˜ J<Õ ~å[Éè=í #OÖ’ x"åãÖ U~åÊ@∞KÕâß~°∞. HÍx ÉÏÉÏ =∂„`«O Ñ¶H¨ ~© ü ^è~Œ å‡#fl#∞ãïOz
Hõ\˜Hõ<ÕÅÃÑ·<Õ x^Œ∞iOKÕ"å~°∞. ~ÀE K«∞@∞ì „Ñ¨Hõ¯Å QÆÅ J_»=ÙÖ’¡ uiy =KÕÛ"å~°∞. Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞
"åix ÉèíQÆ=^Œ=`å~°OQÍ ÉèÏqOz P~åkèOKÕ"å~°∞. ÉÏÉÏ"åiH˜ J_»∞¤K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. `«~åfi`« <åQÆÑ¨Ó~ü
ã¨g∞ÑÖÖ’x ''"åH©—— ''ã¨Hõ~°Ì~å—— J<Õ „Ñ¨^Õâ◊=ÚÅÖ’ ‰õÄ_® H˘O`«HÍÅO x=ã≤OKå~°∞. ÉÏÉÏ ^ŒQÆæ~°
¿+~°∂ J<Õ ÃÑOÑ¨Ù_»∞ ‰õΩHõ¯ PÜ«∞# ¿ã= KÕã¨∂Î LO_Õk. ~ÀE Ô~·ÖËfi¿ãì+¨#∞‰õΩ "≥o¡ Ô~·Å∞ÅÖ’Oz
ky# Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ =ÚO^Œ∞ #_»∞ã¨∂Î ÉÏÉÏ L#flKÀ@∞H˜ fã¨∞‰õΩ=KÕÛk. ÉÏÉÏ Z‰õ¯_» J_»qÖ’
u~°∞QÆ∞`«∞<åfl Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ U „â◊=∞ ÖË‰õΩO_® ÉÏÉÏ ^ŒQÆæ~°‰õΩ fã¨∞H˘x "≥àı§k. XHõ™êi ¿+~°∂ XHõ
J_»q^•iÖ’ =∞~°}O˜ z LO>Ë Éè‰í Ωõ ÅÎ ∞ ZO`À ÉÏ^è`Œ À ÉÏÉÏH˜ K≥áêÊ~°∞. ÉÏÉÏ ''¿+~°∂ =∞~°}O˜ K«_O»
JãÖÉèí=O. Ñ¨^ŒO_ç K«∂^•ÌO—— J<åfl~°∞ ¿+~°∂ Hõàı|~åxfl XHõ |∞@ìÖ’ ÃÑ\˜ì ÉÏÉÏ `«# K˘HÍ¯
XHõ\˜ WzÛ |∞@ì g∞^Œ HõÑ≤Ê ‰õÄ_® fã¨∞‰õΩ~°=∞‡<åfl~°∞. ^•iÖ’ Jk „|uH˜ |∞@ìÖ’#∞Oz XHõ¯
^Œ∂‰õΩ ^Œ∂H˜ "åix J#∞ãïOK«™êyOk. P `«~åfi`« Jk KåÖÏHÍÅO rqOz =∞~°}ÕzOk.
ÉÏÉÏ ã¨fiÜ«∞OQÍ ^ŒQÆæ~° LO_ç ^•xx ã¨=∂kè KÕ~ÚOKå~°∞. P ã¨=∂kè WÑ¨Ê\˜H© LOk. Ñ≤zÛ ‰õΩ‰õ¯
Hõ~°z#"å~°∞ =zÛ P ã¨=∂kè ^Œi≈Oz x"å~°} á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~°∞. "≥ÚO_ç~ÀQÍÅ#∞ `«yæOK«_»"Õ∞
103
HÍHõ K«xáÈ~Ú# Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ „|uHÕz# ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞<åfl~Ú. yi*ÏÉÏ~Ú n~°"… åºkè`À ÉÏ^èÑŒ _¨ ∞» `«∂
ÉÏÉÏ‰õΩ ¿ã= KÕ¿ãk. P"≥∞ XHõ~ÀA =∞~°}ÕK«QÍ Éèí~°Î P"≥∞#∞ ^ŒÇ¨Ï#O KÕ~ÚOK«=∞O\Ï~å ÖËHõ
ã¨=∂kèKÕ~ÚOK«=∞O\Ï~å Jx ÉÏÉÏ =^ŒÌ‰õΩ Hõ|∞~°∞ÑÖÑ≤OKå_»∞. J^Õ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ÉÏÉÏ
yi*ÏÉÏ~ÚH˜ ''\©—— WzÛ ~°=∞‡x XHõ Éèí‰õΩÎx ÑÖÑ≤OKå~°∞. J`«#∞ K«xáÈ~Ú# P"≥∞`À ''ÉÏÉÏ \©
ÑÖÑ≤OKå~°∞.—— Jx =¸_»∞™ê~°∞¡ aQÆæ~°QÍ K≥áêÊ_»∞. Jâ◊Û~°ºOQÍ yi*ÏÉÏ~Ú `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ
¿Ñ~°∞ LK«ÛùiOz <≥=∞‡kQÍ Éèí~°Î áÈã¨∞Î#fl \©x K«Ñ¨Êiã¨∂Î Jk „`åQÆQÍ<Õ ÖËz ‰õÄ~°∞ÛOk. P
`«~åfi`« KåÖÏ HÍÅO P"≥∞ rqOzOk.
Ç¨Ï#∞=∞O`«~å=Ù J<Õ Éè‰í Ωõ _Î ∞» `å#∞ =Úã≤"¡ ∞£ QÍ =∂i`Õ `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ J#∞„QÆÇÏ¨ O j„Ñ¶∞¨ OQÍ
á⁄O^Œ=K«Ûx J#∞‰õΩO@∂ ÉÏÉÏ ^ŒQÆæiH˜ =KåÛ_»∞. ÉÏÉÏ U^≥·<å XHõ Ñ¨Ùã¨ÎHÍxfl `«#H˜=∞‡xHÀ~å~°∞.
Ç¨Ï#∞=∞O`«~å=Ù `«# ^ŒQÆæ~° ZÑ¨C_»∂ LO_Õ ÉèíQÆ=næ`« WKåÛ_»∞. ÉÏÉÏ P Ñ¨Ùã¨ÎHõ=∞O`å u~°ˆQã≤
''Uq∞\©? =∞#O WO^Œ∞Ö’ ‰õÄ_® L<åfl"Õ∞?—— J<åfl~°∞. ''ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ ã¨~°fiã¨ºâ◊~°}ÏQÆu KÕ¿ãÎ
ã¨`«ºO Åaèã¨∞ÎOk.—— J#fl ^èŒ~°‡O =∞Ç¨Ï=∞‡nÜ«∞=∞`«OÖ’<Õ HÍHõ Ç≤ÏO^Œ∂=∞`«OÖ’ ‰õÄ_® LO^Œx
ÉÏÉÏ Ç¨Ï#∞=∞O`«~å=ÙH˜ É’^èŒÑïÛ Jxfl =∞`«^èŒ~å‡Å∞ ÉèíQÆ=O`«∞x KÕˆ~Û"Õ Jx, =∞`«O
=∂~°∞ÛHÀ=Åã≤# J=ã¨~°O ÖË^Œx ã¨Ê+¨ìO KÕâß~°∞. =∞`«HõÅÇ¨Å∞ [~°QÆ∞`«∞#fl ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XHõ
=Úã≤¡O `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ`À ''Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ∞ =Úã≤¡OÅ#∞ K«OÑ¨Ù`«∞<åfl~°∞. g∞ˆ~ ~°H˜∆OKåe—— J#QÍ
ÉÏÉÏ HÀÑÖ`À ''<À~°∞‡Üü∞! x["≥∞#ÿ =Úã≤O¡ #∞ Z=~°∂ K«OÑ¨Ö~Ë ∞° —— J<åfl~°∞. ÉèQí =Æ O`«∞x ãÖÑ¨Ó~°O‚ QÍ
#q∞‡# "å~°∞ `«Ñ¨ÊHõ ~°H˜∆OÑ¨|_»`å~°∞. <å=∞=∂„`«Ñ¨Ù =∞`«ã¨∞ÎÅ∞, =∞`«O ¿Ñ~°∞`À ~å[H©Ü«∂Å∞
<≥~°¿Ñ"å~°∞ P =∞`«O ¿Ñ~°∞ K≥Ñ¨CH˘#∞@‰õΩ J~°›`«ÖË^Œ<Õ ÉèÏ=O "åiH˜ J~°ú"≥∞ÿOk.
XHõ™êi =∞„^•ã¨∞‰õΩ K≥Ok# Éèí‰õΩÎ_»∞ <åÅ∞QÆ∞~ÀAÅ∞áê@∞ PÑ¶‘ã¨∞‰õΩ â‹ÅÑ¨ÙÃÑ\˜ì `åAnÌ<£

ÉÏÉÏ ^Œ~≈° #=Ú#‰õΩ ã¨H~õ ~Ì° å =KåÛ_»∞. JHõ¯_» PÜ«∞# <åÅ∞QÆ∞~ÀAÅ∂ PÜ«∞# ¿ã=Ö’ P#O^ŒOQÍ
QÆ_çáê_»∞. J~Ú`Õ â‹Å=Ù J=QÍ<Õ =∞„^•ã¨∞ "≥o§áÈ^•=∞#∞‰õΩ<åfl ÉÏÉÏ J#∞=∞u W=fiÖË^Œ∞.
Z<Àfl™ê~°∞¡ `«~åfi`« J_çy<å J#∞=∞u W=fiÖË^∞Œ . ÉÏÉÏ `«#O`«@ `å#∞QÍ "≥à§◊ =∞x Pjã¨∞ûeKÕÛ^•Hõ
"≥à◊§‰õÄ_»^Œx xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl_»∞. XHõ <≥Å ~ÀAÅ `«~åfi`« ÉÏÉÏ J#∞=∞uzÛ ÑÖÑ≤OKå~°∞.
â‹Å=Ù J~ÚáÈÜ«∂HÍ ‰õÄ_® _»∂º\˜Ö’ KÕ~#° O^Œ∞‰õΩ ÃÑ· JkèHÍ~°∞ÅKÕ`« z"å@∞¡ ux `«Å=OK«∞HÀ=Åã≤
=ã¨∞OÎ ^Œx PO^Àà◊#`À WO\˜H˜ KÕ~å_»∞. ÉèÏ~åºÑ≤ÅÖ¡ =ˇ ~°∞ Wxfl~ÀAÖˇH¯õ _»∞<åfl=Ù, ZO^Œ∞‰õΩ~åÖË^xŒ
Jã¨Å∞ J_»QÆHõáÈ=_»O J`«xH˜ Pâ◊Û~°ºOQÍ LOk. PÑ¶‘ã¨∞Ö’ ‰õÄ_® Z=~°∞ J`«xx P q+¨Ü«∞O
104
J_»QÆ@O ÖË^Œ∞. PÑ¶‘ã¨∞Ö’ ["å#∞ PÑ¶‘ã¨~°∞QÍ~°∞ x#fl ~ÚzÛ# ÃÑ¶·à◊√§ Ñ¨@∞ì‰õΩ~°=∞‡O@∞<åfl~°x
=∂=¸Å∞QÍ K≥áêÊ_»∞. Ç¨[~°∞ Ñ¨\Kì© ∂« K«∞‰õΩO>Ë P =ÚÃÑÊ· ~ù ÀAÅ∞ J`«x ãÖ`«HÍÅ∞KÕ¿ã L<åfl~Ú.
ÉÏÉÏ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ#bÅH˜ P#O^•â◊Û~°º=ÚÅ`À `«Å=Ú#HõÖˇ·<å_»∞. ÉÏÉÏ `«# ~°∂ÑÖ`À WO\˜=^ŒÌ,
PÑ¶ã‘ ∞¨ Ö’ Ü«∞^è•qkèQÍ ÉÏ^èºŒ `«Å∞ P <≥Å~ÀAÅ∞ x~°fiiÎOKå~°∞. Wk JO^Œ~∂° `≥Å∞ã¨∞H˘x `åAnÌ<£
ÉÏÉÏ =∞Ç¨Ï`«º=Ú#∞ H˘xÜ«∂_®~°∞. Dq^èOŒ QÍ `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ ãÖHõÅÊ =∂„`«O KÕ`« U ~°∂Ñ¨"∞≥ <ÿ å,
Zxfl ~°∂áêÖˇ·<å ^èŒiOz Hõ∆}OÖ’ ZO`« ^Œ∂~å<≥·fl<å ^Œ~°≈#q∞zÛ ãÖK«iOK«QÆey# ã≤^ŒúÑ¨Ù~°∞+¨µÅ∞.
XHõ™êi XHõ =Úã≤O¡ ÉÏÉÏx ^Œi≈Oz ''Ç¨Öò—— (ã¨=∂kèãu÷≤ ) ZÖÏ ã≤kãú ∞¨ OÎ k? —— Jx J_çQÍ_»∞.
ÉÏÉÏ `«^HÕ Oõ QÍ J`«xHˆ ã≤ K«∂z `«=∞ `«Å g∞k \’Ñ≤x fã≤ ^•xfl `«Å„HÕ^Œ∞Å∞QÍ <ÕÅg∞^Œ∞OKå~°∞.
"≥O@<Õ P =Úã≤¡O â◊s~°OÖ’ XHõ J^Œ∞ƒù`«â◊H˜Î "åºÑ≤Oz ''Ç¨Öò—— J#∞Éèí="≥∞ÿ#k. ^•xHõ`«x â◊s~°O
`«@∞ìHÀÖËHõ `«Å„HÕ^Œ∞Å∞QÍ KÕ`«∞Åg∞^Œ ÔQO`«<å~°OaèOzOk. HÍ¿ãáêy ÉÏÉÏ `«=∞ \’Ñ‘x
=∂=¸Å∞QÍ ^èŒiOK«_»O`À J`«_»∞ uiy =∂=¸Å∞ ã≤÷uH˜ =KåÛ_»∞. W\˜ì J#∞Éèí∂ux „Ñ¨™êkOKÕ
™ê=∞~°÷ºO `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ =O\˜ ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙˆH LO@∞Ok.
J=`å~ü"≥∞Ç¨Ï~üÉÏÉÏ "å~°∞ `«# QÆ∞~°∞"≥·# ÉÏÉÏ *Ï<£ J<Õ =Úã≤¡O Ü≥∂yx, `åAnÌ<£
ÉÏÉÏx ¿ãqOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. JÖÏˆQ Láêã≤h ÉÏÉÏ "å~°∞ ™êHÀi #∞Oz `«~°K«∞QÍ <åQÆÑ¨Ó~ü =zÛ
`åAnÌ<£ ÉÏÉÏ QÍifl ^Œi≈OKÕ"å~°∞. q[Ü«∞#QÆ~åxH˜ K≥Ok# MÏ^Œ~ü =bÉÏÉÏQÍ~°∞ ‰õÄ_®
`åAnÌ<£ ÉÏÉÏ"åi J#∞„QÆÇ¨Ï Pjã¨∞ûÅ`À ã≤^ŒúÑ¨Ù~°∞+¨µÖˇ·<å~°∞. `åAnÌ<£ ÉÏÉÏQÍ~°∞ "åi Éèí‰õΩÎefl
+≤i_ô™ê~ÚÉÏÉÏ "åi ^Œ~≈° <åxH˜, +≤i_ô ™ê~ÚÉÏÉÏQÍ~°∞ "åi Éè‰í Ωõ eÎ fl `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ ^Œ~≈° #=Ú#‰õΩ
ÑÖ¿Ñ"å~°∞. N +≤i_ç™ê~ÚÉÏÉÏ "å~°∞ ''"Õ∞=Ú (™ê~ÚÉÏÉÏ), `åAnÌ<£, ™ê~ÚMË_®x"åã≤
^èŒ∞h"åÅ^•^•, <åã≤H± x"åã≤ #~°ã≤OQÆ=∞Ç¨Ï~å*ò, JHõ¯ÖòHÀ@ ™êfiq∞ ã¨=∞~°∞÷Å∞, ¿+QÍO x"åã≤
QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò – "Õ∞=∞O^Œ~°=Ú ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ JOâ◊Å`À J=`«iOz Ñ¨~°ã¨Ê~° ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À
XHõ ÅHõº∆ ™ê^è#Œ ‰õΩ áê@∞Ñ¨_∞» K«∞<åfl=Ú—— Jx K≥áêÊ~°∞. `åAnÌ<É£ ÏÉÏQÍ~°∞ ^Œ`åÎOâ◊ ãÖÉè∂í `«∞Åx
K≥¿ÑÊO^Œ∞‰õΩ D „Ñ¨=∂}O KåÅ∞Hõ^•?
XHõ~ÀA# XHõ"Õâ◊º `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ =^ŒÌ‰õΩ =zÛ ''WHõ¯_çH˜ =KÕÛ"å~°O^Œ~°∂ Ñ¨q„`«∞Å∞,
WOHõ =∂ÖÏO\˜ áêÑ¨ÙÖˇHõ¯_»ÔHàÏ§e—— Jx áê_çOk. ÉÏÉÏ "≥O@<Õ '' F Hõ~°∞}Ï=∞Ü«∂?
=∞Oz"åà◊§O`å JHõ¯_çHÔ àÏ§e, áêÑ¨ÙÖË WHõ¯_çH˜ ~å"åe Jx Pj~°fikOK«∞—— Jx JÖÏ¡x „áêi÷OKå~°∞.
=∞~˘Hõ™êi "ÕÅãÖYºÖ’ `«=∞ K«∞@∂ìL#fl Éè‰í Ωõ eÎ fl ÑïHÕz, ^Œ$+≤ì PHÍâ◊O "≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ „uÑ≤Ê ''ÉèQí =Æ O`«∞_®
105
gi áêáêÅ‰õΩ ãÖ*Ï~Ú+‘ ##fl_»∞QÆ∞. "åifl q_çzÃÑ@∞ì, "å~°O`å<å"å~°∞.—— Jx „áêi÷OKå~°∞.
Dq^èŒOQÍ `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ J#∞„QÆÇ¨Ï ^Œ$+≤ì Ñ¨q„`«∞ÅÃÑ·#, áêÑ¨ÙÅÃÑ·# ã¨=∞OQÍ LO_Õk.
1925 = ãÖII PQÆ+¨µì 17 = `Õn# Z<Àfl Ñ¨‰õ∆ΩÅ∞ QÆ∞OÑ¨ÙQÍ =zÛ =∞Ç¨Ï~åA Éèí=#Og∞^Œ
KÕ~å~Ú. ZÑ¨C_»∂ H˜ÖÏH˜ÖÏ~å"åÅ∞ KÕ¿ã Ñ¨‰Ω∆õ Å∞ JO^Œ∞‰õΩ aè#flOQÍ ZO`À xâ◊≈|úOQÍ ‰õÄ~°∞Û<åfl~Ú.
ÉÏÉÏ "å\˜x K≥Ü∞≥ ºuÎ Pj~°fikOKå~°∞. PÜ«∞# „Ñ¨âßO`«OQÍ Ñ¨_∞» ‰õΩx Éè∫uHõâs◊ ~åxfl q_çzÃÑ\Ïì~∞° .
^•^•Ñ¨Ù J~°úâ◊`å|úO áê@∞ H˘xfl ÅHõ∆Å=∞Ok KÕ`« `À_»∞, h_», QÆ∞~°∞=Ù, ^≥·=OQÍ, P~åkèOÑ¨|_ç#
ÉÏÉÏ "åix q_çzÃÑ\˜ì "≥o§áÈ=Ù@KÕ`« Hõhfl~°∞ =Úhfl~°∞QÍ qÅÑ≤OKå~°∞. "å~°∞ Ñ¨Ù\˜ì#Ñ¨C_»∞
U_»=ÖË^Œ∞. JÖÏˆQ áÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ ‰õÄ_® XHõ¯ ÉÁ@ì~Ú<å Hõhfl~°∞ HÍ~°ÛÖË^Œ∞. HÍx XHõ J^Œ∞ƒù`«O
[iyOk. `åAnÌ<£ÉÏÉÏ x~åº}O K≥Ok# ~ÀA# áêO_»∞~°OQÆ =∞Ok~°OÖ’x q~î°Öò, ~°∞H˜∆‡}˜
q„QÆÇ¨Å∞ 12 QÆO@Å áê@∞ UHõ^è•\˜QÍ Hõhfl~°∞ HÍ~åÛ~Ú. D ^Œ$âßºxfl "ÕÖÏk=∞Ok Éèí‰õΩÎÅ∞
^Œi≈OKå~°∞. D q+¨Ü«∞O <å~åÜ«∞}~å=Ù =∞^Œ<£ J<Õ PÜ«∞# ''DqxOQ∑ #∂ºãπ—— J<Õ Ñ¨„uHõÖ’
PQÆ+¨µì 25,1925 `Õn# „"åâß~°∞. „Ñ¨=ÚY k#Ñ¨„uHõÖˇ·# ''k "≥∞„_®ãπ "≥∞~ÚÖò—— ''PO„^èŒÑ¨„uHõ——Å∞
PQÆ+¨µì 22, 1925 `Õn# ''™êH∆Í`«∞Î N~å=Ú_Õ uiy `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ~°∂ÑÖÖ’ J=`«iOz
Ö’HÍxfl Ñ¨q„`« ÑïKå~°∞. PÜ«∞# =zÛ# Ñ¨x Ñ¨ÓiÎ HÍQÍ<Õ x„+¨¯q∞OKå~°∞. PÜ«∞# =∞Ç¨Ï`åºxfl
JO^Œ~°∂ QÆ∞iÎOKå~°∞—— Jx „"åâß~Ú. `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ ã¨=∂kèHÍ~°º„Hõ=∞OÖ’ 50 "ÕÅ =∞Ok
ÃÑ·QÍ „Ñ¨[Å∞ áêÖÁæ<åfl~°∞. Ç¨Ï[~°`ü `åAnÌ<£ÉÏÉÏ J`«∞º#fl`«™ê÷~ÚH˜ K≥Ok# ã≤^ŒÌÑ¨Ù~°∞+¨µ_»∞,
W@∞=O\˜"å~°∞, ã¨=∂kèJ#O`«~°O ‰õÄ_® ^≥·=HÍ~åºxfl x~°fiÇ≤ÏOK«QÆeæ# ã¨=∞~°∞÷Å∞. D q+¨Ü«∞O
`åAnÌ<£ ÉÏÉÏ <åQÆÑ¨Ó~ü =∞Ç¨~å*ÏQÍiH˜ KÕã≤# "åQÍÌ#OÖ’ ã¨Ê+¨ìOKÕâß~°∞. `å#∞ XHõ ÅH∆Í
W~°"·≥ S^Œ∞"ÕÅ=∞Ok =∞Ç¨`«∞‡Å#∞ `«Ü∂« ~°∞KÕ¿ã =~°‰Ωõ D „Ñ¨ÑO¨ K«O`À ãÖ|O^èOŒ Hõey LO\Ï#x
"åQÍú#O KÕâß~°∞. P q^èŒOQÍ<Õ Ü≥∂QÆ∞ºÖˇ·# Éèí‰õΩÎÅ#∞ <Õ\˜H˜ P^è•ºu‡HõOQÍ L#fl`«ã≤÷uH˜ fã¨∞H˘x
"≥_»∞`«∞<åfl~°∞.
<åQÆÑ¨Ó~üÖ’ "åi ã¨=∂kè =∞Ok~åxfl Jxfl =∞`åÅ‰õΩ K≥Ok# H˘xfl =O^ŒÅ=∞Ok <Õ\˜H©
~ÀE ^Œi≈ã¨∂ÎLO\Ï~°∞.
FO „^•O N `åAnÌ<£ ÉÏÉÏÜ«∞ #=∞ó
J=^èŒ∂`« zO`«# N QÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î !
=ÚYºˆH∆„`«=Ú, =∂~°æ=Ú : Ç¨Ï[~°`ü `åAnÌ<£ÉÏÉÏ "åi ã¨=∂kè ''<åQÆÑ¨Ó~ü—— #O^Œ∞ HõÅ^Œ∞.
V
106
N ã≤^Õúâ◊fi~ü ãÖ`ü QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ
`å<≥·#O^Œ<åÜ«∞ Ñ¨~°=∂#O^Œ „Ñ¨^•<åÜ«∞
Ñ¨~°=∂`«‡ ~°∂áêÜ«∞ áê=# K«i`åÜ«∞
QÀáêÅ=∞O„`« ~°∂áêÜ«∞ QÀÖ’Hõx"å™êÜ«∞
Ñ¨~°=∞„¿Ñ=∞ ~°∂áêÜ«∞ QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏÜ«∞ #=∞ó
`«##∞ =∂„`«"Õ∞ „¿Ñq∞OKÕ"å_»∞ J*Ï˝x. XHõi<˘Hõ~°∞ „¿Ñq∞OK«∞H˘<Õ Ü«Ú=f Ü«Ú=‰õΩÅ∞
"åº"≥∂Ç≤Ï`«∞Å∞. `«#H˜+¨ì"≥∞ÿ# "åix, `«#‰õΩ LÑ¨Ü≥∂QÆÑ¨_Õ"åix =∂„`«"Õ∞ „¿Ñq∞OKÕ"å_»∞
™êfi~°úÑ¨~°∞_»∞. `«#‰õΩ@∞O|=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞ „¿Ñq∞OKÕ"å_»∞ ãÖ™êi. W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞"åix ‰õÄ_®
„¿Ñq∞OKÕ"å_»∞ L`«=Î Ú_»∞. ã¨=∂[=Ú#∞ ‰õÄ_® „¿Ñq∞OKÕ"å_»∞ Q˘Ñ¨Ê =ºH˜.Î `«# t+¨µºÅ#∞ Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞
„¿Ñq∞OKÕ"å_»∞ =∞Ç¨ÏhÜ«Ú_»∞. ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œe „Ñürqx Z@∞=O\˜ `å~°`«=∞º=ÚÅ∞ K«∂_»‰õΩO_®
J"åº[OQÍ JYO_»OQÍ, J#O`«OQÍ „¿Ñq∞OKÕ"åix ''„¿Ñ=∂=`å~ü—— JO\Ï~°∞. ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅÖ’
JÃ+âì· fi◊ ~°º=ÚÅ∞, JëêìOQÆÜ∂≥ QÆ=Ú „Ñ¨™êkOKÕ `«`fi« "Õ∞ „Ñ¨^•è #OQÍ Hõ#|_»∞`«∂ „¿Ñ=∞`«`fi« O QÆ∞ÑÖÎ QÍ
<ÕÑ¨^èŒºOÖ’ LO@∞Ok. U ™ê^èŒ#"≥∞ÿ<å, U Ü≥∂QÆ"≥∞ÿ<å ÉèíQÆ=O`«∞x, PÜ«∞# ã¨$+≤ìx „¿Ñq∞Oz,
¿ãqOKÕ Ñï}u ~åHõáÈ`Õ x+¨ÊùÅ"≥∞ÿáÈ`«∞Ok. ^Œ`«Î„Ñ¨Éèí∞=ÙÖ’x J\˜ì k=º„¿Ñ=∞`«`«fi=Ú#‰õΩ
™êHÍ~°~∂° Ñ¨"∞Õ N QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍ~°∞. Hõi#î , Hõ~¯° â◊ Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =ÚÅ#∞ ã¨ÇÏ≤ `«O `«# k=º„¿Ñ=∂=∞$`«
=$+≤ì`À ‰õΩã¨∞=∞HÀ=∞ÅOQÍ ãÖã¨¯iOz, „¿Ñ=∞xÅÜ«∂Å∞QÍ, ^≥·==∞Ok~åÅ∞QÍ =∞Åz# ^Œ`«Î
k=º„¿Ñ=∂=`å~°O NQÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍ~°∞.
=∞Ç¨~åRÖ’ JO[<£QÍO"£ ã¨∞s˚ J<Õ Ñ¨@}ì =Ú#‰õΩ ã¨g∞Ñ¨=ÚÖ’x \ÏHõ~Mü _Ë ® J<Õ „QÍ=∞OÖ’
q~î°Öò Éèí‰õΩÎÖˇ·# ã‘`å~å=∞#O^ŒÖÏÖò, `å<≥·=∂`«Å‰õΩ =¸_»= ãÖ`å#OQÍ, 1–7–1932 = `Õn#
Hõ$+¨‚ ^•fi^Œt<å_»∞ ~ÀÇ≤Ï}© #Hõ∆„`«OÖ’ (NHõ$+¨µ‚x [#‡#Hõ∆„`«O) [x‡OKå~°∞. Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ Ñ¨ã≤a_»¤
U_»=_»O Ö’Hõ ã¨Ç¨Ï[O. HÍx QÆ∞~°∞<å#H±, `åAnÌ<£ÉÏÉÏ =Öˇ ÉÏÅQÆ∞ÖÏÉò Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ U_»=‰õΩO_®
z~°∞=∞O^ŒÇ¨ ãÖ KÕã,≤ JO^Œi Ç¨Ï$^ŒÜ∞« =ÚÅ‰õΩ P#O^ŒO HõeyOK«_=» ∞<Õ `«# J=`å~° HÍ~°º=Ú#∞
Ñ¨Ù@ìQÍ<Õ ã¨∂zOKå~°∞. ¿Ñ^Œ ‰õΩ@∞O|OÖ’ [x‡OK«_»O =Å#, `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ z#fl`«#OÖ’<Õ
HÀÖ’Ê=_»O =Å# QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÅºOÖ’<Õ J+¨ìHõ+¨ì=ÚÅ∞ J#∞ÉèíqOKå~°∞.
NHõ$+¨µ‚_»∞ Ö’x k=ºbÖÏ`«`«fi=Ú, ^Œ`«Îã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÖ’x QÆ∞~°∞`«`«Îfi=Ú Ô~O_»∂ QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ‰õΩ
107
[#‡`«ó ã≤kOú z#Ñ¨Ê\˜H,˜ ™ê=∂#∞º_ç=Öˇ Hõ+#ì¨ +¨=ì ÚÅ#∞ ^è~·≥ º° OQÍ, F~°∞Ê`À J#∞Éèqí Oz Ö’‰õΩÅ‰õΩ
P^Œ~≈° "≥∞ÿ xÅKå~°∞. PHõeQÍ L#flÑ¨C_»∞ XHõ¯ ~˘>ˇ=ì ÚHõ¯ Z=~°∞ W™êÎ#<åfl, ZO`« Hõ+"ì¨ ∞≥ #ÿ Ñ¨xÜ≥∞ÿ <å
ã¨ˆ~ KÕ¿ã"å~°∞. H˘O`«HÍÅO QÆ_»z# `«~åfi`« k=ºbÖÏ „Ñ¨Hõ~°}O „áê~°Éèí"≥∞ÿOk. „Ñ¨[ÅÖ’
ÉèíQÆ=O`«∞xÃÑ· ÉèíH˜Î qâßfiã¨=ÚÅ∞ HõeyOz, "å\˜x =$kúKÕÜ«∞_»O =∞Ç¨`«∞‡Å ÅHõ∆ºO. gi Ö’Hõ
HõàÏº} HÍ~°ºnHõ∆‰õΩ „Ñ¨Hõ$u ÜÕ∞ Ñ¨~°=tOz `«#‰õΩ `å#∞QÍ J^Œ∞ƒù`« ã≤^Œ∞úÅ#∞ J#∞„QÆÇ≤Ïã¨∞ÎOk.
ã¨=Ú„^Œ=Ú#‰õΩ JÅÅ∞ ZO`« ã¨Ç¨Ï["≥∂ =∞Ç¨`«∞‡Å ^•fi~å "åi ÅHõ∆º™ê^èŒ#‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#
"Õ∞~°‰õΩ D bÅÅ∞ JO`«ã¨Ç¨Ï[OQÍ „Ñ¨Hõ@=∞=Ù`å~Ú.
ÉÏÅQÆ∞ÖÏÉò XHõ áêÅ"åºáêi ^ŒQÆæ~° Ñ¨xKÕ¿ã"å~°∞. XHõ™êi <≥uÎ# áêÅ‰õΩO_» ÃÑ@∞ìH˘x,
=~°¬O Ñ¨_ç |∞~°^Œ=∞Ü«∞OQÍ L#fl ~°Ç¨Ï^•iÖ’ "≥_»∞`«∞O>Ë HÍÅ∞*Ïi Ñ¨_çáÈ~Ú áêÅ‰õΩO_»
ÑÿeáÈ~ÚOk. Wk `≥eã≤ P Ü«∞[=∂x =zÛ QÆ∞ÖÏÉòx z`«HõÉÏ^•_»∞. ÉÏÅQÆ∞ÖÏÉò U_»∞ã¨∂Î
''QÀáêÖÏ!QÀáêÖÏ! ^Õ=H˜#O^Œ#QÀáêÖÏ?—— JO@∂ ‰õΩO_» ÃÑO‰õΩÅ#∞ XHõ^•xÃÑ· XHõ\˜ ¿Ñ~°ÛQÍ<Õ
J=hfl J`«∞‰õΩ¯x ‰õΩO_» Ü«∞^è•„Ñ¨HÍ~°OQÍ ~°∂á⁄OkOk. ^•xx <≥uÎg∞^Œ ÃÑ@∞ìHÀQÍ<Õ
áêÅ`ÀxO_çOk. P áêÅ"åºáêi Pk=ºbÅ`À `«# `«ÑC¨ Hõq∆ ∞OK«=∞x QÆ∞ÖÏÉò áê^•ÅÃÑ· „"åÖÏ_»∞.
XHõ™êi JO[<£ QÍO"£Ö’ QÀ^èŒ∞=∞Å∞ =∞~°Ñ¨\˜ìOz Ñ≤O_ç =¸@<≥uÎ# ÃÑ@∞ìH˘x =ã¨∞ÎO>Ë ÃÑ^ŒÌ
=~°¬O Ñ¨_çOk. P=~°¬OÖ’ JÖÏˆQ #_»∞K«∞‰õΩO@∂ =zÛ<å ‰õÄ_® QÆ∞ÖÏÉòHÍx, Ñ≤O_ç =¸@HÍx
`«_=» ÖË^∞Œ . ~å=Ú_»∞, NHõ$+¨µ_‚ ∞» =Öˇ<Õ Ö’Hõ^~Œè ‡° =Ú ##∞ãïOz QÆ∞ÖÏÉò ÑÖ_»i "≥o§ <å=∂<åO^£,
QÍ_ÕæÉÏÉÏ, ÔH·HÍ_ç =∞Ç¨Ï~å*ò "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ ¿ã= KÕâß~°∞. ÔH·HÍ_ç =∞Ç¨Ï~å*ò ÑÖ_»iÖ’ 33
HÀ@¡ ^Õ=`å q„QÆÇ¨Ï=ÚÅ`À ''Ñ¨^Œ‡=ÓºÇ¨ÏO—— x~å‡}O KÕ¿ã ~ÀAÖ’ QÆ∞ÖÏÉò QÆ∞O@Å∞ „`«=fi_»O,
=∞\˜ì ~åà◊§ `«@ìÅ∞ "≥ÚÜ«∞º_»O =O\˜ ‰õÄeÑ¨#∞Å∞ KÕâß~°∞. ã¨^Œ∞æ~°∞ <å=∂#O^£ Zxfl Hõiî#"≥∞ÿ#
Ñ¨sHõ∆Å∞ ÃÑ\˜ì<å, F~°∞ÛH˘x ¿ã= KÕâß~°∞. QÍ_ÕæÉÏÉÏ Éèí[#|$O^ŒO`À HõÅã≤ QÆ∞ÖÏÉò _ÀÅH±
"å~ÚOKÕ"å~°∞. H˘O`«HÍÅO Hõ~åÎ*ò „QÍ=∞OÖ’ Ñ¨ÙO_»sHõÉÏÉÏ ¿ã= KÕâß~°∞. JÑ¨C_»∞ "åi`À
Jxfl „QÍ=∂Å∞ u~°∞QÆ∞`«∂ "Õ^Œ™ê~°=Ú#∞ H©~°Î#Å ~°∂ÑÖÖ’, „Ñ¨=K«#=ÚÅ ~°∂ÑÖÖ’ QÆ∞ÖÏÉò
`≥eÜ«∞KÕ¿ã"å~°∞. JO^Œ~°∂ =ÚQÆ∞úÖˇ· q<Õ"å~°∞. XHõ™êi Ñ¨ÙO_»sHõ ÉÏÉÏ „Ñ¨=K«#O KÕã¨∞ÎO_»QÍ
nÑÖÖ’ L#fl #∂<≥ P~ÚáÈ~ÚOk. JÑ¨C_»∞ QÆ∞ÖÏÉò nÑÖÖ’ h~°∞áÈã≤ "≥eyOKå~°∞. JO^Œ~∂° K«∂z
Pâ◊º~°ºÑ¨_®¤~°∞. =∞<å‡_£ ã¨g∞ÑÖÖ’ QÆÅ ‰õΩO^ŒÖòQÍO"£ J<Õ „QÍ=∞OÖ’ áê\˜Öò WO\’¡ Ñ¨x"å_»∞QÍ
KÕ~å~°∞. XHõ~ÀAáê\˜Öò á⁄ÅO^Œ∞#∞fl`«∞O_»QÍ QÆ∞ÖÏÉò "≥o§ <åˆQ\˜Hõ„~°∞ÃÑ·HÍÅ∞ ÃÑ\Ïì~°∞. Jk
|OQÍ~°OQÍ =∂iOk. D q+¨Ü«∞OZ=iH˜ K≥Ñ¨Ê=^ŒÌ<åfl~°∞, QÆ∞ÖÏÉò. P |OQÍ~°O J=∞‡QÍ =zÛ#,
108
60,000 ~°∂áêÜ«∞Å`À 100 ZHõ~åÅ á⁄ÅO H˘<åfl_»∞. áê\˜Öò. áê\˜Öò K«∂_»‰õΩO_® QÆ∞ÖÏÉò
^Œ∂_»Å#∞ q¿ÑÊã≤ ˆQ^≥Å =^ŒÌ‰õΩ =ke"Õâß~°∞.. ^Œ∂_»Å∞ áêÅ∞„`åˆQã≤# `«~åfi`« áê\˜Öò Z^Œ∞~°∞QÍ
áêÅ∞ Ñ≤O_»QÍ 2 b@~°∞¡ WKÕÛ ˆQ^≥ 7 b@~°∞¡ WzÛOk. XHõ™êi P ^Œ∂_» K«xáÈ`Õ QÆ∞ÖÏÉò
áê^Œã¨Ê~°≈`À Ñ¨Ù#~°∞r˚=Ù~åÖˇ·Ok. XHõ™êi áê\˜Öò, QÆ∞ÖÏÉò Hõeã≤ h~°∞ fã¨∞H˘x~å=_®xH˜ „Ñ¨Hõ¯
á⁄ÅOÖ’x ÉÏq ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ aO^≥`À "≥àÏ§~°∞. HÍx "≥O@ „`å_»∞ fã≤HÔ à◊§_»O =∞iKå~°∞. „`å_»∞HÀãÖ
=∞~°ÖÏ áê\˜Öò "≥#∞kiy "≥_»`å#O>Ë ÉÏÉÏ ''„`å_»∞ JHõ¯ˆ~¡^Œ∞ÖË! aO^≥ ÉÏqÖ’Ñ¨_»"Õã≤ „`å_»∞`À
ÖÏQÆ∞`«∞#fl@∞¡QÍ Jaè#~ÚOK«∞ KåÅ∞——. J<åfl~°∞. áê\˜Öò JÖÏ KÕÜ«∞QÍ hà◊§`À xO_ç# aO^≥
KÕuÖ’H˜ =zÛOk. QÆ∞ÖÏÉò ^≥·"åOâ◊ ãÖÉèí∂`«∞_»x áê\˜Öò‰õΩ J~°ú"≥∞ÿOk. `«~åfi`« HÍÅOÖ’ HÍj<å^è£
áê\˜Öò `«# WO\˜Ö’ QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ ^Œ~åƒ~°∞ U~åÊ@∞KÕã¨∞‰õΩ<åfl_»∞. HÍ>ËÖò P„â◊=∞=Ú#‰õΩ <åÅ∞QÆ∞
ÅHõ∆Å ~°∂áêÜ«∞Å∞ q~åà◊OQÍ WKåÛ_»∞. P „QÍ=∞OÖ’ QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ ¿Ñi@ XHõ áê~î°âßÅ ‰õÄ_®
U~°Ê_çOk.
QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ *Ï˝<âÕ fi◊ ~ü =∞Ç¨Ï~å*ò ã¨r=ã¨=∂kè Ü«Ú#fl Ñ¨Ù}ºˆH„∆ `«O ''Pà◊Ok——Ö’ H˘O`«HÍÅO
QÆ_çáê~°∞. *Ï˝<Õâ◊fi~ü=∞Ç¨Ï~å*ò QÀ_»#∞ "åÇ¨Ï#OQÍ KÕã¨∞H˘x #_çÑ≤Oz# ã¨÷ÅOÖ’ x^Œ∞iOKÕ"å~°∞.
JHõ¯_» ã¨g∞ÑÖÖ’ QÆÅ XHõ |O_»#∞ K«∂Ñ≤Oz *Ï˝<âÕ fi◊ ~ü =∞Ç¨Ï~å*ò ''*Ï˝<âÕ fi◊ i—— „QÆO^äOŒ ~°zOz#Ñ¨C_»∞
`åà◊Ñ¨„`«=ÚÅ#∞ D |O_»g∞^Œ ÃÑ\˜ì „"å¿ã"å~°x `≥eÜ«∞KÕ™ê~°∞. (*Ï˝<Õâ◊fi~ü =∞Ç¨Ï~å*ò 12
=â◊`å|Ì=Ú#‰õΩ K≥Ok#"å~°∞) Jk `≥eÜ«∞Hõ Ti[#∞Å∞ K≥`«Î JO`å P |O_» ^ŒQÆæ~°áÈ¿ã"å~°∞.
P ã¨úÅO Ñ¨q„`«`«#∞ HÍáê_ÕO^Œ∞‰õΩ, QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍ~°∞ JHõ¯_» *Ï˝<Õâ◊fi~ü =∞Ç¨Ï~å*ò=∞Ok~°=Ú#∞
xi‡OÑ¨KâÕ ß~°∞. ã¨∞=∂~°∞ 1948 = ãÖ=`«û~°=ÚÖ’ QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°O, JHõ¯_»‰Ωõ ^ŒQ~æÆ Ö° ’
QÆÅ ‰õΩÖÏb „QÍ=∞=ÚÖ’ H˘O`«HÍÅO ãÖK«iOKå~°∞. QÍ}∞QÍÑ¨Ù~°OÖ’ ãÖQÆ=∞O ^ŒQÆæ~° QÆÅ S^Œ∞
B^Œ∞O|~ü =$Hõ∆=ÚÅ ^ŒQÆæ~°, JHõ¯_» ã¨g∞ÑÖÖ’ QÆÅ K«„ˆHâ◊fi~° =∞Ç¨Ï^Õ=Ùx =∞Ok~°O ^ŒQÆæ~°
x=ã≤OKÕ"å~°x, ZÅ¡Ñ¨C_»∂ =∞ø#OQÍ LO_Õ"å~°x, \ÏOQÍ #_ç¿Ñ N=∞O`ü ~Àa J<Õ PÜ«∞#
=∞iÜ«Ú „Ñ¨™ê^£ ^Œ∞HÍ}OÖ’ Ñ¨xKÕ¿ã K«<≥·Ü«∂º™êfiq∞ J<Õ PÜ«∞# `≥eÜ«∞KÕ™ê~°∞. QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ
KåÖÏHÍÅO Ç≤Ï=∂ÅÜ«∞=ÚÅÖ’ áê^Œ~°Hõ∆Å∞ ÖË‰õΩO_® ãÖK«iOKå~°∞. |^Œs<å^ä£, ˆH^•~ü<å^è£ÅÖ’
H˘O`«HÍÅ=Ú<åfl~°∞. |^Œs<å^è£Ö’ Ñ¨Ó*ÏiÜ≥ÿ∞# ã¨f+πâß„ã≤Î, k. 30–12–1984 #
=∞Ç¨t=~å„u<å_»∞ QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ ^Œ~°≈#O HÀãÖ HÍ>ËÖò =zÛ ''N QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍ~°∞
QÀ‰õΩÖÏ+¨ìq∞<å_»∞ Éè∫uHõOQÍ g∞ =∞^èŒº HÍ>ËÖòÖ’ ZÖÏ LO\Ï~À J^Õq^èŒOQÍ „ÑüQÀ‰õΩÖÏ+¨ìq∞
ÑÖ_»∞QÆ‰õΩ |^ŒsÖ’ =∂‰õΩ Éè∫uHõOQÍ ^Œ~°≈#q∞™êÎ~°∞.—— Jx K≥áêÊ~°∞. QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ ¿Ñi@
|^ŒsÖ’ Éèí‰õΩÎÅ∞ ^èŒ~°‡âßÅ ‰õÄ_®xi‡OKå~°∞.
109
ãÖ`ü QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò Hˆ „∆ `«"∞≥ #ÿ ¿+QÍO‰õΩ W~°""·≥ ∞≥ àÿ √◊ § ^Œ∂~°OÖ’ ''HÍ>ËÖò—— J<Õ „QÍ=∞OÖ’
ÉèÜ
í ∞« OHõ~"° ∞≥ #ÿ J~°}ºOQÍ, ã¨‡âß#Éè∂í q∞QÍ L#fl 48 ZHõ~=° ÚÅ qã‘~Î =‚° ÚÖ’ NQÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍ~°∞
"åi `«áÈâ◊H˜Îx ^è•~°áÈã≤ Éèí‰õΩÎÅ ¿ã"å, ã¨Ç¨ÏHÍ~°=ÚÅ`À áê=#ˆH∆„`«O XHõ\˜ ~°∂á⁄OkOKå~°∞.
ÉÏÉÏ "åix NHõ$ëê‚=`å~°OQÍ P~åkèOKÕ"å~°O^ŒiH˜ Wk |$O^•=#O. ÉÏÉÏ#∞ ^Œ`åÎ=`å~°OQÍ
P~åkèOKÕ "åiH˜ Wk =∞~À ^Œ`«ÎˆH∆„`«O. WHõ¯_» N ™ê~ÚÉÏÉÏ, N ÔH·HÍ_ç =∞Ç¨Ï~å*ò, N QÍ_ÕæÉÏÉÏ,
N QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò, N ^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« q„QÆÇÏ¨ =ÚÅ∞ „Ñü+≤Oì K«|_ç#q. P„â◊=∞=Ú#∞ P#∞H˘xÜ«Ú#fl
HõKÕi#k X_»∞¤# J<ÕHõ ^Õ=`å=∞Ok~°=ÚÅ∞ , QÀâßÅ, Hõ^ŒO| =$Hõ∆=ÚÅ∞, #kH˜ P=e X_»∞¤#
‰õÄ_® ^Õ=`å =¸~°∞ÅÎ #∞ „Ñü+≤Oì Kå~°∞. P„â◊=∞=Ú#‰õΩ XHõ ~°∂ÑÖ U~°Ê_»\ÏxH˜ 15 ãÖ=`«û~°=ÚÅ
HÍÅO Ñ¨\Oì˜ k. WOHÍ U"À x~å‡}=ÚÅ∞ [~°Q∞Æ `«∂<Õ L<åfl~Ú. ã¨∞=∂~°∞ 1958 = ãÖ=`«û~°=ÚÖ’
ZO_çáÈ~Ú# HõKÕs#k Wã¨∞HõÖ’ ‰õÄ~°∞Ûx QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍ~°∞ JHõ¯_ç Ñ¨â◊√=ÙÅ HÍÑ¨~°∞Å`À
=∂\Ï¡_»∞`«∂ `«# „"ÕÅ∞#∞ Wã¨∞HõÖ’ „QÆ∞KåÛ~°∞. "≥O@<Õ „QÆ∞zÛ# „Ñ¨^Õâ◊OÖ’ h~°∞ÃÑ·H˜ z=Ú‡`«∂
=zÛOk. XHõ¯ =~å¬HÍÅOÖ’ `«Ñ¨Ê ZÑ¨C_»∞ h~°∞ LO_»x HõKÕs#kÖ’, áê`åà◊OÖ’ L#fl QÆOQÆ#∞
ÃÑ·H˜ fã¨∞H˘x ~å=_»O J=`å~°Ñ¨Ù~°∞+¨µÅˆH ™ê^èŒºO. nxH˜ ÉÏÉÏ ''J=∞$`«‰õΩO_»O—— Jx ¿Ñ~°∞
ÃÑ\Ïì~°∞. Wk =¸_»∞ J_»∞QÆ∞Å =$`åHÍ~°OÖ’ LO_ç ã¨∞=∂~°∞ S^Œ∞ J_»∞QÆ∞ÅÖ’`«∞ LO@∞Ok.
KÕÑ¨ PHÍ~°O HõeyÜ«ÚO@∞Ok. WÑ¨C_»∞ JO^Œi Wà◊§Ö’¡ h~°∞ xÅ∞= KÕã¨∞H˘<ÕO^Œ∞‰õΩ Éèí∂q∞Ö’
LO_Õ h\˜‰õΩO_ô JO`« LO@∞Ok D J=∞$`«‰õΩO_»O. QÆOQÍ#kÖ’ h~°∞=Öˇ WO^Œ∞Ö’ h~°∞
Zxfl"ÕÅ=∞Ok ™êfl#O KÕã≤<å J^Õ ™êÌ~ÚH˜ h~°∞ LO@∞Ok. ÉèíH˜Î`À ¿ãqOz# "åiH˜ D h~°∞
J=∞$`« `«∞Åº"≥∞ÿ J<ÕHõ "åº^èŒ∞Å#∞O_ç LÑ¨â◊=∞#O Hõey# ^Œ$ëêìO`«=ÚÖˇ<Àfl L<åfl~Ú. "Õ∞=Ú
30 =∞Ok Éèí‰õΩÎÅO Hõeã≤, ^Œ`åÎ=^èŒ∂`« N™êfiq∞ t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*òQÍi`À <åQÆÑ¨Ó~ü "≥o§ N
QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ QÍi Pjã¨∞ûÅ∞ fã¨∞H˘x HÍ>ËÖò "≥àÏ§=Ú. =∂ |$O^ŒOÖ’ qâßY Ñ¨@flO áÈ~°∞ìÖ’
Ñ¨xKÕã¨∂Î ˆH#∞û~°∞`À ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#fl Ü«Ú=‰õΩ_˘Hõ_»∞ L<åfl_»∞. J=∞$`«‰õΩO_»[ÅOÖ’ ™êfl#O KÕã≤,
P Ñ¨q„`«[Å=Ú#∞ „`åy, ã‘™êÖ’¡xOÑ≤ qâßYfã¨∞H˘x "≥o§ XHõ "å~°O ~ÀAÅ∞ f~°O÷ QÍ ¿ãqOKå_»∞.
JÑ¨C_»∞ Ñ¨sHõ∆ KÕ~ÚOK«∞‰õΩO>Ë `≥eã≤# q+¨Ü«∞O Uq∞@O>Ë JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ 90 "ÕÅ∞#fl ˆH#û~ü
™ÈH˜# Hõ}=ÚÅ ãÖYº 18 "ÕÅH˜ `«yæáÈ~ÚOk. JO`« `«‰õΩ¯= ã¨=∞Ü«∞OÖ’ JO`« "≥∞~°∞QÆ∞^ŒÅ
K«∂ã≤ _®Hõì~°∞¡ Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂~°∞. <≥=∞‡kQÍ J`«xH˜ Ñ¨ÓiÎ ã¨fiã¨÷`« HõeyOk. Éèí=~ÀQÆ=Ú#∞ ‰õÄ_®
LÑ¨â◊q∞OÑ¨KÕÜ«∞QÆÅ =∞Ç¨f~°÷O WO^Œeh~°∞.
J=∞$`«‰õΩO_» =∞Ç¨`«‡º=Ú#∞ Ñ¨sH˜∆OKåÅ<Õ L^ÕÌâ◊ºO`À `«∞Hõ_Àl =∞Ç¨Ï~å*ò J<Õ

110
ã≤^ÑúŒ Ù¨ ~°∞+¨µ_»∞ HÍ>ËÖò =zÛ XHõ ÃÑ^ŒÌ P~ÚÖò WO[#∞ `≥ÑÊ≤ Oz h\˜x `À_çOK«_O» "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~∞° .
H˘xfl ~ÀAÅ áê@∞ h~°∞ `À_ç |Ü«∞@‰õΩ ÑÖÑ≤<å J=∞$`«‰õΩO_»OÖ’ h\˜=∞@ìO U =∂„`«=Ú
`«QÆæÖË^Œ∞. z=~°‰õΩ WO[<£ K≥_çáÈ~Ú PyáÈ~ÚOk. D „Ñ¨Ü≥∂QÆO ZO`À=∞Ok K«∂ã¨∂Î LO_»QÍ
[iyOk. N QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ XHõ K≥@∞ì „HÕ^Œ ‰õÄ~°∞Ûx W^ŒO`å uÅH˜ã∂¨ Î #"åfi~°∞. `«∞Hõ_Àl=∞Ç¨Ï~å*ò
ÉÏÉÏ ^ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛ ''<Õ#∞ F_çáÈÜ«∂#∞ ‰õΩ=∂~å—— Jx ãÖ`À+ÖQÍ J<åfl~°∞. ã¨=∞ã¨Î Ñ¨Ù}º
#^Œ∞Å`À ‰õÄ_ç# =∞Ç¨f~°ú"Õ∞ Wk. J^Œ$â◊º~°∂ÑÖÖ’ ^Õ=`«Å∞, |∞∞+¨µÅ∞ =zÛ J=∞$`«‰õΩO_»
[ÅO`À ™êfl#O KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. HõeÜ«ÚQÆ=Ú JO`«"≥∞ÿ ã¨`«ºÜ«ÚQÆO „áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º ãÖkèHÍÅOÖ’
„Ñü TiÖ’ ãÖ`üÅ∞ [x‡™êÎ~°x J=∞$`«‰õΩO_» [ÅO J=∞$`«=∞=Ù`«∞O^Œx JO^Œ∞Ö’
^Œ`åÎ„`ÕÜ«ÚÅ"å~°∞ ™êfl#=∂K«i™êÎ~°x H˘O^Œ~°∞ =∞Ç¨`«∞‡Å∞ K≥áêÊ~°∞.
HÍ>ËÖò P„â◊=∞OÖ’ XHõ Ñ¶¨~å¡OQÆ∞ ^Œ∂~°OÖ’ S^Œ∞ B^Œ∞O|~° =$Hõ∆=ÚÅ∞<åfl~Ú. ~å„u

ã¨=∞Ü«∂Ö’¡ Z=~°∂ D =$Hõ∆=ÚÅ ^ŒQÆæ~°‰õΩ ~å~°∞. HÍx ÉÏÉÏQÍ~°∞ ~å„uà◊√§ =zÛ ‰õÄ~°∞Û<Õ"å~°∞.
ÉÏÉÏQÍ~°∞ "≥à§ı @Ñ¨C_»∞ ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ áê=ÚÅ∞ ‰õÄ_® "≥_∞» `«∞O\Ï~Ú. QÀ‰õΩÖÏ+ì̈q∞ Ñ¨~fi° k#=Ú<å_»∞
D =$Hõ∆=ÚÅÃÑ· ã¨∞^Œ~°≈# K«„HõO k=º"≥∞ÿ# HÍO`«∞Å∞ q~°l=Ú‡`«∂ XHõ Éèí‰õΩÎxH˜ ÉÏÉÏQÍi
J#∞„QÆÇ¨ÏO`À ^Œ~°≈#"≥∞ÿOk. ã¨`«º, ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ ^Œi≈OK«ÖËx ^À+¨^Œ$+≤ì „Ñ¨|e# "Õà◊ NHõ$+¨µ‚_»∞
^•xx YO_çOz ã¨∞^Œ~≈° #=Ú (=∞Oz^Œ$+≤xì ) ã¨∞^Œ~≈° # K«„HõO`À „Ñ¨™êkã¨∞OÎ \Ï~°∞. D =$Hõ=∆ ÚÅ‰õΩ
108 „Ñ¨^ŒH˜∆}=ÚÅ∞ Éèí‰õΩÎÅ∞ KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. N QÆ∞~°∞K«i„`«, NQÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ QÍi K«i„`« "≥Ú^ŒÅQÆ∞
ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ K«i„`«Å∞ D =$Hõ∆=ÚÅ „HÕ^Œ ‰õÄ~°∞Ûx áê~åÜ«∞} KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. g\˜H˜ ^ŒQÆæ~°Ö’
^Œ`«Î=∞Ok~°O LOk.
JHõ¯_» HÍ>ËÖòÖ’ NQÆ∞ÖÏÉò QÍi J^Œ∞ƒù`« =∞Ç≤Ï=∞‰õΩ `å~å¯}OQÍ K≥Ñ¨Ê`«QÆæ Éèí‰õΩÎ_˘Hõ~°∞
ÑïK«Ü∞« =∞Ü«∂º~°∞. J`«#∞ Ug∂ K«^∞Œ =ÙHÀÖË^∞Œ . Ju¿Ñ^Œ"å_»∞. ÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ _Î ∞» . XHõ~ÀA ÉÏÉÏQÍ~°∞
`å#∞ u<Õ ~˘>ˇìÖ’ H˘O`«ÉèÏQÆO „Ñ¨™ê^ŒOQÍ WzÛ ''h=Ù *’ºu+¨âß„ã¨Î ÑÖ_ç`«∞_»=Ù J=Ù`å=Ù.
^•x ^•fi~å h‰õΩ Éèí∞HÎ̃H˜ Ö’@∞ LO_»^Œ∞—— Jx Pj~°fikOKå~°∞. ã¨~°fiã¨=∞~°∞úÖˇ·# ÉÏÉÏQÍi Pj~åfi^Œ
|ÅO`À J`«xH˜ *’ºu+¨âß„ãÎ̈ Ñï*Ï˝#O ÅaèOzOk. ÑÖKåOQÆ=ÚÅ∞, *’ºu+¨ „QÆO^äŒ=ÚÅ∞ ‰õÄ_®
Ñ¨@∞ìH˘x u~°∞QÆ∞`«∞<åfl_»∞. K«∂_»_®xH˜ áê=∞~°∞_»∞QÍ<Õ L<åfl_»∞. =∂ Éè‰í Îõ |$O^Œ=ÚÖ’ H˘O`«=∞Ok
*Ï`«Hõ Ñ¶¨Å=ÚÅ∞, „QÆÇ¨ÏâßOu q^è•#=ÚÅ∞ K≥Ñ≤ÊOK«∞H˘<åfl~°∞.
Ñ¨Ós[QÆ<åfl^ä£ Ü«∂„`«Ö’ =∂ÖˇQÍ"£ J<Õ „QÍ=∞O ÉÏÉÏQÍ~°∞ H˘O^Œ~°∞ Éèí‰õΩÎÅ`À "≥o§#Ñ¨Ù_»∞
111
„QÍ=∞ „Ñ¨[Å∞ , =~å¬HÍÅO „áê~°OÉèí"≥∞ÿ 19 ~ÀAÅ∞ QÆ_çz<å XHõ¯ z#∞‰õΩ =~°¬O Ñ¨_»ÖË^Œx,
=º=™êÜ«∞ Ñ¨#∞Åhfl PyáÈÜ«∂Ü«∞x "≥ÚéÃÑ@∞ì‰õΩ<åfl~°∞. "≥O@<Õ ÉÏÉÏ HÍ~°∞ky, XHõ Éèí‰õΩÎx
Ç¨ÏŸ@ÖòÖ’ áêÅ∞ ã‘fiHõiOz ''QÀáêÖÏ! QÀáêÖÏ! ^Õ=H˜#O^Œ#QÀáêÖÏ!—— Jx áê_»_O» „áê~°OaèOK«QÍ<Õ
„QÍ=∞ã¨∞ÅÎ O^Œ~∂° áê~°=â◊ºO`À Hõeã≤≤ áê_®~°∞. JÑ¨C_»∞ P T~°O`å ZO_»QÍ<ÕLOk. "Õ∞Ñ¶∂¨ Å*Ï_Õ
ÖË^Œ∞. JÖÏO\˜k QÀáêÅ<å=∞ ãÖH©~°Î#O TÑÖ^Œ∞HÀQÍ<Õ PHÍâ◊=∞O`å "Õ∞Ñ¶¨∂Å∞ P=iOz
‰õΩOÉèí=$+≤ì ‰õΩiã≤Ok. JO^Œ~°∂ P=~°¬OÖ’ `«_»∞ã¨∂Î P#O^Œ<å@ºO KÕâß~°∞.
XHõ™êi =∞Ç¨~åRÖ’ J=∞~å=u lÖÏ¡Ö’ ~å=∞f~°÷=∞<Õ „QÍ=∞OÖ’ ‰õΩO_»áÈ`« =~å¬Å =Å¡

Ñ¨Ó~å‚#k h\˜=∞@ìO ÃÑiyáÈ~Ú, „QÍ=∞OÖ’H˜ =~°^Œ h~°∞ „Ñ¨=Ç≤ÏOK«_O» "≥Ú^ŒÖO·ˇ k. QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ`À
„QÍ=∞ „Ñ¨[Å∞ ''g∞~°∞ x[OQÍ ^≥·"åOâ◊ ãÖÉèí∂`«∞Öˇ·`Õ D =~°^Œ LÑ¨„^Œ=O #∞O_ç ~°H˜∆OK«O_ç.
ÖË^• q∞=∞‡ex D #kÖ’ Ñ¨_»"Õ™êÎO—— J<åfl~°∞. J~Ú`Õ <å +¨~°`«∞ ‰õÄ_® q#O_ç Jx ÉÏÉÏ
''g∞~°∞ ™ê~å „`åQÆ_»O =∂x"Õã≤, ™ê~å HÍKÕ |\©ìÅhfl fã≤ "Õ™êÎ=∞x „Ñü[˝ KÕ¿ãÎ D =~°^ŒÅ#∞
PÑ≤ g∂ „QÍ=∞=Ú#∞ HÍáê_»`å#∞—— J<åfl~°∞. ^•xH˜ P „Ñ¨[Å∞ JOwHõiOKå~°∞. JÑ¨C_»∞ ÉÏÉÏQÍ~°∞
Ñ¨Ó~å‚#k ~°∂ÑÖÖ’ L#fl QÆOQÍ#kH˜ Ñ¨ÓÅ`À Ñ¨Ó[KÕã≤, #k „Ñ¨Hõ¯# XHõ w`« wã≤, ''h L^èŒ$u
`«yæOK«∞H˘x D w`« ^•\˜ ~å=^Œ∞Ì. ÖË^• ##∞fl hX_çÖ’ âßâ◊fi`«OQÍ KÕ~°∞ÛHÀ—— Jx „áêi÷OKå~°∞.
JO`Õ P w`« ^•\˜ XHõ¯K«∞Hõ¯ ‰õÄ_® „QÍ=∞OÖ’xH˜ ~åÖË^Œ∞. JÑ¨C_»∞ ÉÏÉÏ ^≥·=â◊H˜ÎH˜ P
„QÍ=∞ã¨∞ÎÅO^Œ~°∂ *’Ç¨~°¡iÊOz 1400 ™ê~å |\©ìÅ#∞ fã≤"Õã≤ ™ê~å„_»=Ú‡Åhfl ÖÏsÅg∞^Œ
Tˆ~yOÑ¨ÙQÍ fã≤ÔHo§#kÖ’ áê~°"Õâß~°∞. ÑÖK«Éèí∂`«=ÚÅ#∞ J^Œ∞Ñ¨ÙKÕÜ«∞QÆÅQÆ_»O Ñ¨~°=∂`«‡
ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖˇ·# NQÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ =O\˜ =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅˆH ™ê^èŒºO.
k. 23–3–1999# XHõ #ÅÉèˇ·=∞Ok Éèí‰õΩÎÅO ™êfiq∞ t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*òQÍi`À Hõeã≤

<åQÆÑ¨Ó~ü NQÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍi ^Œ~°≈#O KÕã¨∞‰õΩ<åfl=Ú. JHõ¯_» QÆ∞ÖÏc~°OQÆ∞ ÖÏbÛ "Õã¨∞‰õΩx
u~°∞QÆ∞`«∞#fl XHõ Éèí‰õΩÎx ÑïK«Ü«∞O KÕâß~°∞. J`«#∞ J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# bÅ XHõ\˜ ã¨fiÜ«∞OQÍ =∂`À
K≥áêÊ_»∞. J`«_»∞ áÈbãπ _çáê~°∞ì"≥∞O@∞Ö’ Ñ¨xKÕã¨∞Î<åfl_»∞. XHõ ~ÀA „\ÏÑ¶≤H± HõO„\’Öò _»∂º\˜Ö’
LO_»QÍ NQÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ QÍ~°∞ J`«x ^ŒQÆæ~° HÍ~°∞ PÑ≤ ZHõ¯=∞<åfl~°∞. J`«#∞ ZHÍ¯_»∞. ÉÏÉÏ
J`«_çx "≥àı§O^Œ∞‰õΩ J#∞=∞uOK«ÖË^Œ∞. <åÅ∞QÆ∞~ÀAÅ∞ ÉÏÉÏ ZHõ¯_çH˜ "≥_ç`Õ JHõ¯_ç HõÖÏ¡ ‰õÄ_®
fã¨∞H˘x "≥àÏ§~°∞. P `«~åfi`« J`«_»∞ áÈbãπ¿ãì+¨#∞‰õΩ "≥o¡ ãï¯Öò W<£ÃãÊHõì~°∞`À <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ∞
~åÖËHõáÈ~Ú#O^Œ∞‰õΩ Hõ∆q∞OK«=ÅÜ«Ú#x, â‹Å=Ù =∞OE~°∞ KÕÜ«∞=∞x HÀ~°QÍ P JkèHÍi ''h=Ù
112
K≥¿ÑÊ^Õg∞ J~°÷O HÍ=_»OÖË^Œ∞. <åÅ∞QÆ∞~ÀAÅ#∞Oz _»∂º\©KÕã¨∂Î<Õ L<åfl=ÙQÍ, Ç¨[~°∞Ñ¨\ ©ìÖ’ h
ãÖ`«HõO ‰õÄ_® KÕâß=ÙHõ^• K«∂_»∞. WOHõ â‹Å=Ù ^Œ~°MÏã¨∞Î ZO^Œ∞‰õΩ—— Jx J<åfl_»∞. JO>Ë P
<åÅ∞QÆ∞~ÀAÅ∂ ÉÏÉÏQÍ~°∞ `«# ~°∂ÑÖÖ’ "≥o§ `«# _»∂º\© Ü«∞^è•„Ñ¨HÍ~°O KÕâß~°x `≥Å∞ã¨∞H˘x
PÜ«∞# ™ê=∞~å÷ºxH˜ „¿Ñ=∞‰õΩ á⁄OyáÈ~Ú# <å\˜ J#∞Éèí==Ú#∞ ã¨fiÜ«∞OQÍ =∂`À q=iOKå_»∞.
B~°OQÍÉÏ^£ lÖÏ¡ HõÖHˇ ~ìõ ü N"Õ∞Ñ¶∞π (S.Z.Ü«∞ãπ) =∞iH˘O`«=∞Ok JkèHÍ~°∞Å`À Hõeã≤ ÉÏÉÏ#∞
^Œi≈Oz g∞~°∞ Hõ$ëê‚=`å~°=∞x P ÉÏÅQÀáêÅO H©iÎã¨∞Î<åfl~°∞ Hõ^•. =∂‰õΩ qâßfiãÖ HõeˆQÖÏQÆ
„_≥·=~°∞ ÖË‰õΩO_®, ÃÑ„\’Öò ÖË‰õΩO_® HÍ~°∞#∞ #_çKÕ@@∞¡ KÕÜ«∞=∞x „áêi÷OKå~°∞. ÉÏÉÏ z~°∞#=Ùfi
#qfi T~°∞‰õΩ<åfl~°∞. HÍx JHõ¯_»∞#fl"å~°∞ JO^Œ~°∂ „áêi÷Oz# Ñ≤=∞‡@, JHõ¯_» ÃÑ„\’Öò fã≤"Õã≤
xÅ|_ç L#fl HÍ~°∞#∞ ÉÏÉÏ P*Ï˝Ñ≤OK«QÍ 25 ™ê~°∞¡ QÆ∞O„_»OQÍ uiy =zÛOk. XHõ™êi <åO^Õ_»∞
lÖÏ¡Ö’x lO@∂~°∞Ö’ „QÍ=∞ „Ñ¨[Å∞ ÉÏÉÏ#∞ 1990 Ö’ PÇ¨fixOKå~°∞. JHõ¯_»‰Ωõ QÆOQÍ~å"£∞^èHŒ ¯õ ~ü
"å_Õ J<Õ âı~îü `«# HÍ~°∞Ö’ ÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈OK«∞H˘#∞@‰õΩ =KåÛ_»∞. ÉÏÉÏ ãÖH©~°Î<å HÍ~°º„Hõ=∞O
q<ÕO^Œ∞‰õΩ Ñ¨k"ÕÅ =∞Ok Éèí‰õΩÎÅ∞ =KåÛ~°∞. JHõ¯_» Py L#fl P âı~îü HÍ~°∞#∞ (HÍ~°∞Ö’ Z=~°∂
ÖË~°∞) ãÖÉ’kèã¨∂Î ''Kè«Ö’ÉèÏÜü∞!—— J<åfl~°∞. [_»Ñ¨^•~°÷"≥∞ÿ# P HÍ~°∞‰õΩ „áê}â◊H˜Î =zÛ#@∞¡ â◊|ÌO
KÕã¨∂Î |Ü«∞Å∞^Õ~°∞@‰õΩ ã≤^ŒúÑ¨_çOk. JÑ¨C_»∞ QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍ~°∞ `«# ÉÏÅº ¿ãflÇ≤Ï`«∞_≥·#
ã¨∞^è•OÉÏÉÏ#∞ HÍ~°∞=ÚO^Œ∞ #_»==∞x HÍ~°∞`À ''F ÉèÏ~Ú! ã¨∞^è•OÉÏÉÏ Z@∞"≥·Ñ¨Ù "≥à◊§=∞x
Ãã·QÆ KÕ¿ãÎ J@∞"≥·¿Ñ "≥àÏ§e—— Jx P^ÕtOKå~°∞. ã¨∞^è•OÉÏÉÏ ÑïÔQuÎ`Õ HÍ~°∞ PÜ«∞# "≥O@
ÑïÔQ`ÕÎk. PÜ«∞# <≥=∞‡kQÍ #_ç¿ãÎ HÍ~°∞ <≥=∞‡kQÍ #_çKÕk PÜ«∞#‰õΩ PÜ«∂ãÖ =zÛ PyáÈ`Õ
Jn PyáÈÜÕ∞k. PÜ«∞# "≥#∞Hõ‰õΩ uiy #_ç¿ãÎ HÍ~°∞‰õÄ_® ˆQ~°∞ =∂~°∞Û‰õΩx "≥#‰õΩ¯ #_çzOk.
WÖÏ QÆO@¿ãÑ¨Ù QÀ=∂`«#∞ J#∞ãïOKÕ ÖËQÆ^Œ∂_»ÖÏ ã¨∞^è•OÉÏÉÏ#∞ P HÍ~°∞ J#∞ãïOzOk.
Éèí‰õΩÎÅ∞, t+¨µºÅ∞ ‰õÄ_® QÆ∞~°∞=ÙÅ =∂@ áê\ÕK«~°∞. HÍx [_»Ñ¨^•~°ú"≥∞ÿ# HÍ~°∞ ÉÏÉÏQÍi P[˝Å∞
Ü«∞^ä•`«^èŒOQÍ J#∞ãïOzOk. [_»r= „Ñ¨Hõ$u JO`å U Ñ¨~°=∂`«‡ ãÖHõÖÏÊ#∞™ê~°O
Pq~°ƒqù OzO^À P Ñ¨~=° ∂`«‡ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖˇ#· QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍiH˜ J™ê^èºŒ "Õ∞=ÚO@∞Ok? D "≥*· Ï˝xHõ
Ü«ÚQÆOÖ’ i"≥∂\ò Ü«∞O„`« ÑïHõ~°=ÚÅ#∞ `«=∞ ã¨fi|∞kú`À<Õ `«Ü«∂~°∞ KÕâß=∞#∞H˘<Õ
âß„ã¨ÎA˝Å∞, J#O`«=Ú Jáê~°=ÚÜ≥ÿ∞# ÉèíQÆ=`üâ◊H˜ÎÖ’ J}∞=O`« `≥Å∞ã¨∞H˘x qxÜ≥∂QÆOÖ’H˜
`≥K«∞ÛH˘<ÕO^Œ∞ˆH H˘xfl â◊`å|Ì=ÚÅ∞ Hõ$+≤ J=ã¨~°=∞=Ù`ÀO^Œx „QÆÇ≤ÏOz ÉèíQÆ=`ü ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖˇ·#
=∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅÑ¨@¡ ÉèíH˜Î „â◊^ŒúÅ∞, q#Ü«∞ q^èÕÜ«∞`«Å∞ Hõey LO>Ë WOHÍ `«fii`«QÆu#
"≥·*Ï˝xHõ Jaè=$kúx ™êkè™êÎ~°∞.
113
=∞^èŒº„Ñ¨^ÕâòÖ’x K«O|ÖòÖ’Ü«∞Ö’ ¿Ñ~°∞"≥∂ã≤# |OkáÈ@∞ ^˘OQÆÅ=Ú~îå<åÜ«∞‰õΩ_≥·#
_®‰õÄÑ¨^Œ"£∞ã≤OQ∑ XHõ™êi QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍ~°∞ Éèí‰õΩÎÅ`À Hõeã≤ "åº<£Ö’ "≥_»∞`«∞O>Ë J_»¤yOz "åi
^ŒQÆæ~° QÆÅ _»|∞ƒ |Ü«∞@‰õΩ fÜ«∞=∞<åfl~°∞. =∂ ^ŒQÆæ~° _»|∞ƒÖË^Œx ÉÏÉÏQÍ~°∞ K≥áêÊ~°∞.Jk #=∞‡Hõ
Ñ¨^Œ"£∞ã≤OQ∑ _»|∞ƒ f™êÎ~åÖË^• Jx `«∞áêH˜ fã≤ QÆ∞iÃÑ\˜ì ¿ÑÖËÛO^Œ∞‰õΩ „\˜QÆæ~ü <˘HÍ¯_»∞. |∞Öˇ¡@∞¡
|Ü«∞@H˜ ~åÖË^Œ∞. =∞~À `«∞áêH˜ fã¨∞H˘x ¿ÑÖÏÛ_»∞. QÆ∞O_»∞¡ |Ü«∞@‰õΩ ~åÖË^Œ∞. ÃÑ·ÔHuÎ PHÍâ◊OÖ’H˜
¿ÑÖÏÛ_»∞. QÆ∞O_»¡hfl XHõ\˜ `«~åfi`« XHõ\˜ ^Œ∂ã¨∞H˘x ÃÑ·H˜ áÈÜ«∂~Ú. J`«xH˜ PHÍâß# k=º"≥∞ÿ#
"≥Å∞QÆ∞ QÀK«iOz JO^Œ∞Ö’ NHõ$+¨µ‚_ç ^Œ~°≈#"≥∞ÿOk. ÉÏÉÏ#∞ k=ºÑ¨Ù~°∞+¨µ_»∞QÍ JOwHõiOz "åi
áê^Œ Ñ¨^Œ‡=ÚÅ#∞ â◊~°}∞*ÁKåÛ_»∞. ÉÏÉÏ"å~°∞, "åiH˜ Ç≤ÏO™ê „Ñ¨=$uÎx q_çzÃÑ\˜ì ã¨<å‡~°æ=ÚÖ’
ÉèHí Î˜ Hõey rqOK«=∞x Ç≤Ï`«É’^èŒ KÕâß~°∞. ÉÏÉÏ K≥ÑÊ≤ # q^èOŒ QÍ |OkáÈ@∞ Ñ¨^"Œ ∞£ ã≤OQ∑ „Ñ¨É∞íè `åfixH˜
ÖÁOyáÈ~Ú P `«~åfi`« ÉèHí =Î˜ ∂~°Oæ Ö’ Ñ¨^"Œ ∞£ ã≤OQ∑ÉÏÉÏQÍ ÉèHí |Îõ $O^ŒO`À Hõeã≤ x~°O`«~O° ÉèQí =Æ <åfl=∞
ãÖH©~°Î#Ö’ rqã¨∞Î<åfl_»∞. W^Õq^èŒOQÍ =∂<£ã≤OQ∑, Ñ¨~°=∂~üã≤OQ∑, Ñ¨Ó*Ï|ÉÏƒ, Ñ¶¨ÓÅ<£^Õq J<Õ
|OkáÈ@∞ ^˘OQÆÅ =Ú~îåÅ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ‰õÄ_® QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍix ^Œi≈Oz "åi „Ñ¨ÉèÏ=O`À
[#r=# „ã¨=Ou`À Hõeã≤ rqã¨∞Î<åfl~°∞. g~°∞ „Ñü QÀ‰õΩÖÏ+¨ìq∞H˜ HÍ>ËÖò =™êÎ~°∞. JHõ¯_»
^Œi≈OK«=K«∞Û. ^Œ∞+¨µÅì #∞ ãÖÇ¨ÏiOK«_O» ~å=Ú_»∞, Hõ$+¨µ_‚ ∞» =O\˜ J=`å~°=¸~°∞ÅÎ ∞ x~°fiÇ≤ÏOKå~°∞.
NQÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍiÖ’ NHõ$+¨‚ `«`«fiO`À Hõeã≤ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ `«`«fiO ‰õÄ_® Ñ¨xKÕÜ«ÚK«∞#flO^Œ∞=Å¡
^Œ∞+¨µìÅ#∞ t+¨µìÅ∞QÍ =∂iÛ ã¨<å‡~°æOÖ’ #_çÑ≤OK«QÆeQÍ~°∞.
^Œ`áÎ« ê\˜Öò J<Õ Éè‰í Ωõ _Î ∞» `«# #∂`«# QÆ$Ç¨ÏOÖ’ Dâß#º=¸Å QÀ_»Ö’x QÆ∂\˜Ö’ ÃÑ@∞ìH˘#∞@ÔH·
#_»∞=Úg∞^Œ KÕ`«∞Å∞ ÃÑ@∞ìH˘x xÅ|_ç L#fl áêO_»∞~°OQÆ_»∞, ~°∞H˜∆‡}©^Õq tÖÏ q„QÆÇ¨Ï=ÚÅ∞
ÑÖ_»i #∞O_ç `≥K«∞Û‰õΩ<åfl_»∞. "å\˜x QÆ∂\˜Ö’ ÃÑ>ËìO^Œ∞‰õΩ „Ñ¨Ü«∞uflOK«QÍ P q„QÆÇ¨Å∞ QÆ∂_»∞
ÃãA
· HõO>Ë ~Ô O_»OQÆ∞à◊=ÚÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl~Ú. P q„QÆÇÏ¨ =ÚÅ KÕ`∞« Å∞ J_»∞¤ `«Q∞Æ Å∞ `«∞<åfl~Ú.
P T~°∞ NQÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍ~°∞ =zÛ#Ñ¨C_»∞ "åix `«# WO\˜H˜ PÇ¨fixOKå_»∞. QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍi`À
q„QÆÇ¨Ï=ÚÅ∞ QÆ∂_»∞Ö’ Ñ¨@ìx q+¨Ü«∞O K≥áêÊ_»∞. ÉÏÉÏQÍ~°∞ P q„QÆÇ¨Ï=ÚÅ‰õΩ #=∞ã¨¯iOz
QÆ∂\˜Ö’ ÃÑ@ìQÍ P q„QÆÇ¨Ï=ÚÅ∞ JO^Œ∞Ö’ K«Hõ¯QÍ Wq∞_®~Ú. "åi ãÖHõÅÊO`À "åi ã¨Ê~°≈`À
~åu q„QÆÇ¨Ï=ÚÅ∞ "å\˜ Ñï=∂}O `«yæOK«∞H˘#_»O J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O. ã≤^Õúâ◊fi~°∞_≥·# ÉÏÉÏ
QÍ~°∞ H˘O`«=∞OkH˜ ^Õ=`å „Ñ¨™ê^Œ=ÚÅ∞ ã¨$+≤ìOz WKÕÛ"å~°∞. WO_À~ü^ŒQÆæ~° Kè«„`ÕÉèÏQ∑ ~å[™êfiO
J<Õ „Ñ¨^Õâ◊OÖ’ WO_À~ü =∂`årQÍ „Ñ¨ã≤kúK≥Ok# t=Éèí‰õΩÎ~åeH˜ =∞Ç¨ÏOHÍàıâ◊fi~ü ^ŒQÆæ~° z„`å=u
#kÖ’ Éèí‰õΩÎÅ`À ™êfl#O KÕã¨∞Î#fl ÉÏÉÏQÍ~°∞ P #kÖ’ #∞O_ç Dâ◊fi~°∞x áê^Œ∞HõÅ∞ fã≤ ~ÚKåÛ~°∞.
WÑ¨Ê\˜H©˜ P áê^Œ∞HõÅ#∞ P"≥∞ P„â◊=∞OÖ’ K«∂_»=K«∞Û.
114
HõeÜ«ÚQÆOÖ’ „Ñ¨^=Œè ∞ ^Œ`åÎ=`å~°"∞≥ #ÿ Náê^Œ N =Å¡É∞íè Å#∞ u~°∞=∞Å^•ã¨∞ J<Õ ~°[HõÉ‰íè Ωõ _Î ∞»
„Ñ¨`«ºHõ∆OQÍ ¿ãqOz PÜ«∞# J#∞„QÆÇ¨Ïáê„`«∞_»Ü«∂º_»∞. u~°∞=∞Å^•ã¨∞‰õΩ ÉÏÅHõ$+¨µ‚x ~°∂Ñ¨=Ú
g∞^Œ KåÖÏ =∞‰õΩ¯=. Náê^Œ∞Å"å~°∞ u~°∞=∞Å^•ã¨∞`À ''h=Ù =∞~å~î°^Õâ◊=Ú# ~°[Hõ ‰õΩÅ=ÚÖ’
[x‡Oz QÍ_Õæ=∞Ç¨Ï~å*òQÍ „Ñ¨ã≤kú K≥O^Œ∞`å=Ù. n# ^Œo`«∞Å¿ã=Ö’ Ñ¨Ùh`«∞_»=Ù J=Ù`å=Ù. nètÖÏ
#QÆ~O° Ö’ (+≤i_ç)<å ã¨=∞~°ú ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù J=`å~°"∞≥ #ÿ ™ê~ÚÉÏÉÏ J#∞„QÆÇÏ¨ =Ú ‰õÄ_® á⁄O^Œ∞`å=Ù.
h‰õΩ ÉÏÅHõ$+¨µ‚x ~°∂ÑÖ Ü«∞O^Œ∞ =∞‰õΩ¯= QÆ#∞Hõ ''QÀáêÖÏ! QÀáêÖÏ! ^Õ=H˜#O^Œ# QÀáêÖÏ! J#∞
<å=∞=Ú#∞ x`«º=Ú [Ñ≤OK≥^Œ=Ù QÍHõ. h =∞<À<Õ„`«=∞O^Œ∞ <Õ#∞ ã¨^• h‰õΩ ^Œ~°≈#q∞K≥Û^Œ#∞.
h=Ù D â◊s~° Ñ¨`«<å#O`«~°=Ú Ç≤Ï~°}ºÖ’HõOÖ’ H˘O`«HÍÅ=ÚO_ç# `«~åfi`« =∞~°ÖÏ [x‡Oz
ãÖ`üQÍ_Õæ =∞Ç¨Ï~å*òQÍ Ö’HõÇ≤Ï`«=Ú#∞ ™êkèOz „Ñ¨ã≤kú K≥O^≥^Œ=Ù. W^Õ h‰õΩ <å=~°=Ú! <å
JÉèíÜ«∞=Ú!—— Jx nqOKå~°∞. D QÍ_Õæ =∞Ç¨Ï~å*ò QÍi t+¨µº_»∞ N ÔH·HÍ_ç =∞Ç¨Ï~å*ò. N
HÔ H· Í_ç=∞Ç¨Ï~å*ò QÍi t+¨µº_»∞ N <å=∂#O^£. N <å=∂#O^£ QÍi t+¨µº_»∞ N QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍ~°∞.
ÃÑ· =ÚQÆ∞æ~°∞ ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ#∞ ‰õÄ_® N QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍ~°∞ ¿ãqOKå~°∞. D =ÚQÆ∞æ~°∞ ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞
™êH∆Í`«∞Î ^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞"≥·# N áê^Œ N=Å¡Éèí∞Å∞ P"≥∂kOz J#∞„QÆÇ≤ÏOz# ''QÀáêÖÏ!QÀáêÖÏ!
^Õ=H˜ #O^Œ# QÀáêÖÏ!—— J<Õ QÀáêÅ`å~°Hõ=∞O„`«=Ú#∞ x~°O`«~°O QÍ#O KÕã¨∂Î Éèí‰õΩÎÅ KÕ`«
QÍ#O KÕ~Úã¨∂Î rqOKå~°∞. J^Œ∞ƒù`«"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞O Uq∞@O>Ë, D =ÚQÆ∞æ~°∞ ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞ N
QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍiÖ’ NHõ$+¨µ‚_»∞x ^Œi≈OK«_»=Ú, ÉÏÉÏ#∞ NHõ$+¨µ‚x J=`å~°OQÍ JOwHõiOz
Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ `≥eÜ«∞*ˇÜ«∞º_»O. XHõ QÀ‰õΩÖÏ+¨ìq∞<å_»∞ HÍ>ËÖòÖ’ "ÕÖÏk=∞Ok Éèí‰õΩÎÅ#∞^ÕÌtOz N
ã¨^Œ∞æ~°∞ <å=∂#O^Œ∞Å"å~°∞ ''áêO_»∞~°OQÆ_»∞ XHõ ¿ã=‰õΩx ~°∂ÑÖÖ’ =zÛ UHõ<å^èŒ∞x Ñ¨<≥flO_»∞
ãÖ=`«û~°=ÚÅ∞ ¿ãqOz<å ‰õÄ_® P q+¨Ü«∞O QÆ∞iÎOK«ÖËHõáÈÜ«∂_»∞. J^Õq^èŒOQÍ t+¨µº_çQÍ
=zÛ ##∞fl ¿ãqOz# QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ#∞ ÉèíQÆ=O`«∞x J=`å~°OQÍ "≥Ú^Œ\’¡ `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHõ áÈÜ«∂#∞.
WÑ¨ÙC_»∞ =∞#=ÚO^Œ∞#fl D QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ#∞ ™ê=∂#º ã≤^ŒúÑ¨Ù~°∞+¨µxQÍ, ãÖ`üQÍ ÉèÏqOK«=^Œ∞Ì.
JO`«HõO>Ë JkèHÍkèHõ"≥∞ÿ# NHõ$+¨‚ J=`å~°OQÍ `≥Åã¨∞H˘x P~åkèOK«O_ç—— Jx „^èŒ∞gHõiOKå~°∞.
ÃÑ· =$`åÎO`«O =Å¡ Náê^Œ N=Å¡Éèí∞Å #∞O_ç NQÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ=~°‰õΩ =∞#O ã¨‡iOK«∞‰õΩO@∞#fl
=∞Ç¨ Ï hÜ« Ú ÅO^Œ ~ ° ∂ ^Œ ` « Î ã¨ O |O^è Œ = Ú Hõ e y Náê^Œ N=Å¡ É è í ∞ Å k=º „Ñ¨ } ÏoHõ Ö ’
áêÅ∞ÑÖK«∞H˘O@∞<åfl~°x `≥eÜ«ÚK«∞#flk. ã¨`«º"≥∞ÿ# =∞Ç¨ÏhÜ«Ú_≥·`Õ PÜ«∞# „Ñ¨`«ºHõ∆OQÍHÍx
Ñ¨~ÀHõ∆OQÍ HÍx ^Œ`«ÎãÖ|O^èŒO Hõey LO\Ï~°x Éèí‰õΩÎÅ∞ „QÆÇ≤ÏOKåe. gˆ~ HÍHõ =¸iÎ*ÏÑ¨Ó~üÖ’x
Ñ¨ÙO_»bHõ =∞Ç¨Ï~å*ò, J=∞~üHõO@H±Ö’ x=ã≤OKÕ |~åÊù#O^Œ=∞Ç¨Ï~å*ò (gi =Ü«∞ã¨∞û ã¨∞=∂~°∞
300 ãÖ=`«û~°=ÚÅ∞) =O\˜ ã≤^úŒ Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞ NQÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ#∞ ^Œi≈OKÕ"å~°∞. ™êHÀiÖ’x QÀ^•=i
=∂`« ZO`À „¿Ñ=∞QÍ ÉÏÉÏQÍiH˜ PÇ¨~°O uxÑ≤OKÕ"å~°∞.
115
L`«Î~åk ~åR=ÚÅÖ’ =ÚYºOQÍ =∞Ç¨~åRÖ’ „Ñ¨ã≤kú K≥Ok# ãÖ`ü„âı+¨µìÅ∞ =∂„`«"Õ∞
QÀáêÖò HÍÖÏ L`«û=O x~°fiÇ≤Ï™êÎ~°∞. ~å"£∞>ˇH±Ö’ LO_Õ N ã‘`å~å"£∞ =∞Ç¨Ï~å*òQÍ~°∞ "åi
P„â◊=∞OÖ’ ÅH©∆‡<å~åÜ«∞} Ñ¨Ó[Å∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ"å~°∞. P ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ ~åR ãÖ`üJ~Ú# N
`«∞Hõ_Àl =∞Ç¨Ï~å*òQÍ~°∞ „ÑüãÖ=`«û~°O QÀáêÖò HÍÖÏ L`«û=O x~°fiÇ≤ÏOKÕ"å~°∞. "å~°∞ ÉÏQÍ
=$^Œ∞ÌÖˇ·#O^Œ∞# "åi J#∞=∞u`À N ã‘`å~å"£∞ =∞Ç¨Ï~å*òQÍ~°∞ QÀáêÖòHÍÖÏ L`«û= x~°fiÇ¨Ï}
ÉÏ^èŒº`« N ã≤^Õúâ◊fi~ü ãÖ`ü NQÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍiH˜ ã¨=∞~°Ê} KÕâß~°∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ N QÆ∞ÖÏÉò
ÉÏÉÏ#∞ ™ê=∂#º ãÖ`üQÍ ÉèÏqOK«=^ŒÌx, =∞# |∞kÌH˜ JO^Œx Ñ¨~°=∂`Õ‡ NQÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ Jx
‰õÄ_® „Ñ¨H\õ O˜ Kå~°∞. JÑ¨Ê\˜ #∞O_ç N QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍ~°∞ QÀáêÖò HÍÖÏ L`«û=O x~°fiÇ≤ÏOKÕ"å~°∞.
=∞~åsî ÉèÏ+¨Ö’ HÍÖÏ JO>Ë ZO^Œ∞‰õΩ =KåÛ=Ù J<Õ J~°÷=ÚOk. ''QÀáêÖÏ h=Ù D Éèí∞qÃÑ·H˜
ZO^Œ∞‰õΩ =KåÛ=Ù—— Jx ^•xÉèÏ=O. [QÆ^•#O^Œ HÍ~°‰õΩ_≥·# Ñ¨~°=∂`«‡ =∞# ^Œ∞óY=∞Ü«∞
rq`«=ÚÅÖ’ P#O^Œ=Ú#∞ xO¿ÑO^Œ∞ˆH D Éèí∞qÃÑ· ^Õ=H© #O^Œ#∞_≥·# NHõ$+¨µ‚_»∞QÍ =KåÛ_»∞.
PÜ«∞# ã¨~åfiO`«~åºq∞Ü≥ÿ∞<å ‰õÄ_® PÜ«∞# <å=∞ ã¨‡~°} [iˆQ „Ñ¨^Õâ◊OÖ’ J#∞Éèí==∞ÜÕ∞º
P#O^ŒO ^•fi~å PÜ«∞# LxH˜ `≥Å∞ã¨∞ÎOk. P „Ñ¨^Õâ◊O P#O^Œ |$O^•=#=∞=Ù`«∞Ok.
QÀÑ¨ÉÏÅ‰õΩÅO^Œi`À Hõeã≤ QÀáêÅHõ$+¨µ‚_»∞ QÀ=ÙÅ#∞ "Õ∞Ñ¨Ù@ÔH· J_»qH˜ "≥àı§"å~°∞. "å~°O^Œ~°∂
"åi Wà◊§#∞O_ç áêÅ∞ ÃÑ~°∞QÆ∞, "≥#fl, ÑÖ_»∞¡ WOHÍ J<ÕHõ fÑ≤ Ñ≤O_ç=O@Å∞ ‰õΩO_» =ÚO`«ÅÖ’
xOÑ≤, "å\˜x L\˜ìÖ’ ÃÑ\˜ì HÍq_ç |^ŒÌ‰õΩ `«yeOz ‰õÄ_® fã¨∞H˘x =KÕÛ"å~°∞. P `«~åfi`« "å\˜x
K≥@∞ìH˘=∞‡‰õΩ „"ÕÖÏ_» n¿ã"å~°∞. NHõ$+¨µ‚_ç`À Hõeã≤ P@Å`À, áê@Å`À, Éèí[#Å`À, <å@º=ÚÅ`À
=∞Ç¨Ï^•#O^ŒOQÍ „H©_çOKÕ"å~°∞. `«~åfi`« NHõ$+¨µ‚_Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ Jxfl ‰õΩO_»ÅÖ’x Ñ¨^•~°ú=ÚÅ#∞
Hõe¿Ñã≤ ã¨Ç¨ÏÑÖH˜ÎÖ’ K«Å∞ÌÖÏ~°yOKÕ"å~°∞. D „áêp# ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=Ú P^è•~°=ÚQÍ<Õ <Õ_»∞ D
QÀáêÖòHÍÖÏ L`«û=O ~°∂Ñ¨Ù k^Œ∞‰Ì Ωõ Ok. Hõ=∞‡<≥#· , =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ J<ÕHõ Ñ¨^•~°=ú ÚÅ#∞ XHõ ‰õΩO_»Ö’
"Õã≤, P ‰õΩO_»#∞ L\˜ìÖ’ ÃÑ\˜ì Z`«∞ÎQÍ „"ÕÖÏ_»n™êÎ~°∞. ã¨`«ûOQÆ=Ú, Éèí[#Å`À, QÀáêÅ<å=∞
ãÖH©~#Î° O`À P ÉÏÅQÀáêÅO P ÉÏÅQÀáêÅ∞x ™êxfl^èºŒ =Ú#∞ P#Okã¨∞#Î fl "Õà◊ QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍ~°∞
"≥O_ç^ŒO_»O`À P L\˜ìÖ’ ‰õΩO_»x H˘_»`å~°∞. P =∞^èŒ∞~åkèÑü k=º<å=∞ QÍ#O`À =∞iO`«
=∂^èŒ∞~°º=Ú#∞ ãÖ`«iOK«∞‰õΩ#fl =∞^èŒ∞~° ÉèíHõ∆º Ñ¨^•~°ú=ÚÅ#∞ =∞Ç¨„Ñ¨™ê^ŒOQÍ ã‘fiHõi™êÎ~°∞.
QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍ~°∞ ''ã¨fi~°æOÖ’ ^Õ=QÆ}ÏÅ‰õΩ ‰õÄ_® D J^Œ$+¨ìO ÖË^Œ∞. "å~°∞ =∂~°∞~°∂áêÅÖ’
Éèí∞qH˜ ky =zÛ D QÀáêÖò HÍÖÏ L`«û=OÖ’ áêÖÁæO\Ï~°∞—— Jx K≥áêÊ~°∞. <å\˜ NHõ$+¨µ‚x
JOâ◊`À [x‡Oz# QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍˆ~ ã¨fiÜ«∞OQÍ x~°fiÇ≤ÏOKÕ D QÀáêÖò HÍÖÏ L`«û=OÖ’ áêÖÁæ#fl
"å~°∞ ^èŒ#∞ºÅ∞.
116
N QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍ~°∞ QÆ∞ÖÏc~°OQÆ∞ K˘HÍ¯ ^èiŒ Oz "≥∂HÍÅ∞ =~°‰Ωõ ^èÀ=u ^èiŒ Oz, K«∂_»\ÏxH˜
"å=∞# =¸iÎÖÏ HõxÑ≤Oz<å =ÚYOÖ’ „|Ç¨Ï‡`Õ[ã¨∞û L\ì̃Ñ_¨ ∞» `«∞Ok. Ñ¨ãá≤ êÑ¨ =O\˜ J=∂Ü«∞Hõ
=∞#ã¨∞û „Ñü Ñ¨Å∞‰õΩÖ’#∞ K«~°ºÖ’#∞ Hõ#Ñ¨_»∞`«∞Ok. PÇ¨~°qÇ¨~åÅÖ’ Ñ¨\˜ìOÑ¨ÙHÍx, q„âßOu
„Ñ¨ã¨H˜ÎHÍx ÖË‰õΩO_» ~å„uO|=à◊√§ „QÍ=∞ „QÍ=∂Å∞ <å=∞ ãÖH©~°Î#O`À, Éèí[#Å`À „Ñ¨[Å#∞
"≥∞ÿ=∞~°Ñ≤ã¨∂Î ‰õΩÅ=∞`«, ^èŒxHõ ¿Ñ^Œ, ÑÖ_ç`« áê=∞~°ÉË^è•Å∞ ÖË‰õΩO_® `«# „¿Ñ=∞#∞ ÑÖz ÃÑ_»∞`«∂,
HõkÖË „|Ç¨Ï‡O #_çKÕ ^≥=· OQÍ ãÖK«iã¨∂Î D Éè~í `° É« ∂íè q∞x áê=#O KÕâß~°∞. PÜ«∞# LÑ¨#ºã≤OK«_O»
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ_ç`Õ "Õ^Œ "Õ^•OQÍÅ∞, ã¨=∞ã¨Î âß„™êÎÅ∞ ã¨Ç¨Ï[OQÍ „Ñ¨"åÇ¨ÏOÖÏ "≥Å∞=_ç ÑÖ_ç`«∞Å#∞
Ãã·`«O Pâ◊Û~°ºÑïKÕq. J~Ú`Õ JO^ŒiH˜ ã¨∞É’^èŒHõOQÍ LO_ÕO^Œ∞‰õΩ Éèí[#Å ~°∂ÑÖÖ’<Õ Z‰õΩ¯=QÍ
PÜ«∞# É’^èŒ#∞ JOkOKÕ"å~°∞. `å<≥·=∂`« `å#∞ =∞~°}˜ã¨∂Î `«# =∂`«$Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=Ú#∞ ÉÏÅ
QÆ∞ÖÏÉòÖ’ Pq+¨¯iOz =∂#"åo JO`«\H˜ ˜ =∂`«$„¿Ñ=∞#∞ =i¬OKÕ qâ◊fi=∂`«#∞ JOkOz "≥o§Ok.
`«e¡„¿Ñ=∞‰õΩ ™ê\˜ =KÕÛ „¿Ñ=∞ ã¨$+≤ìÖ’ ÖË<Õ ÖË^Œ∞. QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍ~°∞ ã¨~°fiA˝_≥·<å, ã¨~°fiã≤kú
ãÖÑ¨#∞fl_≥·<å, ã¨~°fiâ◊HÎ̃=∞O`«∞_≥·<å, ã¨~°fiã¨=∞~°∞÷_≥·<å, J=`å~° Ñ¨Ù~°∞+¨µ_≥·<å, `«#‰õΩ `å#∞ ZÑ¨C_»∂
JÖÏ ÉèÏqOK«‰õΩO_®, Ju ™ê=∂#∞º_çH˜ ‰õÄ_® JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LO_Õ@@∞¡ KÕã≤#k QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ
QÍi Ö’x D =∂`«$„¿Ñ=∞ÜÕ∞! ÉÏÉÏQÍ~°∞ QÆ`«OÖ’ J<ÕHõ HõëêìÅ∞Ñ¨_»∞`«∂ uiy# ~ÀAÖ’¡ Z=~°∞
XHõ z#fl ~˘>ˇì WzÛ<å, HÍã≤x =∞OzhizÛ<å WÑ¨C_»∞ HÍ~°∞Ö’ P =∂~°∞=¸Å „QÍ=∂Å‰õΩ,
á⁄ÖÏÅ‰õΩ "≥o§ "åiH˜ #=∞ã¨¯iOz Ü≥∂QÆˆH∆=∞=ÚÅ∞ J_»∞QÆ∞`å~°∞. Ju™ê=∂#∞º_çÖÏ PÜ«∞<Õ
=ÚO^Œ∞ JO^ŒiH˜ #=∞ã¨¯i™êÎ~°∞. QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍ~°∞ H˜_ôflÅ∞ áê_≥·áÈ~Ú f„= J<å~ÀQÆºO`À
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞#flÑ¨C_»∞ ‰õÄ_® PÜ«∞#Ö’ Z@∞=O\˜ ^≥·#º=Ú Hõ#|_Õk HÍ^Œ∞. HÍ~°∞Ö’ _»Ü«∂Åã≤ãπ
Ü«∞O„`«=ÚÅ∞, _®Hõì~°¡#∞ ‰õÄ_® U~åÊ@∞KÕã¨∞H˘x "≥o§ Éèí‰õΩÎÅ Ü≥∂QÆˆH∆=∞=ÚÅ∞ qKåiOKÕ"å~°∞.
H˘O`«=∞Ok =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅÖ’ D „¿Ñ=∞ "åi tHõ∆}, ^ŒO_»#, ~°Hõ∆}Å "≥#∞Hõ QÆ∞Ñ¨ÎOQÍ LO@∞Ok.
Jk QÆ∞iÎOz J#∞Éèí∂u K≥O^Œ_»O Hõ+¨ìO. HÍx QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍi q+¨Ü«∞OÖ’ „Ñ¨fHõ∆}O, „Ñü
Éèí‰õΩÎ_»∞ P =∂`«$„¿Ñ=∞#∞ J#∞ÉèíqOz Hõiy áÈ`å_»∞. N QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍ~°∞ „Ñü „ã‘ÎÖ’#∞ `«#
`«e<¡ Õ K«∂™êÎ~∞° . „Ñü rq QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍiÖ’ qâ◊fi[#x<Õ K«∂™êÎ~∞° . ÉÏÉÏQÍ~°∞ ''„ã‘Î J|ÅHÍ^Œ∞.
P"≥∞ =∂`«$=¸iÎ. JO^ŒiH˜ [#‡xKÕÛk. D J=∞‡ ~°HOÎõ #∞O_Õ ~å=Ú_»∞, Hõ$+¨µ_‚ ∞» , PO[<ÕÜÚ« _»∞
=O\˜ "å~°∞ [x‡OKå~°∞—— Jx `«~°K«∞QÍ Éèí[#ÅÖ’ H©iÎOKÕ"å~°∞. ÉÏÉÏQÍ~°∞ ‰õΩiÑ≤OKÕ „¿Ñ=∞‰õΩ
¿ÇÏ`«∞=ÙO_»^Œ∞. "åi Hõ~°∞}‰õΩ HÍ~°}=ÚO_»^Œ∞. ¿ã=‰õΩ „ÑüÑ¶¨ÖÏ¿ÑHõ∆ LO_»^Œ∞. ã¨∂~°∞ºx #∞O_ç
"≥Å∞QÆ∞, K«O„^Œ∞x #∞O_ç "≥<≥flÅO`« ã¨Ç¨Ï[OQÍ ÉÏÉÏ QÍi #∞O_ç P„¿Ñ=∞ JO^ŒiÃÑ·<å =i¬ã¨∂Î
LO@∞Ok. N QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍix =¸_»∞,<åÅ∞QÆ∞ ™ê~°∞¡ <åQÆÑ¨Ó~üÖ’ ^Œi≈OKå=Ú. XHõ™êi
117
"Õ∞=Ú Ô~O_»∞ |ã¨∞ûÅ [#O L<åfl=Ú. JO^ŒiH˜ áê^Œ¿ã= xzÛ Ñ¨ÅHõiOz, „Ñ¨™ê^Œq∞KåÛ~°∞.
ÉÏÉÏQÍ~°∞. JO`«=∞OkH˜ J#flO =O_çOz ÃÑ\Õì Kå~°∞. =∞~À™êi ^Œ`åÎ=^è∂Œ `« N™êfiq∞ t"å#O^Œ
=∞Ç¨Ï~å*òQÍi`À ^Œi≈OKå=Ú. „Ñü "åix ZÑ¨Ê\˜ #∞OKÀ ÑïK«Ü«∞=Ú#fl "åiÖÏ H˘`«Î "åix
Ãã·`«O PáêºÜ«∞OQÍ Ñ¨ÅHõiOz áê^Œ#=∞™ê¯~°q∞KåÛ~°∞. Éèí‰õΩÎÅ ÉÏ^èŒÅ∞ qx Hõhfl~°∞ HÍ~åÛ~°∞.
JO^Œ~∂° QÆ∞O_≥Ö’¡x |~°∞=O`åkyáÈ~Ú ™êfiO`«#á⁄O^•~°∞. ÉÏÉÏQÍ~°∞ \© Ñ¶Å¨ Ç¨~åÅ∞ ÃÑ\Õì Kå~°∞.
=∂ „áÈ„QÍ"£∞ Uq∞\˜ Jx J_çQÍ~°∞. `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ ^Œ~åæ ^Œi≈™êÎ=∞x K≥áêÊ=Ú. J~Ú`Õ
`˘O^Œ~°QÍ "≥à◊§O_ç. 12 QÆO@Å‰õΩ Hõ>Ëì™êÎ~°∞. <å "åº<£ fã¨∞H˘x "≥à◊§O_ç J<åfl~°∞. ÉÏÉÏQÍi`À
"Õ∞=Ú #ÅÉèˇ·=∞Ok L<åfl=∞x K≥Ñ¨ÊQÍ UO Ñ¶¨~°"åÖË^Œ∞, <å Ô~O_»∞ "åº#∞Å∞ fã¨∞H˘x "≥o§ Ô~O_Õã≤
„\˜Ñ¨ÙCÅ∞ "Õ~ÚOK«∞HÀO_ç Jx K≥áêÊ~°∞. ^Œ~°≈#O JÜ«∂ºHõ Éè’[#O WHõ¯_çˆH =zÛ K≥Ü«∞ºO_ç
J<åfl~°∞. uiy =¸_»∞ QÆO@Å‰õΩ JO^Œih Ñ≤ez Ñ¨Å∞HõiOKå~°∞. ÉèíQÆ=O`«∞_»∞ Ñ≤e¿ãÎ
Ñ¨Å∞‰õΩ`å#O\Ï_»∞. HÍx `å<Õ Ñ≤ez Ñ¨Å∞HõiOKÕ D ÉÏÉÏQÍix U=∞x Ñ≤e¿ãÎ ãïáÈ`«∞Ok?
`«~åfi`« HÍ~°º„Hõ=∞O Uq∞@x J_çQÍ~°∞. HÍ>ËÖò "≥o§ JHõ¯_ç #∞Oz PO„^è• "≥o§ áÈ`åO Jx
K≥áêÊ=Ú. WOHõ ~Ô O_»∞ ~ÀAÖ’¡ N~å=∞#=q∞ =ã¨∞OÎ ^Œx <åQÆÑÓ¨ ~üÖ’ ÃÑ^ŒÌ L`«û=O [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx,
HÍ>ËÖò #∞Oz =∞~°Å <åQÆÑ¨Ó~ü =zÛ N~å=∞#=q∞H˜ LO_ç "≥à◊¡=∞<åfl~°∞. =∞xO\’¡ ÃÑo§ L<åfl
JO`« PáêºÜ«∞OQÍ =∞#O Ñ≤Å=ÖË=Ú Hõ^• J#∞‰õΩ<åfl=Ú. =∂ |$O^ŒOÖ’ L^ÀºQÆ∞Öˇ‰õΩ¯==∞Ok
LO_»_»O KÕ`« â‹Å=Ù ÖË^Œ∞ "≥o¡áÈ`åO ÉÏÉÏ J<åfl=Ú. ã¨ˆ~#<åfl~°∞ ÉÏÉÏ! HÍ>ËÖò "≥àı§O^Œ∞‰õΩ
|ã¨∞û =∂\Ï¡_»∞‰õΩ<åflO Jx K≥áêÊ=Ú. P |ã¨∞û „_≥·=~°∞ „`åQÆ∞É’`«∞HÍ‰õΩO_® =∞Oz"å_Õ<å?
Ñ≤Å=O_ç, <Õ#∞ =∂\Ï¡_»`å#∞ Jx ÉÏÉÏQÍ~°<åfl~°∞. „_≥·=~°∞x Ñ≤ez \ÏHõ~ü MË_è®g∞^Œ∞QÍ HÍ>ËÖò
*Ï„QÆ`«ÎQÍ fã¨∞H˘x "≥à◊§=∞<åfl~°∞. \ÏHõ~ü MË_® g∞^Œ∞QÍ "≥_ç`Õ ^Œ∂~°O Z‰õΩ¯= J=Ù`«∞Ok JÖÏ
"≥à◊§#<åfl_»∞ „_≥·=~°∞. JÑ¨C_»∞ ÉÏÉÏQÍ~°∞, `å#∞ K≥Ñ≤Ê#@∞¡ qO>Ë<Õ |ã¨∞ûÅ∞ ãïQÍæ #_»∞™êÎ~Ú
J<åfl~°∞. JÑ¨C_»`_« ∞» XÑ¨C‰õΩ<åfl_»∞. `«~åfi`« ÉÏÉÏQÍ~°∞, HÍ>ËÖò J_»q „áêO`«O. JHõ¯_» u<ÕO^Œ∞‰õΩ
Ug∞ ^˘~°Hõ=Ù JO@∂ Ñ¨ÙëêÊù`å~Ú QÍix Ñ≤ez HÍ>ËÖòÖ’ "åiH˜ ''g~°∞ ÉÏÉÏ‰õΩ HÍ=eû#"å~°∞.
PO„^è•#∞Oz =KåÛ~°∞. giH˜ =i J#flO =O_çOz ÃÑ@ìO_ç—— Jx p\˜ „"å~ÚOz =∂H˜KåÛ~°∞.
"åi „¿Ñ=∞#∞, Éèí‰õΩÎÅ Ü≥∂QÆˆH∆=∞=ÚÅ Ñ¨@¡ "åiH˜ QÆÅ „â◊^Œú#∞ K«∂ã≤ JO^Œi Ç¨Ï$^ŒÜ«∞=ÚÅ∞
„^ŒqOzáÈÜ«∂~Ú. WOHõ "åix q_çz "≥àÏ§Å<Õ PÖ’K«#~åQÍ<Õ JO^Œi =∞#ã¨∞ûÅ∞ =∞ø#OQÍ
qÅÑ≤OKå~Ú.^•K«∞HÀÖËx"å~°∞ ÃÑ·ˆH qÅÑ≤OK«_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~°∞. "Õ∞=Ú ^Œ∞ódOK«_»O K«∂z
ÉÏÉÏQÍ~°∞ ^Œ∞ódOKå~°∞. Wk =∂ J#∞Éèí="Õ∞ HÍ^Œ∞. "åix ^Œi≈Oz# "ÕÖÏk=∞OkÖ’ „Ñü
XHõ¯~°∞ WÖÏO\˜ „¿Ñ=∂#∞Éèí==Ú#∞ á⁄O^•~°∞. J^Õ PÜ«∞# qt+¨ì`«. PÜ«∞# „¿Ñ=∞ ã¨Ê~°≈`À =∞#
118
Ç¨Ï$^ŒÜ∂« Å∞ qHõãO≤ z „¿Ñ=∞=∞Ü«∞O HÍ"åe. PÜ«∞#ÖÏQÍ x+¨¯Å‡+ÖQÍ, x™êfi~°O÷ QÍ, x~°O`«~O° QÍ
JO^Œix „¿Ñq∞OK«QÆey, ¿ãqOK«QÆÅ_»"Õ∞ XHõ =∞Ç¨Ü≥∂QÆO. J^Õ „¿Ñ=∞Ü≥∂QÆO. =∞^èŒ∞~°ÉèíH˜Î
Ü≥∂QÆO. ^•x =Å# ~°*’QÆ∞}O, `«"∂≥ QÆ∞}O, Jã¨∞~°Q∞Æ }O JO`«iOz JO`«~O° QÆOÖ’ ã¨`fi« QÆ∞}O,
^≥·gQÆ∞}O, ¿ã"åQÆ∞}O „Ñü+≤ì`«=∞=Ù`å~Ú. J„u, J#ã¨∂Ü«∞Å ã≤÷uH˜ KÕ~°∞‰õΩO\Ï~°∞. JÑ¨C_»∞
^Œ`«Î â◊H˜Î ã¨fiO`«=∞=Ù`«∞Ok. ^Œ`«ÎÜ≥∂QÆO ã≤kúã¨∞ÎOk. ÉÏÉÏQÍ~°∞ K≥Ñ≤Ê# ~°∂@∞Ö’ HÍ>ËÖò "≥à◊§_»O
=Å# ^•iÖ’ J=∞~å=uÖ’ ãÖ`üQÍ_Õæ ÉÏÉÏQÍi ã¨=∂kè ^Œ~°≈#O, \ÏHõ~ü MË_®Ö’ ÉÏÉÏQÍi
=∂`«$=¸iÎ ¿Ñ~°∞# xi‡OÑ¨|_ç# `å<≥· =∂`« P„â◊=∞O ^Œ~°≈#O KÕã¨∞H˘<Õ ÉèÏQÆºO HõeyOk.
ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù#∞ P„â◊~Ú¿ãÎ *Ï˝#O Åaèã∞¨ OÎ k. ÉèQí =Æ O`«∞_çx P„â◊~Ú¿ãÎ W+¨ì HÍ=∞ºã≤kú Åaèã∞¨ OÎ k.
QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍix P„â◊~Ú¿ãÎ W@∞ HÍ=∞ºã≤kú J@∞ *Ï˝#=Ú Ô~O_»∂ Åaè™êÎ~Ú. JO^Œ∞ˆH
NQÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍ~°∞ Ñ¨Ó~°‚ Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡ ~°∂ÑÖ. N QÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«∞Îx =∞~À ~°∂ÑÖ. QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ
QÍ~°∞ x`«ºO ™ê~ÚÉÏÉÏ, QÆ*Ï#<£ ÉÏÉÏ, `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ <å=∂Å∞. ã¨‡iOKÕ"å~°∞. P =ÚQÆ∞æ~°∞
=∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ ^•fi~å x~°fiÇ≤ÏOÑ¨|_ç# P^è•ºu‡Hõ HÍ~°º„Hõ=∞=Ú QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍi ^•fi~å
H˘#™êQÆ∞K«∞#fl^Œx =∞Ç¨~åRÖ’x Éèí‰õΩÎÅ qâßfiãÖ. N QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍiH˜ ã¨=∞HÍe‰õΩÅ∞QÍ
[x‡OK«_»O =∞#O^Œi J^Œ$+¨ìO. QÆ∞ÖÏa Ñ¨Ù=Ùfi Ñ¨Ù+¨Ê*ÏuÖ’ „âı+¨ì"≥∞ÿ#k. J^Õ q^èŒOQÍ ã¨=∞HÍb#
ãÖ`üÅO^Œ~°∂ QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍix ãÖ`ü t~À=∞}˜QÍ H©iÎOKå~°∞. QÆ∞ÖÏcQÍ [x‡Oz, QÆ∞ÖÏcÖÏ
rqOz ÉèíHõÎ Ç¨Ï$^ŒÜ«∂ÅÃÑ· „¿Ñ=∞ ™œ~°ÉèÏÅ∞ "≥^Œ[e¡, QÆ∞ÖÏc JO`« `«fi~°QÍ<Õ Hõ#∞=∞~°∞QÆÜ«∂º~°∞.
q„Hõ=∞ <å=∞ãÖ=`«û~°O, á¶êÅ∞æ} áœ~°q‚ ∞<å_»∞ J#QÍ k. 9–3–2001 = `Õn# Éè∫uHõ â◊s~°=Ú#∞
`«ºlOKå~°∞. "åi [#‡Éèí∂q∞ Ü≥ÿ∞# \ÏHõ~ü MË_®Ö’ H˘xfl HÀ@¡ ~°∂áêÜ«∞Å =ºÜ«∞O`À ÃÑ^ŒÌ
K«Å∞=~åu ã¨=∂kè=∞Ok~°O xi‡OKå~°∞. =∞Ç¨~åR, =∞^èŒº„Ñ¨^Õâò, QÆ∞[~å`ü, PO„^èŒ„Ñ¨^ÕâòÅÖ’
H˘xfl =O^ŒÅ ''QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ—— ^Œ~åƒ~°∞Å∞ PÜ«∞# Pjã¨∞ûÅ`À U~°Ê_®¤~Ú. P ^Œ~åƒ~°∞Ö’¡#∞,
JO^Œi Ç¨Ï$^ŒÜ«∂Ö’¡#∞ x`«ºK≥·`«#º=¸iÎQÍ ÉèÏã≤Å∞¡`«∂ QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍ~°∞ "åi „¿Ñ=∞#∞
‰õΩiÑ≤OK«∞K«∞<ÕÜ«Ú<åfl~°∞.
FO „^•O N QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏÜ«∞ #=∞ó
J=^èŒ∂`« zO`«# N QÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î !
=ÚYºˆH∆„`«=ÚÅ∞, =∂~°æ=Ú : QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ "åi [#‡ã¨÷Å=Ú ''\ÏHõ~üMË_®—— "≥à◊√§@‰õΩ, Éèí‰õΩÎÅ∞
=ÚO^Œ∞ <åQÆÑ¨Ó~ü #∞Oz =ÚOÉÏÜü∞ "≥à◊√§ Ô~·Å∞ =∂~°æ=ÚÖ’ =¸iÎ*ÏÑ¨Ó~ü Ö’ ky, |ã¨∞ûÖ’ ^ŒiÜ«∂Ñ¨Ó~ü
#∞Oz JO[<£QÍO–ã¨∂s˚ g∞^Œ∞QÍ 3 H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’ #∞#fl ''\ÏHõ~M° _Ë ®—— KÕ~=° K«∞Û#∞. PÜ«∞# `«áÈÉè∂í q∞
J~Ú# HÍ>ËÖò "≥à◊√§@‰õΩ ¿+QÍO #∞O_ç |ã¨∞ûÅ∞ QÆÅ=Ù.
119
^Œ`åÎ=^èŒ∂`« N ™êfiq∞ t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*ò
QÆ∞~°∞áê^Œ∞HÍÑ‘~î° q~ål`« ^Œ`åÎ=^èŒ∂`«O
„|Ç¨Ï‡ã¨=∞~°ã¨ ã¨<å‡~°æâßOu ^Œ∂`«O
x~°`åyfl ¿ã=#O áêÑ¨Hõ~°‡q^•Ç≤Ï#O
z^•#O^Œ ~°∂ÑÖ =O^Õ t"å#O^Œ ã¨^Œ∞æ~°∞O
^Œ`«Î=@=$Hõ∆=Ú#‰õΩ zQÆ∞iOz# =∞~À Ñ¨@∞ìH˘=∞‡ N ™êfiq∞ t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*òQÍ~°∞.

Jk WÑ¨C_»∞ T_»QÍ =∂i ^èŒ$_è»OQÍ Éèí∂q∞Ö’ <å@∞H˘x =$Hõ∆ ã¨=∂#OQÍ qã¨ÎiOK«∞K«∞#flk.
WO`«=~°‰õΩ =∞#O ã¨‡iOK«∞H˘#fl ^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=Ù#∞, ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ#∞ x`«ºO P~åkèã¨∂Î, "åi
É’^èŒ##∞ãïOz rqã¨∂Î, Éèí‰õΩÎÅ KÕ`« ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ k=º<å=∞ ãÖH©~°Î#O KÕ~Úã¨∂Î, "åi
=∞Ç≤Ï=∂xfi`«"≥∞ÿ# K«i„`«Å∞ áê~åÜ«∞} KÕ~Úã¨∂Î, ^Œ`«Î ÉèíH˜Î „Ñ¨Kå~°=Ú#‰õΩ, ^Œ`«Î ¿ã=‰õΩ `«#
rq`«=Ú#∞ JOH˜`«O KÕã≤# =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ∞ N ™êfiq∞ t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*òQÍ~°∞. gi
`«e^¡ OŒ „_»∞Öˇ=~À, U‰õΩÅ"≥∂, ZÑ¨C_»∞, ZHõ¯_» [x‡OKå~À Z=iH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. Pq=~°=ÚÅ∞ ™êfig∞r
ZÑ¨C_»∞ K≥Ñ¨ÊÖË^Œ∞. Jq `≥eã≤# |O^èŒ∞=ÙÖˇ=~°∂ WO`«=~°‰õΩ ~åÖË^Œ∞. "åi [#‡ ~°Ç¨Ïã¨ºO
Ñ¨~°=∞t=ÙxH˜ =∂„`«"Õ∞ Zé∞Hõ. QÆ`«OÖ’ g~°∞ P ¿ã`«∞Ç≤Ï=∂K«ÅO k"Àº#‡`«Î ã≤÷uÖ’ J=^èŒ∂`«QÍ
ãÖK«iOKå#x, ZO^Œ~À =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ#∞ ¿ãqOKå#x JÑ¨C_»Ñ¨C_»∞ "å~°∞ K≥Ñ≤Ê# =∂@Å =Å¡
`≥eÜ«ÚK«∞#flk. ^Œ`«Î™êfiq∞ "åi `«áÈ*Ï˝# ã≤^Œ∞úÅ#∞ ÉèíHõÎ [<À^Œú~°}‰õΩ qxÜ≥∂yOK«^ŒÅz gix
QÆ $ Ç¨ Ï ã¨ ∞ Î Q Í =∞eKå~° ∞ . JÑ¨ Ê \˜ # ∞Oz qâßYÑ¨ @ ì } OÖ’ J#QÍ ã¨ ∞ =∂~° ∞ XHõ W~° " ≥ ·
ãÖ=`«û~°=ÚÅ#∞O_ç QÆ∞Ñ¨ÎOQÍ rqã¨∞Î<åfl~°∞. "åi k=º`«fiO |Ç≤Ï~°æ`«O HÍ‰õΩO_® ™ê=∂#º
QÆ$Ç¨Ïã¨∞ÎQÍ<Õ „áê~°OaèOKå~°∞. ™êfiq∞ Ü≥ÚHõ¯ Ñ¨Ù@∞ì Ñ¨Ó~Àfi`«Î~°=ÚÅ∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#QÀ~°∞ "åix
™êfiq∞ WÖÏ =∞O^Œe™êÎ~°∞.
=∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ∞ QÆ∂iÛ J_»∞QÆˆH*ÏuÜ«∞#∞K«∞
J_»QÆ^ŒÅz# *Ï˝#O|∞ #_»QÆ=K«∞Û
HõuÎ qÅ∞= qKåiOz HõuÎH˘#∞=Ú
qÅ∞= X~°ˆHÅ ^•xx q_çz ÃÑ@∞ì
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
120
™êfig∞r N QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏQÍiÖ’ `«#∞ P~åkèOKÕ ^Œ`QÎ« ∞Æ ~°∞=¸iÎx ^Œi≈OKå~°∞. QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ"å~°∞
™êfiq∞x XHõ Q˘Ñ¨Êã≤÷uÖ’ L#fl J=^èŒ∂`«QÍ, =∞Ç¨ÏhÜ«Ú_»∞QÍ P^ŒiOKÕ"å~°∞. ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfiq∞H˜
~˘>ˇìÅ∞ uxÑ≤OKå~°∞. "å~°∞ `˘_»∞‰õΩ¯#fl QÆ∞ÖÏc ~°OQÆ∞ ÖÏeÛ ã¨fiÜ«∞OQÍ `˘_çy, ™êfiq∞`À ‰õÄ_®
"≥o§# Éèí‰õΩÎÅ`À WÖÏ J<åfl~°∞. ''<åtH±Ö’ =ÚH˜Î^è•=∞O Hõ\˜ìOz# HÀ\©â◊fi~°∞_»∞ `«#‰õΩ „Ñ¨™ê^ŒOQÍ
XHõ QÆ∞ÖÏc ÖÏbÛ W¿ãÎ HÍ>ËÖò P„â◊=∂xH˜ HÀ\˜~°∂áêÜ«∞e™êÎ#<åfl_»∞. "å~°O ~ÀAÅ∞ <å"≥O@
Ñ¨_ç uiy<å W=fiÖË^Œ∞. JÖÏO\˜k g∞ ™êfig∞rH˜ <Õ<Õ ã¨fiÜ«∞OQÍ <å ÖÏbÛ ^èŒiOÑ¨KÕâß#O>Ë g∞
™êfiq∞ qt+¨`ì « `≥Å∞ã¨∞HÀO_ç. ÉèQí =Æ O`«∞x J#∞„QÆÇÏ¨ "≥∞<ÿ å ã¨∞ÅÉèOí QÍ Åaèã∞¨ OÎ ^Õ"∂≥ QÍx, W@∞=O\˜
J=^èŒ∂`« ™êxfl^èŒºO ÅaèOK«_»O KåÖÏ Hõ+¨ìO. J\˜ì g∞ ™êfiq∞x ¿ãqOz `«iOK«O_ç. "åiH˜
K«Hõ¯x P„â◊=∞O xi‡Oz W=fiO_ç.—— Jx K≥áêÊ~°∞. PO„^è•#∞Oz Éèí‰õΩÎÖˇ=~°∞ QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ QÍi
^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ =zÛ<å "åix ''t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*ò QÍix ^Œi≈OKå~å—— Jx J_çˆQ"å~°∞. "å~°∞
^Œi≈OK« ÖË^ŒO>Ë ''g∞~åROÖ’ L#fl JO`«\˜ =∞Ç¨ÏhÜ«Ú_çx ^Œi≈OK«‰õΩO_® <å ^ŒQÆæ~°‰õΩ =KåÛ~å——
Jx J<Õ"å~°∞. JÖÏˆQ ™êfig∞r `«# ^ŒQÆæ~°‰õΩ =zÛ# Éèí‰õΩÎÅ`À ''WÑ¨C_»∞ ã¨â◊s~°OQÍ L#fl
=∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅÖ’ÔHÖÏ¡ NQÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ QÍ~°∞ J„QÆQÆ}∞ºÅ∞. J=^èŒ∂`«Å"≥∞ÿ# "Õ∞=Ú ™ê=∂#ºOQÍ
Z=ix „Ñ¨â◊Oã≤OK«O. J~Ú`Õ QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏ QÍÔ~O`«\˜"å~À g∞~°∞ QÆ∞iÎOK«ÖË~°∞. JO^Œ∞Hõx "åi
QÆ∞iOz `≥eÜ«∞KÕã¨∞Î<åfl#∞—— —— J<Õ"å~°∞.
™êfig∞r JO`«~åO`«~åÖ’¡ U<å\˜#∞OKÀ QÆ∞~°∞`«`fi« =Ú#∞ `≥eÜ«∞KÕã∂¨ ,Î ã¨`º« "≥∞#ÿ QÆ∞~°∞=∂~°=æ Ú#∞
QÆ∞~°∞Éèí‰õΩÎÅO^Œ~°‰õΩ JOkOKÕO^Œ∞‰õΩ XHõ ^Œ`«ÎÑ‘~î°O x~å‡}O KÕÜ«∂Åx L#fl ãÖHõÅÊO N
QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍi „¿Ñ~°} Pjã¨∞ûÅ`À HÍ~°º~°∂ÑÖ ^èŒiOKÕ ã¨=∞Ü«∞O Pã¨#fl"≥∞ÿOk. NQÆ∞~°∞K«i„`«
áê~åÜ«∞} ã¨áêÎÇÏ¨ =ÚÅ∞ ^•fi~å ™êfiq∞H˜ ÑïK«Ü∞« "≥∞#ÿ Éè‰í Ωõ ÅÎ #∞ "åi k=º„Ñ¨}ÏoHÍ x~°fiÇ¨Ï}Ö’
áêÖÁæ<Õ@@∞¡ KÕâß~Ú. g@xfl\˜ Ñ¶ë`«"Õ∞, ^Œ`«Î™êfiq∞ J#∞„QÆÇ≤ÏOz QÆ∞~°∞Éèí‰õΩÎÅO^ŒiH˜ =~°OQÍ
™êfig∞r ^•fi~å „Ñ¨™êkOz# ''N +≤i_ç™ê~Ú QÆ∞~°∞áê^Œ∞HÍÑ‘~î°O—— J<Õ k=º^è•=∞=Ú.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î !
V
121
^Œ`åÎ=^èŒ∂`« N™êfiq∞ t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*òQÍi
`«`«Îfi=Ú – ãÖ^Õâ◊=Ú
^Œ`åÎ=^è∂Œ `« N™êfiq∞ t"å#O^Œ=∞Ç¨Ï~å*òQÍˆ~ XHõ ã¨„^ŒOæ ^èOŒ . "åi rq`«"∞Õ XHõ ãÖ^ÕâO◊ .
"åi r=# q^è•#"Õ∞ "åi É’^èŒ. "åi ™êxfl^èŒº"Õ∞ áê=#ˆH∆„`«O. "åi Ñ≤Å∞¿Ñ "Õ∞Å∞H˘Å∞Ñ¨Ù. "åi
Ñ¨ÅHõiO¿Ñ =∞#‰õΩ Ñ¨ÙÅHõiO`«. "åi ^Œ~Ç° ¨ ã¨"∞Õ Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ P`«‡qHÍãÖ. "åi "å=∞#~°∂Ñ¨ ^Œ~≈° #"Õ∞
ã¨∞^Œ~°≈#Ü≥∂QÆO. U q+¨Ü«∞OÖ’<≥·<å ™êfiq∞ P^Œ~°≈"Õ∞. PÜ«∞# P^Œ~°≈QÆ$Ç¨Ïã¨∞Î. `≥Å¡"å~°∞*Ï=Ú#
<åÅ∞QÆ∞ QÆO@ÅˆH ÖË™êÎ~°∞. ^Œ`«Î=∞Ok~°OÖ’ ^Œ`«Î™êfiq∞H˜ x~å‡ÅºO `˘ÅyOÑ¨Ù, =∞OQÆà◊™êfl#O,
JÅOHõ~}° , J~°Û# ã¨fiÜ«∞OQÍ ZO`À „â◊^QúŒ Í KÕ™êÎ~∞° . ~ÀE Jyfl HÍ~°º=Ú, "≥â· º◊ ^Õ==Ú Ñ¨ÓiÎKãÕ #≤
`«~åfi`«<Õ ™êfig∞r PÇ¨~°O fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. Ñ≤Å¡Å K«^Œ∞=Ù ãÖ^èŒºÅ∞, QÆ$Ç¨=ã¨~°=ÚÅ∞ Jhfl
ã¨fiÜ«∞OQÍ ™êfiq∞ K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. P„â◊=∞ x~å‡} x~°fiÇ¨Ï} Ñ¨#∞Å∞ Ü≥∞xfl L<åfl ‰õΩ@∞O|
ã¨Éèí∞ºÅÑ¨@¡ ÉÏ^èŒº`«Å#∞ U=∂„`«O qã¨‡iOK«~°∞. ã¨Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O`À, ã¨=∞~°Ê}ÉèÏ=O`À ¿ã=KÕã¨∞Î#fl
Éèí‰õΩÎÅ Ü≥∂QÆˆH∆=∞=ÚÅ∞ qKåiã¨∂Î LO\Ï~°∞. Jukè JÉèÏºQÆ`«∞Å#∞ P^Œiã¨∂Î<Õ LO\Ï~°∞.
Ñ¨~°fik#=ÚÅÖ’ Éèí‰õΩÎÅO^Œ~°∂ Éèí∞lOz# `«~åfi`« =∂„`«"Õ∞ `å#∞ Éèí∞l™êÎ~°∞. ˆH∆„`« ^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ
"≥o§#Ñ¨Ù_»∞ ‰õÄ_® =zÛ# Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ =ãü ã¨^Œ∞áêÜ«∞=ÚÅ∞ JO^ŒiH© ÅaèOz# `«~åfi`Õ "å~°∞
q„â◊q∞™êÎ~°∞.
Ü«∞^Œº^•K«~°u „âı+¨ìó `«`«Î^Õ"Õ`« ~À[#ó I
ã¨Ü«∞„`«Ê=∂}O ‰õΩ~°∞`Õ Ö’Hõ ã¨Î^Œ#∞=~°Î`Õ II
ÃÑ^ŒÅ
Ì ∞, „Ñ¨=ÚY∞Å∞ ^Õxx PK«i™êÎ~À „Ñ¨[ÅO^Œ~∂° ^•x<Õ J#∞ãï™êÎ~∞° . „Ñ¨=∂}OQÍ ã‘fiHõi™êÎ~#° fl
w`åKå~°∞ºx ÃÇÏK«ÛiHõ#∞ J#∞ãïOz ™êfiq∞ rqã¨∞ÎO\Ï~°∞.
„Ñ¨[Å‰õΩ É’^èŒ K≥Ü«∂ºe. ã¨<å‡~°æOÖ’ #_çÑ≤OKåe JO>Ë QÆ$Ç¨Ïã¨∞ÎQÍ LO_ç f~åÅ#fl^Õ
™êfiq∞ Jaè„áêÜ«∞O. QÆ$Ç¨Ïã¨∞Î_≥·# =∞Ç¨ÏhÜ«Úx =^ŒÌ =∂„`«"Õ∞ É’^èŒ#∞ tHõ∆#∞ ã‘fiHõiOKÕO^Œ∞‰õΩ
ã¨=∂[=Ú, âß„ã¨Î=Ú P"≥∂kã¨∞ÎOk. =∞Ç¨Ï~°∞¬ÅO^Œ~°∞ QÆ$Ç¨Ïã¨∞÷ÖË Hõ^•! J~Ú`Õ J=^èŒ∂`«QÍ
ãÖK«iOz# ™êfiq∞ uiy QÆ$Ç¨Ïã¨∞QÎ Í =∂~°_O» ™êfiq∞`«`fi« O `≥eÜ«∞x"åiH˜ JO`«∞|@ì^∞Œ . ^Œ`∞« xÎ `À
`«fi"Õ∞"åÇ¨ÏO J#flã≤u÷ x JO^Œ∞‰õΩ#fl `«~åfi`Õ J=^è∂Œ `« J=Ù`å~°∞. uiy ^Œ`™Î« êfi"Õ∞ gix QÆ$Ç¨Ïã¨∞QÎ Í
=∂iÛ "åi rq`«O Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ P^Œ~°≈OQÍ fiÛ k^Œ∞Ì`«∞<åfl~°∞. JO^Œ∞=Å# L„QÆ„Ñ¨=$uÎx q_çz<å
122
J=^èŒ∂`« `«`«fi=Ú#∞ xÅ∞Ñ¨Ù‰õΩO@∂<Õ „Ñ¨[Å‰õΩ ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ LO@∂ ã¨=∂[¿ã= KÕã¨∞Î<åfl~°∞.
™êfiq∞ `«`«fi`«ó „Ñ¨=$uÎ â◊¥#º"≥∞ÿ# ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ñ¨"Õ∞ J~Ú<å, Éèí‰õΩÎÅ#∞ „Hõ=∞OQÍ
x=$uÎ=∂~°æOÖ’H˜ #_çÑ≤OKÕO^Œ∞‰õΩ H˘xfl „Ñ¨=$`«∞ÎÅ#∞ PáêkOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. =∞Ç≤Ï=∂ „Ñ¨=$uÎ
^Œ$ëêìº K«∂ã≤#@¡~Ú`Õ ™êfiq∞ ZO`À =∞Ç≤Ï=∂xfi`«∞Å∞. "åi ã¨~°fi[˝`«fiO Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ J<ÕHõ
ãÖ^Œ~°ƒù=ÚÅÖ’ J#∞Éèí==∞=Ù`«∂<Õ Ü«ÚO@∞Ok. =∞#ã¨∞ûÖ’ HÀiHõ ÃÑ^Œ=ÙÅ`À Éèí‰õΩÎÅ∞
K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_®<Õ, "åˆ~ P HÀiHõ K≥ÑÊ≤ ãÖ`å#=Ú#∞ J#∞„QÆÇÏ≤ ã¨∞<Î åfl~°∞. ~ÀE WO\’¡ Éè∞í lOKÕ@Ñ¨C_»∞
™êfiq∞ á¶⁄\’H˜ K«∂Ñ≤Oz u#_»O JÅ"å@∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞#fl Éèí‰õΩÎ_»∞ XHõ™êi Jk=∞~°z uO@∞O>Ë
ãïQÍæ JÑ¨C_Õ J`«xO\˜H˜ ™êfiq∞ á¶È#∞ KÕã≤ <å‰õΩ ÃÑ@ì‰õΩO_» uO@∞<åfl"Õ Jx QÆ∞~°∞ÎKÕâß~°∞.
™êfiq∞ ¿ã= KÕã¨∞Î#fl Éèí‰õΩÎx`À, J`«_»∞ ZHõ¯_ç#∞OKÀ `«# ã¨xflkèH˜ =zÛ ¿ã=KÕã¨∞HÀQÆÅQÆ_®xH˜
HÍ~°}O "åà◊§ `å`«QÍ~°∞ Z<Àfl ã‘`å~å=∞HõàÏº}ÏÅ∞, ~å=∞Ñ¨\Ïìaè¿+HÍÅ∞, J#fl^•<åÅ∞ KÕã≤
LO_»_»"Õ∞ Jx K≥áêÊ~°∞. J`«#∞ "åà◊§ `å`«QÍix K«∂_»ÖË^Œ∞. J`«x `«O„_çx D q+¨Ü«∞O
qKåiOK«QÍ ™êfiq∞ K≥Ñ≤Ê#k ã¨`«º=∞x `≥eã≤Ok. XHÀ™êi ™êfiq∞ „Ñ¨™ê^Œq`«~°} KÕÜ«Ú#Ñ¨C_»∞
P Ñ¨^•~°ú=ÚÅ∞ JHõ∆Ü«∞=∞=_»O Éèí‰õΩÎÅ∞ QÆ∞iÎOKå~°∞. ™êfiq∞ J#∞„QÆÇ¨Ï Pjã¨∞ûÅ`À L#fl`«q^Œº‰õΩ
J=HÍâ◊O ÅaèOz#"å~°∞, =∞Oz L^ÀºQÆ=ÚÅ∞ =zÛ#"å~°∞, =∞Oz ÃÑo§ ãÖ|O^èŒ=ÚÅ∞
‰õΩki#"å~°∞, "åºáê~åaè=$kú Hõey#"å~°∞, ~ÀQÆq=ÚH˜Î á⁄Ok#"å~°∞ ZO`À=∞Ok L<åfl~°∞.
"åi ãÖHõÅÊ|ÅO J"≥∂Ñ¶¨∞O. Ñ‘~î°O x~å‡}O HÍx, „QÆO^äŒ~°K«#HÍx, P^è•ºu‡Hõ HÍ~°º„Hõ=∞=ÚÅ
x~°fiÇ¨Ï}HÍx, U Ñ¨<≥·<å ã¨ˆ~ ã¨`«fi~°"Õ∞ ™êkèOK«QÆÅ_»O "åi J^Œ∞ƒù`« =∞Ç≤Ï=∞‰õΩ `å~å¯}OQÍ
xÅ∞™êÎ~Ú.
PKå~°º„Ñ¨=$uÎ ^Œ$ëêìº K«∂z#@¡~Ú`Õ ™êfiq∞ K«Hõ¯\˜ QÆ∞~°∞=∂~°æ=Ú#∞ JOkã¨∞Î<åfl~°∞.
"åi É’^èŒÖ’x H˘xfl JOâ◊=ÚÅ∞ ~Úq. QÆ∞~°∞=Ù ÖË‰õΩO_® Ö∫H˜Hõ q^ŒºÅ J^èŒºÜ«∞#"Õ∞ ™ê^èŒºO
HÍ^Œ∞. JÖÏO@Ñ¨C_»∞ P^è•ºu‡Hõ q^Œº‰õΩ QÆ∞~°∞=Ù ÖË‰õΩO_® „Ñ¨"Õâ◊"Õ∞ ÖË^Œ∞. ^Œ`«Î™êfiq∞x HÍx
^ŒH˜∆}Ï=¸iÎx HÍx `≥eÜ«∞K≥Ñ¨Ê‰õΩO_®, QÆ∞~°∞Ñ¨~°OÑ¨~° K≥Ñ¨Ê‰õΩO_® QÆ∞~°∞`«fiO =Ç≤ÏOK«_»O ã¨`ü
ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞O HÍ^Œ∞. ^Œ„`å„`ÕÜÚ« Å "åˆ~ =¸ÅQÆ∞~°∞`«`fiÎ« O. QÆ∞~°∞=O>Ë XHõ =ºH˜Î HÍ^Œ∞. QÆ∞}=ÚÅ‰õΩ
~°∂Ñ¨=ÚÅ‰õΩ Jf`«"≥∞ÿ# "å_Õ QÆ∞~°∞=Ù. ™ê~Ú =∞Ç≤Ï=∞#∞ K«q K«∂_»QÍ<Õ ™ê~Ú`«`«Îfi=∞O`å
`≥eã≤áÈ~ÚO^Œ<Õ P"ÕâO◊ `À ™ê~ÚÉèHí Î˜ „Ñ¨Kå~°O L^è$Œ `«OQÍ KÕÜ∂« Åx „áê~°OaèOz ™ê~ÚQÆ∞~°∞=ÙÅ∞QÍ
=∂iáÈ`«∞<åfl~°∞ H˘O^Œ~°∞. "å~°∞ ™ê~Ú<å^èŒ∞xH˜, JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ =zÛ# U =∞Ç¨ÏhÜ«Úx`À
HÍx, U ^Œ`åÎ=`å~°O`À HÍx, Jã¨Å∞ ^Œ`«∞Îx`À HÍx ãÖ|O^èŒ=Ú ÖË^Œx JÖÏ áÈeHõ ÃÑ@ì_»O
123
`«QÆ^Œx, N QÆ∞~°∞K«i„`« =O\˜ „QÆO^äŒ=ÚÅ∞ D HÍÅ=Ú#‰õΩ =iÎOKÕq HÍ=x, Jq K«^Œ∞==Åã≤#
J=ã¨~°O ÖË^Œx, ™ê~Ú K«i„`« XHõ¯\˜ K«^Œ∞=Ù‰õΩO>Ë KåÅx „Ñ¨Kå~°O KÕã¨∞Î<åfl~°∞. „QÆO^äŒ=ÚÅ∞
„"åã¨∞Î<åfl~°∞. ™êfig∞r W@∞=O\˜ „Ñ¨Kå~°=Ú#∞ JOwHõiOK«~°∞. ™ê~Ú Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ ^Œ`«Î `«`«fiO
ãÖÑ¨Ó~°‚OQÍ Pq+¨¯iOÑ¨|_çLOk. JO^Œ∞Hõx ™ê~Úx Ñ¨Ó~°‚^Œ`åÎ=`å~°OQÍ J~°úO KÕã¨∞H˘x
P~åkèOK«∞‰õΩO>Ë<Õ Jk âßâ◊fi`«"≥∞ÿ# QÆ∞~°∞=∂~°æ=∞=Ù`«∞Ok. =¸ÅQÆ∞~°∞`«`«fi=Ú#∞ =ke "Õã≤
QÆ∞~°∞Ñ¨~O° Ñ¨~‰° Ωõ q#Ü«∞OQÍ Xky LO_»‰Ωõ O_® QÆ∞~°∞`«fiO =Ç≤ÏOKÕ"å~°∞, "åix P„â◊~ÚOKÕ"å~°∞
JÇ¨ÏOHÍ~° ã¨~Ê° „^Œ+µ¨ Öì ·ˇ Ñ¨~=° ∂~°ú „Éè+í µ¨ Åì =Ù`å~°∞. =∂ˆ~ ãÖ=`«û~° ÑÖKåOQÆ=ÚÅ =∂@∞# =∂~°x
HÍÅOÖÏ, =∂ˆ~ QÆ∞~°∞ã¨fi~°∂Ñ¨=ÚÅ =∂@∞# =∂~°x QÆ∞~°∞`«`fi« O J#O`«OQÍ ™êQÆ∞`«∂<Õ LO@∞Ok.
QÆ∞~°∞`«`«fi=Ú#∞ "å~°∞ „H˘`«ÎQÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∂ Jk JÑ¨C_Õ "≥Ú^ŒÖˇ·O^Œx K≥Ñ¨Ê_»O ÉÏÅºKÕ+¨ì.
QÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ Hõ$áê^Œ$+≤ìKÕ`«<Õ =∂#=Ù_»∞ ã¨^Œæux á⁄O^Œ∞`å_»∞. `å#∞ ^èŒ~å‡xfl PK«iã¨∂Î `«#∞fl
P„â◊~ÚOz# "åà◊§KÕ`« PK«iOÑ¨KÕã¨∂Î =ÚH˜ÎÑ¨^èŒ=Ú#‰õΩ KÕˆ~Û"å_Õ x["≥∞ÿ# ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù.
„uq^èŒ`åÑ¨=ÚÅ#∞ Ç¨ÏiOKÕ"å_Õ x["≥∞ÿ# ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù. =∞#Ö’ JÇ¨ÏOHÍ~°O `˘Åy`ÕHÍx ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù
ÅÉèíºO HÍ_»∞. Zxfl q^èŒ=ÚÅ∞QÍ |Å=O`«∞_»∞, ã¨=∞~°∞÷_»∞ Ü≥ÿ∞<å ã¨ˆ~ QÆ∞~°∞|Å=Ú ÖËHõáÈ`Õ
‰õÄeáÈ`å_»∞.
HõO_»|ÅO|∞, |∞kú|ÅO|∞
^èŒ#|ÅO|∞, ZO`« LO_ç##∂
QÆ∞~°∞|ÅO|∞ÖËHõ ^•ã¨∞_»QÆ∞#∞
Hõ~°∞‚_»O`«\˜"å_»∞ Hõ_»Ñ¨\˜ˆH=∞Ü≥∞º
=∞izáÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
=∞#g∞<å_»∞ J#∞ÉèíqOKÕ HõëêìÅ∞ ~ÀQÍÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# ÉÏ^èŒÅ∞ =∞#O Ñ¨Ó~°fiO KÕã¨∞‰õΩ#fl Hõ~°‡Å
Ñ¶e¨ `«"∞Õ . „Ñ¨âßO`« z`«OÎ `À "å\˜x J#∞Éèqí Oz =keOK«∞HÀ"åe. xëê¯=∞OQÍ ã¨`¯« ~°‡Å∞ PK«iã¨∂Î
rq¿ãÎ Hõ~‡° |O^è•Å∞O_»=Ù. "≥∂H∆ÍxH˜, [#‡~åÇ≤Ï`«º=Ú#‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ *Ï˝#=Ú#∞ „Ñ¨™êkOKÕ"å_Õ
ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù. XHõ™êi QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ â◊~°}ÏQÆuKÕã≤# t+¨µºx ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù [#‡[#‡Å‰õΩ q_çzÃÑ@ì_»∞.
^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« `«`fi« =Ú `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ N^Œ`ÑÎ« Ù¨ ~å}O K«^"Œ åe. =¸Å ^Œ`QÎ« ∞Æ ~°∞â◊HÎ˜ ^Œ`=Î« `å~°=ÚÅ
^•fi~å Ü≥∞ÖÏ „Ñ¨H@ õ =∞=Ù`«∞O^À `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@‰õΩ ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ K«i„`«Å∞ áê~åÜ«∞} K≥Ü∂« ºe.
x`«º=Ú"åi <å=∞ã¨‡~°} K≥Ü«∂ºe. N QÆ∞~°∞K«i„`«, N áê^Œ=Å¡Éèí K«i`å=∞$`«O, ™êfiq∞ ã¨=∞~°÷
124
JHõ¯ÖòHÀ@ =∞Ç¨Ï~å*ò, N ™ê~ÚÉÏÉÏ, ãÖ`üQÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò, Ç¨Ï[~°`ü `åAnÌ<£ÉÏÉÏ, N
"åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fiu ™êfiq∞, ãÖ`üã≤^Õúâ◊fi~ü QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ "åi k=ºK«i„`«Å∞ áê~åÜ«∞}
KÕã¨∞ÎO_®e. g\˜Ö’ Náê^Œ=Å¡Éèí K«i`å=∞$`«=Ú, N QÆ∞~°∞K«i„`«, N ™ê~Úã¨K«Ûùi„`« x`«º=Ú
áê~åÜ«∞} K≥Ü«∂ºe. g~°O^Œi ^•fi~å Ñ¨xKÕÜ«ÚK«∞#flk. XˆH ^Œ`«Î`«`«fi=∞x ^èŒ$_»OQÍ =∞#ã¨∞Ö’
xÅ∞Ñ¨ÙHÀ"åe. ã¨~°fiã¨º â◊~°}ÏQÆu ÉèÏ=O`À, „¿Ñ=∞`À, qâßfiãÖ`À, Ñ¨~åÜ«∞}`«fiO K≥Ok,
^èŒ~°‡|^Œú"≥∞ÿ#, Ñ¨q„`«"≥∞ÿ# r=#O`À D „QÆO^äŒ=ÚÅ#∞ K«^Œ"åe. Wq ˆH=ÅO K«i„`«„QÆO^äŒ=ÚÅ∞
HÍ=Ù. "åi k=º ™êxfl^è•ºxfl =∞#‰õΩ „Ñ¨™êkOz ^Œ`åÎ#∞„QÆÇ¨Ï=Ú#‰õΩ áê„`«∞Å∞QÍ fiÛk^ÕÌ
™ê^èŒ<å„QÆO^äŒ=ÚÖË ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ K«i„`«Å∞. ÉèíQÆ=O`«∞x J#∞„QÆÇ¨ÏO ã¨∞ÅÉèíOQÍ Åaèã¨∞ÎO^Õ"≥∂
HÍx, QÆ∞~°∞=Ù J#∞„QÆÇ¨ÏO ÅaèOK«_»O KåÖÏ Hõ+¨ìO. HÍx ^•xfl ã¨∞ÅÉèí™ê^èŒºO KÕ¿ã Ñ¨~°=∞~°Ç¨Ïã¨ºO
N QÆ∞~°∞K«i„`« áê~åÜ«∞}Ö’ LOk. ™êfig∞r WOHÍ WÖÏ É’kè™êÎ~°∞. N QÆ∞~°∞K«i„`«
Náê^ŒN=Å¡Éèí∞Å∞ =∞iÜ«Ú N#$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fi`«∞Å K«i„`« =∂„`«"Õ∞ Jx, "åi Éèí‰õΩÎÅ∞ =∂„`«"Õ∞
K«^Œ∞=ÙHÀ=Åã≤# „QÆO^äŒ=Ú Jx ÉèÏqOK«~å^Œ∞. QÆ∞~°∞=ÙÅO^Œi ^•fi~å „Ñ¨Hõ@=∞ÜÕ∞º QÆ∞~°∞`«`«fi=Ú
XHõ¯>Ë Hõ#∞Hõ U ãÖ„Ñ¨^•Ü«∞=Ú#‰õΩK≥Ok# =∞Ç¨ÏhÜ«Úx QÆ∞~°∞=ÙQÍ P~åkèã¨∂Î J#∞ãïã¨∞Î#fl
"åÔ~·<å N QÆ∞~°∞K«i„`« áê~åÜ«∞} KÕã≤#>ˇÿ¡`Õ QÆ∞~°∞`«`«fi Láêã¨# [iy (^Œ`«Î) QÆ∞~°∞ Hõ$Ñ¨ P
=∞Ç¨ÏhÜ«Úx ^•fi~å<Õ ÅaèOÑ¨KÕã¨∞ÎOk. N QÆ∞~°∞K«i„`« QÆ∞~°∞Éèí‰õΩÎÅO^Œ~°‰õΩ qâ◊fi[h#"≥∞ÿ# ™ê^èŒ<å
„QÆO^äOŒ . K«i„`«áê~åÜ«∞} „áê^è•#º`« ™êfig∞r WOHÍ WÖÏ q=i™êÎ~∞° . ã¨~fi° ã¨ºâ◊~}° ÏQÆu ÉèÏ==Ú`À
x~°O`«~° ÉèíQÆ=`«¯^è•„â◊=}=Ú, <å=∞ã¨‡~°}=Ú KÕã¨∂Î ^èŒ~°‡ |^ŒúOQÍ rqOK«_»"Õ∞, Éèí=`ü „áêÑ≤ÎH˜
HõeÜ«ÚQÆOÖ’ J#∞ãïOK«^Œy# =∂~°æ=∞x <å~°^Œ=∞Ç¨Ïi¬ NHõ$+¨‚ Ñ¨~°OQÍ "åºã¨=∞Ç¨Ïi¬H˜ KÕã≤#
ÉèÏQÆ=`ÀÑ¨^âÕ =◊ Ú W^Õ. ^Œ`åÎ„`ÕÜÚ« Å"å~°∞ Náê^Œ N=Å¡É∞íè Å∞, N #$ã≤OÇ¨Ïã¨~ã° fi¨ u J=`å~°=ÚÅ
^•fi~å D =∂~°æ=Ú<Õ =∞~°Å „^èŒ∞=ÑïKå~°∞. D áê~åÜ«∞}=∂~°æ=Ú Ñ¨@¡ „Ñ¨[Å∞ U=∞~°∞áê@∞
K≥O^Œ‰õΩO_® N +≤i_ç™ê~Ú<å^èŒ∞_»∞ Ñ¨Ù#~°∞^•…\Õz J#∞ãïOÑ¨KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ÉèíQÆ=`«¯^è•„â◊=},
=∞##, xkè, ^è•ºã¨=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# K«i„`« áê~åÜ«∞}=∂~°æ=Ú ã¨<å`«#"≥∞ÿ#k, âß„ã¨Îã¨=∞‡`«"≥∞ÿ#k
Jx `≥eÜ«∞KÕã¨∂Î qâßYÑ¨@ì}OÖ’x N +≤i_ç™ê~Ú QÆ∞~°∞áê^Œ∞HÍÑ‘~î°=ÚÖ’ ^•xH˜ „Ñ¨^è•#™ê÷#O
HõeÊã¨∞Î<åfl~°∞. N +≤i_ç™ê~Ú QÆ∞~°∞áê^Œ∞HÍÑ‘~î°O ^•fi~å (NQÆ∞~°∞K«i„`«), N^Œ`«ÎÑ¨Ù~å}O, N
QÆ∞~°∞w`«, ÉèÏQÆ=`«ã¨xflkè, ÉèÏ=ã¨Ç≤Ï`« N +≤i_ç™ê~ÚÇ¨~°`«∞Å∞, ^Œ`«Î„™ÈÎ„`« "≥·Éèí=O, „QÆO^äŒ=ÚÅ∞
=Ú„kOz JOkã¨∞Î<åfl~°∞. g\˜Ö’ NQÆ∞~°∞bÅ, N ^Œ`«ÎÑ¨Ù~å}O ™êfiq∞ ‰õÄ~°∞Ê KÕã≤ JOkã¨∞Î<åfl~°∞.
Náê^Œ =Å¡Éèí K«i`å=∞$`«O, Ñ≤~îåÑ¨Ù~°O ãÖ™ê÷#O #∞O_ç „QÆO^äŒ=ÚÅ∞ `≥Ñ≤ÊOz Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ
125
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ LOK«∞`«∞<åfl~°∞. JO^Œi =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ K«i„`«Å∞ K«^Œ==∞x „áÈ`«ûÇ≤Ïã¨∞ÎO\Ï~°∞.
JO`ÕHÍ‰õΩO_» N ^Œ`«ÎÑ¨Ù~å}O, Náê^Œ=Å¡Éèí K«i`å=∞$`«O, N QÆ∞~°∞bÅ „QÆO^äŒ=ÚÅ∞ „â◊=}
áê~åÜ«∞}xq∞`«ÎO ™êfig∞r „Ñ¨=zOz ã≤._ç.Å~°∂ÑÖÖ’ q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞. WO_»¡=^ŒÌ ‰õÄ_® ^Œ`«Î
ãÖH©~°Î<å=∞$`«=Ú#∞ P™êfikOKÕO^Œ∞‰õΩ kQÆO|~å kQÆO|~å, QÆ*Ï#<åÜü∞ FO QÆ*Ï#<åÜü∞,
N™êfiq∞ ã¨=∞~°÷ ã¨^Œ∞æ~°∞ [Ü«∞[Ü«∞™êfiq∞ ã¨=∞~°÷ J<Õ =¸_»∞ ^Œ`«ÎÉèí[<£û ã≤_çÅ∞ q_»∞^ŒÅ KÕâß~°∞.
^Œ`«fiã¨fi~°∂Ñ¨ÙÖˇ·# ™êfig∞r Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’#∞Oz |Ü«∞Å∞^Õi "åi "Õ∞Ñ¶¨∞QÆOcè~°ã¨fi~°O ^•fi~å ^Œ`«Î
QÆ∞~°∞ bÖÏ "≥É· "íè åxfl „â◊=}O KÕã∞¨ OÎ >Ë P`å‡#O^Œ„Ñ¨ÔŒ QÍ Ü«ÚO@∞Ok. ã¨`û« OQÆ=ÚÖ’, QÆ∞~°∞áœ~°q‚ ∞,
^Œ`«Îáœ~°‚q∞, t=~å„u "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Ñ¨~°fik#=ÚÅÖ’ ™êfiq∞ KÕ~ÚOKÕ ^Œ`«Îk=º <å=∞ ãÖH©~°Î#O
=∞#ã¨∞ûÅ#∞ L`ÕÎl`«O KÕã¨∞ÎOk. ãÖH©~°Î# LK≥·Ûùã¨fi~°O`À `å~å™ê÷~ÚÖ’ ™êfiq∞ KÕ~Úã¨∞ÎO>Ë ã¨÷|Ì`«,
xi¡Ñ`Î̈ ,« x~åâ◊, xã¨Ê$Ç¨ÏÅ∞ `˘ÅyáÈ~Ú Ü≥∞O`À ã¨fiã¨`÷ « HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ™êfiq∞ K≥ÑÙ¨ OÎ \Ï~°∞ `«∞áêH˜
^èŒfixH˜ K≥@∞ìg∞^Œ Ñ¨‰õ∆ΩÅ∞ Uq^èŒOQÍ ZyiáÈ`åÜ≥∂ JÖÏ Q˘O`≥uÎ Éèíl¿ãÎ =∂#= â◊s~°=Ú#∞
P=iOK«∞H˘xÜ«Ú#fl Hõ~°‡Åhfl K≥ÖÏ¡K≥^Œ∞Ô~·áÈ`åÜ«∞x Dq^èŒOQÍ ™êfiq∞ É’^èŒ KÕã¨∂Î LO\Ï~°∞.
„Ñü J=∂"åã¨º<å_»∞, áœ~°‚q∞ =∞iÜ«Ú Ñ¨~°fik#=ÚÅÖ’ ™êfiq∞ ^Œ`«Î, ™ê~Ú<å^èŒ ã¨~°fi^Õq ^Õ=`å
Ç¨ÏŸ=∞=ÚÅ∞ JYO_»^èŒ∞xÖ’ x~°fiÇ≤Ï™êÎ~°∞. `«^•fi~å =∞# áêÑ¨Hõ~°‡Å∞ ^ŒQÆ÷=∞=_»"Õ∞ HÍ‰õΩO_®
"åÜ«Ú=∞O_»Å=∞O`å ^Œ`«Îã¨ÊO^Œ#Å`À xO_ç ã¨`å¯~å‡K«~°}‰õΩ |∞kúx „¿Ñˆ~Ñ≤™êÎ~Ú. ^Œ`«Î„¿Ñ~°}`À
^Œ`«Î"åOQÆ˝‡Ü«∞=Ú#Okã¨∞Î#fl „Ñ¨=ÚY ^Œ`«ÎÉèí‰õΩÎÅ∞ ™êfiq∞x ^Œi≈Oz Dq^èŒOQÍ H©iÎOKå~°∞.
^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ ã¨fi~°∂ÑÖ `åfiO, J=^èŒ∂`« t~À=∞}˜"£∞I
t"å#O^Œ =∞Ç¨~å[O, „Ñ¨}Ï=∂q∞ Ü«∞fâ◊fi~°"£∞II
^èŒ∂=∞áê<Õ# áêáêx ^ŒÇ¨ÏO`«O, Éèí[# „Ñ≤Ü«∞"£∞I
t"å#O^Œ =∞Ç¨~å[O, „Ñ¨}=∂q∞ Ü«∞fâ◊fi~°"£∞II
N#$ã≤OÇ¨ÏQÆ∞~À~åæ^è•O, „âß=Ü«∞#ÎO ã¨=∞O`«`«óI
t"å#O^Œ =∞Ç¨~å[O, „Ñ¨}Ï=∂q∞ Ü«∞fâ◊fi~°"£∞II
`«`«fiÑ¨~°OQÍ ™êfiq∞ QÆ∞iOz K≥áêÊÅO>Ë, ™êfiq∞ ZÑ¨C_»∂ QÆ∞~°∞=Ù#x, J=^èŒ∂`«#x,
™êfiq∞#x ÉèÏqOK«~°∞. `å#∞ ZÑ¨C_»∂ ¿ã=‰õΩ_»#<Õ K≥áêÎ~°∞. JÖÏ<ÕÉèÏqOK«∞‰õΩO\Ï~°∞. J~Ú`Õ
P ¿ã= ã¨=∞~°∞_÷ #·≥ ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙH˜ =∂„`«"∞Õ KÕ™êÎ#∞ JO\Ï~°∞. x~°O`«~O° ^•ã¨ÉÏè =O`À, „¿Ñ=∞ÉèÏ=O`À,
ã¨~°fiã¨ºâ◊~°}ÏQÆu ÉèÏ=O`À, Hõ~°Î$`«fiÉèÏ=O (<Õ#∞ KÕã¨∞Î<åfl#∞ J<Õ ÉèÏ=O) J}∞=∂„`«O ÖË‰õΩO_®
^Œ`«Î¿ã= KÕÜ«∞_»O =Å¡ [iˆQ Ñï}Ï=∞O Uq∞\’ "åi =∂@Ö’¡<Õ `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
126
<Õ#∞ xÅz L#fl xÅ∞=_»∂ QÆ∞~°∞=¸iÎ
<Õ#∞ `˘ÅyáÈ= xÅ∞K«∞ QÆ∞~°∞_»∞
„¿Ñ=∞Q˘Ok KåÖÏ z#flk W~°∞‰õΩk
W^ŒÌ~°O^Œ∞ *Ëi ~Ú=∞_» ÖË~°∞.
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@.
JÇ¨ÏOHÍ~° HÍ~°}"≥∞ÿ# <Õ#∞ J<ÕÉèÏ=O ã¨^Œ∞æ~°∞x ¿ã=Ö’ `˘ÅyáÈ=_»O =Å¡, "åi
Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’ QÆ∞~°∞=Ù xeKå_»∞. QÆ∞~°∞=Ù`À `å^•`«‡º ã≤÷ux ™êkèOKå~°∞. ^Œ`«∞ÎxH˜ Éèí‰õΩÎÅÃÑ·,
¿ã=‰õΩÅÃÑ· Ü≥∞O`«„¿Ñ=∞ JO>Ë "åi ^•fi~å Ñ¨xKÕ¿ãk PÜ«∞<Õ J~Ú<å, H©iÎ „Ñü+¨ìÅ∞ Éèí‰õΩÎ_çˆH
=KÕÛ@∞¡ KÕ™êÎ~°∞. JO^Œ∞ˆH PÜ«∞##∞ ÉèíHõÎ H©iÎ q=~°÷#∞_»∞QÍ =i‚Oz P#Ok™êÎ~°∞. ^Œ`«∞Îx,
^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ#∞ J##º zO`«#`À ™êfiq∞ ¿ãqOK«_»O =Å#, ^Œ`«ÎQÆ∞~°∞â◊H˜Î, ^Œ`«Î`«`«fi=Ú ^Œ`«∞Îx
#∞O_ç „Ñ¨K«O_»"≥∞ÿ#^è•~°QÍ |Ü«∞Å∞^Õi Náê^Œ=Å¡Éèí∞Å∞, #~°ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fiu, =∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù,
JHõ¯ÖòHÀ@ ™êfiq∞, ™ê~Ú<å^è∞Œ _»∞, >ˇOÉˇ™êfiq∞, ãÖ`üQ*Æ Ï#<£=∞Ç¨Ï~å*ò, Ç¨Ï[~°`ü `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ,
ãÖ`ü ã≤^ÕÌâ◊fi~ü QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏ "åi g∞^Œ∞QÍ „Ñ¨=Ç≤ÏOz, N™êfiq∞ t"å#O^Œ=∞Ç¨Ï~å*òQÍi ^•fi~å
Éèí‰õΩÎÅÃÑ· =i¬™ÈÎOk. P QÆ∞~°∞â◊ˆHÎ J^Œ∞ƒù`åÅ#∞ ™êkèOK«∞K«∞#flk. HÍ|\˜ì QÆ∞~°∞¿ã= ZÖÏ K≥Ü«∂ºÖ’
`å#∞ KÕã≤ K«∂Ñ≤OK«_»O ^•fi~å, =∞#‰õΩ QÆ∞~°∞=Ù J=Ù`«∞<åfl~°∞ HÍx, "åiH˜ "å~°∞QÍ QÆ∞~°∞=Ù#x
ÉèÏqOK«~∞° . ^Œ``Î« `« fi« O "åi ^•fi~å „Ñ¨H@
õ =∞=Ù`ÀOk ‰õ#∞Hõ ™êfiq∞ ^Œ`ãÎ« fi¨ ~°∂Ñ¨ÙÅ∞, ^Œ`åÎ=`å~°∞Å∞
J#_»O ã¨=∞O[ãÖQÍ Ü«ÚO@∞Ok. ™êfig∞r x~°fiÇ≤ÏOz# N QÆ∞~°∞K«i„`« ã¨áêÎÇ¨Ï=ÚÅ∞ „â◊=}O
KÕã¨∞Î#fl Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ, N QÆ∞~°∞K«i„`«, ™ê~Ú K«i„`« áê~åÜ«∞}O KÕã¨∞H˘<Õ Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ, N QÆ∞ÖÏÉò
ÉÏÉÏQÍi Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ ™êfig∞rÖ’ ^Œ`«Î™êfiq∞, ™ê~Ú<å^èŒ∞_»∞, QÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍ~°∞ ^Œ~°≈#q∞zÛ#
J#∞Éè=í =ÚÅ∞ K≥ÑÙ¨ OÎ \Ï~°∞. ^Œ`™Î« êfiq∞H˜, ™ê~Ú<å^è∞Œ xH˜ ã¨=∞iÊOKåÅ#∞‰õΩ#fl ^ŒH} ∆˜ Å∞ ™êfig∞rˆH
ã¨=∞iÊOz#"å~°∞<åfl~°∞. ™êfiq∞ ~ÚOHÍ WÖÏ K≥áêÎ~°∞. =∂~°æ^Œi≈ JO>Ë =∂~°æ=Ú#∞ K«∂Ñ≤Oz
P^•iÖ’ "≥à◊§O_ç Jx K≥¿ÑÊã≤ =ke"≥o§áÈÜÕ∞ "åàı§ LO\Ï~°∞. HÍx `å#∞ =∂„`«O =∂~°æOÖ’
`À_»∞ LO_ç KÕ~Ú Ñ¨@∞ì‰Ωõ x #_çÑO≤ z QÆ=∂ºxfl KÕ~∞° ™êÎ#∞ JO\Ï~°∞. Jk ZO`«\˜ JÉèÜ í ∞« „Ñ¨^•#"≥∂
K«∂_»O_ç.
=∞~À™êi ™êfig∞r <Õ#∞ XHõ =∞O_»∞`«∞#fl JyflQÀàÏxfl. Ö’HõHõàÏº}O HÀãÖ ##∞fl <Õ#∞
[fieOÑ¨KãÕ ∞¨ ‰õΩO@∞<åfl#∞. ##∞fl JO\˜ÃÑ@∞ìH˘x LO_»QÀ~°∞"å~°∞ <å`Àáê@∞ P JyflH˜ ã¨q∞^èÅŒ ∞QÍ
=∂ˆ~O^Œ∞‰õΩ ãÖã≤^Œ∞úÅ∞QÍ LO_®e. ÖË^• JO`«\˜ `åºQÍxH˜ ãÖã≤^Œú`« ÖËx"å~°∞ Ü«∞[˝Ñ¶ë`«"≥∞ÿ#
127
ÉèíQÆ=kfi Éèí∂ux ^èŒiOz ÖÏÉèíO á⁄O^ŒO_ç!! x™êfi~°÷OQÍ `«##∞ `å#∞ ^ŒÇ≤ÏOK«∞‰õΩO@∂ Ö’‰õΩÅ‰õΩ
ã¨<å‡~°æÑ¨Ù "≥Å∞QÆ∞#∞ ~Úã¨∂Î rq`åxfl XHõ Ü«∞*˝OQÍ x~°fiÇ≤ÏOKÕ ™êfiq∞ Ü≥ÚHõ¯ =∞Ç¨ÏŸ#fl`«
=ºH˜Î`«fi=Ú#∞ D "åHõº=ÚÅ∞ `≥eÜ«∞KÕ™êÎ~Ú.
FO „^•O N t"å#O^Œ QÆ∞~°"Õ#=∞ó
J=^èŒ∂`« zO`«# N QÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
<åkÜ«∞#flk ÖË^Œ∞ =Ú‰õΩÎ_»<≥·uh

„|Ç¨Ï‡x+¨ªÜ«∞O^Œ∞ <Õ#∞ xÅz<å#∂
^ŒfiO^Œfi"Õ∞k <å‰õΩ `«ÅÑ¨_»kÑ¨C_»∂
XHõ¯ x<Õfl <Õ#∞ `«ÅK«∞K«∞O\©
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
ddd
QÆ∞~°∞x "≥^Œ∞‰õΩK«∞O_ç „Éèí=∞}O|∞ ãëÊu
^Õâ◊^Õâ◊=ÚÅ∞ uiy<å#∞
ÉèË^Œ=Ú_çyáÈÜ≥∞ „Ñ≤Ü«∞`«=Úx QÆx#O`«
<åk Ñ¨~°∞Å^Œ#fl^Õk ÖË^Œ∞
=∞~°záÈ‰õΩ_»∞ t"å#O^Œ∞x =∞Oz=∂@
128
ã¨^Œ∞æ~°∞ K«i„`«Å Ñ¨~î°<å=â◊ºHõ`«
QÆ∞~°∞Hõ$Ñ¨K`Õ <« Õ "≥∂Hõ*∆ Ï˝#O Åaèã∞¨ OÎ k. QÆ∞~°∞ Hõ$Ñ¨ QÆ∞~°∞ã¨‡~°} =Å# Åaèã∞¨ OÎ k. QÆ∞~°∞ã¨‡~°}
QÆ∞~°∞ÉèHí Î˜ =Å# Åaèã∞¨ OÎ k. QÆ∞~°∞ÉèHí Î˜ QÆ∞~°∞`«`fi« J=QÍÇ¨Ï# =Å# Åaèã∞¨ OÎ k. QÆ∞~°∞`«`fi« J=QÍÇ¨Ï#
J<ÕHõ ã¨^Œ∞æ~°∞ =¸~°∞ÎÅ K«i„`«Å áê~åÜ«∞}=Ú ^•fi~å Åaèã¨∞ÎOk.
QÆ∞~°∞`«`«fiO XHõ¯>Ë! QÆ∞~°∞~°∂Ñ¨=ÚÅ∞ J<ÕHõO. =¸ÅQÆ∞~°∞`«`«fi"Õ∞ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»x
K≥ÑC¨ H˘<åflO. JO^Œ∞Hõ<Õ ÃÑ#· ¿Ñ~˘¯#fl =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅO^Œix ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ∞ QÍ<Õ =º=Ç¨Ïiã¨∞<Î åflO.
^Œ`«Îã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ∞QÍ<Õ P~åkèã¨∞Î<åflO. Zxfl QÆ∞~°∞~°∂Ñ¨=ÚÅ∞ Éèí∞qÃÑ·H˜ ky =zÛ<å Jáê~°=Ú,
JQÍ^è=Œ ÚÜ≥∞ÿ # ^Œ``Î« `« fi« =Ú#∞, PÜ«∞# J#O`«HÀ\˜ HõàÏº} QÆ∞}=ÚÅ#∞ „Ñ¨H\õ O˜ KÕO^Œ∞‰õΩ ãïáÈ=Ù.
JÖÏO@Ñ¨C_»∞ QÆ∞~°∞=Ù#∞ XHõ ~°∂áêxH˜ XHõ <å=∂xH˜ Ñïq∞`«O KÕã≤ P XHõ¯i K«i„`Õ K«kq`Õ
ãïáÈ^Œ∞. WO^Œ∞Ö’ q=iOz# ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ K«i„`«Åhfl K«^Œ=_»O =Å# "åi ^•fi~å „Ñ¨Hõ@"≥∞ÿ#
QÆ∞~°∞`«`«fiO Ñ¨@¡ H˘O`« J=QÍÇ¨Ï# HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. gi ^•fi~å „Ñ¨Hõ@"≥∞ÿ# HÍ~°∞}º, ™œ[#º,
™œO^Œ~°º, ™œ~°Éèíº, B^•~°º, QÍOcè~°º, ^è≥·~°º, g~°º, *Ï˝#, |Å, Ü≥∂QÆ , `Õ[, qÉèí∂u, ™ê=∞~å÷ºk
HõàÏº}QÆ∞}=ÚÅ∞, bÖÏ "≥·Éèí==∞O`å gi â◊s~°=ÚÅ‰õΩ ãÖ|OkèOz#q HÍ=Ù. D â◊s~°=ÚÅ∞
^èŒiOz# ^Œ`«Î Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=Ú#‰õΩ K≥Ok#q.„|Ç¨Ï‡*Ï˝#∞Å‰õΩ â◊s~åaè=∂#O LO_»^Œ∞. "å~°∞
P`«‡ã¨fi~°∂Ñ¨ÙÅ∞. JO^Œ∞=Å¡ J<åkQÍ, J#O`«OQÍ qâ◊fi=∞O`å `«=∞ xÅÜ«∞OQÍ, Jxfl
Ü«ÚQÆ=ÚÅÖ’#∞ "å~°∞ L<åfl=∞<Õ P`å‡#∞Éè∂í uÖ’ "å~°∞O\Ï~°∞. JO^Œ∞=Å¡<Õ â◊s~°=Ú#∞ ^èiŒ OK«_O» ,
xÅ∞Ñ¨Ù H˘#_»O, J^Œ$â◊ºO K≥Ü«∞º_»O, qãï˚OK«_»O J<Õ „H˜Ü«∞Å∞ „Ñ¨Hõ$u Ü≥ÚHõ¯ Jnè#O HÍ^Œ∞.
W=hfl gi q+¨Ü«∞OÖ’ ^Œ`«∞Îx Ü≥∂QÆbÅÅ∞. =∂`«$QÆ~°ƒù=Ú# [x‡Oz# Náê^Œ N=Å¡Éèí∞Å
Éè∫uHõâ◊s~°O `«~åfi`« U"≥∞ÿO^À Z=iH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞. J^Õq^èŒOQÍ [x‡Oz# N #$ã≤OÇ¨Ïã¨~°ã¨fif
™êfiq∞ â◊s~°O ‰õÄ_® U"≥∞ÿO^À `≥eÜ«∞^Œ∞. =∂`«$QÆ~°ƒù=Ú# [x‡Oz# N=∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù
ã¨r=ã¨=∂kè K≥O^•~°∞. =∂`«$QÆ~°ƒù=Ú# [x‡Oz# P^è•~°"Õ∞ ÖËx (JÜ≥∂xA_»∞) JHõ¯ÖòHÀ@
=∞Ç¨Ï~å*òQÍ~°∞ "åi Éè∫uHõ â◊s~°=Ú#∞ JO^Œi Z^Œ∞@ qãï˚OKå~°∞. ZÖÏ, ZÑ¨C_»∞, ZHõ¯_»
[x‡OKå~À, Jã¨Å∞ =∂`«$QÆ~°ƒù=Ú# [x‡OKå~À, ÖË^À `≥eÜ«∞x ™ê~ÚÉÏÉÏ "åi â◊s~°=Ú#∞
Éè‰í Ωõ ÅÎ ã¨=∞Hõ=∆ ÚÖ’<Õ `«ºlOKå~°∞. N QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*ò q+¨Ü∞« OÖ’#∞ JÖÏˆQ [iyOk. Ç¨Ï[~°`ü
`åAnÌ<É£ ÏÉÏ, N"åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~ã° fi¨ u, NQÆ∞ÖÏÉòÉÏÉÏQÍ~°∞ JO^Œi=Öˇ<Õ [x‡Oz JO^Œi=Öˇ<Õ
â◊s~°=ÚÅ#∞ `«ºlOKå~°∞. N™êfiq∞ t"å#O^Œ=∞Ç¨Ï~å*òQÍi [#‡ =$`åÎO`«=Ú ‰õÄ_® Z=iH˜
`≥eÜ«∞^Œ∞. HÍ|\˜ì gi J=`å~° HÍ~°º=ÚÅ∞ ‰õÄ_® â◊s~°=Ú`À ãÖ|O^èŒO ÖË‰õΩO_®, ^•xH˜
129
Jf`«OQÍ H˘#™êQÆ∞`«∂<Õ LO\Ï~Ú. g~°∞ x=ã≤Oz# „Ñ¨^Õâ◊=ÚÅ∞ ^Œ`«ÎˆH∆„`«=ÚÅ∞QÍ, QÆ∞~°∞â◊H˜Î
„Ñ¨™ê~°ˆHO„^Œ=ÚÅ∞QÍ <Õ\ ˜H© QÆ∞~°∞Éèí‰õΩÎÅÃÑ· J=∞$`«H˜~°}=ÚÅ#∞ ‰õΩiÑ≤ã¨∂Î<Õ L<åfl~Ú.
JO^Œ∞Hõx =∞#ÉèHí #Î˜ O`«\x˜ XHõ ~°∂áêxH˜, XHõ <å=∂xH˜ Ñïq∞`«O KÕã∞¨ H˘x, qÑ¨s`«"∞≥ #ÿ
W+¨ì=Ú#∞ ÃÑOK«∞H˘x, PÜ«∞# ã¨~Àfi#fl`«∞_»x, PÜ«∞#‰õΩ =ÚO^Œ∞ =zÛ# =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ`À HÍx,
`«~åfi`« =zÛ# =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ`À HÍx ãÖ|O^èŒ=Ú ÖË^Œx, JÖÏáÈeHõ ÃÑ@ì_»"Õ∞ `«QÆ^Œx, WÖÏO\˜
ÉèÏ==ÚÅ`À P~åkè¿ãÎ Ç≤Ï~°}ºHõtÑ¨Ù_»∞, ~å=}Ïã¨∞~°∞_»∞ =∂kiQÍ ~å[ã≤Hõ ÉèíH˜ÎQÍ =∂~°∞`«∞Ok.
=¸_è`» fi« O KÀ@∞ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞Ok. `«`fi« qHÍãÖÖ’Ñ≤ã∞¨ OÎ k. q"å^Œ=ÚÅ‰õΩ, Ñ¶∞¨ ~°¬}Å‰õΩ =∞#ã¨∞û#∞
„¿Ñˆ~Ñ≤ã¨∞ÎOk. z=~°‰õΩ JâßOu q∞QÆ∞Å∞`«∞Ok. JO^Œ∞Hõx J<ÕHõ=∞Ok =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ#∞
JOwHõiOK«@O K«i„`«Å∞ K«^Œ=@O ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ J`«ºO`« P=â◊ºHõO.
â’¡II =∞^èŒ∞Å∞É’ú Ü«∞^è• Éèí$OQÀÑ¨ÙëêÊ`ü Ñ¨ÙëêÊO`«~°O „=*Ë`ü I
*Ï˝#Å∞|ú ã¨Î^è• tëÈº QÆ∞~À~üQÆ∞~°fiO`«~°O „=*Ë`ü II
=∞^èŒ∞=Ù#O^Œ∞ „Ñ‘u HõÅ `Õ<≥\©QÆ XHõ Ñ¨Ù+¨Ê=Ú#∞O_ç =∞~˘Hõ Ñ¨Ù+¨Ê=Ú#‰õΩ Z@∞¡ "≥à◊√§<À
J>Ë¡ *Ï˝#=Ú#O^Œ∞ „Ñ‘uQÆÅ t+¨µº_»∞ XHõ QÆ∞~°∞=Ù #∞O_ç =∞~˘HõQÆ∞~°∞=Ù =^ŒÌ‰õΩ (JO^ŒiÖ’#∞ XˆH
''QÆ∞~°∞=Ù—— L<åfl_»<Õ ÉèÏ=O`À) "≥o§ *Ï˝#ãÖ|O^èŒ"≥∞ÿ# q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ¿ãHõiOK«∞H˘#=Öˇ#x
''NQÆ∞~°∞w`«—— `≥eÜ«∞KÕÜ«ÚK«∞#flk.WHõ¯_» qq^èŒ QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ ^Œi≈OK«_»O, "åix QÆ∞iOz =∞Oz
q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ „QÆÇ≤ÏOK«_»O =ºaèKå~° ÉèíH˜Î J=Ù`«∞O^Œx, z`«Î UHÍ„QÆ`«H˜ ÉèíOQÆ=∞=Ù`«∞O^Œ<Õ
ãÖ^ÕÇ¨Ï=Ú#‰õΩ `å"Õ ÖË^Œ∞. QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ "Õ~°∞ "Õ~°∞ Jx ÉèÏqã¨∂Î, "Õ~°∞ "Õ~°∞ Ö∫H˜Hõ„Ñ¨Ü≥∂[#=ÚÅ∞
PtOz P„â◊~Ú¿ãÎ Jk =ºaèKå~°ÉèíH˜Î J=Ù`«∞Ok. qâ◊fi=ÚÖ’x QÆ∞~°∞=ÙÅO^Œi ~°∂ÑÖÖ’ ky
=zÛ#k qâ◊fiQÆ∞~°∞"≥#· ^Œ`„Î« `ÕÜÚ« _»<Õ ^ÕÇ¨ f`«"∞≥ #ÿ , UÔHH· "õ ∞≥ #ÿ , JkfifÜ«∞"≥∞#ÿ QÆ∞~°∞ã¨fi~°∂Ñ¨=Ú#∞
J#∞Éè=í OÖ’xH˜ `≥K∞« ÛH˘#∞>Ë x["≥∞#ÿ QÆ∞~°∞ÉèHí Î˜ J=Ù`«∞Ok. JÑ¨C_Õ Jk J=ºaèKå~° ÉèHí Î˜ J=Ù`«∞Ok.
z`≥·ÎHÍ„QÆ`«H˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒO KÕã¨∞ÎOk. J##ºzO`«#‰õΩ, aè#fl`«fiOÖ’ UHõ`«fi^Œ~°≈#=Ú#‰õΩ ‰õÄ_® D
ÉèÏ="Õ∞ P^è•~°=Ú.
<Õ \ ˜ ã¨ = ∞HÍb# ã¨ = ∂[OÖ’ qq^è Œ QÆ ∞ ~° ∞ =ÙÅ#∞, qq^è Œ ™ê^è Œ < å=∂~° æ = ÚÅ#∞
J#∞ãïOKÕ"å~°∞ XˆH „áêO`«OÖ’ LO@∞<åfl~°∞. JO^Œ∞Hõx QÆ∞~°∞=ÙÅO^Œ~°∂, ^Õ=`«ÅO^Œ~°∂ ^Œ`«Î
Ñ¨~°„|Ç¨Ï‡=Ú ^èŒiOz# ~°∂Ñ¨=ÚÖË J<Õ qâßÅ"≥∞ÿ#, qt+¨ì"≥∞ÿ# ÉèÏ==Ú Ç¨Ï$^ŒÜ«∞OÖ’
130
„Ñü+≤Oì K«∞H˘#_»O ^•fi~å qâ◊fi‰õΩ@∞O| ÉèÏ=# qâ◊fi ã¨"∞≥ Hÿ ºõ `«, `«^•fi~å qâ◊fiâßOu ™ê^èºŒ =∞=Ù`«∞Ok.
JO>Ë =∂#=ÙÅO`å XHõ¯>Ë J<Õ ÉèÏ=O HõÅQÍÅO>Ë QÆ∞~°∞=ÙÅO`å XHõ¯>Ë J<ÕÉÏè =O`À „áê~°Oaè¿ã<Î Õ
™ê^èŒº=∞=Ù`«∞Ok. „Ñ¨[Å =∞^èŒº ãÖK«iã¨∂Î, "åi Ü≥∂QÆˆH∆=∞=ÚÅ‰õΩ Hõ$+≤KÕã¨∞Î ^èŒ~°‡=∂~°æOÖ’
#_çÑ≤ã¨∂Î, *Ï˝#=Ú#∞ "≥∂Hõ∆=Ú#∞ „Ñ¨™êkã¨∂Î qâ◊fi HõàÏº}ÏxH˜ Hõ$+≤ KÕã¨∞Î#fl =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅO^Œ~°∂
U =∞`«=Ú#‰õΩ K≥Ok#"åÔ~·<å "åi K«i„`«ÅÖ’ "å~°∞ ^Œ`«Îã¨fi~°∂Ñ¨ÙÅQÍ K≥Ñ¨Ê|_»HõáÈ~Ú#Ñ¨Ê\˜H˜,
"å~°O^Œ~∂° `«`fiÎ« Ñ¨~O° QÍ ^Œ`ãÎ« fi¨ ~°∂Ñ¨ÙÖË! WO^Œe ^Œ`åÎ=`å~°=ÚÅ K«i„`«Å∞ K«kq# `«~åfi`« JO^Œi
=∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ K«i„`«Å∞ ‰õÄ_® ^Œ`«ÎÉèí‰õΩÎÅ∞ K«^Œ∞==ÅÜ«Ú#∞. QÆ`« HÍÅ=Ú#‰õΩ K≥Ok# ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ
K«i„`«áê~åÜ«∞} Ñ¶¨ÅOQÍ ^Œ`«ÎHõ$Ñ¨ÅaèOz ã¨r= ã¨^Œ∞æ~°∞=ÙÅ ™êxfl^èŒº=Ú#∞ ‰õÄ_® „Ñ¨™êkã¨∞ÎOk.
Wk =∂ JO^Œi ™êfi#∞Éèí=O ‰õÄ_®. Hõ#∞Hõ J#O`«OQÍ JYO_»OQÍ ™êˆQ ^Œ`åÎ=`å~°bÖÏ "≥·Éèí=
=∞Ç¨„QÆO^äŒOÖ’ Ñ¨Ó~°∞‚Öˇ·# =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅO^Œ~°∂ qq^èŒ J^è•ºÜ«∞=ÚÅ =O\˜"å~°∞ J<Õ
ã¨=∞#fiÜ«∂`«‡Hõ"∞≥ #ÿ „|Ç¨Ï‡ã¨=∞~°ã¨ *Ï˝#O ™ê^è<Œ åÑ¨~O° QÍ#∞, ã¨=∂[Ñ¨~O° QÍ#∞ <Õ_∞» J`«º=ã¨~O° .
UQÆ∞~°∞=Ù Ü≥ÚHõ¯ t+¨µºÖˇ<· å, Éè‰í Ωõ ÖÎ <·ˇ å "åiQÆ∞~°∞=Ùx K«H¯õ \˜ `«`fi« Ñ¨~"° ∞≥ #ÿ ã¨=∞`«fiÉèÏ=#`À,
J=QÍÇ¨Ï#`À Dq^èŒOQÍ ã¨‡iOK«∞HÀ"åe.
â’¡II =∞<åfl^èŒ N [QÆ<åfl^èÀ =∞^Œ∞æ~°∞N [QÆ^Œ∞æ~°∞ó

=∞=∂-`å‡ ã¨~°fiÉèí∂`å`å‡ `«Ãã·‡ NQÆ∞~°"Õ#=∞ó
[QÆ`«ÎO`«\˜H˜ „Ñ¨Éèí∞=ÙQÍ #∞#fl"å_Õ <å „Ñ¨Éèí∞=Ù ~°∂ÑÖÖ’ L<åfl_»∞. [QÆ`«ÎO`«\˜H˜ QÆ∞~°∞=ÙQÍ

#∞#fl"å_Õ ##∞fl^ŒúiOK«∞@‰õΩ <å QÆ∞~°∞ ~°∂ÑÖÖ’ L<åfl_»∞. ã¨~°fiÉèí∂`«=ÚÅ‰õΩ P`«‡QÍ#∞#fl"å_Õ
<åÜ«∞O^Œ∞ P`«‡QÍ L<åfl_»∞. J\˜ì NQÆ∞~°∞xH˜ #=∞™ê¯~°=Ú.
J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!
V
141
QÆ∞~°∞^Õ= =∞OQÆà◊Ç¨~°u
FO [Ü«∞ [Ü«∞ QÆ∞~°∞^Õ"å ™êfiq∞ [Ü«∞ [Ü«∞ QÆ∞~°∞^Õ"å
„|Ç¨Ï‡q+¨µ‚ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°~°∂áê „|Ç¨Ï‡q+¨µ‚ Ñ¨~°"Õ∞â◊fi~°~°∂áê
Ñ¨~°=∂#O^ŒxÅÜ«∂ FO [Ü«∞ [Ü«∞ QÆ∞~°∞^Õ"å IIFO [Ü«∞[Ü«∞ II
"Õ^Œ=Úh"Õ <å^Œ=Úh"Õ *Ï˝#=Ú h"ÕÖË
„|Ç¨Ï‡*Ï˝#=Úh"ÕÖË JO^ŒiÖ’# "≥Å∞QÆ∞K«∞#∞#fl
P`«‡Ñ¨Ù h"ÕÖË Ñ¨~°=∂`«‡=Ùh"ÕÖË IIFO [Ü«∞[Ü«∞ II
Ö’Ñ¨Å h"≥ "≥Å∞Ñ¨Åh"≥ JO`«Ü«Ú h"ÕÖË
D [QÆ=∞O`«Ü«Ú h"ÕÖË
JO_» Ñ≤O_» „|Ç¨‡O_»=ÚÖ’# L#flk h"ÕÖË
xÅ∞K«∞#flk h"ÕÖË IIFO [Ü«∞[Ü«∞ II
Ü≥∂QÆ=Ú h"Õ – ^è•º#=Ú h"Õ
`Õ[=Ú h"ÕÖË – k=º `Õ[=Ú h"ÕÖË
JO^Œih ÉèíH˜Î =∂~°æ=Ú# #_ç¿Ñ
ÉèÏ~°=Ú h^ÕÖË – ÃÑ#∞ ÉèÏ~°=Ú h^ÕÖË IIFO [Ü«∞[Ü«∞II
JÉèíÜ«∞ „Ñ¨^•`«=Ù – J#∞ãÖ^è•`«=Ù
JO`«~åºq∞qÖË – ã¨~åfiO`«~åºq∞qÖË
â◊~°}∞ â◊~°}∞ â◊~°}O\˜x ^Õ"å
=ÚH˜Îx K«∂Ñ¨Ù =∞Ü«∂ – ãÖ`«$Ñ≤Îx Xã¨QÆ∞=∞Ü«∂ IIFO [Ü«∞[Ü«∞II
FO [Ü«∞[Ü«∞ QÆ∞~°∞^Õ=! FO [Ü«∞[Ü«∞ QÆ∞~°∞^Õ=! FO [Ü«∞[Ü«∞ QÆ∞~°∞^Õ"å!
N PkQÆ∞~°∞^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ =∞Ç¨Ï~å*òH© *ˇ·!
N áê^ŒN=Å¡Éèí =∞Ç¨Ï~å*ò *ˇ· !
N #$ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨fiu =∞Ç¨Ï~å*òH© *ˇ· !
N =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞=∞Ç¨Ï~å*òH© *ˇ· !
N ™êfiq∞ ã¨=∞~°÷ JHõ¯ÖòHÀ@ =∞Ç¨Ï~å*òH© *ˇ·
N ™ê~Ú<å^ä£ =∞Ç¨Ï~å*òH© *ˇ· !
N "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨fif =∞Ç¨Ï~å*òH© *ˇ· !
N QÆ*Ï#<£ =∞Ç¨Ï~å*òH© *ˇ· !
N `åAnÌ<£ ÉÏÉÏ =∞Ç¨Ï~å*òH© *ˇ· !
N QÆ∞ÖÏÉò ÉÏÉÏH© *ˇ· !
N ™êfiq∞ t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*òH© *ˇ· !
N J=^èŒ∂`« zO`«# QÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«ÎH˜ *ˇ· !
132

Shri Datta Avatar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Shri Datta Avatar

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Shri Datta Avatar

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

J=^èŒ∂`« zO`«#

N ã¨~°ﬁl`ü <å=∞ ã¨O=`«û~° N QÆ∞~°∞K«~°} ¿ã"åã¨q∞u

„|Ç¨Ï‡ =∂#ã¨Ñ¨Ù„`«∞Öˇ·# =∞Ç¨Ï~°∞¬ÅÖ’ J„u XHõ~°∞. Hõ~°Ì=∞ „Ñ¨*ÏÑ¨u ^Õ=Ç¨˙u ^ŒOÑ¨`«∞Å‰õΩ

^Œ`åÎ„`ÕÜ«∞ =∞Ç¨Ï`«‡º=Ú#∞ =∂~°¯O_ÕÜ«∞ Ñ¨Ù~å}O, =∞`«ûºÑ¨Ù~å}O, „|Ç¨‡O_» Ñ¨Ù~å}O,

J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!

D â’¡HÍxﬂ Ñ¨\˜ìK«∂¿ãÎ Hõ$`«Ü«ÚQÆOÖ’ XHÍ<˘Hõ "≥·âßY |Ç¨ïà◊^Œâ◊q∞ QÆ∞~°∞"å~°O<å_»∞

YQÀà◊OÖ’x H˘xﬂ #Hõ∆„`«=∞O_»Å=ÚÅ#∞ qq^èŒ ^Õ=`å ã¨ﬁ~°∂Ñ¨=ÚÅ∞QÍ ÉèÏqOz Ñ¨ÓlOKÕ

HÍ|\ì̃ ^Œ`åÎ„`ÕÜ«Ú_»∞ ã¨$+≤ì P~°OÉèíOÖ’<Õ J=`«iOKå_»x `≥Å∞ã¨∞ÎOk. ã¨$+≤ì P~°OÉèíO #∞O_ç

J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!

„"åã≤ `≥Å∞Ñ¨Ù@ H˜k ÜÕ∞q∞ "å~°Î HÍ^Œ∞

`«#‰õΩ „`åQÆ∞h~°∞ ^•Ñ¨iOK«^Œ∞ QÍh

J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!

<Õ#∞ ^Œi≈Ozu#x K≥Ñ¨C>ˇ@∞¡

J=^èŒ∂`« zO`«Œ# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!

=∞Ozk#=ÚÅ∞ =ÚO^Œ∞QÍ q∞OzáÈÜ≥∞

J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!

K≥Ñ¨C =∂`å‡#∞Éèí∂u qâı+¨=∞OK«∞

`≥eã≤H˘#ﬂk |∞kúH˜ `≥K«∞ÛH˘#Hõ

XHÀ¯ ^Õ=`«‰õΩ PÜ«∂ ÅHõ∆}ÏÅ#∞ |\˜ì Ñ¨Ó[Å∞, J~°Û#Å∞, Jaè¿+Hõ=ÚÅ∞, ™ÈÎ„`«=ÚÅ∞

J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î!

|^Œú t+¨µº_»∞ ã¨O™ê~°|^Œ∞ú_≥·#

^ÕÇ¨Ï=Ú#∞ <Õ#∞ „Ñ¨q∞^ŒQÍ fiÛ<å#∞

áêÑ¨Hõ~°‡Å∞ H©∆}^Œâ◊‰õΩ =zÛ#Ñ¨C_»∞, Ñ¨Ù}º Hõ~°‡Å∞ Ñ¶¨e`« q∞=ﬁ_»O „áê~°OaèOz#Ñ¨C_»∞

ˆ~Ñ¨Ù Éèíl~ÚO`«∞#x <Õ_»∞, ˆ~Ñ¨Ù ‰õÄ_®

Náê^Œ=Å¡Éèí QÆ∞~Àó Hõ~°HõÅÊ =$Hõ∆O

Náê^Œ=Å¡Éèí QÆ∞~Àó Ñ¨~°"Õ∞â◊ﬁ~°ã¨º

Ñ≤~îåÑ¨Ù~°OÖ’ Náê^Œ∞Å"åi g∞^Œ =∞O„`« „Ñ¨Ü≥∂QÆO KÕã≤# =∂O„u‰õΩ_Õ QÆO^èŒ~°ﬁ #QÆ~°OÖ’

‰õΩ~°∞QÆ_»¤Ö’ Náê^Œ∞Å∞ LO@∞#flÑ¨C_»∞, „Ñü QÆ∞~°∞"å~°O Hõ$ëê‚ #kx ^•\˜, ÑÖK«^Õ=

XHõ Ñ¨~åºÜ«∞O Hõ∆Ü«∞"åºkè Ñ‘_ç`«∞_˘Hõ_»∞ ‰õΩ~°∞QÆ_»¤‰õΩ =KåÛ_»∞. J`«xH˜ =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨ÏO`À

ã¨=∞ãÎ̈ ^è~Œ ‡° =ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, =∞`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, ã≤^•úO`«=ÚÅÜ«∞O^Œ∞#∞, ã¨ﬁ„Ñ¨HÍâ◊=Ú`À

Z=Ô~·##∂ ã¨ˆ~! ##∞ﬂ "å`«ûÅºÉèíH˜Î`À P~åkèOz#, "åi Wà◊§Ü«∞O^Œ∞ <Õ#∞ Ñ¨ã≤ÉÏÅ∞_»<≥·

N^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=ÙÅ ã¨OHõÅÊ=Ú=Å# Éèíq+¨º`«∞Î =~°Î=∂#=ÚQÍ =∂~°=K«∞Û#∞. =~°Î=∂#=Ú

^Œ`«Î`«`«Îfi=Ú h‰õΩ J#∞Éèí==ÚÖ’H˜ ~å=ÅÜ«Ú##fl H˘xfl ÅHõ∆Å [#‡Å∞ HÍ=Åã≤ =K«∞Û#∞.

^Œ`«Î „Ñ¨Éèí∞=ÙÅ∞ Éè’QÆ"≥∂Hõ∆„Ñ¨^Œ∞Å∞. "åix P~åkèOK«∞@‰õΩ "åi áê^Œ∞HõÅ#∞ P~åkèOz#<Õ

J=`å~°=ÚÅ∞ HÍÖÏ#∞QÆ∞}º=ÚQÍ =K«∞ÛK«∞O_»∞#∞. =∂#=Ù_»∞ ÉèíQÆ=O`«∞_≥·# Ü≥∞_»Å

Náê^Œ∞Å"å~°∞ *’ºu+¨âß„ã¨Î s`åº "≥~Úº ãÖ=`«û~°=ÚÅ `«~åfi`« [~°∞QÆ=Åã≤# ãÖÑ¶∞¨ @Å#∞

‰õΩ~°∞OQÆ_»¤ J~°∞}ÏK«Å Ñ¨~°fi`«=Ú#‰õΩ ã¨=∂#"≥∞ÿ# ã≤÷u. J~°÷<åsâ◊fi~° ~°∂Ñ¨=Ú#O^Œ∞#fl

Náê^Œ∞Å"åi "å=∞ÉèÏQÆ=Ú# â◊H˜Î ã¨OKå~°=Ú, ‰õΩ_çÉèÏQÆ=Ú# t=ã¨OKå~°=Ú QÆÅ^Œ∞.

D „QÆO^äŒOÖ’ N =∞ÖÏ¡k ÉÏÑ¨<åﬂ=^è•#∞Å∞QÍ~°∞ `«=∞ =∞#∞=∞_≥·# Náê^Œ N=Å¡Éèí∞Å#∞

„¿Ñ=∞ÖË‰õΩ#ﬂ, âßOu ÅaèOÑ¨É’^Œ∞

– N ™êﬁq∞ t"å#O^Œ =∞Ç¨Ï~å*ò

FO „^•O Náê^Œ N=Å¡ÉèÏÜ«∞ #=∞ó

=∞Ç¨~åR ^Õâ◊OÖ’x JHÀÖÏ lÖÏ¡Ö’x ''Hõ~°O*Ï—— J<Õ „QÍ=∞OÖ’ â◊√Hõ¡Ü«∞Aâß≈Y‰õΩ

Ñ≤Å¡"å_çH˜ U_Õà◊√§ =zÛ<å J`«_»∞ „Ñ¨}=O `«Ñ¨Ê U =∂@Å∞ LK«ÛùiOKÕ"å_»∞ HÍ^Œ∞.

`«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ Ñ¨~=° ∂#O^ŒÉiíè `«∞Öˇ· `«H}

J@∞ Ñ≤=∞‡@ "åã¨~° ˆH∆„`åxH˜ áÈ~Ú, QÀ^•=iÖ’ „áê}`åºQÆO KÕã¨∞HÀÉ’`«∞#ﬂ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞x

D Ö’HõOÖ’H˜ `å#∞ =zÛ#Ñ¨x q[Ü«∞=O`«OQÍ Ñ¨ÓiÎ KÕã¨∞H˘x, J=`å~° ã¨=∂Ñ≤Î

¿ã=*Ë`«∞ <Õ#∞ ã¨=∞~°∞÷x ¿ã=‰õΩxQÍ

=∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù ¿ãflÇ≤Ï`«∞_≥·# HÍÖÏÉèí\ò ~ÀE t=eOQÍxfl aÅfiÑ¨„`åÅ`À Ñ¨ÓlOKÕ"å_»∞.

Náê^ŒN=Å¡Éèí∞Å∞, #~°ã≤OÇ¨Ï ã¨~°ã¨ﬁu =∂kiQÍ<Õ „Ñ¨Éèí∞=Ù ‰õÄ_® P[#‡ „|Ç¨Ï‡Kåi.

KåÖHÍÑ¨Ù~°O J<Õ „QÍ=∞O „Ñ¨Hõ¯# QÆÅ J_»qÖ’ =∂~°∞f PÅÜ«∞=ÚOk. ‰õÄ$~°=∞$QÍÅ

"≥OHõ=∞‡ ãÖÑ¨#fl "≥·â◊º ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ Ñ¨Ù\˜ìOk. ÉÏÅºOÖ’<Õ Éèí~°Î =∞~°}ÕKå_»∞. P ^Œ∞ó

„H©IIâ◊ 1862Ö’ "≥OHõ=∞‡ Éè∫uHõ HÍÜ«∂xﬂ q_çzOk. „Ñ¨Éèí∞=Ù#∞ „Ñ¨[ÖˇO`« Q“~°qOKÕ"å~À

=∂}˜Hõº#QÆ~ü x~å‡}O „áê~°OÉèíO`Àáê@∞ „Ñ¨Éèí∞=Ù XHõQÍnx ‰õÄ_» JHõ¯_» ™ê÷Ñ≤OKå~°∞.

Ç¨Ïg∞<åÉÏ^£Ö’ „Ñ¨Éèí∞=Ù`À ZÑ¨C_»∂ "Õ^•O`«K«~°Û KÕ¿ã XHõ =Úã¨e „ÉÏÇ¨Ï‡}∞_»∞O_Õ"å_»∞.

â◊$OˆQi Ñ‘~îåkèÑ¨`«∞Å∞ N#$ã≤OÇ¨Ï ÉèÏ~°f™êﬁq∞"å~°∞, N Ç¨ÏOÑ‘ q~°∂áêHõ∆ Ñ‘~îåkèÑ¨`«∞Å∞

=∂}˜Hõº „Ñ¨Éèí∞=Ù t+¨µºÅ`À =ÚO^Õ ã¨∂zOz# q^èŒOQÍ ã¨=∂kèHÀãÖ „`«qfiOK«∞H˘#fl

N =∂}˜Hõº„Ñ¨Éèí∞=Ù =∞Ç¨~å*ò <Õ\˜H© k=ºâ◊H˜Î ã¨OÑ¨#∞ﬂÖˇ· Éèí‰õΩÎÅ‰õΩ H˘OQÆ∞|OQÍ~°OQÍ

J=^èŒ∂`« zO`«# NQÆ∞~°∞^Õ=^Œ`«Î !

t=Ñ¨ÓÏ~°`À"å- Ñ≤ q+¨µ‚ Ñ¨ÓÏ~°`À- ^äŒ"å I

XHõ ~ÀA# QÆÏ#<£ =∞Ç¨Ï~åò XHõ PÅÜ«∞OÖ’ Hõà◊√§=¸ã¨∞‰õΩx xâ◊ÛÅOQÍ ‰õÄ~˘Û<åﬂ~°∞.

J^Õ Ï˝xÜ≥ÿ∞ LO_ç, Hõ~°‡ x+¨µª_≥·# N "åã¨∞^Õ"å#O^Œ ã¨~°ã¨ﬁf™êﬁq∞x N QÆÏ##∞Å

1909 Ö’ QÆÏ#<£ P~ÀQÆºO H©} ∆ O˜ K«™êÔQ#∞. P~ÀA q<åÜ«∞HõKq« u HÍ=_»O`À N QÆÏ#<£