Cjournal 1
Cjournal 1
Cjournal 1
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
vrf;wdk;csJ@vdk@qdk+yD; aysmufuG,f&wJh opfyif}uD;awGxJrSm usHK;
taemufbufeJ@ ajrmufbufu opfyifawGvJ ygwmaygh?
e*dkurS zHkxl yltdkuf vdk@ emrnf}uD;wJh rE Wav;[m
yloxufylvdk@om vmaeygw,f &JabmfA[def; cifAsm;?
aemuf + yD ; rd @ r+id r f ; &J @ vl c |ef v l a umif ; oD c sif ;
tpcsD&mrSm pdwfv_yfSm;zG,f&m =um;&wJh _rqHk;awmhonf/
pdr;f vJv
h hJ ESppf Of/ v,fuiG ;f awGu war#mw
f ac: pdak jyvGif qdw
k hJ
jrifuiG ;f awGvJ aysmufu,
G af ejyefw,f? atmifyifv,fuefukd
wnfwJh rif;Sifapm[m [dkwkef;u xGefwHk;ylwufvdk@ac:wJh
tckAv
kd w
f ufuek ;f rSm aecJw
h myg? tck tJ'aD e&mrSm pdr;f nd@k aewJh
v,fuGif;awG rSdawmhbl;? rd@opfawGwJh? pufr_xGef;um;
vmvdk@ v,f,mu pufr_udk ae&may;&wmqdk&if usaemfwdk@
0rf;awmifomygao;w,f? 'gayrJh tck[mu rd@xu
J rE aW v;
om; ppfppfawG rd@jyifudk vGifhxGufvm=uwm? tdrfhSifawG
tdrfhjyifa&mufukef=uwJh tjzpfrdk@ toJemwmygcifAsm;? tJ'D
vlopfawG[m rE Wav;&J@ aumif;rGefwJhtpOftvmawGudk
odvnf;rod/ wefzdk;vnf; rxm;=uawmh udk,fhrd@udk,f
yg;uGufom;vuf tyfxm;+yD; vufydkuf=unfhae&ovdk jzpfae
ygw,f?f
&JabmfA[def;wdk@vufxufu rE Wav;rd@udkvmwJh
vlwa,muf[m aps;csdKawmfudk ra&mufzl;&if rE Wav;udk
ra&mufzl;bl;vdk@ tqdkSdordk@vm;? tJ'D aps;csdKawmf}uD;xJrSmyJ
&JabmfA[def;&J@rdcifeJ@ ta':rsm;vnf; atHkqdkwJh qefwef;rSm
qefqdkif}uD;zGifh+yD; qefa&mif;cJhwmav/ tck tJ'Daps;csdK}uD;
rSad wmhb;l cifAs? wu,fukd rSad wmhb;l ? u|eaf wmfw@kd i,fi,f
wkef;u aps;csdKawmf}uD; ajymif;oGm;+yD/ SmrawG@awmhbl;
qdkwm vlwa,muf rtlrvnfEdkifwmudk oa&mfwJh [mo
pum;&,f? tm;vHk;&J@ pdwfxJrSm aps;csdKawmf}uD;[m b,fvdkrS
raysmufu,
G Ef ikd b
f ;l / urBmwnfr,fv@kd yJ pGaJ e=uwm? tckawmh
aps;csdKawmf}uD; wu,faysmufoGm;+yDAsm? aps;csdK,Ofaus;r_vJ
aysmufuG,foGm;+yD?
rif ; wk e f ; rif ; u &wemyH k v d k @ b,f v d k y J emrnf
vSvSav; ay;cJhayr,fh vlawG +rdef+rdefSufSufac:aewJh
rE Wav;qdkwJh tac:ta0:[m rE Wav;awmifawmfudk tpGJy
ac:=uwmyg? 'DawmifawmfrSm &aoh}uD;OD;cE WDeJ@ tv@Sif
awG&@J aumif;r_e@J bk&m;awG/ wefaqmif;awG ay:vm+yD; _r+iD;wJh
awmifwawmif jzpfvmcJhw,f? tJ'Dawmifay:rSmrS bk&m;zl;
awG/ w&m;xdik o
f al wGe@J / aemuf+yD; apmif;wef;awGrmS aps;onf
awGeJ@? tck tJ'gawG b,fvdkjzpfukefyvJ? &JabmfA[def;
awG;awmifawG;zl;rSm r[kwb
f ;l ? ppftpd;k &u ppfa&;t& tcsed f
3 odk@
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
2 rS
(pmuif;)? OD;bazeJ@ vuf,mqdk&S,fvpfwdk@tuuf e,fcs@J e@J aphpyfoGm;vdk@ &JabmfA[def; rjrifcsifavmufatmif pdwfem
oGm;wJh Adv
k af tmifqef;wa,mufawmh e,fcs@J vufyg;ap vufcsuef @J usq;kH ygw,f? t*Fvyd ef ,fcs@J tpd;k &ud,
k w
f ikd u
f ay:vpDcs+yD;
vkyf}uHwm r[kwfygbl;? Adkvfatmifqef;udk u;ay;rowfvdkuf&bJ tm%mv$aJ y;vdkuf&wmudk rauseyfwhJ e,fcs@J a=u;pm;eJ@
e,fcs@J tvdkawmf&daygif;+yD; vkyf}uHvdkufwmyg? a&wdrfepfwmyg? &JabmfA[def; r&SdwhJaemuf &Spfvjynfhzdk@ - w&ufavsmhrSmyg?
tck ol@orD;u 'Drdkua&pDtzGJ@csKyfudk acgif;aqmifaeygw,f? Adkvfatmifqef;wnfaxmifcJhwJh wyfrawmf eJ@ wzufpD
jzpfaeygw,f? olwdk@ tm%mvGefqyGJ GJ vkyfae=uygw,f? tm%mv$rJ ay;csifwhJ wyfrawmf xJu *dk%f;wck u 'Dy,
J if;
rSm vkyf}uHwm r=umcifuyJ cHvdkuf&ygao;w,f? uH}uD;vdk@ vGwfoGm;ygw,f? tckawmh trsdK;om; nDvmcH qdkwmudk tJ'D
vkyf}uHa&;*dk%f; &J@ tvdkusvkyfzdk@ jyifaejyefyg+yD? trsdK;om;nDvmcH rSm olwdk@jzpfcsifovdk jzpfrvm&ifxyf+yD; vkyf}uHcH&udef;
jrifaeygw,f cifAsm;?
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
0g}uD;olrsm;u etzudk 0dkif;tjypfwif aecsdefwGif olu etz
udk ppftkyfpk 0HomEk0g' jzifh umuG,fay;onf?
wu,f x l ; wJ h xl ; a&mif ; 0,f a &;? Ad k v f a tmif } uD ; u
umuG,fa&;olaX;om arG;onfr[kwf? ol@nD OD;atmifav;
udkvnf; olaX;jzpfatmif arG;onf? olESifheD;pyfonfh a':xl;.
xl;a&mif;0,fa&;vkyif ef; udv
k nf; arG;cJo
h nf? ol@nu
D yxp
tpdk;&acwfwGif pD;yGm;a&;tr_jzpf+yD; ywfoGm;onf? a':xl;u
ywfroGm;? rqv acwfwGif a':xl;ESifh atmif}uD; w&m;
wabmifjzpfwm =um;&onf? a':xl;bufu EdkifyHkay:onf?
ae0if;ppftkyfpkudk uyfrdoGm;yHkay:onf/ ,ckawmh etz udkyg
uyfrd+yD? a':xl;.om;ruf OD;awZqdkwm ay:vmonf?
Adkvfoef;a&$. vuf&if;vl[k ajym=uonf?
Adkvfcif!Gef@om; &JEdkif0if;xkwfonfh r*~Zif;wGif
xl;a&mif;0,fa&; vkyif ef; ta=umif; a&;xm;wm awG@vu
kd f
&onf? avwyfrawmfudk k&Sm;vkyf &[wf,mOf oGif;&onfh
uefxdu
k v
f yk if ef; vkyaf eonf[k od&onf? tpd;k &csi;f qufqH
aeygvsuf yk*v
~ u
d udk uefxdu
k af y;wm wu,fx;l ygayonf?
vufeufcsolaX;? vufeufcsolrsm;udk olaumif;yonfh
ay:vpDrmS 1948 ckEpS u
f wnf;u &So
d nf? &mxl;&mcH ay;onfh
enf;/ pm;aygupf m;vrf; zGiahf y;onfeh nf;/ Edik if aH &;tqifah e&m
ay;onfh enf;wdk@ &Sdonf? aemufydkif;a&mufaomtcg tkyfpk
vdkuf vufeufcsoludk pD;yGm;a&;t& olaX;jzpfatmif vkyfay;
onf? 1955 aemufydkif;wGif jzpfonf? vufeufcsrsm;twGuf
trawmfa=u; [lI wDxiG o
f nf? wyfom;/ wyf=uyf/ wyfr; /
wdkufe,f/ r@e,f/ cdkif/ wdkif;/ A[dk tqifhqifhowfrSwf+yD;
trawmfa=u;rsm; tqifhtvdkuf xkwfay; onf?
xk w f a y;onf h trawmf a =u;ud k tjynf h t 0
vufeufcsrsm; r&yg? qdk&S,fvpfAdkvfrsm;u jzwfpm;onf?
usefwmudk vufeufcsacgif;aqmifudk wpkwaygif;wnf;
ay;onf? vufeufcsacgif;aqmifu atmufajcodk@ cGJray;
awmhbJ ukr`%Dt&if;tESD;[lI vkyfypfonf? roHk;vHk; ukr`%D
qdkwm ay:vmonf? tdrfapmifhtpdk;&acwfjzpfI ukr`%D
axmif&wm vG,fonf? vkyfief;aygif;pHkvkyfzdk@ vdkifpif&onf?
oabFmydk@aqmifa&;ukr`%D cGJaxmifonf? oabFmpkwf}uD;
wpD;udk aiGawGtrsm;}uD;ay; 0,fonf? yxrqHk; ajy;qGo
J nfh
c&D;wGifyif ausmufaqmifudk wrifwdkuf+yD; ESpfypfvdkufonf?
vkyfief;OD;pD;olu olaX;jzpfoGm;onf?
opf p uf } uD ; ud k rwef w qaps; ay;+yD ; 0,f u m
opfpufaxmifonf? opfawG 0,fonf? +yD;awmh wrifr;D wdu
k f
zsufqD;ypfvdkufonf? OD;pD;ol olaX;jzpfonf? Todk@jzifh
5 od@k
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
tD&wfppfy.
JG urBmywfjzpfpOf
(1)
tD&wfppfyGJ +yD;+yD[k bk&Sfu a=unmonf? av,mOfwif
oabFm}uD; vifuGef;ay:wGif avol&J ,leDazmif;0wfum
a=unmoGm;jcif; jzpfonf? vmbfjrifonfh pD;yGm;a&; urBm
tES@H jzef@a&;orm;u bk&.
fS avol&J 0wfpjkH zifyh u
kH kdf tkyv
f yk +f yD;
urBmod@k jzef@onf? uav;awGupm;zd@k tkyw
f kyf wd;k oGm;jcif;
jzpfI udpPr&Sd?
udpP&Sdwmu tD&wfppfyGJ tustqHk;&yfroGm;wm
jzpf.? owfyGjJ zwfyGu
J urBmywfaeonf? t*FvefwGif vldk;
vlajzmifh ody`Hynm&Sif a';Apfu,fvD ol@aoG;a=um oljzwf+yD;
aoa=umif;}uHoGm;onf? emusifr_oufomatmifqdk+yD; yg&m
pDwarmaq;rsm;aomufum udk,fhaoG;a=um udk,fjzwfvdkuf
jcif; jzpf.? ol@taeESifh emusifr_ oufomoGm;ovm;awmh
rod&? ol@rdom;pkuawmh emusifusef&pfonf? wdwfwdwf
usdwf+yD; 0rf;enf;cGifhav; ay;=uyg [k tpdk;&ESifh rD'D,modk@
yef=um;ae&onf? olw@kd u tus,t
f us,rf +idr;f zG,f rjzpfcsif
&Sm=uyg? ody`Hynm&Sifrdom;pk yDo=uygonf?
odk@aomf tD&wfppfyGJtustqkH;u t*FvefrSmom
jzpfonfr[kw?f tif'ekd ;D &Sm;wGif bmvDA;Hk cJrG /_ rm;&D;,wf[w
kd ,f
(Marriott Hotel) Ak;H cJrG r_ sm; jzpfonf? armfu
kd Ekd ikd if H umqm
bvefumwGif AkH;cJGr_ jzpfonf? AkH;cJGr_rsm; urBmywfvdrfhOD;rnf?
tustqkH; rsm;vdrfhOD;rnf?
bmvDAkH;cJGr_udk w&m;cGifwifaomtcg w&m;cHrsm;
ao'%f ay;cH&onf? ao'%fusc&H onfh rlqvif bmoma&;
q&muyH;+yD; vufraxmifjyonf? tr_ppfwm vmem;axmif
onfh bmvDAkH;cJGr_wGif aool.rdom;pkrsm;u vufckyf=obm
ay;=uonf? xdkvufraxmifjyr_ESifh vufckyfoHonf ,ck
urBmywfae+yD? rkef;pudk &Snfapawmhrnf? vufckyfoHu
4 rS
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
bdv
k AD ;D ,m;vlxt
k kH ur_
bdkvDAD;,m;rSm bmjzpfaeovJ
bdkvDAD;,m;rSm vlxktHkur_ ay:aygufaew,f?
orRw*GefZmvdk qefcsufpf'DvkdZm'dk (*GefeDvdk@vJac: =u) eJ@
umuG,af &;0ef}uD;tygt0if 0ef}uD;tawmfrsm;rsm; Ekwx
f u
G f
ay;zdk@ vlxku awmif;qdkae=uw,f? 'DESpfatmufwdkbm 16
&ufae@u bdv
k AD ;D ,m;r@awmf vmyufp&f @J t"du&ifjyif}uD;rSm
qENjyol aomif;aygif;rsm;pGmeJ@ jynfv#HoGm;w,f? oHcsyfum
um;rsm;/ cHuwkwrf sm;eJ@umuG,x
f m;wJh orRweef;awmfuv
kd J
qENjyolawGu 0dkif;vdkuf=uw,f?
'D v l x k t H k ur_ [ m tD r m&m (Aymara) Xmae
rsd K ;EG , f p k v ,f o rm;awG t"d u yg0if w J h t=urf ; rzuf
v_y&f mS ;r_uae+yD; wpwp}uD;xGm;vmwm jzpfw,f? 'DtrD m&m
XmaersdK;EG,fpk[m bdkvDAD;,m; vlOD;a&pkpkaygif;&J@ av;yHkwyHk
avmuf &Sdygw,f?
tHkur_&@J ordkif;Zmpfjrpf
1964 ckEpS u
f ae 1982 ckEpS f twGi;f bdv
k AD ;D ,m;rSm
t&yfom; tpdk;&jywfawmif;jywfawmif; wufchJwmuvGv
J dk@
ppftm%m&Sifpepfu zdEdSyftkyfcsKyfcJhwm jzpfygw,f? Xmae
rsdK;EG,fpk v,form;trsm;pk[m tzdESyfcHcJh&w,f? tvkyf
orm;awGeJ@ twdkuftcHawG[mvJ tvm;wlyJ tzdEdSyfcHcJh
&ygw,f? 'gayrJh 'Dtm;aumif;vSwhJ vlr_tpdwftydkif;awG[m
b,fvdkrS rysufokOf;cJh=uygbl;? olwdk@&@J ar#mfvifhcsufawG[m
jrifhrm;xdk;wufaeygw,f? txl;ojzifh ordkif;wav#muf
typfy,fcHcJh&wJh XmaersdK;EG,fpkawG[m 'Duae@rSm xyf+yD;
typfy,frcHEikd =f uawmhb;l ? 'g[m bdv
k AD ;D ,m;udk em;vnfEikd zf @kd
ta&;}uD;wJh aemufcHtcsufawGyJ jzpfygw,f?
2002 a&G;aumufyGJ
2002 ckESpf/ ZGefva&G;aumufyGJu bdkvDAD;,m;udk
vuf&Sdtusyftwnf;qD OD;wnfapcJhwm jzpfygw,f? tJ'D
a&G;aumufyGrJ Sm ygwDtopfjzpfwhJ MAS (Movimiento Al
Socialismo) u rJ 580000 (rSwfyHkwifxm;wJh rJqEN&Sif
pkpkaygif;&J@ 2094) &&SdcJhw,f? MAS [m v,form;/
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
vpfb&,f0g'opf ay:vpDawGa=umifh tjcm;oD;ESH
rsm;[m aps;uGuaf ysmufuek =f uygw,f? tJ't
D cgrmS touf&iS f
&yfwnfa&;twGuf udkumyifpdkufysdK;a&;yJ usefygawmhw,f?
tjcm;toufarG;0rf;a=umif;vkyfief; rzefwD;ay;bJ udkumyif
zsufqD;a&;udkom vkyfjcif;a=umifh a'ocHpdkufysdK;olawGu
qef @ usif = uwm jzpf y gw,f ? aemuf + yD ; tJ ' D a 'oawG r S m
ppf w yf a wG csxm;wJ h t cgrS m a'ocH r sd K ;EG , f p k a wG t ay:
rw&m;ESdyfpufr_awG/ owfjzwfr_awGvJ ay:aygufrsm;jym;
vmw,f?
vpfb&,f0g'opf ay:vpDawGuvJ bdkvDAD;,m;&J@
pD;yGm;a&;udk c|wfcHusapcJhw,f? 'Dwif;usyfwJhpD;yGm;a&;
ay:vpDawGudk EdkifiHwumaiGa=u;&efyHkaiGtzGJ@ (IMF) u
csrSwfay;cJhwm jzpfygw,f? 1985 ckESpfrSm aiGa=u;azmif;yGr_udk
&yfwef@apzd@k q+kd yD; IMF u taqmufttHx
k ed ;f !rd a_ wG pvkyf
cJyh gw,f? vkycf awG rwufapawmhbJ wef@xm;w,f? tcGeaf wG
wdk;aumufwJhtwGuf tv,ftvwfwef;pm;eJ@ qif;&J
om;awGyg tcGefydkaqmifvm=u&w,f? trsm;qdkif&m
0ef a qmif r _ v k y f i ef ; awG av#mh c sypf & w,f ? wif ; usyf w J h
ay:vpDawGa=umifh tvkyfvufrhJawG aygrsm;vmw,f?
tJ'Dtcsdefwkef;u EdkifiHawmftwGuf t"du0ifaiG
&Smay;aewJh oHjzLowWKwGif;udk tvGefenf;wJhaps;eJ@ EdkifiHpHk
aumfyakd &;&Si;f awGqD a&mif;ay;vdu
k w
f ,f? Edik if aH wmf&@J t"du
pD;yGm;a&;eJ@ vlr_zlvHka&;pepf&J@ tajccHawGjzpfwJh vkyfcif;
udkifcif;}uD;awGudk yk*~vduydkif yvkyfcJhw,f? 'Dae&mrSm
yk*v
~ u
d ydik v
f yk w
f ,fqw
kd m Edik if pH aHk umfyakd &;&Si;f awGukd wdik ;f jynf
&J@ o,HZmwawG aps;aygayge@J a&mif;ay;wm jzpfygw,f?
'Dvekd @J o,HZmwaygu,fvw
S hJ bdv
k AD ;D ,m;Edik if [
H m
vufwiftar&duwdu
k &f @J tqif;&Jq;kH Edik if rH sm;xJrmS ygc&hJ awmh
w,f?
tar&duef&J@ rl;,pfaq;0g;qef@usifa&;qdkif&m
ay:vpDe@J IMF &J@ pD;yGm;a&;jyXmef;csuaf wGukd v_u
d v
f u
d_ v
f v
SJ JS
vufcHusifhoHk;wJh orRw*GefeDudk tar&duefu axmufcHyHhydk;
ay;xm;w,f? tar&duef EdkifiHjcm;a&;Xmeajyma&;qdkcGifh&Sdol
abmufcsm u zGJ@pnf;yHkpepf jywfawmufoGm;wmrsdK;udk
vufcrH mS r[kwb
f ;l ? 'Dru
kd a&pDruswehJ nf;eJ@ ay:xGuv
f mr,fh
tpdk;&rsdK;udkvJ axmufcHrSm r[kwfbl; vdk@ ajymcJhygw,f?
qdkvdkwmu vlxkwdkufyGJa=umifh *GefeDtpdk;& xGufoGm;&rSm
udak &m/ 'Dwu
kd yf aJG =umifh ay:xGuv
f mr,ft
h pd;k &udyk g vufrcHb;l
vdk@ ajymvdkufwmygy?J
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
rdcifawGu olwkd@om;awGudk udk,fhjynfol udk,fjyefowfzdk@
ppfxJv$wfvdkufwm r[kwfvdk@ tdrfjyefvm=uzdk@ awmif;qdk
=uw,f? tv$mvdu
k f awmif;qdck suaf wG&=dS uayr,fh tm;vH;k u
bdkvDAD;,m;EdkifiHykdif"mwfaiG@tay: bdkvDAD;,m;uom tcsKyf
tjcmydik &f r,fv@kd awmif;qd=k uw,f? vuf&ydS u
kd v
f ikd ;f pDru
H ed ;f udk
qef@usif=uw,f? aemuf+yD; orRw*GefeDEkwfxGufzdk@ awmif;qdk
=uygw,f? wdkufyGt
J &Sdef jrifhvmwJhtcgrSmawmh wdkif;yjynfy
v$wfawmftopfzGJ@pnf;a&;eJ@ yk*~vduydkifya&;eJ@ EdkifiHjcm;
&if;ES;D rKyfErHS O_ ya'awG kyo
f rd ;f a&;awGyg awmif;qdv
k m =uw,f?
tpd k ; &uvJ vl x k w d k u f y G J u d k t=urf ; zuf
EdyS u
f yG cf w
hJ ,f? pufwifbm 20 &ufae@u 0g&q
D mwmrSm &SpEf pS f
t&G,f uav;i,fwOD;tyg tDrm&mrsdK;EG,fpk 6 OD; aoqHk;
cJhw,f? 'g[m udkcsmbrfbmr@rSm vl 30000 eJ@ r@awmf
vmyufpfrSm vl 50000 pkHk;qENjy+yD; aemufwae@rSm jzpfchJ
wmyg? 'DEikd if aH wmft=urf;zufru
_ kd vufeufn@H zsi;f pGm wyfqif
xm;wJh tDrm&mXmae rsdK;EG,fpkjynfol@ppfawGu 0g&Dqmwm/
qd&k mwmeJ@ tcsmumcsw
D @kd rmS &Sw
d hJ ppfwyfe@J &JawGukd armif;xkwf
ypfjcif;jzifh wHk@jyefchJygw,f?
pufwifbmaESmif;ydkif;rSmawmh zdEdSyfowfjzwfr_awG
ydjk yif;xefvmcJw
h ,f? vl 60 rS 80 cef@aoqH;k +yD; &maygi;f rsm;pGm
'%f&m&cJw
h ,f? 'DEydS u
f yG rf a_ wGukd uGyu
f !
J e =f um;olawGxrJ mS
tar&duefppfbuft&m&Sdav;OD; yg0ifchJw,f?
orRw*GefeDeJ@ ol@twGif;vlwpku twdkuftcH
acgi;f aqmif/ ynmwwfe@J ausmif;om;awG oH;k av;&mavmuf
owfvu
kd rf ,f/ waxmif - axmifEh pS &f mavmuf zrf;vdu
k rf ,f
qdk&if wdkif;jynf +idrf0yf oGm;vdrfhr,fvdk@ wGufcJh=uw,f?
'Dae&mrSm Armjynf 88 ta&;awmfyHkumvwkef;u &ufydkif;
orRwjzpfcJhol AdkvfpdefvGifudk trSwf&p&myg? oluvJ vlxk
tHkur_udk ESdyfuGyfzdk@ w&mowfvdk@ +idrfroGm;&if waxmif
owfr,fvdk@ qdkcJhw,f r[kwfygvm;? tm%m&SifawG[m
ol w d k @ tm%m vuf r vG w f & zd k @ twG u f jynf o l a wG u d k
b,favmufowf&owf& vufr&G@H =uolawGcsn;f yJ jzpfygw,f?
'gayrJh ppfwyfe@J &JwyfzG@J atmufajcydkif;rSm trdef@
remcHr_awG ay:aygufvmw,f? ppfonfwOD;[m qENjyol
awGukd ypfcwfz@kd jiif;qefwt
hJ wGuf ol@txuf t&m&Su
d ol@ukd
ypfowfcJhw,f? ppfwyfxdyfydkif;twGif;rSmvJ 'DvlxkwdkufyGJ
awmif;qdkcsufawG&J@ 'Drdkua&pDobm0&Sdr_udk todtrSwf
ywmawG&Sd+yD; umuG,fa&;0ef}uD;udkvJ rvdkvm;=uygbl;?
'ga=umifh vlxkudk tpktyHvdkufowfjzwfzrf;qD;wmawG
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
8 rS
oabmxm;cJw
h myg? tckvkd bdv
k AD ;D ,m;jynfoal wGu wH@k jyefwu
kd yf JG 0ifvu
kd w
f m[m ol@twGuf t_u
d t
f xd;k cHvu
kd &f ovkjd zpfrmS
trSefygy?J 'gayrJh tar&duef EdkifiH[m vG,fvG,fe@J tav#mhay;rSmawmh r[kwfygbl;? csDvDrSm tm,efa';wufvmwkef;u CIA
tpDtpOfeJ@ ppfwyfu tm%modrf;cJhw,f? orRwtm,efa';vJ usqHk;cJh&w,f? eDum&m*GmrSm ppftm%m&SifqdkrdkZmudk
qef'eD pPwmtzG@J u awmfveS +f yD; zwfcscw
hJ ek ;f uvJ uGex
f &molyek af wGarG;+yD; 0ify_ cf w
hJ ,f? 'DvOkd yrmawG rsm;vSygw,f? 'ga=umifh
&&Sdxm;wJh atmifoD;atmifyGifhrsm;udk xdef;odrf;xm;Edkifzdk@ bdkvDAD;,m;jynfolawGtaeeJ@ owd&Sd=u&ygr,f? ?
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
10
owif;ESifh rSwfcsuf
r[moD,majymwm
*sL;l qef@usiaf &;avm
r[moD,m. rde@f ceG ;f onf *sL;qef@usiaf &; r[kw?f
ZD,eG 0f g'qef@usiaf &; jzpfonf? ZD,eG 0f g'ESihf acwfopfueG q
f m
aA;wpf0g'udk qef@usifwmrSefor#udk urBmhjynfolwdkif;u
axmufcH=uonf?
APEC tpnf;ta0;odk@ bk&Sfwufvmjcif;onf
vmrnfh orRwa&G;aumufyt
GJ wGuf vma&mufrq
J ,
G jf cif;om
jzpfa=umif; xif&Sm;onf? r[moD,m.rdef@cGef;udk aumuf
udkifum tar&duef*sL;rsm;rJudk qG,fjcif;om jzpfonf?
tar&duefwiG f jrefrmrJqEN&iS f rsm;rsm;pm;pm; r&Syd g? xd@k a=umifh
Armjynfjy\emudk 0wfauswrf;ausom ajymoGm;onf?
vlrsKd;wrsKd;udk aumif;onfqdk;onf[k rnfonfh
ykrH eS Of ;D aESmuf&o
dS rl sm;rS rajymyg? wdik ;f jynfwjynfuv
kd nf; rdpm>
wdkif;jynf[k rajym=uyg?
*sL;vl r sKd ; xJ r S *sD ; pyf c d k u f p f / um;vf r mh u f p f /
tdkifpwdkif;wdk@vdk urBmudk ol@enf;ESifhol tusKd;yolrsm;
ay:xGufovdk ZD,Gef0g'Dvlqdk;awGvnf; xGufygonf?
ol @ tazvd k j zpf r S m bk & S f (ti,f ) od y f a =umuf
aeygonf? 'ga=umifh urBmvSnu
hf m tar&duefrq
J EN&iS rf sm;udk
rJqG,faejcif;om jzpfyga=umif;?
wpnygwD
xGuv
f m+yD
wpn xGufvmzdk@/ EdkifiHa&;vkyfzdk@ Auy u
wdkufwGef;aewm =um+yD? ,ck xGufvmojzifh uqdkygonf?
a&G;aumufyo
GJ =H um;I xGuv
f mwm jzpfy&Hk onf? a&G;aumufyGJ
r&S d v #if toH w d w f a e+yD ; &S d r S toH a y;vmjcif ; uawmh
raumif;yg?
vlyk*~Kdvfudk tajcrcH [kajymjcif;onf ae0if;ESifh
vrf;cJv
G u
kd +f yD[k a=unmwm jzpfy&Hk onf? wjcm;xkwjf yefcf suf
awGuawmh &Sif;&Sif;vif;vif; r&SdvSyg? odk@aomf taumif;
buf r S , l + yD ; t"d y ` m ,f z G i f h = unf h y gonf ? aumif ; aom
ajymif;vJjcif;ESihf raumif;aomajymif;vJjcif;&So
d nfh ta=umif;
udk azmfjyxm;jcif;onf etzudk r&Jw&Ja0zefaejcif;[k
,lqygonf? ukvor*~ qkH;jzwfcsufudk ypfy,fxm;or#
aumif;aomvrf;a=umif;ay: ra&mufEdkifwmudkum; rajymbJ
xm;onf?
tjcm;ta&;tom;rsm;uawmh
a&;dk;a&;pOf
a&;aejcif;om jzpfyga=umif;?
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
11
(1)
ppfat;acwfukefqHk;oGm;aomtcg tar&duefEdkifiH
onf wckwnf;aom r[mtiftm;}uD;EdkifiH jzpfvmcJhonf?
Edik if w
H ckcsi;f taejzifh pD;yGm;a&;t&/ ppfa&;t& ,SOEf ikd o
f nfEh ikd if H
r&Sad wmhacs? Tonfukd tcGiahf umif;,lI tar&duefEikd if o
H nf
urB m }uD ; ud k rd r d p d w f uuf pd k ; rd k ; jc,f v S , f E d k i f & ef t wG u f
vHk;yef;vmonf? 0ifdk;wckurBmpepfudk xlaxmifEdkif&ef
tm;xkwaf wmhonf? orRwbk&w
fS ufvmaomtcg ydI
k vuf&J
Zuf&EJ ikd v
f monf? 9 - 11 ta&;tcif; jzpfvmaomtcgwiG rf l
qdkzG,f&mr&Sdawmh? rdrdwdk@bufuavm/ qef@usifbufuavm
[k bk&Sfu uH;0g;vdkufonf?
od k @ jzif h tar&d u ef E d k i f i H u d k tif y g,mopf [ k
vnf;aumif;/ a&mrtifyg,mopf[kvnf;aumif; trnfay;
ac:a0:vm=uonf ? tar&d u ef E d k i f i H u usif h o H k ; aeaom
ay:vpDudkvnf; e,fcsJ@0g'opf/ uGefqmaA;wpf0g'opf[lI
&nf ! $ e f ; ajymqd k = uavonf ? tar&d u ef orR w bk & S f E S i f h
ol.vufHk; rdp>m 3 aumif udkvnf; vufopfuGefqm
aA;wpf0g'Drsm;[k ac:qdk=uygonf?
(2)
e,fcsJ@0g'opf/ uGefqmaA;wpf0g'opfqdkonfwdk@
tay: ynm&SiftcsdK@. t"dy`m,fzGifhqdkcsufrsm;udk azmfjy
vdkygonf? 9 -11 ta&;tcif;aemufydkif; tar&duefEdkifiH.
EdkifiHjcm;a&;ay:vpDonf uGefqmaA;wpf0g'opfjzpfonf[k
qd=k uygonf? e,fcs@J 0g'opf[v
k nf; ac:qdEk ikd af =umif; okawoD
rsm;u qdk=uygonf?
uGefqmaA;wpf0g'opfonf zufqpf0g'ESifh tcsuf
wcsufwGifom uGmjcm;onf[k ynm&SifwOD;u qdkygonf?
urBm}uD;udk u,fwifa&;[laom rGefjrwfonfh&nfrSef;csuf
&So
d a,mif zufqpf0g'u rnfonht
f cgr# [efraqmifcq
hJ akd om
tcsufom uGmonf[k qdkonf? xdk@tjyif uGefqmaA;wpf
0g'opfu ,if;wdk@. b0aexdkifr_yHkpHonf urBmay:wGif
taumif;qH;k jzpfonf[k ,lq+yD; ,if;yHpk u
H kd usev
f l tm;vH;k u
twif;tusyfvufcHusifhoHk;ap&ef pdwfxufoefae=uonf?
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
12
trSm
ygwD&J@oufwrf; 64 ESpfom jynfhvmw,f? 3 ESpfyJ ajray:ygwDtjzpf &yfwnfcGifh&cJhw,f? vGwfvyfa&;wdkufyGJ
tjyif;xefqHk;tcsdefjzpfvdk@ udk,fhudpPyJ udk,ftmHkpdkufaecJh&w,f? 'ga=umifh nDtpfudkygwDawGta=umif; avhvmcGifh r&cJhbl;?
CPI, CPC wdk@ ta=umif;yJ avhvmEdkifchw
J ,f?
tck tcgtcGifhaumif;&Sdwht
J cdkuf avhvm=uzdk@ vdkw,f? txl;ojzifh olwdk@&@J wdkufyeGJ nf;y&d,m,fawGudk avhvm
oifhw,f?
tD&wfuGefjrLepfygwDta=umif; aumufEkwfbmomjyefay;vdkufw,f? u|efawmfwdk@ Ek - tufwvDpmcsKyf udk
a0zefaecsed rf mS olw@kd u Portsmount pmcsKyf udk a0zefaecsed yf gvm;? qENjyvlxk 400 ypfowfc&H ygvm;? 0ef}uD;csKyf xGuaf jy;&
ygvm;? ygwDacgif;aqmifawG u;ay;cH&ygvm;? 'gayrJh jynfwGif;ppftxd olwdk@ rwufvSrf;EdkifchJbl;?
wdik ;f jynfawG ygwaD wGrmS ud,
k yf ikd x
f ;l jcm;wJh ordik ;f &Sw
d ,f? yHw
k u
l ;l vd@k r&bl;? 'gayrJh olw@kd &J @wu
kd yf JG enf;y&d,m,fawGukd
rdrdtajctaeeJ@ aygif;pyf+yD; rdrd&@J enf;y&d,m,ftjzpf xdk;xGif;}uHqEdkifw,f? ygwD0ifawG tcsdef&cdkuf avhvm=uapcsifw,f?
taxGaxGtwGif;a&;rSL;
ArmjynfuGefjrLepfygwD
3/ 9/ 2003?
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
13
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
1937 =o*kwrf mS tD&wfygvrD efrS tD&wfEikd if rH mS uGejf rLepf0g'udk
w&m;r0ifa=umif; a=unmcJhw,f? uGefjrLepf0g'udk ppfwyfe@J
&JwyfzGJ@twGif; jzef@jzL;cJhv#if ao'%faomfvnf;aumif;
tvky=f urf;eJ@axmif'%fwoufaomfvnf;aumif; uscaH prnfh
Oya'ud k jyXmef ; w,f ? Fahd [m 1941 ck E S p f r S m ygwD
taxGaxGtwGif;a&;r; jzpfvm+yD;aemuf ol@acgif;aqmifr_
atmufrSm ygwD[m rdrdtzG@J tpnf;udk cdkifrmawmifhwif;ap+yD;
ol@aqmif&Gufr_awGuvJ vlxkwGif;rSm *k%foduQm ydkrdk}uD;rm;
vmygw,f? ol&Jaumif;yDowJh qdkAD,ufjynfolrsm;&J@ emZD
*smr%D qef@usifa&;wdkufyGJa=umifh vltrsm;[m uGefjrLepf
0g'tay: ydkrdkwdrf;!Gwfvmygw,f?
tD&wfueG jf rLepfygwD yxrt}udru
f eG zf &ifu
h kd 1944
rSm usif;y+yD; ygwD&J@trsdK;om;a&; rl0g'qdkif&m xkwfjyef
a=unmcsuf rl=urf;udk a&;qGcJ w
hJ ,f? rl=urf;udk 1945 {+yDv
rSm usif;ywJh yxrt}udrf jynfvHk;qdkif&m ygwDuGef*&ufrSm
twnfy+yD; A[dak umfrwDw&yfukd a&G;jc,fwifajrmufcw
hJ ,f?
tD&wfuGefjrLepfygwD[m vlrsdK;wrsdK; 'grSr[kwf
vlrsKd ;pktyk pf w
k ckck tay:rSm tajccHjcif;ry? ygwpD wifz@JG pnf;pOf
uyif vkyfom;jynfolrsm;eJ@ ynmwwfrsm;twGif;&Sd tpdwf
tydkif;toD;oD;rS taumif;qHk;trsdK;om; trsdK;orD;rsm;udk
qGaJ qmif odrf;oGif;EdkifchJw,f? 1940 ckESpfrsm;twGif; au'gESifh
acgif;aqmifrsm;udk &SD;,mhESifh qGefeD tm&yfrsm; (Arab Shias
and sunnis) umh'rf sm;rS oifah wmfvakH vmufaom tcsKd ;tpm;
jzifh tpOfa&G;jc,fcJhw,f? vlenf;pktrsdK;om;rsm; twGif;rS
c&pf,mefESifh *sL; (50 ckESpfrsm;wdkif) rsm;vJ acgif;aqmifr_wGif
yg0ifchw
J ,f? wu,fqdkawmh t"duacgif;aqmifjzpfwhJ Fahd
yifv#if c&pf,mefrsdK;dk;Zmwd&Sdol jzpfygw,f?
1944 - 46 umv[m tvkyform;or*~v_yf&Sm;r_
}uD;xGm;vmwJh umvrsm;jzpf+yD; xdkpOfu zG@J pnf;cJhwhJ tvkyf
orm;or*~ 16 ck teuf 12 ck [m uGefjrLepfygwDrS OD;aqmif
cJhwm jzpfw,f? 'DtawmtwGif;rSmyJ tD&wf um'pfpwefrSm
ygwD&J@ ,lepfrsm;udk xlaxmifcJhw,f? ygwD[m umh'fjynfol
rsm;&J@ udk,fydkifjyXmef;cGifhe@J aemufydkif; olwdk@&@J udk,fydkiftkyfcsKyf
a&;udk tpOfwpdkuf axmufcHchw
J ,f?
yxrqHk; v,form;tHkuv_yf&Sm;r_tjzpf tD&wf
aus;vufa'o ajrydkif&Sif &Sdwf (Sheikh) qef@usifa&;wdkufyJG
(Sheikh qdkwm &Gmol}uD;vnf;jzpf rlqvifbmoma&;
acgif ; aqmif vJ jzpf w ,f ) [m Arbat &G m rS m 1947 u
ay:aygufcJhw,f? vlxkv_yf&Sm;r_rsm;}uD;xGm;vm+yD; ICP &J@
14
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
acgif;aqmif 3 OD;&J@kyftavmif;udk r@wGif;oHk;ae&m
cG+J yD; qGcJ sdwfjyoum jynfolvlxkudk a=umufvef@oGm;atmif
vkyfcJhw,f? uGefjrLepfrsm;udk zdESdyfowfjzwfvdkufaomfvnf;
tD&wfuGefjrLepfygwD[m tmZmenfrsm;&J@ygwD tjzpf
ausmfapmvm+yD; jynfolawG&J@ av;pm;r_eJ@ csD;usL;axmyem
yr_wdk@[mvJ jrifhrm;}uD;xGm;vdk@om vmcJhygw,f?
aemufxyf vlxk wdkufyGJ v_dif;vHk;rsm;?
50 ckESpfrsm;&J@tapmydkif;rSm ICP [m rdrdudk,frdrd
jyefvnfwnfaqmufcJh+yD; i,f&G,fwJh acgif;aqmifr_tzGJ@u
pd e f a c:r_ r sm;ud k &if q d k i f c J h w ,f ? aemuf x yf vl x k w d k u f y G J
v_dif;vHk;rsm;[m jrifhrm;wdk;wufvm+yD; 1952 Edk0ifbm tHkur_
(Intifada) rSm txGwt
f xdyo
f @kd a&mufcw
hJ ,f? &J@x;l jcm;r_
uawmh ygwDu pnf;Hk;zGJ@pnf;ay;xm;wJh v,form;tzGJ@
tpnf;rsm;&J@ acgif;aqmifr_atmufrSmqifE$JwJh ajr&Sif
qef@usifa&; v,form;wdkufyGJrsm;yJ jzpfw,f? tHkur_udk
ESrd ef if;zd@k ppfwyfukd cdik ;f ygw,f? vlxw
k u
kd yf eJG @J v_y&f mS ;r_awGrmS
EdkifiHa&;t& wufupGmyg0ifwJh ppfom;awG ydkrdkrsm;jym;
vmwmrdk@ wyfr; wyfom; tpnf;tHk;twGuf trsdK;om;
aumf r wD w &yf zG J @ pnf ; zd k @ 1954 ck E S p f u k e f r S m ygwD u
qHk;jzwfchJw,f?
1958 txd ygwDeJ@ ygwDOD;aqmifwJh vlxktzGJ@
tpnf;rsm;[m rSerf eS w
f ;kd yGm;}uD;xGm;vmcJw
h ,f? od@k jzifh 1958
Zlvikd f awmfveS t
f kH ur_twGi;f rSm ygw[
D m t"dutiftm;pk}uD;
tjzpf tqifhae&m &vmw,f? 'DtHkur_}uD;u &GH&SmzG,f
aumif;wJh kyfao;tpdk;&udk zwfcscJhw,f? 'DaemufrSmawmh
AdkvfcsKyf}uD; umpif Qasim OD;aqmifwJh trsdK;om;a&;tpdk;&
tm%m&vmw,f?
1959 rSm tvkyform;or*~0ifaygif; 250000 /
v,f o rm; 200000 ud k ud k , f p m;ywJ h aus;&G m
v,form;or*~ aygi;f 3000/ tD&wftrsKd ;orD;tzG@J csKyf0ifaygi;f
84000 &S d v mw,f ? xl ; jcm;csuf u awmh ppf t &m&S d e J @
ppfonftrsm;tjym; uGefjrLepfygwD0if jzpfvm=uwmyg?
ICP [m 1958 awmfvSeftHkur_}uD;rSm xl;jcm;
xif&Sm;wJhuu yg0ifchw
J ,f? topfwufvmwJh tkyfpdk;ol
todik ;f t0dik ;f eJ@ tm%m}uD;xGm;vmwJh trsKd ;om;"e&Sirf sm;u
'Dtjzpfukd a=umufvef@vmw,f? uGejf rLepfygw&D @J =oZmwdurU
tjrifhqHk;odk@a&muf&Sd+yD; vlxkawmif;qdkcsufudk jznfhpGrf;zdk@
ajr,myjyifa&;pnf;rsOf;Oya'eJ@ tvkyform;Oya'wdk@udk
pwifypkcw
hJ ,f? tpd;k &tzG@J opfrmS uGejf rLepfrsm;udk xnfo
h iG ;f zd@k
15
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
16
uGefjrLepfta&;awmfyHk*sme,f
oabmwlnDr_w&yf &cJhw,f? uGefjrLepf0ef}uD;ESpfOD; tpdk;&
tzG@J wGif; yg0ifvmw,f?
1978 rSm bmhofygwD[m uGefjrLepfrsm;tay:
aemufw}udrf &efvkyfvmjyefw,f? jynfcspfwyfOD;rS uGefjrLepff
udk,fpm;vS,ftm;vHk;udk xkwfy,fypf+yD; zrf;qD;csKyfaESmif
vd k u f w ,f ? 1978 arvrS m tD & wf u G e f j rLepf y gwD 0 if e J @
axmufcHol 31 OD;udk vufeufudkifwyfzGJ@twGif; ygwD
uvmyfpnf;rsm; zGJ@w,fqdkwJh ta=umif;jycsufeJ@ tqHk;pD&if
ypfcJhw,f? uGefjrLepfrsm;tay: ,ckvdk topfwdkufcdkuf
vmr_[m 1974 a&eHaps; w[kefxdk;jrifhvmr_aemufydkif; a&eH
0if a iG pef ; xvmr_ a =umif h jzpf y gw,f ? tpd k ; &tk y f p d k ; r_
wnf+idrfa&;twGuf tultnDay;zdk@ tD&ef&Sm;bk&ifeJ@vnf;
em;vnfr_&xm;vdk@vnf; jzpfw,f? tD&wfu ta&;ygwJh
Shaat-al-Arab a&a=umif;vrf;udk tD&efudk toHk;ycGifh
vdkufavsmum twHk@tjyeftm;jzifh tD&wfrS umh'folykefrsm;
tD&efe,fpyfjzwfausmfr_udk ydwfqdk@zdk@eJ@ ppfa&;taxmuftyHh
ray;zdk@jzpfw,f?
1979 {+yDrmS jynfcspw
f yfO;D [m r[mrdwt
f zG@J w&yf
r[kwfawmh/ bmhofygwD&@J vufudkifwkwf jzpfoGm;+yDvdk@ ICP
rS a=unmw,f? ICP [m quf'rf[pl ed f (Saddam Hussein)
orRwtm%m tjynfht0qkyfudkifwJh 1979 rSm bmhof
tpdk;&tay: twdtvif; qef@usifa=umif; a=unmw,f?
xdkESpfaemufydkif; uGefjrLepftrmcH ajymufusm;,lepfrsm;udk
umh'fa'orSm zG@J pnf;cJhw,f?
tD&wfuGefjrLepfygwD ICP eJ@ umh'f'Drdku&ufwpf
ygwD (Kardish Democratic Party) umh'fqdk&S,fvpfygwD
(Kardish Socialist Party) wd k @ 1980 rS m wqif h w d k ;
r[mrdwfzGJ@=uw,f? tkyfpdk;oludk vufeufudkifwdkufyGJeJ@
qef@usifzdk@ oEMdXmefy=uw,f? xdktcsdefupvdk@ tD&wfvl@tzG@J
tpnf;udk bmhofyHkpHoGif;a&; (Baathisation) ay:vpDeJ@
wygwt
D m%m&Sit
f pd;k & wnfaxmifrw
_ @kd &@J aemufyikd ;f rSm ICP
17