Friar Botod
Friar Botod
Friar Botod
154
Terrible moments! The man doubles up again, a
nervous spasm chokes him—groans, moans die out in
his throat.
155
The friar in his cruelty is amusing himself, laughing
like a fool. Meet the Writer
156
Sad reflections of the past Inquisition! Fr. Botod is
GRACIANO LÓPEZ Y JAENA (December 18, 1856 -
worse than a hyena.
January 20, 1896), was a Filipino writer and journalist in
the Philippine Revolution. He was recognized as the
"Prince of Filipino Orators" who wrote great and striking
articles in the infamous newspaper La Solidaridad in
(1874) Barcelona, Spain. López Jaena was born in Jaro, Iloilo
to Placido López and María Jacoba Jaena. His parents
were poor; his mother was a seamstress and his father a
general repairman. At the age of six, López Jaena was
placed under the care of Friar Francisco Jayme who
raised him.
His parents sent López Jaena to the Seminario de San (http://en.wikipedia.org/wiki/Graciano_Lopez_Jaena)
Vicente Ferrer in Jaro which had been opened under the Ang Tanda
administration of Governor General Carlos María de la
Torre. He was appointed to the San Juan de Dios Hospital Dasalan at Tocsohan - Marcelo H. Del Pilar
as an apprentice. Unfortunately, due to financial
problems, his parents could not afford to keep him in
Manila. He returned to Iloilo and practiced medicine in Ang tanda nang cara- i- cruz ang ipangadya mo sa amin
communities. Panginoon naming Fraile sa manga bangkay naming, sa
ngalan nang Salapi at nang Maputing binte, at nang
During this period, his visits with the poor and the Espiritung Bugaw. Siya naua.
common people began to stir feelings about the injustices
that were common. At the age of 18 he wrote the satirical Pagsisisi
story "Fray Botod" which depicted a fat and lecherous Panginoon kong Fraile, Dios na hindi totoo at labis
priest. Botod’s false piety "always had the Virgin and nang pagkatuo gumaga at sumalacay sa akin:
God on his lips no matter how unjust and underhanded pinagsisihan kong masakit sa tanang loobang dilang
his acts are." This naturally incurred the fury of the friars pag-asa lo sa iyo, ikaw nga ang berdugo ko. Panginoon
who knew that the story depicted them. Although it was ko at kaauay ko na inihihibic kong lalo sa lahat,
not published a copy circulated in the region but the nagtitica akong matibay na matibay na dina muli-muling
Friars could not prove that López Jaena was the author. mabubuyo sa iyo: at lalayuan ko na at pangingilagan
However he got into trouble for refusing to testify that ang balanang makababacla nang loob ko sa pag-asa sa
certain prisoners died of natural causes when it was iyo, macalilibat nang dating sakit nang manga bulsa ko,
obvious that they had died at the hands of the mayor of at nagtitica naman acong maglalathala nang dilang
Pototan. López Jaena continued to agitate for justice and pagcadaya ko umaasa akong babambuhin ka rin, alang-
finally went to Spain when threats were made on his life. alang sa mahal na panyion at pangangalakal mo nang
Cruz, sa pagulol sa akin. Siya naua.;
López Jaena sailed for Spain in 1879. There he was to
become a leading literary and oratorical spokesman for Ang Amain Namin
the Philippine reformal issues. Philippine historians
regard López Jaena, along with Marcelo H. del Pilar and Amain naming sumasaconvento ka, sumpain ang ngalan
José P. Rizal, as the triumvirate of Filipino propagandists. mo, malayo sa amin ang kasakiman mo, quitlin ang liig
Of these three Ilustrados, López Jaena was the first to mo ditto sa lupa para nang sa langit. Saulan mo cami
arrive and may have founded the genesis of the ngayon nang aming kaning iyonh inaraoarao at
Propaganda movement. patauanin mo kami sa iyong pagungal para nang pag
papataua mo kung kami nacucualtahan; at huag mo
López Jaena pursued his medical studies at the kaming ipahintulot sa iyong manunukso at iadya mo
University of Valencia but did not finish the course. Once kami sa masama mong dila.
Rizal approached Lopéz Jaena for not finishing his
medical studies. Graciano replied, "On the shoulders of Ang Aba Guinoong Baria
slaves should not rest a doctor's cape." Rizal
countermanded, "The shoulders do not honor the doctor's Aba guinoong Baria nakapupuno ka nang alcancia ang
cape, but the doctor's cape honors the shoulders." Fraile'I sumasainyo bukod ka niyang pinagpala't pina
higuit sa lahat, pinagpala naman ang kaban mong
Rizal noted, "His great love is politics and literature. I do mapasok. Santa Baria Ina nand Deretsos, ipanalangin mo
not know for sure whether he loves politics in order to kaming huag anitan ngayon at cami ipapatay. Siya naua.
deliver speeches or he loves literature to be a politician."
In addition he is remembered for his literary
contributions to the propaganda movement. López Jaena Ang Aba Po Santa Baria
founded the fortnightly newspaper, La Solidaridad. When
the publication office moved from Barcelona to Madrid, Aba po Santa Bariang Hari, inagao nang Fraile, ikao ang
the editorship was succeeded to Marcelo H. del Pilar. kabuhayan at katamisan. Aba bunga nang aming pauis,
ikaw ang pinagpaguran naming pinapanaw na tauong
López Jaena died of tuberculosis on January 20, 1896, Anac ni Eva, ikaw nga ang ipinagbubuntonh hininga
eleven months short of his 40th birthday. naming sa aming pagtangis dito sa bayang
pinakahapishapis. Ay aba pinakahanaphanap naming para (maybahay ni Deodato Arellano), Valentin at Maria.
sa aming manga anak, ilingon mo sa aming ang cara- i Ang tunay na apelyido ng pamilya ay "Hilario". Ginamit
cruz mo man lamang at saka bago matapos ang nila ang apelyidong "del Pilar" alinsunod sa kautusan ni
pagpanaw mo sa amin ay iparinig mo sa amin ang iyong Gobernador Heneral Narciso Claveria noong 1849.
kalasing Santa Baria ina nang deretsos, malakas at
maalam, matunog na guinto kami ipanalangin mong huag Noong Pebrero 1878, pinakasalan ni Marcelo ang
magpatuloy sa aming ang manga banta nang Fraile. pinsang niyang si Marciana (kilala sa bansag na
Amen. Tsanay/Chanay).[6] Sila ay may pitong anak, isang lalaki
at anim na babae: Sofía, José, María, Rosario, María
Ang Manga Utos Nang Fraile Consolación, María Concepcion, and Aníta. Si Sofia at
Anita lamang ang lumaki (ang lima ay namatay noong
Ang manga utos nang Fraile ay sampo: Ang nauna: kabataan nila).
Sambahin mo ang Fraile na lalo sa lahat. Ang ikalaua:
Huag kang mag papahamak manuba nang ngalang Sa murang edad ay natuto si del Pilar mag biyulin, mag
deretsos. Ang ikatlo: Mangilin ka sa Fraile lingo man at piyano, at mag plawta.[7] Magaling din siya sa larong
fiesta. Ang ikapat: Isangla mo ang catauan mo sa arnis. Kapag panahon ng Flores de Mayo ay tumutugtog
pagpapalibing sa ama't ina, Ang ikalima: Huag kang siya ng biyulin. Kumakanta din siya sa mga harana
mamamatay kung uala pang salaping pang libing. Ang (serenata).[8]
ikanim: Huag kang makiapid sa kanyang asaua. Ang
ikapito: Huag kang makinakaw. Anh ikaualo: Huag mo Ang tiyuhing si Alejo ang nanging unang guro ni
silang pagbibintangan, kahit ka masinungalingan. Ang Marcelo. Kumuha siya ng kursong Latin sa kolehiyong
ikasiyam: Huag mong ipagkait ang iyong asaua. Ang paaralan ni Ginoong Hermenigildo Flores. Lumipat siya
ikapulo: Huag mong itangui ang iyong ari. Itong sa Colegio de San Jose at doon ay tinamo ang Bachiller
sampong utos nang Fraile'I dalaua ang kinaoouian. Ang en Artes (Bachelor of Arts).[9]
isa: Sambahin mo ang Fraile lalo sa lahat. Ang ikalaua: Ipinagpatuloy ni Marcelo ang pag-aaral sa Unibersidad
Ihayin mo naman sa kaniya ang puri mo't kayamanan. ng Santo Tomas. Kumuha siya ng kursong abogasya.
Siya naua. Nasuspinde siya sa paaralan nang makipagtalo siya sa
kura ng San Miguel ukol sa bayad sa binyag.[5]
Ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral noong 1878.[6]
Ang manga kabohongang asal, ang pangala'i tontogales Natapos niya ang kurso noong 1880.[10]
ay tatlo.
Noong 1 Hulyo 1882, itinatag niya ang Diariong
Tagalog (ayon kay Wenceslao Retana, isang Kastilang
manunulat, ang unang labas ay inilathala noong 1 Hunyo
Igalang mo Katakutan mo Ang Fraile At Pag Manuhan
1882) kung saan binatikos niya ang pang-aabuso ng mga
mo
prayle at kalupitan ng pamahalaan.[5]
iMarcelo Hilario del Pilar y Gatmaitan (30 Agosto Noong 1885, hinimok ni del Pilar ang mga cabeza de
1850 - 4 Hulyo 1896), kilala rin bilang ang "Dakilang barangay (kapitan ng barangay) ng Malolos na tutulan
Propagandista", ay isang ilustrado noong panahon ng ang kautusan ng pamahalaan na nagbibigay ng
Espanyol. Ang kanyang pangalan sa dyaryo ay Plaridel. kapangyarihan sa mga prayle na baguhin ang talaan ng
[1]
Pinalitan niya si Graciano López Jaena bilang patnugot mga nagbabayad ng buwis.
ng La Solidaridad. Sa talaan ng mga prayle ay lumalabas na mayroong
tatlong libo katao ang dapat magbayad ng buwis.
Mayaman ang mga magulang ni Marcelo. Marami silang Kasama sa talaan ang mga taong namatay na, lampas na
palaisdaan at sakahan.[3] Si Julian Hilario del Pilar, ang sa edad o lumipat na ng ibang lugar. Ang mga cabeza de
kanyang ama, ay tatlong beses na naging barangay ay napilitang magpaluwal ng dapat ibayad sa
gobernadorcillo.[4] Naglingkod din si Julian bilang oficial mga taong patay na o wala na doon.
de mesa ng alkalde mayor. Ang ina ni Marcelo ay si
Blasa Gatmaitan. Kilala si Blasa sa bansag na Blasica.[4] Noong 1887, sa hikayat ni del Pilar, ay isinumbong ni
Manuel Crisóstomo, ang gobernadorcillo ng Malolos,
Pang-siyam sa sampung magkakapatid, ang mga kapatid ang dalawang prayleng lumabag sa batas kontra sa
ni Marcelo ay sina: Toribio (paring ipinatapon sa Guam paglantad ng mga patay sa loob ng simbahan. Ito ay
noong 1872),[5] Fernando (ama ni heneral Gregorio del isinabatas ni Benigno Quiroga y López Ballesteros, ang
Pilar), Andrea, Dorotea, Estanislao, Juan, Hilaria patnugot ng pangasiwaang sibil. Dahil sa sumbong na ito
ay inaresto ni gobernador Manuel Gómez Florio ng Katulad ni Andrés Bonifacio, naniwala siya sa
Malolos ang nasabing mga prayle. paghihimagsik. Dahil dito, nagpasya siyang umuwi ng
Tinuligsa ni del Pilar noong taong din yon ang kura Pilipinas upang tumulong kay Bonifacio. Sa Barcelona
paroko ng Binondo dahil sa paglalaan ng piling upuan sa ay nagkasakit siya ng tuberkulosis. Malubha man ang
loob ng simbahan. Ang prayle ay naglaan ng pangit na kalagayan ay tinangka pa rin niya na magtungo sa Hong
upuan sa mga Pilipino at magandang upuan sa mga Kong upang doon man lang ay mapakilos niya ang
mestisong Kastila. kanyang mga kababayan. Ito ay hindi na niya naisagawa
sapagkat namatay siya sa isang maliit na ospital sa
Nagkaroon ng demonstrasyon laban sa mga prayle noong Barcelona, Espanya noong 4 Hulyo 1896 sa gulang na
1 Marso 1888.[7] Ang demonstrasyon ay isinagawa nila 45.[14]
Doroteo Cortés at José A. Ramos. Sumulat si del Pilar ng
isang manipesto na pinamagatang Viva España! Viva el
Rey! Viva el Ejército! Fuera los Frailes! (Mabuhay ang
Espanya! Mabuhay ang Hari! Mabuhay ang mga Hukbo!
Palayasin ang mga Prayle!). Ang pahayag na ito ay
iniharap sa gobernador ng Maynila na si José Centeno.
Ito ay nilagdaan ng 810 na katao.
Noong taong din yon ay binatikos ng Agustinong si José
Rodriguez ang Noli Me Tángere ni Rizal. Sumulat siya
ng polyeto na pinamagatang ¡Caiñgat Cayo!: Sa mañga
masasamang libro,t, casulatan. Binalaan ng prayle ang
mga Pilipino na huwag basahin ang Noli. Noong 3
Agosto 1888 ay sumulat si del Pilar ng polyeto na
pinamagatang Caiigat Cayo. Ito ay sagot sa polyeto ni
Padre Rodriguez.
Noong 12 Enero 1889, pinanguluhan ni del Pilar ang
pangkat pampolitika ng Asociación Hispano-Filipina
(Ang Samahang Kastila-Pilipino), isang samahang
pambayan na binubuo ng mga Pilipinong propagandista
at mga kaibigang Kastila sa Madrid upang manawagan sa
pagkakaroon ng pagbabago sa Pilipinas. Noong 15
Disyembre 1889, pinalitan niya si Lopez Jaena bilang
patnugot ng La Solidaridad, isang pahayagang
pampolitika na inilathala minsan tuwing ikalawang
linggo na siyang nagsilbi bilang tinig ng Kilusang
Propaganda.[2] Naglathala siya ng mga liberal at
progresibong artikulo na nagbunyag sa kalagayan ng
Pilipinas.
Huling taon at kamatayan[baguhin | baguhin ang
batayan]
Labis na naghirap si del Pilar sa pagpapalimbag ng La
Solidaridad. May panahong hindi siya kumakain at may
panahong hindi narin natutulog ang manunulat. Upang
makalimutan ang gutom, may panahong namumulot siya
ng upos na sigarilyo sa mga daan.[13] Ang pondo para sa
pag-papalimbag ng pahayagan ay paubos na. Malaking
suliranin sa kanya ang walang tulong pinansiyal na
dumarating mula sa Pilipinas dahilan kung bakit huminto
ang paglalathala ng pahayagan noong 15 Nobyembre
1895 sanhi ng kakulangan sa pondo.[2] Kahit gaano ang
hirap na dinadanas niya, nagpatuloy pa rin siya sa
pagsusulat para sa ikalalaya ng Pilipinas.