10

Araling Panlipunan
Ikaapat na Markahan – Modyul 8
Mabuting Pamamahala o
Good Governance

1
Araling Panlipunan – Ikasampung Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikaapat na Markahan – Modyul 8: Mabuting Pamamahala o Good Governance
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito
upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga
tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa
modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.
Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa
anumang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis – Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Vimar C. Torres

Editor: Divina May S. Medez
Tagasuri: Gemma F. Depositario EdD
Tagaguhit: Typesetter
Tagalapat: Aileen Rose N. Cruz
Tagapamahala: Senen Priscillo P. Paulin CESO V Rosela R. Abiera
Joelyza M. Arcilla EdD Maricel S. Rasid
Marcelo K. Palispis EdD Elmar L. Cabrera
Nilita L. Ragay EdD
Carmelita A. Alcala EdD

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education –Region VII Schools Division of Negros Oriental

Office Address: Kagawasan, Ave., Daro, Dumaguete City, Negros Oriental

Tel #: (035) 225 2376 / 541 1117
E-mail Address: negros.oriental@deped.gov.ph

i
 Alamin

Sa modyul na ito, pagtutuunan ng pansin at susuriin ang mga katangian kung paano
makamit ang mabuting pamamahala o good governance.

MOST ESSENTIAL LEARNING COMPETENCY

Napahahalagahan ang papel ng mamamayan sa pagkakaroon ng mabuting pamahalaan.

MGA LAYUNIN
K- Naipaliliwanag ang mga katangian tungo sa pagkakaroon ng mabuting pamamahala.

S- Nakagagawa l ng poster na nagpapakita sa pakikilahok ng mga mamayan sa

participatory governance.

A- Napahahalagahan ang pagsagawa ng mga mamayan sa iba’t-ibang paraan ng politikal

na pakikilahok.

1
 Subukin Paano mo ito ipinakita o
ipinadama? Bakit mo
naramdaman ito?

Ngayon, subukin mong sagutin ang paunang pagsusulit upang matukoy ang lawak ng
iyong kaalaman tungkol sa paksang tatalakayin. Isulat ang sagot sa kwaderno.

A. MARAMIHANG PAGPIPILIAN (MULTIPLE CHOICE):

Panuto: Suriin ang bawat katanungan at isulat ang titik ng iyong sagot sa kwaderno.

1. Alin sa ibaba ang hindi nagpapakita ng maayos na pamamahala?

a. Mahusay na interaksyon ng mga ahensya at opisyal ng pamahalaan.
b. Ang hindi pakikilahok ng mga mamayan sa mga gawaing politikal.
c. Pagkakaroon ng pakialam ng mga tao sa eleksiyon, paglahok sa civil society, at
pagkakaroon ng participatory governance.
d. Paghahangad na magkaroon ng “sustainability” o pagpapanatili ng mga proyektong
pinansiyal na tinustusan ng World Bank.

2. Paano magaganap ang sustainable development ng isang bansa?

a. Patuloy na “corruption” ng mga nasa matataas na opisyal sa gobyerno.
b. Mga hindi natapos na programa ng gobyerno gaya ng mga di tapos na konkretong
daanan.
c. Hindi maayos na pangangasiwa sa national budget ng isang bansa.
d. Pagkakaroon ng predictable and transparent framework of rules and institutions.

3. Ang mga sumusunod ay mga indikasyon sa pagtataya ng good governance maliban sa:
a. Weak governance
b. Pananagutang pinansiyal
c. Transparency sa pagpapasya pagdating sa budget, regulatory, at procurement
process
d. Partisipasyan ng civil society sa mga pinaplano at isasagawang estratehiyang
pangkaunlaran.

4. Ano ang good governance ayon sa Office of the High Commissioner for Human Rights
(2004)?
a. Isa sa apat na salik na nakakaapekto sa mabuting paggamit ng yaman o resources
upang mabawasan ang bahagdan ng kahirapan sa isang bansa.
b. Tumutukoy ito sa isang proseso kung saan ang mga pampublikong institusyon ay
nahahatid ng kapakanang pampubliko, at tinitiyak na mapapangalagaan ang mga
karapatang pantao, maging malaya sa pangangabuso at korapsyon, at may
pagpapa-halaga sa rule of law.
c. Isang paraan ng pagsasakatuparan ng kapangyarihang mangasiwa sa “economic
and social resources” ng bansa.
d. Wala sa nabanggit

2
5. Ano ang nakasaad sa Artikulo XI ng Saligang-batas ng 1987 ng Pilipinas?
a. Pakikilahok ng mga mamayan sa pampolitikang Gawain
b. Kapanagutan ng mga Pinunong Pambayan
c. Kapanagutan ng mga mamayan
d. Lahat ng nabanggit

B. Tama o Mali
Panuto: Suriin ang mga sinalunguhitang salita o mga salita sa pangungusap ukol sa mga
katangian ng good governance kung ito ay tama o mali. Isulat ang T kung ito’y tama; M naman
kung mali.

1. Sa rule of law, nararapat na maipatupad ang mga batas at igalang ang karapatang
pantao nang patas at walang kinikilingan.
2. Sa consensus orientation, nakikiisa ang mga opisyal ng pamahalaan at ng
mamamayan sa pagtukoy ng malawak at long term perspective para sa kabutihan ng
lipunan at pag-unlad ng tao.
3. Sa strategic vision, sa kabila ng pagkakaiba-iba ng mga interes ay pinahahalagahan
ang pag-iral ng pangkalahatang kabutihan at kung ano ang pinakamabuti sa isang
organisasyon, komunidad o bansa sa kabuuan.
4. Ayon sa partnership, hindi kakayanin mag-isa ng pamahalaan ang epektibong
pamamahala nang hindi kabilang ang lahat ng stakeholder nito, mapapubliko o
pribado.
5. Ang equity o pagbibigay sa bawat mamamayan ng pagkakataon na mapaunlad o
mapanatili ang kanilang kagalingan.

Balikan
Panuto: Unawain ang bawat katanungan tungkol sa nakaraang paksa na natalakay at isulat
ang iyong mga sagot sa kwaderno.

1. Ano-ano ang paraan ng pagpapakita ng participatory governance?

2. Paano mo ihahambing ang inyong barangay sa ibang lugar na nagsasagawa
ng participatory governance?
3. Ano ang naging epekto ng pagsasagawa ng participatory governance sa
mamamayan ng mga lugar na nagsasagawa nito?

3
 Tuklasin

Panuto: Basahin at unawain ang komiks na nasa ibaba at sagutan pagkatapos ang mga
katanungan na may kinalaman sa larawan na iyong nakita.

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fline.17qq.com%2Farticles%2Fswactcqhx.html&psig=AOvVaw2Ke4Kr-
Y2MmqYfPH_LA1k2&ust=1619748896783000&source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCMCEkIGxovACFQAAAAAdAAAAABAD

PAMPROSESONG KATANUNGAN:
1. Ano ang ipinapahiwatig sa komiks?
2. Mahalaga ba ang partisipasyon ng bawat mamayan sa mga pampolitikong gawain?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
3. Bilang isang mag-aaral, ano ang iyong magagawa maliit man o malaki tungo sa
pagkamit ng maayos na pamamahala sa gobyerno?
4
 Suriin

Paksa: Mabuting Pamamahala o Good Governance

Ang lahat ng paraan ng politikal na pakikilahok tulad ng eleksiyon, paglahok sa civil
society, at pagkakaroon ng participatory governance ay naglalayong magkaroon ng isang
mabuting pamamahala o good governance.
Ano ba ang governance o pamamahala? Ayon kay Gerardo Bulatao, ang pinuno ng
Local Governance Citizens and Network, ang governance ay interaksiyon ng mga ahensya at
opisyal ng pamahalaan sa corporate sector, civil society organizations (CSOs), at mga partido
politikal (ANGOC, 2006). Ang mahusay na interaksiyong ito ay makapagdudulot ng paggawa
ng mga polisiya, pagtukoy ng mga nararapat na priyoridad, paglaan ng yaman, pagpili ng mga
opisyal, at pagsasakatuparan ng mga hakbang.
Bagama’t maraming bansa sa daigdig ang naghahangad na mangibabaw ang good
governance sa kani-kanilang pamahalaan, hindi maikakaila na masalimuot ang konsepto ng
good governance dahil sa iba’t ibang pakahulugan at manipestasyon nito sa isang bansa.
Para sa World Bank, isang pandaigdigang institusyong pinansiyal na nagpapautang
sa mga papaunlad na bansa o developing countries, ang good governance ay isang paraan
ng pagsasakatuparan ng kapangyarihang mangasiwa sa “economic and social resources” ng
bansa para sa kaunlaran nito (1992 Report on “Governance and Development). Ang interes
ng World Bank patungkol sa governance ay ang paghahangad nito na magkaroon ng
“sustainability” o pagpapanatili ng mga proyektong pinansiyal na tinustusan ng World Bank.
Sa huling dekada ng ika-20 siglo hanggang sa pagpasok ng ika21 siglo, patuloy na
nakapokus ang World Bank sa isyu ng pamamahala at pagtakda ng global agenda tungkol sa
kalidad ng pamamahala sa konteksto ng mga polisiya at estratehiyang pangkaunlaran. Maaari
lamang maganap ang sustainable development ng isang bansa kung mayroon itong
“predictable and transparent framework of rules and institutions” para sa mga negosyong
pampubliko at pribado. Lumilitaw na ang katuturan ng good governance para sa World Bank
ay ang pagkakaroon ng isang bansa ng bukas at malinaw na polisiyang pangkaunlaran, may
mataas na kalidad ng propesyonalismo sa burukrasya, at mapanagutang pamahalaan sa mga
aksyon nito. Sa kabila ng pagbibigay-halaga sa aspektong politikal ng good governance, higit
na pinagtutuonan ng pansin ng World Bank ang aspektong ekonomikal, at ang good
governance ay katumbas ng “mabuting pangangasiwang pangkaunlaran” ng bansa.
Makikita sa talahanayan ang anim na dimensiyon ng good governance mula sa mga
mananaliksik ng World Bank Institute.
1. Voice and accountability, which includes civil liberties and political stability;
2. Government effectiveness, which includes the quality of policy making and public
service delivery;
3. The lack of regulatory burden;
4. The rule of law, which includes protection of property rights;
5
 5. Independence of the judiciary; and
6. control of corruption.
(Kaufmann, Kraay and Zoido-Lobaton 1999)

Ibinilang naman ng IDA o International Development Association, isang kasapi ng

World Bank Group, ang good governance bilang isa sa apat na salik na nakaaapekto sa
mabuting paggamit ng yaman o resources upang mabawasan ang bahagdan ng poverty o
kahirapan sa isang bansa. Kung ang bansang pauutangin ay may mahinang pamamahala o
“weak governance”, maaaring itigil o hindi ito mapautang ng World Bank. Ang mga indikasyon
sa pagtataya ng good governance ay pananagutang pinansiyal (financial accountability),
transparency sa pagpapasya pagdating sa budget, regulatory, at procurement processes,
“rule of law”, at partisipasyon ng civil society sa mga pinaplano at isasagawang estratehiyang
pangkaunlaran.

Maliban sa World Bank at IDA, inilahad din ng OHCHR o Office of the High
Commissioner for Human Rights (2014) ang pakahulugan nito sa good governance.
Tumutukoy ito sa proseso kung saan ang mga pampublikong institusyon ay naghahatid ng
kapakanang pampubliko, nangangasiwa sa pag-aaring yaman ng publiko, at tinitiyak na
mapangalagaan ang mga karapatang pantao, maging malaya sa pang-aabuso at korapsyon,
at may pagpapahalaga sa rule of law. Ang tunay na manipestasyon ng pagkakaroon ng good
governance ay ang antas ng pagpapaabot ng mga pangako ng mga karapatang pantao sa
lahat ng aspekto: sibil, kultural, ekonomiko, politikal, at sosyal.

Paano matitiyak ng mamamayan kung nananaig ang good governance sa isang

lipunan o bansa? Matutunghayan sa kasunod na diyagram ang ilan sa mga katangian ng good
governance.

6
 Sa pagkamit ng good governance, mahalagang katangian ang partisipasyon ng lahat
ng mamamayan, tuwiran man o sa pamamagitan ng mga institusyong kanilang kinakatawan.
Sarule of law, nararapat na maipatupad ang mga batas at igalang ang karapatang pantao
nang patas at walang kinikilingan. Binibigyang-pansin din sa good governance ang equity o
pagbibigay sa bawat mamamayan ng pagkakataon na mapaunlad o mapanatili ang kanilang
kagalingan. Sa consensus orientation, sa kabila ng pagkakaiba-iba ng mga interes ay
pinahahalagahan ang pag-iral ng pangkalahatang kabutihan at kung ano ang pinakamabuti
sa isang organisasyon, komunidad o bansa sa kabuuan. Sa strategic vision, nakikiisa ang
mga opisyal ng pamahalaan at ng mamamayan sa pagtukoy ng malawak at long term
perspective para sa kabutihan ng lipunan at pag-unlad ng tao. Ayon sa partnership, hindi
kakayanin mag-isa ng pamahalaan ang epektibong pamamahala nang hindi kabilang ang
lahat ng stakeholder nito, mapapubliko o pribado.
Bukod sa tinalakay na mga katangian ng good governance, mahalaga ring pagtuunan
ng pansin ang dalawa sa katangian ng good governance: ang kapananagutang politikal at
katapatan. Ipinakikita ritong may pananagutan ang mga opisyal ng pamahalaan at maging
ang pribadong sektor at mga organisasyon ng civil society sa mamamayan pagdating sa mga
pagpapasyang nakaaapekto sa pangkalahatang interes ng isang pamayanan at ng bansa sa
kabuuan.
Binibigyang-linaw ng kapananagutanang taglay na kapangyarihan at katungkulan ng
mga pinuno upang gampanan ang responsibilidad na nakaatang sa kanila. Sa pagkakataong
ito, madaling matukoy kung sino ang responsable at may pananagutan sa komunidad.
Ipinahayag din ni Bulatao na kabilang sa may pananagutang ito ang lahat ng stakeholder tulad
ng mga negosyante at community-based organization ngunit higit ang pananagutan ng mga
inihalal at hinirang na mga opisyal ng pamahalaan.
Ang katapatan naman ay tumutukoy sa malayang daloy ng impormasyon sa lahat ng
transaksiyon, proseso, desisyon, at ulat ng pamahalaan. Sa pagkakaroon ng transparency,
binibigyan ng pagkakataon ang mamamayan na magkaroon ng kamalayan sa nagaganap sa
pamahalaan at makalahok sa mga gawain nito.
Binigyang-diin ang kapanagutan at katapatan ng mga pampublikong opisyal ng
pamahalaan sa Artikulo XI ng Saligang-batas ng 1987 ng Pilipinas na pinamagatang
“Kapanagutan ng mga Pinunong Pambayan.” Nakasaad sa loob ng kahon ang tungkol sa
Seksiyon 1 ng naturang artikulo.

7
 Pagyamanin

Gawain A. Tsart ng Mabuting Pamamahala

Kompletuhin ang tsart sa pamamagitan ng paglalagay ng hinihinging datos at sagot tungkol
sa good governance.

8
 Isaisip

Panuto: Punan ng wastong kahulugan ang mga ibinigay na katangian ng mabuting

pamamahala. Isulat ang sagot sa inyong kuwaderno.
1. EQUITY
2. CONSENSUS ORIENTATION
3. RULE OF LAW
4. STRATEGIC VISION
5. PARTNERSHIP

Isagawa
Panuto: Gumawa ng maikling sanaysay base sa mga katanungan sa ibaba na magsisilbing
gabay niyo para sa gagawin na sanaysay.

1. Maglista ng tatlong bagay na iyong natutuhan.

2. Magsulat ng dalawang tanong na nabuo sa iyong kaisipan pagkatapos
ng talakayan.
3. Magsulat ng isang kahalagahan ng paksang pinag-aralan.

9
 Tayahin

Pangwakas na Pagtataya
Ngayon, subukin mong sagutin ang pangwakas na pagsusulit upang matukoy ang
lawak ng iyong kaalaman tungkol sa paksang tinalakay. Isulat ang sagot sa kwaderno.

A. Maramihang Pagpipilian: (Multiple Choice)

Panuto: Suriin ang bawat katanungan at isulat ang letra ng iyong sagot sa kwaderno.

1. Alin sa ibaba ang hindi nagpapakita ng maayos na pamamahala?

a. Mahusay na interaksyon ng mga ahensya at opisyal ng pamahalaan.
b. Ang hindi pakikilahok ng mga mamayan sa mga gawaing politikal.
c. Pagkakaroon ng pakialam ng mga tao sa eleksiyon, paglahok sa civil society, at
pagkakaroon ng participatory governance.
d. Paghahangad na magkaroon ng “sustainability” o pagpapanatili ng mga proyektong
pinansiyal na tinustusan ng World Bank.

2. Paano magaganap ang sustainable development ng isang bansa?

a. Patuloy na “corruption” ng mga nasa matataas na opisyal sa gobyerno.
b. Mga hindi natapos na programa ng gobyerno gaya ng mga di tapos na konkretong
daanan.
c. Hindi maayos na pangangasiwa sa national budget ng isang bansa.
d. Pagkakaroon ng predictable and transparent framework of rules nd institutions.

3. Ang mga sumusunod ay mga indikasyon sa pagtataya ng good governance maliban sa:
a. Weak governance
b. Pananagutang pinansiyal
c. Transparency sa pagpapasya pagdating sa budget, regulatory, at procurement
process
d. Partisipasyan ng civil society sa mga pinaplano at isasagawang estratehiyang
pangkaunlaran.

4. Ano ang good governance ayon sa Office of the High Commissioner for Human Rights
(2004)?
a. Isa sa apat na salik na nakakaapekto sa mabuting paggamit ng yaman o resources
upang mabawasan ang bahagdan ng kahirapan sa isang bansa.
b. Tumutukoy ito sa isang proseso kung saan ang mga pampublikong institusyon ay
nahahatid ng kapakanang pampubliko, at tinitiyak na mapapangalagaan ang mga
karapatang pantao, maging malaya sa pangangabuso at korapsyon, at may
10
 pagpapa-halaga sa rule of law.
c. Isang paraan ng pagsasakatuparan ng kapangyarihang mangasiwa sa “economic
and social resources” ng bansa.
d. Wala sa nabanggit

5.Ano ang nakasaad sa Artikulo XI ng Saligang-batas ng 1987 ng Pilipinas?

a. Pakikilahok ng mga mamayan sa pampolitikang Gawain
b. Kapanagutan ng mga Pinunong Pambayan
c. Kapanagutan ng mga mamayan
d. Lahat ng nabanggit

B. Tama o Mali

Panuto: Suriin ang mga sinalanguhitang salita o mga salita sa pangungusap ukol sa mga
katangian ng good governance kung ito ay tama o mali. Isulat ang T kung ito’y tama; M naman
kung mali.

1. Sa rule of law, nararapat na maipatupad ang mga batas at igalang ang karapatang
pantao nang patas at walang kinikilingan.

2. Sa consensus orientation, nakikiisa ang mga opisyal ng pamahalaan at ng

mamamayan sa pagtukoy ng malawak at long term perspective para sa kabutihan ng
lipunan at pag-unlad ng tao.

3. Sa strategic vision, sa kabila ng pagkakaiba-iba ng mga interes ay pinahahalagahan

ang pag-iral ng pangkalahatang kabutihan at kung ano ang pinakamabuti sa isang
organisasyon, komunidad o bansa sa kabuuan.

4. Ayon sa partnership, hindi kakayanin mag-isa ng pamahalaan ang epektibong

pamamahala nang hindi kabilang ang lahat ng stakeholder nito, mapapubliko o
pribado.

5. Ang equity o pagbibigay sa bawat mamamayan ng pagkakataon na mapaunlad o

mapanatili ang kanilang kagalingan.

11
 Karagdagang Gawain

Panuto: Gumuhit ng poster na nagpapakita ng pakikilahok ng mga mamamayan tungo sa

pagkamit ng mabuting pamamahala.

RUBRIK SA POSTER

DI-
KAHANGA- KATANGGAP-
KRAYTIRYA PANGKARANIWAN PAGTATANGKA
HANGA (3) TANGGAP
(4)
Angkop na angkop
at eksakto ang May kaugnayan sa May maliit na
1. Paksa Walang kaugnayan
kaugnayan sa paksa kaugnayan
paksa
Gumagamit ng
Gumamit ng kulay
maraming kulay at Makulay subalit
at iilang kagamitan
2. Pagkamalikhain kagamitan na may hindi tiyak ang Hindi makulay
na may kaugnayan
kaugnayan sa kaugnayan
sa paksa
paksa
Nakapagsumite Higit sa isang
Nakapagsumite sa Nagsumite sa
3. Takdang-oras ngunit huli sa linggo ang
mas mahabang oras tamang oras
itinakdang oras kahulihan
Pansinin ngunit Di pansinin, di
4. Kalidad ng Makapukaw interes
Makatawag pansin hindi makapukaw makapukaw ng
ginawa at tumitimo sa isipan
isipan interes at isipan
Maganda, malinis at Ginawa ng Inapura ang
5. Kalinisan kahanga-hanga ang Malinis apurahan ngunit paggawa at
pagkakagawa hindi marumi marumi

12
 13
Paunang Pagtataya Tuklasin
1. B 1. T (ANSWERS MAY VARY)
2. D 2. M
3. A 3. M
4. B 4. T
5. B 5. T
Pagyamanin
Unang kahon:
Ang good governance ay isang paraan ng pagsasakatuparan ng kapangyarihang
mangasiwa sa “economic and social resources” ng bansa para sa kaunlaran nito (1992
Report on “Governance and Development).
Pangalawang kahon:
Ayon sa IDA o International Development Association
Ang good governance bilang isa sa apat na salik na nakaaapekto sa mabuting paggamit
ng yaman o resources upang mabawasan ang bahagdan ng poverty o kahirapan sa isang
bansa.
Pangatlong kahon:
Ayon sa OHCHR o Office of the High Commissioner for Human Rights (2014)
Susi sa Pagwawasto
 14
Tumutukoy ito sa proseso kung saan ang mga pampublikong institusyon ay naghahatid ng
kapakanang pampubliko, nangangasiwa sa pag-aaring yaman ng publiko, at tinitiyak na
mapangalagaan ang mga karapatang pantao, maging malaya sa pangaabuso at
korapsyon, at may pagpapahalaga sa rule of law.
Pang-apat na kahon:
Mahalagang katangian ang partisipasyon ng lahat ng mamamayan, tuwiran man o sa
pamamagitan ng mga institusyong kanilang kinakatawan.
Panglimang kahon:
Mahalagang magsagawa ang mamamayan ng iba’t ibang paraan ng politikal na
pakikilahok: pagboto, pagsali sa civil society, at pakikilahok sa participatory governance.
Isaisip
1. Pagbibigay sa bawat mamamayan ng pagkakataon na mapaunlad o
mapanatili ang kanilang kagalingan.
2. Sa kabila ng pagkakaiba-iba ng mga interes ay pinahahalagahan ang pag-
iral ng pangkalahatang kabutihan at kung ano ang pinakamabuti sa isang
organisasyon, komunidad o bansa sa kabuuan.
3. Nararapat na maipatupad ang mga batas at igalang ang karapatang pantao
nang patas at walang kinikilingan.
4. Nakikiisa ang mga opisyal ng pamahalaan at ng mamamayan sa pagtukoy
ng malawak at long term perspective para sa kabutihan ng lipunan at pag-
unlad ng tao.
5. Hindi kakayanin mag-isa ng pamahalaan ang epektibong pamamahala nang
hindi kabilang ang lahat ng stakeholder nito, mapapubliko o pribado.
Panghuling Pagtataya
1. B 1. T
2. D 2. M
3. A 3. M
4. B 4. T
5. B 5. T
 Sanggunian

Ang module na ito ay gumamit ng mga karagdagang impormasyon at larawan mula

sa internet.
o https://bladimer.wordpress.com/2013/01/05/political-cartoon-komiks-by-
bladimer-usi/
o https://www.coursehero.com/file/47365413/RUBRICS-7docx-
651580625docx/
o https://lrmds.deped.gov.ph/create/

Araling Panlipunan 10 Isyu at Hamong Panlipunan Learner’s Guide

15
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education – Schools Division of Negros Oriental

Kagawasan, Avenue, Daro, Dumaguete City, Negros Oriental

Tel #: (035) 225 2376 / 541 1117

Email Address: negros.oriental@deped.gov.ph
Website: lrmds.depednodis.net