PRELIM (13.

5 HOURS)

Inaasahang bunga ng pagkatuto:

1. Mapaliwanag ang kahalagahan, katangian, antas at gamit ng wika sa pamamagitan ng
halimbawa at ilustrasyon
2. Matukoy ang pagkakaiba ng dayalek, sosyalek at idyolek
3. Matukoy ang kahulugan ng Retorika
4. Mailahad ang kasaysayan ng retorika gamit ang sariling pananalita.
5. Makilatis ang ibat ibang batas sa Retorika
6. Matukoy ang kaugnayan ng Retorika sa Balarila.
7. Nakagagamit ng mga wastong salita sa mga pahayag na pasulat at pasalita.

Mga tiyak na panuto sa pagkumpleto ng modyul.

1. Ang mga mag-aaral ay babasahin at uunawain ang mga nakalagay na mga inaasahang
bunga ng pagkatuto na nakasulat sa itaas at ito ang kanilang magiging gabay kung ano
ang inaasahang matutunan ppagkatapos ng aralin. Ito rin nag gabay ng guro sa
pagbibigay ng pagsusulit pagkatapos ng kabanata.

2. Ang mga mag-aaral ay babasahin at uunawain ang bawat aralin na inihanda ng guro at
itatala ang mga paksa na hindi gaanong maintindihan . Ibabahagi ito sa sa oras na
itinalaga ng guro para sa konsultasyon.

3. Pagkatapos Aralin ang mga nakalagay na paksa ay gagawin ang mga inihandang
aktibidad at bawat gawain ay may naklagay na Quiz(Q) o Performance(P). Ang bawat
aktibidad ay bibigyan ng puntos ayon sa pamantayan na nakalagay sa appendices.

4. Buksan ang flashdrive at panoorin ang mga bidyo na maaraing makadagdag sa

pagpapaliwanag ng aralin.

5. Pagkatapos masagutan nag lahat ng inihandang aktibidad ay ilakip ito sa inyong

portpolyo at ipapasa sa araw na itinakda ng guro.

Kabanata 1
 ANG RETORIKA

Halina’t Alamin

ANO ANG RETORIKA?

Ang RETORIKA ay isang mahalagang karunungan ng pagpapahayag na tumutukoy sa

sining ng maganda at kaakit-akit na pagsusulat at pagsasalita. (Sebastian, 1967)

Ang retorika ay sining ng mabisa at magandang pagpapahayag na sumasaklay sa

maraming sangkap na may kaugnayan sa pagsusulat gaya ng pananalita, himig, struktura at
kalinawan sa pagpapahayag, sulat, memo, ulat, pagsusuri, pamanahong papel, paghahanda sa
mga proposal ng mga proyekto o anumang klase na may kaugnayan sa pagsusulat o
paglalarawan.

BAKIT MAHALAGA ANG RETORIKA?

Ang RETORIKA ay ang pagpapahayag o pagsasalita sa harap ng isa o maraming tao,

sa makatuwid mahalaga ang retorika upang makapagpahayag ka ng iyong mga nararamdaman
sa mga bagay- bagay. Mahalaga ito sa pang araw-araw dahil kapag walang retorika magiging
napakatahimik ng mundo at walang komunikasyon at interaksyon ang magaganap sa bawat isa,
hindi magagamit ang wika ng bawat isa at wala nang pagkaka-intindihan sa bawat indibidwal.
Mawawala ang ating pagkakaisa.

KAHULUGAN NG RETORIKA

Maraming pagkakahulugan ang iba’t-ibang tao kung ano ang retorika ayon sa kanilang
sariling pananaw, karanasan at lawak ng tinamong kaalaman. Upang maiwasan ang kalituhan
sa sinikap ng mga manunulat na ihain sa Bahaging ito ang mga baryasyon sa dipinisyon ng
retorika.

Ito ay nagmula sa salitang Griyego na “rhetor” na kapwa nangangahulugang isang

“Guro” at “Mananalumpati” o tagapagsalita sa isang pagpupulong. Matatandaan na
Malaking papel ang ginagampanan ng retorika bilang isang mahalagang sangkap ng
pagpapahayag maging sa pormal na pananalumpati. ◊Ito ay isang pag-aaral sa masining na
paggamit ng lenggwahe upang maimpluwensyahan ang damdamin at kaisipan ng ibang tao.

Ito ay nakatuon sa pagbibigay- liwanag sa simbolo o lenggwaheng ginamit sa likod ng mga

musika, pelikula, radio, pahayagan at telebisyon. ◊Ito ay ang p aggamit ng mga simbolo na
may kakayahang pumukaw sa ating kalikasan na tumugon sa mensaheng ipinapahatid ng mga
naturang simbolo. -Kenneth Buke.
 Isang mahalagang kaalaman sa pagpapahayag na tumutukoy sa kaakit-akit at magandang
pagsasalita at pagsulat. Pinag-aaralan dito ang ukol sa mga tuntunin ng malinaw, mabisa at
kaakit-akit na pagpapahayag. -Tumangan, Sr. 13

Ang Retorika ay nauukol sa sining ng maganda at kaakit- akit na pagpapahayag maging

pasalita o pasulat. -Rubin 46

Ang retorika ay isang mahalagang karunungan ng pagpapahayag na tumutukoy sa sining ng

maganda at kaakit-akit na pagsasalita at pagsusulat. Kung ang balarila ay nauukol sa
kawastuhan- Sa kaibahan ng tama sa maling pangungusap- Ang retorika naman ay tumutukoy
sa mga batas ng malinaw, mabisa maganda at kaakit-akit na pagpapahayag. -Sebastian,

Si Dr. Venacio L. Mendiola, sa isang pambansang seminar tungkol sa retorika na

ginanap sa PNU (Pebrero 6, 1998) ay nagpahayag ng mga sumusunod:

a. Ayon kay Socrates (300 BC): “Ang Retorika ay siyensya o agham ng paghimok o
pagpapasang-ayon.”

b. Aristole: “Ang kakayahang maanino, mawari o makilala sa bawat kaso ang

makukuha o magagamit na mga paraan ng paghimok.”

Richard Whattley: “Ang Sining ng Argumento ng pagsulat.” d. Ang Retorika ay sining

ng mabisang pagpili ng wika pagkat may iba’t ibang pamilian o alternatibo.

Ipinahayag pa rin ni Dr. Mendiola na ang kaayusang ng salita ay dinidikta ng gramatika

at ang tamang paggamit ng salita upang mabuo ang pangungusap. Iminumungkahi ng retorika
ang masining na paggamit ng mga salita upang makapaghatid ng pinakamabisang mensahe.
Ang kabisaan sa bawat kaso ay sinusukat sa labas o dating ng mensahe sa nakikinig o
nagbabasa.

KASAYSAYAN NG RETORIKA

Ang sanaysay o retorika ay isang uri ng sining na naipapakita sa pamamagitan ng

paggamit ng wika sa paraang pasulat o pasalita. Ito rin ay maihahambing sa linggwistikal na
pananaw kung saan ito ay maaaring maipakahulugan bilang isang pag-aaral patungkol sa
kaalaman ng tao sa mga salita, o sa mas malawak na pagtukoy, lenggwahe. Ginagamit ng isang
indibidwal ang retorika upang maayos at mabisa nitong maipahayag ang kanyang saloobin
patungo sa kanyang tagapakinig na siyang nakatakdang tumanggap ng mensaheng
ipinababatid. Bukod pa rito, ang retorikal na paggamit ng wika ay mainam upang maipakita ng
4oisang tao ang kanyang kagila-gilalas na kasanayan sa pakikipagtalastasan.

Ayon sa kanya, upang makuha ang simpatiya ng mga nakikinig kailanagan ang maayos
at sistematikong pagpapahayag ng mga katwiran. Nakasentro ang kanyang pamamaraan sa
talumpati na kakikitaan ng limang mahahalaganag elemento: ang proem o introdusyon; ang
salaysay o pahayag na historical; ang mga pangunahing argumento; mga karagdagang
pahayag (supplemental statements) o kaugnay na argumento (supporting arguments); at ang
konklusyon. naimbento nila ang retorika sa layuning makahikayat at mapunuan ang anumang
pagkukulang sa mga konkretong katibayan (concrete evidence).

KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN

Sinasabing nagsimula ang retorika bilang isang sistema ng pakikipagtalo sa syracuse,

isang isla sa sicily noong ika-limang siglo bago dumating si kristo. makaraang bumagsak ang
kanilang pamahalaang diktaturyal, ang mga mamamayan doon ay binigyang pagkaka-dumulog
at ipagtalo sa hukuman ang kanilang karapatan sa mga lupang inilit ng nakaraang rehimen. Ang
marunong na sicorax, isang tagaroon, ang nagpanukala sa mga tuntunin ng paglalahad ng
kanilang argumento.

Makikita agad dito na sadyang ginagamit ang retorika sa pag- apila sa emosyon at di
gananong binibigyang diin ang katumpakan at kalakasan ng argumento. Ayon pa sa mga
sophist, Makapal na panitik (katawagan sa pangkat ng matatalinong tao noon), ang retorika ay
angkop sa pagtatamo ng kapangyarihang political sa pamamgitan lamang ng kanilang
pagpapahalaga sa paksang ipinaglalaban at estilo sa pagbigkas. Maaring binabatikos naman ito
ni Socrates (c. 470–399 B.C.)

Sa pagsasabing walang hangad ang mga sophist maliban sa kabayarang kanilang

tinatanggap sa pagtuturo at ang kanilang lubhang pagbibigay diin sa retorika bilang sining ng
pakikipagtalo (debate) at hindi sustansiya ng talumpati. Ang ganitong pamamaraan, banta pa
niya, ay nagtuturo lamang sa mga estudyanteng palabasin ang kasamaan ng isang mabuting
adhikain. Kinikilalang pinakama-impluwensiyang retorisyan noon si Isocrates (c. 436–338 B.C.).

Nagtatag siya ng sariling paaralang magtuturo ng istilo ng pananalumpati batay sa

maindayog at magandang pagkakatugma ang mga salita sa paraang tuluyan o prosa.
Kakikitaan ang kanyang sariling prosa ng mga maikli ngunit eleganteng nakabiting
pangungusap na mayaman sa kasaysayan at pilosopiya. Sa Rhetoric ni Aristotle (384–322 B.C.)
sinuri niyang mabuti ang sining ng panghihikayat (Art of Persuasion), binigyan ng parehas na
empasis ang katangian ng nagsasalita, ang lohika ng kanyang kaisipan, at ang kakayahang
pumukaw ng damdamin ng mga nakikinig.

Inihiwalay niya ang retorika sa pormal na lohika at ang mga kasangkapang panretorika
sa siyentipikong pamamaraan ng pagbibigay katuturan dito ayon sa maaring maganap kaysa sa
tiyak na magaganap. Nilikha niya ang ideya ng probabilidad o malamang na mangyari o
maganap sa pamamagitan ng mga panumbas na retorikal sa lohikang kaisipan: ang enthymeme
kung saan ang pansamantalang kongklusyon ay kinuha sa pansamantalang batayan, sa halip na
silohismo na mula sa katotohanang unibersal; at ang halimbawa o analogy para sa
pangangatwirang induktibo.

Si Cicero (106–43 B.C.) ang batikang orador ng Roma, katulad din ni Aristotle, ay
hayagan ding nagtagubilin sa kasangkupan ng prinsipyo ng mananalumpati. Nasabi niyang ang
pagtatalakay sa anumang adhikain ay batay sa mabuting panlasa at pagpasiya ng orador kaya’t
sa isyu ng moralidad ipinahayag niyang nararapat na maging mabuting tao ka muna upang
maging mabuting mananalumpati. Sagana ang prosa ni Cicero sa mga hugnayang nakabiting
pangungusap.

Ipinamana ni Aristotle sa larangan ng oratoryo ang forensic na naging batayan sa

ngayon ng mga abogado para sa kanilang legal na salaysay. Nakatuon ang forensic sa
nakaraan. Sa kaibuturan ng mga pangyayari, iniwan niAristotle ang oratoryong deliberative o
pampolitika na nakatuon naman ang pansin sa hinaharap. Dito sinasabing nagsimula ang
malayang pagkilos at talakayan o mga pagtatalong pampubliko (public debate). Si Aristotle din
ang nagpasimula ng oratoryong panseseremonya o epideictic na kakikitaan ng mga
mabubulaklak at madamdaming mgasalita. Karaniwang binibigkas ito sa pagbibigay ng papuri.
Ito ang tinatawag natin sa Ingles na declamation.

Mahalaga na pag-aralan ang kasaysayan ng retorika

sapagkat ditto natin makikita ang pag usbong kung paano
nabuo ang magandang ugnayan at ang epektibong
panghihikayat. Ditto rin natin makikilala ang mga tao na
naging dahilan para magkaroon ng mabisa at masining na
pakiki pag-usap.

SANGKAP NG RETORIKA

1. Ang kaisipang gustong ipahayag- Ito ang pangunahing dahilan kung bakit nais
nating magpahayag. May mga mahahalagang kaisipang nais ipahayag

2. Ang pagbuo o organisasyon- Ang pagkakaroon ng lohika ay mabisang

paglalahad, kumakatawan sa kahusayan ng pagkakabuo.
3. Ang Istilo ng Pagpapahayag- Ito ay nagbibigay diin sa ikatlong bahagdang
kaugnayan sa istilo ang anyo o kaayusan ng akda o komposisiyon ay nakasalalay sa
mga para-paraan ng pagpapahayag, hindi lamang sa kawastuhang ng balarila
kungdi maging sa panitikan.
 Ang sangkap ang siyang nagbibigay kulay o kaayusan upang maging maganda ang
kalalabasan ng iyong ipapahayag. Ito rin nakakatulong upang maging mabisa ang
iyong pahayag

LAYUNIN NG MARETORIKANG PAGPAPAHAYAG

Layunin ng retorika, anuman ang disiplinang ating kinabibilangan, ang tayo ay

makasulat nang mahusay. Kung kaya't nililinang ng retorika ang pagkakaroon ng mapanuring
kaisipan sa pagbuo ng mga ideya, at makapamahala sa maangking kakayahan. Bagamat
nabubuo lamang ng mga sulat, memo, ulat, abstrak, pagsusuri, pamanahong papel(term
paper), mga panuto, at paghahanda sa mga proposal ng mga proyekto ang malaking bahagdan
ng akademya, tiyak na kakailanganin pa rin ang kahusayan sa pagpapahayag, bagay na
tumutuon sa dalawang pangunahing interbensiyon sa pag-aaral ng retorika: Kasanayan sa
Pagsusulat at Pagsasalita.

MGA KAHALAGAHAN NG MARETORIKANG PAGPAPAHAYAG

1. Kahalagahang Pangrehiyon - Napahihikat ang iyong tagapakinig na mananatili sa

kanyang paniniwala at huwag lumipat ng sasamahan.

2. Kahalagahang pampanitikan - ang mga nanunulat ay may responsibilidad na

palutangin ang mga kahalagahang makakatulong sa pagpapalawak ng karanasan.

3. Kahalagahang Pang-ekonomiya - ang sinumang nagnanais na umunlad ang

kanyang buhay ay may puhunang kilangan gampanan at ito ay palaguin. Taglay ang
maretorikang pang- a lot sa mga nagnanais na makakumbinsi.

4. Kahalagahang Pampulitika - marami sa mga matgumpay ngayon sa larangan ng

pulitka ay likha ng personalidad at popularidad ng maretorikang pahayag. Ang isa sa
pangunahing puhunan upang makakumbinsi ng mga taong boboto sa isang kandidato.

Mahalaga ang retorika sa iba’t ibang larangan dahil

dito nagsisimula ang magandang ugnayan at kung paano mo
makukumbinsi ang iyong kausap. Dahil ang maayos na
pakikipagusap ay nagbubunga ng magandang samahan.
Halimbawa, kapag ang isang binata ay manliligaw sa isang
babae , kapag ginamitan mo ng mga masining na
pagpapahayag may malaking posibildad na mapasgot ng
binata ang kanyang ninilagawan

KANON O BATAS NG RETORIKA

 Ang mga kanon na ito ay nagsisilbing analitik at generative. Nagbibigay ang mga ito ng
templeyt para sa kritisismo ng diskurso at nagbibigay ng gabay para sa edukasyong retorikal.
Ang mga literatura ng retorika sa mga nakalipas na siglo ay tumatalakay sa limang kanon na
ito.

1. Imbensyon: Ito ay tumutukoy sa malinaw na proseso ng paghahanap ng mga

argumento na magagamit para sa isang talumpati na maaring sa paraang induktibo o
deduktibo. Ang Induktibo ay ang pagbuo ng pankalahatang kongklusyon mula sa
partikular na linya ng pangangatwiran. Ang Deduktibo ay tumutukoy sa
pangangatwiran o mga impormal na anekdota.
2. Pagsasaayos: Ito ay ang proseso ng pag-oorganisa sa talumpati gayundin sa
pagsasaayos o pagbabalangkas sa mga sumusunod:
I. Introduksyon o Panimula.
II. Narasyon o paglalahad ng mahahalagang punto tungkol sa isang isyu.
III. Paghahain ng mga patunay sa kasong tinatalakay.
IV. Ang pagpapabulaan o tunggalian ng mga katuwiran.
V. Kongklusyon na tumutukoy sa nabuong hinuha matapos mailahad ang isang
talumpati.
3. Istilo: Ito ay ang proseso ng masining na pagsasatitik ng mga nadiskubre o naihanay
na kaisipan o ebidensya. Nauukol ito sa masining na pagpili ng mga salita, pagbuo ng
istruktura ng mga pangungusap, paggamit ng tayutay na nakadaragdag sa kabisaan at
kagandahan ng pagpapahayag.
4. Memorya: Ito ay tumutukoy sa bahagi ng isinasaulo ang isang talumpati o mga
mahahalagang punto ng isang talumpati upang maging maayos ang pagbigkas nito sa
harap ng publiko.
5. Deliberasyon: Tumutukoy sa aktuwal na deliberasyon o pagbigkas kung saan
kinokontrol ang modyulasyon ng tinig gayundin ang paglalapat ng mga ankop na
kumpas sa isang talumpati upang higit itong maging mabisa.

ANG RETORIKA SA PROSESO NG MABISANG PAGPAPAHAYAG

Sa mabisang pagpapahayag, ang retorika ay may mahalagang papel na ginampanan.

Kung susuriin ang isang pangungusap o pahayag, maliwanag na makikita at lilitaw na hindi
sapat ang balarila lamang kundi kailangan din ang retorika upang ito’y maging mabisa.

Wasto man ang gamit ng mga salita, kung may kakulangan naman sa hikayat, kulay at
kagandahan, hindi rin maituturing na mabisa ang alinmang pahayag. Hindi maitatanggi kung
ganoon na ang retorika ay isang sangkap na kailangang kasama ng balarila upang magkaroon
ng init at buhay ang pakikipagkomunikasyon at ang mga pahayag na binibitawan ng tao
 Ang mahusay na pagpapahayag ay gumagamit ng pili at
angkop na salita batay sa kahulugan at damdaming ibig ipaabot
subalit dapat ding wasto ang mga salita batay sa tuntunin ng
gramatika. Samakatuwid, ang sining ng pagpapahayag ay
naipamamalas sa mabisang paglalangkap ng gramatika at
retorika. Ang gramatika ay gagabay sa kawastuan ng pahayag
at ang retorika naman ay titingin sa kagandahan ng pahayag
nito.