Fight For My Sons Right

By.KoryanangNegra

SORRY FOR TYPO ERROR.

Desperada. Mukhang pera.

ilan lamang sa masasakit na salitang pikit mata na lamang tinatanggap ni Karen.
Maging ang malamig na pakikitungo ng kanyang asawang si Simon kasama narin ang pisikal at
emosyonal na pananakit nito sa kanya.
Si Simon na kanya raw "Pinikotl'para mapilitang sya ay pakasalan para maging asawa.
Kinakaya ni Karen ang lahat lalo na ng isilang nya ang kanyang anak.
Ramdam nya ang malamig ding pagtingin ng asawa sa sanggol na kanyang iniluwal.
Masakit man para sa isang Ina ang isiping hindi tanggap ang kanyang anak.
Ngunit pilit paring lumalaban si Karen dahil alam nyang hindi sya nag-iisa.. Dalawa na sila ng
anak nya..
Ngunit hanggang saan at kailan ka lalaban kung maging ang anak mo ay na nadadamay na sa
kaguluhan?

Episode 1
"Pakakasalan mo si Karen sa ayaw at sa gusto mo Simon Andres. Ikahihiya ka ng iyong Lolo
at ng iyong mga magulang sa oras hindi mo panagutan ang babaeng iyong nagalaw," wika ni
Senyora
Loreta sa kanyang panganay na apong lalaki.
Wala akong narinig na tugon mula kay Senyorito ngunit batid ko ang kanyang abot langit na
pagtutol sa nais mangyari ng kanyang Lola.
Si Senyorito Simon Andres Sto.Domingo ay ang tagapag-mana ng Hacienda Sto.Domingo at
ng Iahat ng pagmamay-ari ni Senyora Loreta na matagal ng biyuda ni Senyor Andres
Sto.Domingo. Sabay nam ang binawian ng buhay sa isang car accident ang mga magulang ni
Senyorito Simon kaya naiwan sila ng kanyang nakababatang kapatid na babae sa
pangangalaga ng kanilang 1.01a Loreta. Wala na kasing ibang anak si Senyora Loreta at si
Senyor Andres maliban sa Arna ni Senyorito.
Kaya naman batid ko kung gaano pinahahalagahan at minamahal ni Senyorito ang
kanyang Lola Loreta na siyang tumayong ina at ama simula ng maagang namayapa ang
kanyang parehas na magulang.
Nakahalukipkip sa isang sulok ng kama at mahigpit na hawak ang kumot na tumatakip sa aking
hubad na katawan. Yukong-yuko at sumasakit ang ulo habang pinipilit alalahanin ang mga
pangyayari naganap kagabi. Ngunit kahit anong gawin ko ay wala talaga akong maalala. Basta
pagmulat ng aking mga mata ay narito ako sa ibang kwarto at napasigaw sa gulat sapagkat
katabi ko na si Senyorito na himbing na himbing sa pagtulog habang nakayakap pa sa aking
bewang at parehas kaming walang kahit na anumang kasuotan sa katawan at ramdam na
ramdam ang pananakit na sumisigid sa aking katawan lalo na doon sa gitnang parte na nasa
pagitan ng aking mga hita. Pakiwari ko ay may kung anong delubyong dumaan sa katawan ko
na para bang binugbog at latang-lata.
Anong nangyari? Paanong may nangyari? Hindi talaga alam!
Matay mang isipin ay wala akong maala-alang kahit ano!
Kahit isang anag-ag man ng kahit anong naganap kagabi ay blangko sa isipan 1<0.
Tanging naalala ko Iam ang ay tumutulong
ako sa paglilinis ng buong mansyon kahapon at ng sumapit ang dapit-hapon ay dumating si
Senyorita Selene na bunsong kapatid ni
Senyorito Simon at nakipagkwentuhan pa sa akin na lubos kong ipinagtaka sapagkat sa ilang
taon ko rito sa mansyon na naglilingkod ay noon lamang siya naging magiliw sa akin.
Si Senyorita Selene ay halos kaedaran ko lamang ngunit malayong-malayo ang kanyang
modernang itsura kung ikukumpara sa probinsyanang kagaya ko. Madalas ko naman siyang
batiin kapag nagkikita kami dito sa mansyon ngunit kahit kailan ay wala akong matandaang
bumati siya pabalik o kahit pagtugon man lang ng isang ngiti. Kaya naman laking pagtataka ko
ng sa mga oras na iyon ay naging magiliw siya sa akin na para bang kay tagal na naming
magkakilala. Kinamusta niya pa ang aking pag-aaral at kung ano na ang kalagayan ng
kalusugan ni Nanay sa ospital At pagkatapos? Wala na akong maalala!
Kaya ano ang sitwasyong ito?
Anong nagawa ko?
Ano na lamang ang sasabihin ko kay Nanay oras na malaman nya ang pangyayaring ito. Paano
ko ipapaliwanag na wala akong alam dahil wala naman akong maalala.
llang buwan ng nakaratay si Nanay sa pribadong ospital na pagmamay-ari ng mga pamilya
Sto.Domingo. Na-comatose siya matapos ma-aksidenteng mabangga ng isang lasing na
driver na lulan ng kotse ang tricycle kung saan siya nakasakay pauwi sa mansyon galing sa
pamamalengke. Nabagok ang ulo ni Nanay na siyang naging dahilan kung bakit hanggang
ngayon ay wala pa rin siyang malay.
Nasa piitan na ang iresponsableng driver sa tulong na din ni Senyora Loreta. Nakapagbayad din
naman siya ngmalaking halaga sa nagawa niyang kapabayaan.
Ngunit kaya bang pagalingin si Nanay ng halagang kanyang ibinigay?
Kaya bang ibalik ang dating sigla at malusog na pangangatawan ng pera?
Kaya bang tumbasan ng halaga ang oras upang hawiin ang lungkot at palitan ng masasayang
ala-ala ang mga araw na hindi kami magkasama ni Nanay?
Si Nanay na lamang ang meron ako dahil wala naman akong kinagisnang Tatay mula ng isilang
at magkaroon na ako ng muwang dito sa mundo. Ayon sa kwento ni Nanay, nawala na
lamang na parang bula ang aking ama ng kanya na akong pinagbuntis at wala na siyang
anumang
naging balita mula ng araw na ito ay umalis.
Kaya naman nagsumikap si Nanay na palakihin akong mag-isa. Naroon ang pasukin niya ang
ibat-ibang trabaho gaya ng paglalabada, paglalako ng iba't-ibang paninda. Naranasan niya rin
ang mangalakal ng basura para may ipambuhay lamang sa akin. Kaya itinatak ko sa puso at
isipan ko na susuklian ko sa pamamagitan ng pagigingmabuting anak kay Nanay ang kanyang
mga ginawa para sa akin. Hindi nga ako nakikipagbarkada o nakikipag socialize dahil tutok ako
sa pag-aaral para makatapos ng matiwasay at matumbasan ang bawat pagpatak ng pawis,
pagod at sakrispiyo ng aking pinakamamahal na Ina.
Pero ano itong ginawa ko? Ano ang iginante
Kay Senyora Loreta?
Hindi ko alam kungpaano ko siya haharapin at kakausapin lalo sa bagay na ito. Sinusuportahan
niya ako sa pag-aaral at tinulungan sa pagpapagamot kay Nanay tapos ngayon malalagay ako
sa sitwasyong ito?
Makikita niya lamang akong walang saplot sa katawan sa ibabaw ng kama sa isang kwarto pa
ng lalaki.
At higit sa lahat ng kanyang APO!
Si Senyorito Simon!
Paanong nagawa sa akin ni Senyorito Simon ang bagay na ito?
Paano niyang nagawang lapastanganin ang pagkakababae 1<0?
Ang buong pagkatao ko?
Hinahangaan ko pa naman siya sa kanyang kababaang-loob at pagiging mabuti sa lahat ng
mga trabahador ng hacienda.
Kaya hindi ko lubos-maisip na magagawa nya sa akin ang bagaya na ito.
At isa pa, ano na lang din ang mukhang ihaharap ko kay senyorita Daphne na limang taon ng
karelasyon ng Senyorito?
At sa pagkakaalam ko ay engaged na silang dalawa.
Napaiyak na lamang ako sa naghuhumiyaw na katanungan sa aking magulong isipan dahil wala
talaga akong maalala kung bakit at paanong may nangyari sa amin ni senyorito.
"liwan ko na kayongdalawa para makapag-usap kayo ng masinsinan at paasikaso ko na sa
lalong madaling panahon ang mga dapat ayusin sa pagpapakasal ninyo."
Mga salitanginiwan ni Senyora bago ko narinig ang pagbukas at pagsara ng pintuan ng silid
ngunit hindi ko talaga maitaas o maiangat man lamang ang aking ulo. Hindi ko alam kung dahil
sa kahihiyan o dahil sa wala na talaga akong maiharap pang mukha sa kanya.
Naiwan kaming dalawa ni Senyorito Simon sa loob ng silid.
Dinig ko ang mabilis na pagtambol ng aking dibdib na para bang nais ng lumabas sa aking
lalamunan.
Parehas kaming walang kibuan ni Senyorito. Hindi ko naman din alam kung ano ang sasabihin
ko.
Kung saan ako magsisimula.
Nais kong magtanong ngunit wala akong maapuhap na kahit anong salita.
"Ganito ka ba ka-desperada?" kalmado ngunit may laman ang katanungang nagmula sa kanya.
Kaya naman napa-angat ang aking mukha at sinalubong ang kanyang malarnig na titig.
"Sana nagsabi ka na langsa akin kung magkano ang kailangan mong pera at ng hindi umabot sa
ganito?" dugtong niya. Napatingin ako sa kanya habang
naguguluhan.
Ano ang kanyang nais pakihulugan?
Malamig ngunit kababakasan ngdilim ang kanyang mukha habang nakikipagtitigan sa akin na tila
sinusuri ang bawat sulok ng aking pagkatao.
Ako ang unang umiwas ng tingin sapagkat hindi talaga makayanan ng utak ko ang kahihiyang
kinasasangkutan sa kasalukuyan.
Nagtataka naman ako kung bakit tila naumid ang akingdila. Nakalimutan ko na kung paanong
magsalita dahil gusto kong itanong kung ano ang ibig niyang sabihin sa kanyangtinuran ngunit
nanatilingtikom ang aking bibig. Tumayo siya mula sa pagkaka-upo sa kabilang side ng kama.
Awtomatikong napaiwas ang aking mga mata sapagkat wala man siyang kahiya-hiyang
tumayo ng walang kahit anongsaplot sa katawan. Naglakad at humugot ng kung anong damit
mula sa built in cabinet at nagderecho sa loob ng sariling banyo nitong kanyang silid.
Narinig ko ang malakasna paglagaslas ng tubig mula sa banyo. Marahil ay naghihilamos na o
kaya aya naliligo na si Senyorito.
Kaya naman sinamantala ko na ang
pagkakataon at dahan-dahan akongtumayo.
Ramdam ang sumisigid na kirot at hapdi sa aking pribadong katawan pero hindi ko na inintindi
pa.
Luminga-linga pa ako para hanapin ang aking kasuotan. Hindi naman ako nabigo na mahanap
sa ibat-ibang parte nitong silid na tanging piping saksi sa kung ano ang nangyari sa pagitan
namin ni Senyorito. Mabilis akong nagbihis at hindi na inalam kung baligtad o tama ang
pagkakasuot ng aking pagkakasuot at madaliang nilisan ang silid sa takot na maabutan pa ni
Senyorito Simon.
Ngunit napaisip akong muli sa kanyang mga sinabi kanina.
Desperada? At anong ibig sabihin niya na dapat nagsabi na lamang ako kung magkano ang
kelangan kong pera?
Nais niya bang palabasin na gusto ko siyang perahan dahil lang sa may nangyaring sekswal sa
aming dalawa?
Totoong kailangan ng pera sa pagpapagamot ni Nanay pero hindi ko kailanman naisip na
gumamit o manloko ng kapwa. Lalong-lalo na ang gamitin ang aking katawan.
Napasalampak na lamang ako sa sahig ng aming munting bahay ng makarating ako sa gin awa
kong paglakad-takbo.
Pakiramdam ko hinang-hina ako.
Hindi ko na nga alam kung ano ba ang mayroon bukas dahil sa kalagayan ni Nanay at ngayon
nga ay dumagdag pa ang pangyayari ngayong araw.
"Kung bangungot man po ito.
Pakiusap PO, gisingin ninyo na po ako." Patuloy na pagsusumamo ng munting tinig sa 100b ng
aking isip.
Ano na ang mangyayari ngayon?
Napaiyak na lamang akung muli sa sitwasyong aking kinasasadlakan.
"Nay, please gumising na kayo. Kailangan ko po kayo Nay. Pakiusap, gumising na po kayo."
lumuluha kong dalangin habang mariing nakapikit ang aking mga mata.
Mahirap pala talaga ang nag iisa ka.
Walang kasama, makausap at karamay. At tila wala man lamang kahit isang nagmamahal.

Episode 2
"Desperadang mukhang pera."
Napatigil ako sa mabilis na paglalakad ng marinigng mga salita buhatsa umpok ng mga
kababaihan na mga kapwa ko estudyante sa Unibersidad kung saan na sa pangalawang taon
pa lamang ako sa kursong aking kinukuha.
"Kawawa naman baka kasi wala ng pagkuhanan ng pera kaya ginamit ang katawan.ll At sabay
-sabay silang nagtawanan.
Ang tunog ng tawa nila ay ang sakit sa tenga.
Wala silang binabanggit na pangalan pero ilang beses ko na silang naringgan ng ganung mga
salita sa tuwing madadaanan ko sila.
Imposible ba na isa lamang ang topic nila sa tuwing pwede kong marinig ang anumang kanilang
pinag-uusapan?
Naikuyum ko ngmahigpit ang aking mga palad at ipinikit ng mariin ang aking mga mata at saka
nag buntong-hininga ng malalim at ipinagpatuloy ang deretsong paglakad patungo sa aking silid
-aralan at hindi na lamang nagpa-apekto sa mga pagpaparinig nila.
Kahit sa 100b ng mansyon kungsaan na ako nakatira ngayon ay madalas kong mahuling nag
uumpukan ang mga kasambahay o kaya ang mga trabahador sa bukid habang may mahinang
bulungan ngunit agad namang magsisitigil kapag nakita na nila ang aking presensiya. Kaya hindi
ko maiwasang manliit sa aking sarili.
Wala naman akong ginagawang masama ngunit daig ko pa ang isang inaakusahang kriminal
kung kanilang husgahan.
Batid ko ang kanilang iniisip patungkol sa akin dahil minsan ay narinig ko ng hindi sinasadya ang
isa sa mga kasambahay ng mansyon na nagsasalita ng mga hindi kanais-nais na paratang
laban sa akin.
Desperada at lahat gagawin para sa pera kaya pinikot ang tagapagmana ng hacienda.
Pero alam ng nasa Itaas na hindi ako ganung klaseng tao.
Isang linggo na ang lumipas ng maikasal ako.
00, tama. Kasal na ako.
Simpleng kasalan lamang ang naganap dahil madalian. Nais sana ng Senyora Loreta ng isang
malaki at bonggang kasal ngunit turnanggi ang senyorito sa ideya na kung tutuusin ay siya
rin naman na nais ko.
Sabi nila, masaya ang araw ng kasal.
Pero mukhang hindi aplikado sa tulad ko. Bukod sa wala ang pinakamahalagang tao sa buhay
ko na walang iba kundi si Nanay.
Hindi ko pa gustong ikasal.
Disi-otso pa lamang ako.
Hindi pa nga ko nagkaroon ng kasintahan o kahit ng manliligaw man lang.
Higit sa lahat.
Paano ko magiging masaya kung nakasira ako ng isang magandang relasyon na ilang taon na
any binilang.
Feeling ko isa akong kontrabida sa teledrama na nang-agaw ng kasintahan ng may kasintahan.
Sinubukan kong magpaliwanag kay
Senyorita Daphne tungkol sa pangyayari ngunit isang malutong na sampal ang dumapo sa
pisngi
"Mang-aagaw! Akala ko pa naman mabuti kang babae pero ahas ka pala." kalmado ngunit
ramdam ko ang galit sa tinig niya ng mga sandalingiyon.
Ramdam na ramdam ko ang kanyang
pagptitimpi sa kung anumang nararamdaman. Wala akong nagawa kundi umiyak na lamang
dahil hindi ko naman alam kung paano ko dedepensa dahil hanggang ngayon ay wala akung
maalala sa nangyari samen ni Senyorito Simon nung gabinfgyun.
"Wala ka na sigurong maisip na paraan para ipantustos sa pag aaral at pampagamot sa Nanay
mo kaya nagawa mong pikutin ang nobyo 1<0." nanlilisik ang mga matang paratangsa akin ni
Senyorita Daphne.
"Senyorita Dapnhe hindi totoo yan. Wala talaga akong alam kung paanong nangyari yun.l' At
naramdaman ko ang sakit ng humigpit ang anit ko sa pagsabunot niya sa buhok ko.
"Sinungaling! Alam mong malakas ka kay Lola Loreta na siyang ginamit mo para makaahon ka
nga naman sa hirap. Instant Yaman nga naman." Pagkatapos niyang sabihin ang kanyang mga
kataga ay pabalya niya akong itinulak na siyang dahilan ng pagkakasalampak ko sa
sementadong am ing kin atatayuan.
Sobrang sakit ng naramdaman ko sa pagbagsak pero mas nanaig ang sakit at kirot sa puso ko
dulot ng masasakit na salita galing kay Senyorita Daphne.
Pagkatapos niya akong itulak ay mabilis siyang naglakad palayo sa akin. Matapos ang
insedenteng naganap sa pagitan namin ay nabalitaan ko na lamang isang araw ay lumipad na
raw pa ibang bansa si Senyorita Daphne matapos ang kasal namin ng kanyang nobyo.
Bakit pakiramdam ko ang sama-sama kong tao sa lahat ng mga pagbabagong nangyari?
Wala nga akong alam o kahit anumang matandaan.
Ano bang mahirap intindihin don?
Lahat ng mga nakakasalubong ko ay tinitingnan ako ng may kahulugan na waring sinasabi na
ako ay iwasan dahil isa akong mang-aagaw at mukhang pera.
"Desperada na kaya nagawang pikutin ang isangmayamangbinata."
00, ganyan ang mga paratang nila sa akin.
Sino ba naman nga ako?
Isang simpleng babae na anak ng isang katulongsa mansyon. Mahirap lamang at kung hindi sa
free scholarship na binibigay ng
Unibersidad ay hindi ako makakapag -aaral.
Pero libre man akong nag-aaral.
Pinaghirapan ko pa rin ang magsunog ng kilay para ma perfect score sa at makuha ang full
scholarship.
Hindi ako katangkaran sa taas kong 5'2.
Hindi rin ako sexy dahil akala mo payat pa ko kawayan.
Hindi rin ako maputi bagamat mana ko kay nanay na matangos ang ilong. Ang mga mata ko
ay malamang namana ko sa hindi ko nakikilalang tatay sapagkat hindi naman almond shape ang
hugis ng mga mata ni nanay..Manipis lamang ang aking labi na laging maputla kaya naman
natatawag akong anemic. Maganda naman ako sabi ng Nanay dahil malamang na sasabihin
niya 'yon dahil anak niya ako at nag iisa pa.
"Nag-iisa na nga lang ako Nay, tinutulugan mo pa ako. Gumising na sana kayo para naman
hindi ko maramdaman na nag-iisa lamang ako at walang karamay," bulong ko sa kawalan at
saka marahang pininusan ang mga luhang kumawala sa aking mga mata.
"Sa bahay ko sa QC kami maninirahan.ll
Napahinto ako sa pagsubo ng pagkain sa hawak kong kubyertos sa aking narinig. Narito kami
ngayon sa hapag kainan at sabay-sabay naghahapunan sa isang lamesang pahaba na may
dalawampung upuan. Magkatabi ngunit malayo ang distansya ko kay Senyorito Simon katapat
niya sa upuan sa kabilang side si Selene at si Lola Loreta naman bilang ulo ng pamilya ay
nakaupo sa sa pinakagita ng lamesa.
"Paano ang pag-aaral ng asawa mo? Ipapa transfer mo?" tanong agad ni Senyora na tawagin
ko na rin daw na Lola sapagkat apo niya na ako at legal na asawa na ako ng kanyang apo.
"Bakit kailangan niya pang mag-aral? Kaya ko siyang pakainin ng higit tatlong beses sa isang
araw Lola." May pagkasarkasmong sagot ng aking asawa sa kanyang Lola.
Asawa? Aking asawa.
Parang ang gaan sa pakiramdam na ang isang gwapong binatang mayaman ay akin ng asawa.
Pinilig ko ang aking ulo para sa kahiya-hiyang iniisip.
"Pero sayang naman at gustong-gustong makatapos nitong asawa mo hindi bat Dean'lister ka
iha?" baling na tanong sa aking ni Lola Loreta. "Lola, hindi niya na kailagan pang mag-aral.
Gusto na sa loob lamang siya ng bahay at magbantay maghapon. Ganun naman dapat ang
babaeng asawa hindi po ba?" may diin sa pagkakasabi ni Senyorito Simon.
May punto naman siya pero, titigil ako sa pag aaral?
Ganung buong buhay ko iyon ang naging pangarap ko?
Ang makatapos para makahanap ng disenteng trabaho na may mataas na sweldo para kahit
paano ay mapagpahinga ko na si Nanay sa pagtratrabaho at kahit paano ay maiahon ko siya
sa kahirapan.
"Okay, total mag-asawa na kayo at ikaw ang padre de pamilya, na sayo na ang lahat ng
desisyon," wika ng Senyora habang hinihiwa ang karne ng baka sa plato nya.
Maya-maya ay bumalingsa akin ang Senyora at nagwika.
"Karen, alam kong gustong-gusto mong makatapos pero ang isang asawang babae ay dapat
nagpapasakop sa kanyang asawang lalaki at isa pa tama naman arng apo ko. Kayang-kaya ka
niyang buhayin at ibigay ang lahat ng naisin mo." Nakangiting saad ng senyora at tumingin sa
akin.
Nais ko sanang tumutol sapagkat ayokong ihinto ang pangarap ko dahil lang sa nag-asawa na
ako.
Hindi ko na isinatinig pa.
"Huwag kang mag alala iha, ipapalipat ko sa ospital sa lungsod ang Nanay Karina mo. Mas
magagamot sya doon ng husto dahil sa mas advance ang mga gamit ng ospital.'l Dagdag ng
Senyora
Tama.
Kailangan ni Nanay na gumaling.
Mas makakabuti sa kanya ang advance na teknolohiya ng ospital sa lungsod.
Sana nga ay matulungan talaga ang Nanay ng sa ganun ay gumising na siya.
"Wow! Jackpot ka talaga girl!
Nakapag-asawa ka ng isang binatang bilyonaryo.
Libre pa sa gamutan ang Nanay mo." Bulalas ni
Selene habang nakatingin sa gawi ko at mas lalo tuloy hindi matuloy ang pagkain ko sa
kanyang sinabi.

Tawag ni Senyora sa tinig na nagbabanta sa nais tumbukin ng sinasabi ng kanyang babaeng

apo.
"Why Lola? May mali po ba sa sinabi ko? ll painosenteng tanong naman ng Senyorira na
patuloy langsa pagkain na tila balewala lang ang mga pagtitig ng Senyora.
"Si Karen ay asawa na ng kuya mo. Kaya ano
man ang kaya nating ibigay para sa kanya ay ibibigay naten dahil karapatan nya na yun bilang
may bahay na ng kuya Simon mo. Kaya dapat igalang mo sya bilang hipag mo. Maliwanag ba
Selene?" striktong paliwanag ng Senyora. Umirap pa sa hangin si Selene bago pa sumagot.
"Okay fine, Lola."
Samantalang si Senyorito Simon ay tahimik lamang na kumakain na tila walang pakielam.
Gusto ko sana siyang kausapin ng masinsinan tungkol sa mga bagay na dapat kung linawin.
Ngunit sa tuwing lalapitan ko siya ay agad siyang lumalayo. Sa tuwing tatawagin ko ang
pangalan niya ay para bang hindi niya ako naririnig.
Parating nakaseryoso ang kanyang mukha, tiim-bagang at kung wawariin ay mananakit sa
orasna may nagkamali na siya ay kantiin o hawakan.

Episode 3
"Lagi kayong mag-iingat sa bahay ninyo iha, alagaan mong mabuti ang sarili mo at ang asawa
mo. Hayaan mo at naniniwala ako na gagaling ang Nanay Karina mo sa ospital na paglilipatan
sa kanya."
Bagamat nakangiti alam kong malungkot si Senyora Loreta sa aming pag-alis. Ngayon na kasi
ang luwas namin ni Nanay papuntang lungsod.
Naroroon kasi ang trabaho ng asawa ko na dapat niya ng asikasuhin aya naman nauna na
siyang lumuwasdahil sa darni ng natambak na trabaho .
Sa pagkaka-alam ko si Senyorito Simon na ang namamahala ng kumpanya na dati ay ang
Senyora pa angtumatayong namamahala. Dahil hindi na rin kaya ng Senyora ang lumuwas-
luwas at ma-stress sa mga problema dulot ng negosyo. Kaya naman sa murang edad ay
sinanay na si Senyorito na pamamahalaan ang kanilang kumpanya kaya ng siya ay makatapos
sa pag-aaral sa ibang bansa at magbalik Pilipinas ay agad ng ipinasa ng Senyora ang buong
kapangyarihan sa nag-iisang apong lalaki para pamahalaan ang kanilang mga negosyo.
Lulan kami ni Nanay ng isang ambulansya deretso sa isang sikat at pribadong ospital sa Makati
na kung saan kasosyo din ang pamilya ng napangasawa ko.
"Nay, ipangako mo na lalaban ka.
Huwag na huwag po kayong susuko at huwag niyo po akong iwanan." Naluluha kong kinuha
ang payat na kaliwang kamay ni Nanay at inilagay ko sa aking pisngi at hinalikan. Doon man
lamang ay maramdaman ni Nanay ang wagas na pagkasabik ng pangungulila at pagmamahal
ko para sa kanya.
Na-ulila rin ngmaaga sa kanyangmga magulang ang aking Nanay Karina. Kaya naman ng magka
-nobyo at sa pag-aakalang nakahanap na ng bagong pamilya kaya maaga niya na rin akong
ipinagbuntis. Ngunit isang araw daw ay nagpaalam sa kanya ang aking ama na maghahanap
ng trabaho sa ibang lugar na siya namang sinang-ayunan ni Nanay sapagkat kailangang-
kailangan na ng pera para makaipon na siyang gagamitin sa araw ng aking pagsilang.
Ngunit hindi sukat-akalin ni Nanay na pagkatapos ng araw na iyon ay wala na siyang magiging
balita sa aking ama. Noong una, umasa raw si nanay na babalikan kami ni Tatay. Pero lahat
daw ay may hangganan kaya tinanggap na ni Nanay na hindi na kailanman ito babalik. Sabi ni
Nanay, siguro raw ay hindi pa handa ang Tatay ko sa mga responsibilidad kaya naman kami
ay iniwan. Walang-wala noon si Nanay at mabuti na lam ang at naawa ang mag-asawang
Senyor at Senyora Sto.Domingo at kinuha siyang hardenera sa mansyon at doon na nga siya
nagtrabaho. Nang maka-ipon si Nanay, tinulungan pa siya nina Senyor Andres at Senyora
Loreta na makabili ng maliit na lote at mapatayuan ng simpleng bahay para sa kung sakaling
maisipan ng umalis ni Nanay sa mansyon ay may matutuluyan na kaming mag-ina. Hanggang
sa mangyari nga ang hindi inaasahang trahedya sa buhay namin ni Nanay.
Batid kong hindi na birong halaga ang nagagastos ng Senyora sa pagpapagamot kay
Nanay. Lalo na ngayong nasa lungsod na kami.
Alam kong masyado na kaming lubog sa utang na 100b sa mahal ng mga gamot at bayad sa
mga doktor, mga nurse at sa mga aparatong nakakabit sa katawan ni Nanay.
Ngunit kailangan kong kapalan ang aking mukha.
Si Nanay lang ang meron ako.
Siya lamang ang nag-iisa kong pamilya.
Ang nag-iisa kong karamay, kakampi at bukod tanging taong nagmamahal sa akin.
Kaya naman kahit sabihin nilangna pinikot ko raw ang Senyorito para sa aking pansariling
pangarap.
Na mukha akong pera.
Na isa raw akong malandi.
Sigel. pagbintangan na nila ako.
Paratangan na nila akong lahat.
Pero alam ko naman sa sarili ko kung ano an g totoo.
Wala na akong pakialam sa sasabihin nila o sa kung ano pa mang maging tingin nila sa
pagkatao ko.
Dahil ang gusto ko lang ay ang gumaling ang Nanay ko..
At pikit mata kong tinatanggap na kailangan ko talaga ng tulong pinansyal na meron ang
Senyora at ng kanyang apo. 00 na!
Mukha na akong pera!
Desperadang-desperada na talaga ako madugtungan lang ang buhay ng nag-iisang taong
mahal na mahal ko.
"Senyorita Karen, narito na po tayo sa bahay ninyo," hayag ni Manong Raul na siyang
nagpabalik sa aking isip sa kasalukuyan buhat sa malayo na nitong narating.
Akrna ko sanang bubuksan ag pintuan sa 100b ng sasakyan ngunit maagap akong naunahang
buksan ni Manong Raul na siyang napag-utusan na ako ay ihatid dito sa bahay buhat sa ospital
kung saan ko na iniwan sa pangangalaga ng mga doctor at nurse si Nanay. Ayoko man siyang
iwanang mag-isa ngunit hindi maaari.
"Salamat PO, Manong." Nakangiti kong pasasalamat sa kanya ng ako ay makalabas sa
sasakyan.
Agad kong iginala ang aking mga mata. Isang malaking kulay asul na gate angnasa aking
harapan at nakapaligid ang nagtataasang pader na nagsisilbing harang upang hindi makita ang
anumang nasa 100b ng bakuran.
"Pasok na kayo sa 100b, Senyorita." Pag-aya ni Manong Raul matapos buksan ang gate
upang ako ay makapasok.
Magiliw akong nagpasalamat sa may edad na driver bago ako tuluyang pumasok sa 100b ng
bakuran.
Naisara ko na ang gate bago ko narinig ang
ugong ng paalis na sasakyan. Bilin kasi ni Manong ay pagpasok ko sa gate ay agad kong isara
at doon lamangsiya aalis.
Napanganga ko sa ganda at lawak ng bakuran.
Nalalatagan ng berdeng bermuda grass ang paligid. May nalalakihang mga paso, mga banga na
mayroong mga naglalakihan mga halaman na nakatanim ngayon ko lamang nakita sa tanan ng
akingbuhay.
Sa gitna ng malawak na kapaligiran ay matatagpuan ang isang modernong mansyon na
nagsusumigaw sa karangyaan.
"Glass house?" bulong kong tanong sa aking sarili. Dahil ang nakikita kong malaking bahay ay
gawa sa purong salamin.
Nangingiti ako sa ganda ng aking mga nakikita habang naglalakad. Pakiramdam ko isa akong
karakter ng isang libro ng pantasya habang naglalakad patungo sa isang palasyo.
Kumatok na ako sa malapad na pintuan na gawa sa makapal at mamahaling kahoy ngunit wala
pa rin nagbubukas.
Naghanap pa ako ng doorbell ngunit wala naman akong makita.
Akrna na sana akong kakatok muli ng
biglang itong bum ukas at iluwa ang seryosong mukha ng isang lalaki.
Si Senyorito Simon.
Batid ko sa sarili ko na matagal ko na rin hinahangaan ang Senyorito na ngayon nga ay akin ng
legal na asawa.
Sino ba naman ang hindi hahanga sa kanya?
Matangos ang ilong at may natural na mapupulang labi na parang bang naka-lipstick.
Matangkad at malalapad ang balikat tulad ng mga napapa nood kong artista na alaga sa gym
ang katawan.
Ang kilay niya ay makakapal at may mga matang maamo na para bang inaantok at
natatakpan pa ng malalantik ng pilikmata.
Magiliw din siya sa mga trabahador sa hacienda gaya ng kanyang mga Lolo't Lola at mga
magulang.
Matalino.
Buo ang 100b na hawakan ang lahat ng negosyo ng kanyang pamilya bagamat 23 years old pa
lang.
"Tatayo ka na lamang ba riyan at tatanga?" kaswal na tanong niya sa akin na hindi man lang
nagbago ng ekspresyon ng mukha.
Seryoso.
"Magandang araw PO, Senyorito." Kimi at nahihiya ko pang pagbati sa kanya.
Turningin siya sa akin na tila may nais sabihin. Kumikibot-kibot ang labi ngunit
nanatilingnakatitig lang.
Yumuko na lamang ako dahil pakiramdam ko ay tumatagos sa aking pagkatao ang uri ng
kanyang mapang-usig na paningin.
"Mabuti naman at kilala mo kung sino ako at kung sino ka." Maya-maya ay sabi niya.
Humakbang pa siya papalapit sa akin at huminto ng ilang dangkal sa aking harapan.
"Lilinawin ko lamang ang mga bagay-bagay sa pagitan nating dalawa. Asawa lang kita sa
papel at kapag nasa paligid ang presensiya ni Lola." Deretso niyang sabi.
"Hinding-hindi kita kikilalaning asawa ngayong araw na ito, maging bukas o magpakailanman,
maliwanag ba?" dugtong niya sa kalmado at malinaw niyang pagpapaliwanag sa kung anong
estado ng aming relasyon.
Nakayuko pa rin ako pero sunod-sunod akong tumango bilang pagsang-ayon sa lahat ng
kanyang mga sinabi.
Ano pa ba nga ba ang aasahan ko sa sitwasyong kinasusuungan ko ngayon?
"Good at isa pa nga pala, total sanay ka naman sa gawain. Ikaw na rin ang gagawa ng lahat
ngdapat gawin dito sa 100b at labas ng bahay. Doon banda ang maid's quarter at doon mo
dalhin ang mga gamit mo dahil doon ang magiging kwarto mo." Sabay turo niya sa gawing
kaliwa ng bahay.
Tumango na lang ako ulit at hindi na nagkomento pa.
"At wala sana akong mababalitaan na kahit anong makakarating na salita kay Lola.
Niintindihan mo ba? Hindi naman siguro ganun ka-kapal ang mukha mo para magsumbong pa
sa laki ng pabor na binigay sayo ng Lola ko at isa na doon ang pagpapagamot sa Nanay mo
para pasamain pa ang 100b niya sa mga bagay-bagay na nararapat lang naman igawad sa
mga katulad mo. Hindi ba?" tango pa rin ang isinagot ko kahit ang totoo ay nais ko ng
lumubog sa kinatatayuan ko sa mga pang-iinsultong naririnig ko mula sa bibig ng aking asawa.
"Umpisahan mo na ang pagluluto dahil nagugutom na ako. Isinunod mo agad ang paglilinis ng
buong bahay dahil ilang buwan na ang nakalipas ng huling malinis ito.ll
Sunod-sunod niyang utos sa akin at saka na siya muling umakyat sa hagdan papunta sa
pangalawang palapag ng bahay.
Mabilis na tumulo ang luha ko pagkaalis ni Senyorito sa harapan ko at mabilis ko rin itong
pinahid.
Hindi ito ang oras ng drama para umiyak ako.
Masakit pala talagang nasasampal ng katotohanan.
Katotohanan na ang pagiging asawa ko sa isangtulad ni Senyorito Simon ay hanggang papel
lang.

Episode 4
Mabilis akong burnangon sa sa malambot na sofa ng marinig ko ang tunog ng sasakyan ni
Senyorito Simon. Dali-dali akong naglakad ng patakbo upang pagbuksan siya ng pinto. Halos
magdadalawang buwan na kaming magkasama sa iisang bubong ngunit madalang pa sa patak
ng ulan kung umuwi siya ng maaga clito sa bahay. Madalas ay hatinggabi na o kaya naman ay
madaling araw na kung siya ay dumating. Kaya naman madalas akong puyat sa kahihintay sa
pagdating nya at madalas kung minsan talaga ay dito na ako sa sofa natutulog kapag hindi ko
na kayang labanan ang aking antok.
Katulad ngayon, halos mag aalas-dose na ng hatinggabi ngunit kararating niya lamang. Ako
naman bilang nangakong aalagaan ang aking "asawa 'J ay matiyagang naghihintay.
Hindi niya ako kinikibo kahit pa anong gawin kong pakikipag-usap sa kanya.
Sa katunayan, all around kasambahay ang naging papel ko dito sa 100b ng bahay. Mabuti na
lamang at tinuruan ako ni Nanay kung paano mamuhay ang isang babae at kahit paano naman
ay marunong naman akong magluto ng ilang klase ng ulam. Isa rin kasi sa mga hinahangaan ko
sa ugali ni Senyorito Simon ay hindi siya masyadong mahilig kumain sa mga mamahaling
restaurant sa labas. Mas sanay kasi siya sa lutong bahay dahil doon Sila sinanay ni Senyora
Loreta sa probinsya namin.
Mabilis kong binuksan ang Pinto at agad ko ngang nakita na bumaba na siya sa kanyang
mamahaling kotse. Pasuray-suray siyang lumakad na tila nahihirapang ihakbang ang mga paa.
Awtomatiko akong napatakbo sa kanyang kinaroroonan upang siya ay alalayan dahil sa
palagay ko ay anumang oras ay babagsak siya.
"Ano ba! ll asik niya sa akin at pabalang na iwinasiwas ang aking kamay na nakahawak sa
kanyang braso.
"Sinabi ko ba na alalayan mo ako?!" mabalasik niyang tanong at nagniningas pa sa galit ang
kanyang mga mata ng matalim na matalim na nakatingin sa akin.
"Gu-gusto ko lang naman na tulungan kang maglakad." Pautal kong sagot.
At hindi ko inaasahan ang sumunod niyang ginawa.
Sinakop ng malaking kanang kamay niya ang aking leeg at ipininid ako sa Pinto. Mahigpit niya
akong sinasakal at talagang hindi na ako makahinga. Konting-konti na lang ay malalagutan na
ko ng hininga. Hinahampas ko ang kanyang mga kamay para ako ay pakawalan ngunit kita ko
sa kanyang nag-aapoy na mga mata ang galit at hindi ko maaninag man lang kahit ang anino
ng awa.
"Lumpo ba ako para tulungan mo?! At sino ba ang nagbigay ng pahintulot sayo na hawakan
mo ako?!" galit na galit niyangtanong. Pilit ko pa rin namang inaalis ang kanyang kamay sa
aking leeg.
"Para malaman mo! Nandidiri ako sayo! Ayoko na hawakan mo kahit angdulo ng daliri ko!
Dahil sayong babae ka nawala sa akin si Daphne. Dahil sayo iniwan niya ako!! Naririnig mo!
Dahil sa kalandian mol Dahil sa kadesperedahan mong pikutin ako ng may panggastos sa
pagpapagamot ng Nanay mo! At anong akala mo ha?! Pag-aaralin din kita?! Ha?!" sigaw
niya sa pagmumukha ko habang mahigpit pa rin akong sakal.
Pakiramdam ko mawawalan na ako ng malay sa paraan ng pagsakal nya sa akin ngunit ganun
na lamang ang pasasalamat ko ng binitawan niya na ang leeg ko. Sunod-sunod ang ang naging
pag-ubo ko habang hinahabol ang sariling hininga. llang saglit pa bago ako
nakapadama ng ginhawa.
"Akala mo siguro dahil nauto mo ang Lola ko ay ganun mo na lang din akong mauuto?
Pasalamat ka dahil mas mahal ko ang Lola ko kaysa sa sinuman sa mundo kaya niya ako na
papayag na pakasalan ka! ll at dinuro-duro niya pa ako sa mukha garnit ang kanyang hintuturo
sa kaliwang kamay. Napapapikit na lamang ako sa panduduro niya na para bang isa akong
kriminal na inakusahan ng krimen na hindi ko naman ginawa at wala akong alam sa ibinibintang
niya.
"Sa susunod na humaharahara ka pa sa daraanan ko ay baka mapatay na talaga kitang babae
ka. Huwag kang masyadong naglalapit sa akin. Dahil kahit lasing ako ay hindi ko
makakalimutan kung sino ka at anong klaseng babae ka!" sigaw niya ulit habang sinabunutan
naman ang aking buhok.
"Alam mo ba kung gaano ako galit na galit sayo dahil nawala ang babaeng mahal ko?! Ang
babaeng gusto kong makasama at maging asawa!
Sinira mong lahat! Sinira mo ang kinabukasan ko! Ang kinabukasan namin ni Daphne!" asik
niyang muli habang mahigpit pa rin ang hawak sa buhok. Sa wari ko ay tila maghihiwalay na
angsa anit ang aking buhok.
Itinaas niya ang mukha ko at inilapit sa
harap ng kanyang mukha. Langhap na langhap ko ang matapang na amoy ng alak sa kanyang
mainit na hininga.
"Hindi ko matanggap na sa isang mababang uri ng babae lamang ako nagpakasal. Sa
mababang uri ng babae na handang gawin ang lahat para sa pera!" saka niya ako malakas na
pahagis na binitawan ang aking buhok na siyang nagingdahilan din para mawalan ako ng
panimbang at bumagsak ang aking buong katawan. Tumama pa ang balakang ko sa isa sa
tatlong baitang na gawa sa marmol paakyat sa pintuan ng bahay sa lakas ng pwersa ng
kanyang pagtulak.
Turningin pa siya sa akin na hindi ko kababakasan talaga ng anumang awa sa mukha. Wari pa
ngang nasisiyahan siya sa pag ngiwi ng aking mukha dahil sa sakit na nararamdaman. Bago pa
siya nag martsa papasok na bahay ay dinuro niya pa kong muli at minura ng ilang ulit. Maya-
maya nga ay narinig siguro sa buong kabahayan ang malakas niyang pabalibag na pagsara sa
Pinto.
Naiyak ako hindi lamang sa sakit ng katawan na inabot ko. Kundi maging sa masasakit na
salita na narinig 1<0.
Bakit ba wala akong maalala ng gabing lyon?
Bakit hindi ko maalala ng maipagtanggol ko naman ang sarili ko?
Naghalo na ang luha, pawis at sipon ko.
ldagdag pa ang masakit sa aking katawan na hindi ko alam kung ano ang uunahin haplusin
upang maibawasan ang kirot.
"Kaya mo 'yan, Karen. Kayanin mo lahat para sa Nanay mo. Kailangan niyang gumaling para
magkasama na kayong muli. Kaya magtiis ka dahil kailangan mo ng pera ng mga Sto.
Domingo para may pang gamot ang nanay ko." Pilit akong ngumingiti at inaalo ang sarili.
Pinipilit ko rin na makatayo mula sa pagkakatumba sa malamig na sahig bagamat ramdam na
ramdam ko na para akong nabalian ng buto. Bugbog na bugbog ang katawan ko at
pakiramdam ko ang kapal ng anit ko dahil sa pag sabunot na ginawa ni Senyorito.
"Para sayo Nay, magtitiis ako.ll Determinado kong wika sa aking sarili habang halos gumapang
papasok sa loob ng bahay. Kahit anong pagtatangka kong turnayo ay lalo lamang
nadadagdagan ang sakit ng katawan 1<0. Pinilit ko na lamang umusad kahit hirap akong
gumalaw. Gumapang ako paunti-unti hanggang makarating sa tarangkahan ng pintuan ng
bahay. Muling tumulo ang luha ko ng dahan-dahan akong turnayo habang nangungunyapit sa
mga pwedeng hawakan ng aking mga daliri upang makatayo lamang at buksan ang pinto ng
bahay.

Episode 5
"lha? bakit parang pumapayat ka at bakit ang putla ng kulay ng balat mo? May dinaramdam
ka ba? May sakit ka ba?" sunod-sunod na tanong ni Senyora Loreta na bumadha ang pag-
aalala sa mukha habang sinisipat-sipat pa ang aking kabuuan. Wari bang may hindi tama sa
aking katawan at kanyang hinahanap.
Nagulat na lang ako ng tawagan ako kahapon ni Senyorito Simon mula sa kanyang opisina at
nagmamadali akong inutusan na ilipat ang lahat ng mga gamit ko sa kanyang kwarto dahil
paparating ang Senyora para raw dalawin kaming dalawa dito sa kanyang bahay. Dali-dali
naman akong sumunod at madaliang inayos ang lahat ng mga garnit ko patungo sa katapat na
silid kung saan natutulog si Senyorito Simon. Mabuti na lamang at kaunti lang ang mga gamit
at damit ko kaya mabilis kong naisalansan at naiayos sa kuwarto ni Senyorito Simon.
"Po? Hindi ko po napapansin." Nagtataka ko namang naging sagot habang kinakapa ko pa ang
aking pisngi. Ewan ko ba? Nito kasing mga
nakaraang araw ay parang wala akong ganang kumain. Tuwing tatangkain kong kumain ng
kahit ano ay isinusuka ko at ayaw tanggapin ng sikmura ko. Kaya heto na ang naging resulta,
lalo na akong naging payat.
"Inaabuso mo ba ang katawan mo iha? Baka sa trabaho mo dito sa loob ng bahay ninyo ay
nakakalimutan mo nang kumain at alagaan ang sarili mo? Karen, humpak na humpak ang
pisngi mo. Ang kulay mo hindi normal. Para ka ng puting papel sa pagka-putla. Pagsasabihan
ko ang asawa mo na kumuha na ng makakasama ninyo dito sa bahay ng hindi ikaw ang
gumagawa ng lahat. Bakit ba kasi wala kayong kasambahay?"
Ngumiti na lamang ako sa mga sinasabi ng Senyora.
"Lola, ako po ang may gusto na huwag ng kumuha pa ng kasama dito sa bahay dahil po kaya
ko naman ang mga gawaing bahay." Pagtatakip ko sa desisyon ng asawa ko.
"Pero ang Iaki kasi nitong bahay para sarilinin mo ang mga trabaho. Nakita mo na ba angsarili
mo salamin? Mukha kang pagod na pagod at ibinababad sa sukang sasa sa sobrang putla.
Halina ka nga at magpunta tayo sa ospital ng mapa check-up kita." Pag-aya sa akin ng
Senyora Loreta at hinamig pa ang aking kanang
kamay.
"Hindi na po kailangan Lola, pahinga lang po siguro ang kailangan ko. Minsan po kasi hindi ko
mapigilan angsarili ko na gumawa ng gurnawa dahil hindi po ako sanay na nakaupo o nakahiga
lang maghapon sa bahay.ll Pagtutol at paliwanag ko sa nais gawin ni Senyora. Dahil ayoko na
siyang mag alala pa sa akin.
"l insist iha, para mabigyan ka na rin ng mga multivitamins. Iba kasi ang pagkahulog ng
katawan mo. Halos dalawang buwan pa lang kayo dito ay ganyan na ka payat ang katawan
mo at ka putla ang kulay ng balat mo."
Ekseheradong komento ng mabait na matanda. Para matapos na rin ang usap ay pumayag na
rin ako sa nais ng Senyora. Upang mapanatag na rin ang kanyang kalooban tungkol sa aking
kalagayan ay sumangayon na ako. Para na rin madalaw ko si Nanay sa ospital. Dahil nga sa
laging masama ang aking pakiramdam ay hindi ko nadalaw si Nanay nitong mga nakaraang
araw. Samantalang halos tumira na ako sa ospital noong mga nakaraang linggo dahil sa araw-
araw akong dumadalaw sa kanya.
"Dra. Clemente, how ls my grandson's wife?
May sakit ba sya?" agad naging tanong ng
Senyora ng inabot ng isang babaeng nurse sa
babae rin na Doktor ang papel na naglalaman ng mga resulta ng Laboratory test na ginawa sa
akin kanina. Kinuhanan ako ng dugo at ihi na kailangan daw talaga para malaman kung
mayroon ba akongsakit. Binasa naman ng doktora ang nilalaman ng resulta ng tahimik ngunit
dahil sanay na siya sa kanyang gawain ay saglit niya lamang itong pinasadahan ngtingin. 'Yung
tipong sinulyapan niya lamang pero alam niya na ang ibig sabihin.
"Senyora Sto.Domingo, walang sakit ang ang asawa ng iyong mahal na apo.ll Nakangiting
sagot ng may edad na rin na Doktora na kagalang-galang sa kanyang puting-puting kasuotan.
Nakasukbit pa sa kanyang leeg ang stethoscope na kanyang ginamit kanina sa akin. Mayroon
siyang suot na salamin sa mata, kulot ang kanyang buhok na umabot lamang sa ilalim ng
kanyang tainga.
Nakahinga ako ng maluwag sa aking narinig. Buong akala ko ay mayroon na rin akong sakit.
Ang totoo ay kinakabahan din kasi ako sa pwedeng maging resulta base na rin sa mga
kakaibang nararamdaman ko na ngayon ko lang naranasan.
"Congratulations! She's pregnant!"
masayang lahad ni Dra.Clemente na nakipag shake hands pa kay Senyora Loreta.
Pumapalakpak pa sa tuwa ang Senyora at mahigpit akong niyakap at mariin din akong
hinalikan sa noo.
"Congratulations! Karen! Magiging Mommy ka na.ll Masayang pagbati sa akin ng Senyora na
tinanggal pa ang salamin sa mata at pinahiran ang luha.
"Lola, bakit po kayo urniiyak? ll nag-aalala kongtanong.
Ngumiti ng matamis ang Senyora at muli akong niyakap.
"Umiiyak ako sa tuwa, Karen. Hindi mo alam kung gaano ako kasaya ngayong alam ko na
magkakaroon na ako ng apo sa tuhod,'l lahad ni Senyora habang nakayakap pa rin sa akin.
Pregnant.
Buntis ako.
Hindi ko alam kung ano ang nararamdaman ko.
Parang ayaw mag sink sa utak ko kahit alam ko naman ang kahulugan ng mga salitang
narinig ko mismo sa bibig ni Dra.Clemente.
Ganito ba ang pakiramdam ng first time na malaman ang pagbubuntis?
Shock.
Hindi makakilos?
Walang mahanap na salita?
Pero isa lamang ang ibig sabihin. May isang buhay na nilalangsa 100b ng aking sinapupunan.
May isisilang akong sanggol ilang buwan mula ngayon.
Sanggol?
Sanggol na manggagaling sa akin?
Sa akin.
Tila napuno ng magkahalong saya at pananabik ang puso ko. Waring maiiyak ako na hindi ko
maintindihan kung bakit.
Wala sa 100b na nahaplos ko ang aking impis na tiyan saka nakangiting tila nangangarap sa
kawalan.
Magiging Nanay na rin ako?
Magigingisang lna?
Hindi naman mapunit ang malapad na ngiti sa labi ng Senyora na masayang nakikipag-
kwentuhan kay Dra. Clemente na panay paalala sa mga vitamins na iinumin ko, sa pagkain na
dapat ay kainin ko at magingsa mga bagay na dapat iwasan ko.
Naisip ko tuloy kung ano ang magiging
reaksyon ni Senyorito Simon na magiging Tatay na siya.
Akalain ko ba.
lyong hindi ko maalala na pangyayari ay nagbunga pala.

Episode 6
"iha, iabot mo na sa asawa mo ang regalo mo." Nakangiting utos sa akin ni Senyora Loreta na
mas excited pa sa akin na ibalita sa "asawa ko" ang resulta ng Ultrasound ko. Kung saan
nakita at kumpirmadong buntis nga ako. Eight weeks na raw akong buntis ayon sa resulta.
Dalawang buwan na pala akong nagdadalang tao. May isang buhay na sa aking sinapupunan.
Sumasabay na sa aking bawat paghinga. Ang bawat pintig ng puso ko ay siya rin namang
pintig ng puso niya.
Ngayon pa lang ay nasasabik na ako sa kanyang pagdating. Nais ko na siyang makita. Nais ko
na siyang ipaghele kagaya ng ginagawa sa akin ni Nanay noong bata pa ako. Ngunit hindi ko
rin maiwasang makaramdam ng takot. Natatakot ako na baka hindi pa ako handang maging
isang Ina. Lalo na ngayon at wala sa tabi ko si Nanay na magiging Lola na ng una kong anak.
Marami pa akong hindi alam sa buhay kaya kailangan ko ang paggabay sana ni Nanay. Sana
nga lang ay gumising na siya.
Napatingin ako kay Senyorito Simon na
naghihintay sa ibibigay kong kong sobre sa kanya. Dahil napunta sa kungsaan ang isipan ko ay
hindi ko napansin na mahigpit na pala ang pagkakahawak ko sa papel na aking hawak.
Atubili man akong iabot ang sobreng kulay puti na naglalaman ng resulta ng ultrasounds ng
baby ko ay napilitan na akong jabot dahil ayoko naman na sirain ang kasiyahang nadarama ni
Senyora. Nakatitig naman sa akin si Senyorito Simon at waring inuusig ako sa paraan ng
kanyang pagtingin.
Inabot naman niya ang sobre sa aking kamay at pahitamad na binuksan sa harapan namin ng
kanyang Lola. Para bang hindi naman siya interesado at napilitan lang sumunod sa utos ng
kanyang mahal na Lola.
Hindi ako humihinga sa sobrang kasabikan na rin sa kung ano ang kanyang magiging reaksyon.
"Ano ito? Ultrasound?" naka arko pa ang kilay niya ng magtanong.
"Yes! Congratulation! APO! Magiging Daddy ka na!" masayang bati ng Senyora sabay yakap
ng mahigpit sa Senyorito na hindi mababanaag ang kasiyahan o anumang reaksyon ng
pagkagulat sa gwapong mukha.
"Magiging Daddy ka na kaya dapat alagaan
mong mabuti itong asawa mo. Kaya naman pala nangangayayat at namumutla ay dahil naglilihi
na." Bilin ng Senyora na hindi maalis ang abot tengangngiti.
"Oh, bakit para namang hindi ka makapagsalita riyan? ll untag ng Senyora kay Senyorito na
nakatingin at pinagmamasdan ng mabuti ang resulta ng ultrasounds.
Para nga naman siyang namatanda. Tila natulala at lampasan na ang pagtitigsa papel na
binabasa.
Tumikhim siya bago nagsalita.
"Well, Lola, nagulat lang siguro ako. Na shock. Hindi lang siguro ako makapaniwala na
magiging Daddy na pala ako,ll saad niya at saka malapad na ngumiti .
Napabuntong-hininga ako ng palihim. Akala ko pa naman ay hindi siya matutuwa na magkaka-
anak na kaming dalawa.
"Hindi ninyo alam kung gaano ninyo ako napasayang mag-asawa sa regalong binigay niyo sa
akin. Pwede na siguro akong mamahinga sapagkat nakakasiguro na akong may apo na ako sa
tuhod at may bagong salinlahi na naman ang ating pamilya." Lahad ng Senyora na malapad pa
rin ang mga ngiti.
"Lola, ano po bang sinasabi mo? Anong mamahinga? Huwag naman kayong magsita ng
ganyan dahil matagal pa tayong magkakasama.ll saway naman ng aking asawa sa nais
ipahiwatig ng kanyang Lola.
Turningin sa nakabukas na bintana si
Senyora na tila may pinagmamasdan sa malawak at kulay asul na kalangitan.
"Matanda na ako mga apo. Sapat na sa akin ang makita ko kayong dalawa ni Selene na
nakapagtapos na ng pag-aaral at may kanya-kanya ng propesyon. Gusto ko pa sana na
hintayin ang na magkaroon rin ng asawa at mga anak si Selene pero sa edad kong ito ay
mukhang hindi ko na mahihintay pa."
"La, matagal pa ho kayong mabubuhay.
Bibigyan pa namin kayo ng maraming apo ni Selene. Ilang buwan mula ngayon ay isisilang na
ang unang apo ninyo sa tuhod," sabi naman ni
Senyorito Simon na hinawakan pa sa kamay ang
Senyora.
Mapusyaw na ngumiti ang mabait na matandang babae at saka tumingin sa aming mag-asawa.
"Basta pangako mo sa akin apo na hindi mo pababayaan ang asawa mo at ang mga magiging
anak ninyo. Lagi mo silang maging prayoridad sa
lahat ng bagay na gagawin mo buhay kagaya nang ginawa ng Lolo mo sa amin ng Papa mo at
ang ginawa rin ng Papa mo sa Mommy mo at sa inyong dalawa ni Selene.ll
"Lola, para namang pupunta na kayo sa malayong lugar kung makapag bilin po kayo," wika ko
naman.
Nagbuntong-hininga muna ang matandang babae. Bagamat matanda at kulubot na ang balat
ay bakas pa rin ang kagandahan ng mukha na kahit pa nalipasan na ng panahon.
"Hindi natin masasabi kung ano ang meron sa bukas. At saka ano pa ba ang nais ko sa buhay?
Halos naman ay mayroon naman ako. Bahay, mga mamahaling alahas, mga sasakyan, mga
ekta-ektaryang lupain na mayroong mga iba't-ibang pananim, may matatag na negosyo at
higit sa lahat ay mayroon akong mapagmahal na mga apo. Kaya ako pa ba ang pwedeng
naisin ko sa buhay? Ayoko naman na mabuhay na nakahiga na lamang at pinapakain sa higaan.
Pinapalitan ng diaper dahil dumumi at umihi na sa kobre kama o kaya ay parang baby na
hinuhugasan ang aking puwet.ll Mahabang pahayag ni Senyora Loreta na sinundan niya ng
mahinang pagtawa kaya naman napangiti na lang din kami ni Senyorito Simon.
Marahil ay nagiging totoo lamang sa sarili ang matandang babae. Wala naman talagang
makapagsasabi kung ano ang mayroon sa bukas. Tulad na lamang ng aksidenteng nangyari
kay Nanay. Ang pagpapakasal ko ng wala sa oras kay Senyorito Simon at itong pagbubuntis
ko. Lahat naman talaga tayo ay pupunta sa kamatayan.
Ngunit ang hiling ko lang, sana naman ay magtagal pa ang buhay ng Senyora Loreta. Siya lang
kasi ang nakikita kong aking kakampi lalo na at wala pa ring malay si Nanay sa ospital. Gusto
ko pang matagal na makasama si Senyora Loreta. Pakiramdam ko kasi kapag nariyan siya sa
paligid ay gumagaan ang pakiramdam ko dahil mabuti ang pakitungo niya sa akin. Gusto ko pa
siyang mas lalong kilalanin sa mga susunod pang araw na magkakasama.

Episode 7
Pumasok na ako sa 100b ng banyo para maglinis ng aking pagod na katawan.
Pakiramdam ko ngalay na ngalay ang mga binti at paa ko sa gayong kung tutuusin ay halos
nakaupo lang naman ako maghapon at kumakain. Galing kami sa paboritong restaurant ng
Senyora Loreta. Band ang ala-singko ng hapon ay bigla na lang siyang nagyayang lumabas
ang mabait na matandang babae dahil gusto niya raw kumain sa labas bilang selebrasyon na
malapit na siyang magkaroon ng apo sa tuhod.
Ganito pala ang pakiramdam na may taong lubos na nagmamahal sa isang anak na hindi ko pa
sinisilang maliban sa akin.
"Excuse me, l'll take this call."
"You may go, iho."
Matapos tanguan ang kanyang 1.01a ay tumayo na si Senyorito Simon sa lamesa kung saan
kami sabay-sabay na kumakain.
"Kumain ka ng kumain, Karen. Puro masustansyang pagkain ang mga inorder ko para sayo at
para sa apo ko."
Nilagyan pa ni Senyora ng pagkain ang aking
plato. Halos mapuno na nga ng iba't-ibang putahe ang plato ko. Hindi ko alam kung karne ba
ng baboy o karne ng manok o karne ng baka ang nginunguya ko. Hindi naman ako pamilyar sa
mga pagkaing nakahain sa lamesa namin. Ngunit panigurado ng mga mamahalin base na rin sa
艂 asa at sa magagarang presentasyon.
"Karen iha, wala ka bang pinaglilihian o 'yung bagay na gustong-gusto mong kainin o makita o
鈥
maamoy? � sunod-sunod na tanong ng Senyora habang naglalagay na rin ng pagkain sa
kanyang plato.
Saglit akong nag isip.
Wala naman akong maalaala na mga ganung bagay. Maliban na langsa nagsusuka ako kapag
naamoy ko 'yung sabon na ginagamit sa kwarto ko. Kaya nga simula noon ay hindi ko na
ginamit. Shampoo na langdin ang ginagawa kong panglinis sa aking katawan. Napangiwi tuloy
ako ng maalaala ang ka wirduhan ko. Baka kapag na 艂 aman ng ibang tao na shampoo rin
ang ginagamit kong pan sabon sa katawan ay pagtawanan nila at ako sabihin na napaka
ignorante.
Ngunit may kinalaman ba dito ang aking pagbubuntis?
Ito ba 'yung tinatawag nilang paglilihi?
Ang weird naman pala talaga.
"Karen, ngayong nagdadalang-tao ka na. Huwag ka sanang mag pagkagutom. Dalawa na
kayong nangangailangan ng sustansya ng pagkain. Tandaan mo, huwag na huwag kang
magpapa stress sa kakaisip dahil mararamdaman din ng anak mo kung ano ang nararamdaman
mo." Paalala ni Senyora Loreta.
"Opo, Lola, tatandaan ko po ang lahat ng mga bilin ninyo," sagot ko naman habang dahan-
dahang ngumunguya at nalalasahan ang pagkain.
"Akala mo siguro hindi ko napapansin ang malamig na pakikitungo ninyong dalawa isat-isa ni
Simon. Matanda na ako para hindi mapansin ang mga baga-bagay sa paligid 1<0. Papunta pa
lang kayo ay pauwi na ako," turan ng Senyora habang nakatingin lamang sa hinihiwa niyang
karne.
"Ano PO, Lola?" tanong ko na wari bang nagkamali lamang ako ng narinig.
"Karen, hindi ka mahirap mahalin.
Naniniwala ako na matutunan din ni Simon na mahalin ka. Lalo at magkakaroon na kayong
dalawa ng anak. Kaya iha, huwag mo sanang susukuan ang apo ko. Alam kong magiging
mabuti kang asawa at nanay ng mga magiging
anak ninyo." Ginagap pa ng Senyora ang aking kamay para pisilin na waring pinapahatid sa
akin na mapanatag ako sa anuman ang aking pag-aalinlangan.
"At isa pa iha, huwag mong hahayaang ma-api ka. Hindi na uso ngayon ang pa awa at
pamartir na bida. Ang uso ngayon ay mga palabang bida-kontrabida. Kaya naman matuto
kang ipagtanggol ang sarili mo at ipaglaban ang karapatan mo. Lalo na ngayon na magkaka-
anak ka na. Paano mo ipagtatanggol ang anak mo sa mapanghusgang mundo kung ang
mismong sarili mo ay hinahayaan mong apihin ng ibang tao.ll Payo pa ng Senyora na at tumigil
sandali para urninom ng tubigsa baso.
"Isa ka ng legal na Sto.Domingo. Kaya naman gusto kong matuto kang lumaban. Akala mo ba
hindi nakaratingsa akin ang kung paanong pagsalitaan ka ng kung anu-anong masamang
paratangsa lugar natin. Hindi masama ang lumaban hanggat alam mo sa sarili mong wala kang
ginagawang masama at naniniwala akong mabuti kang tao Karen. Natutuwa ako na sa isang
responsable at napakabait na babae ko iiwanan ang aking apong si Simon." Dagdag pa ng
Senyora na ipinagpatuloy na ang pagkain.
Nangingilid ang luha ko sa aking mga mata.
Nakakataba ng puso ang mga sinabi ng Senyora. Nais ko mang itanggi ang kanyang hinala sa
amin ng apo nya ay itinikom ko na lamang aking mga labi dahil ayoko na siyang mag-isip pa.
Sapat na sa akin ang malaman na naniniwala siya na wala akong ginagawang masama.
Matapos akong mag-bihis ay lumabas na ako ng c.r.
"Ang akala mo siguro ay ganun mo ako kadaling mapapaniwala at mapapaikot?" napahawak
pa ako sa tapat ng aking puso ng nagulat sa boses ni Senyorito na nasa labas na pala ng pinto
ng c.r.
"A-anong sinasabi mo, Senyorito?" Nagtataka kong tanong.
Turnaas pa ang gilid ng kanyang labi habang mataman akong tinitingnan.
"Ang galing mo rin namang umarte. Bilib na talaga ko sa talento at katalinuhan mo."
"Ha? Ano bang mga sinasabi mo?" nahihiwagaan kong tanong ulit. Hindi ko talaga alam kung
ano ang sinasabi niya.
"Akala mo siguro ganun ko na lamang tatanggapin na ako ang tatay niyang anak mo?
Hindi mo ako maloloko. Hindi ako kasing bait ni
Lola Loreta para mauto mo."
Para akong binuhusan ng malamig na malamig na tubig sa kanyang mga tinuran.
"Senyorito, ano po ba ang sinasabi mo? "Shut Up!" sigaw at pag putol niya sa anumang aking
sasabihin.
"Hindi ko nga maalala na nagalaw kita nung gabing magkasama tayo sa kwarto tapos ngayon
gusto mo akong paniwalain na ako ang tatay ng dinadala mo? Ah, alam ko na, siguro
nagpagalaw ka sa kung sinong boyfriend mo o kahit sinong lalaki mo at siguradong mabubuntis
ka para nga naman mapaako mo sa akin. Dahil 'yon talaga ang plano mo, ang pikutin ako at
ipaako sakin ang-"
Pak!
Isang malakas na sampal sa kaliwang pisngi ni Senyorito lumagapak ang kanan kong kamay.
Hindi ko nais manakit ngunit sobra naman ang pananalita at pang iinsulto niya sa sa akin bilang
babae.
Na tahimik siya at marahil ay nabigla.
"Marahil ay wala akong naalala sa kung ano man ang nangyari sa atingdalawa ng gabing iyon.
Pero huwag na huwag mo akong paratangan ng mga kung anu-anong bagay na
kahit kailan ay hindi ko naisip na gawin." Kuyom ang palad ko habang nagsasalita. Pigil na pigil
ko ang galit ko. Nais ko siyang sigawan ngunit nasa kabilang kuwarto lam ang ang Senyora.
Ayokong marinig niya ang anumang sigalot sa pagitan namin ni Senyorito Simon.
"Bakit? nainsulto ka ba? Kunwari ay nagmamalinis pero mukha kang pera at desperada.ll
Kaswal niyangturan na para bang nakakasiguro siyang ganun akong klase ng babae.
Tinitigan niya ako ng nang uuyam niyang mga mata na parangsinasabi na "hindi ako naniniwala
sayo." at saka siya dumukwang at bumulong sa kaliwa kong tenga.
"Hinding-hindi kita matatanggap bilang asawa. Gayundin ang batang sinasabi mong anak 1<0."
Saka niya ako nilampasan at isinara ang pintuan ng banyo.
Hindi ako agad makaalis sa kinatatayuan 1<0. Ramdam ko pa rin ang panginginig ng bawat
himaymay ng kalamnan ko sa mga narinig kong pang-iinsulto sa aking pagkatao.
Nais kong umiyak ngunit parang walang luha ang gustong umalpas sa aking mga mata.
Kaya kong tanggapin lahat ng masasakit na salita pero huwag naman sana nyang idamay ang
anak ko na hindi ko pa pinapanganak pero kanya ng itinatwa.
Wala sa sariling nakayakap ako sa aking manipis na tiyan.
"Anak, tandaan mo mahal na mahal ka ni Mama kahit anong mangyari mahal na mahal kita.
Mahal na mahal ka rin ni Lola Karina mo gayundin si Lola Senyora. Kaya huwag ka ng
malungkot sa mga narinig mo sa Papa mo," bulong ko sa isipan ko habang hinahaplos-haplos
ang manipis ko pa na tiyan.
"Tama si Lola Senyora, kelangan ko talagang lumaban hindi lamang para sa sarili kundi para na
rin sayo anak."

Episode 8
"Sir, pwede mo ba akong ibili ng inihaw na manok? lyong nakapwesto sa gilid ng daan tuwing
hapon mamayang pag-uwi mo galing sa trabaho? Gustong-gusto ko kasing kumain ng inihaw
na manok. Maibibili mo ba ako?" tanong ko kay Senyorito Simon ng makita siyang
naghahanda na para pumasok sa trabaho ngayong um aga.
Ewan ko kung bakit naghabilin pa ako kay Senyorito pero bigla na lamang kasing burnuka ang
bibig ko at kusang nagsalita ng makita siyang patungo na sa malaking pintuan at palabas na ng
bahay para pumasok na sa kanyang opisina. Mula kagabi ay gustong-gusto ko nang kumain ng
manok. Pero ang gusto ko ay inihaw na nanggaling mismo sa mga nag iihaw ng manok na
matatagpuan sa gilid ngdaan. Basta doon ko gustong manggaling ang gusto kong kainin.
Kapag hindi nagmula roon ay hindi na bale. Ayokong kumain ng ibang Il-Ito ng manok. Basta
naramdaman ko na lang na 'yun ang gusto kong kainin. Nangangasim at naglalaway ako kapag
nakikita ko sa imahinasyon ko ang manok na dahan-dahang iniikot sa ibabaw ng nagbabagang
uling upang maihaw ng husto. Tila naaamoy ko rin ang atsarang gawa sa papaya na kadalasan
ay pa give away ng mga nagtitinda dahil lyun daw ang masarap na panghimagas pagkatapos
kumain ng inihaw ng manok. Nanubig ang king bagang at lalo akong nagutom.
Hindi ko alam kung narinig ba ni Senyorito ang inihabilin ko sa kanya. Tulad naman kasi ng
normal na araw ay hindi man niya naman ako pinapansin o kahit nilingon man lang. Pero may
bago pa ba sa bagay na 'yun? Dalawa lang kami dito sa bahay ngunit hindi man lang kami
naguusap. Mayroon na nga kaming kasama sa bahay. Mismong si Senyora Loreta na ang nag-
hire para may tagapaglinis na dito sa bahay at ng sa ganun rin ay maalagaan ko ng husto ang
aking sarili dahil sa pagbubuntis ko. Stay-out ang aming kasambahay, magsisimula ng alas-
otso ng urnaga at uuwi ng ala-singko ng hapon. Kaya naman pagdating sa gabi ay wala na
akong nakakausap. Gusto ko san ang gumamit ng cellphone ngunit maging ang wifi password
ay hindi ko naman lamang alam kung ano. Ayoko namang magtanong kay Senyorito Simon at
baka ma stress lang ako kapag ako ay kanyang sininghalan at pagsabihan ng kung anu-anong
mga masamang salita. At isa pa, iniiwasan ko na awayin niya ko sa harap ng aming bagong
kasambahay. Ayoko rin naman malaman ng ibang tao kung paano niya ko tratuhin bilang
asawa o bilang tao.
Ayoko rin naman magload ng magload dahil baka agad maubos ang pera na hawak ko at
hanapin niya ang ibinibigay niyang allowance para sa mga gastusin dito sa bahay at
paratangan na naman ako ng mukhang pera o kaya ay naman ay mangungupit ng pera na hindi
naman sa akin.
Nagbuntong-hininga na lamang ako.
Paano kaya ang pakiramdam ng naglilihi ka tapos may asawang tagabili ng mga gusto mong
pagkain? lyong tipong gigisingin mo siya sa gitna ng hatinggabi para lamang mag hanap ng
bukas na tindahan dahil nagugutom ka at may nais kang pagkain na gustong-gusto mong
kainin.
Sa tuwing may nais kasi akong pagkain ay ako ang lumalabas para burnili sa palengke. Ayoko
rin naman na mag-utos dahil kaya ko namang gawin at isa pa hindi ako sanay na mag-utos lalo
pa at para ko ng Nanay si Manang Lorna para utusan ko.
Si Manang Lorna ay ang kasambahay namin. Masipag at pulido magtrabaho sa mga gawaing-
bahay. Nakita ko sa galaw niya na sanay na sanay na siyang kumilos kahit pa napakalaki
nitong buong bahay. Idagdag pa ang malawak na
bakuran sa labas. Halata sa kulubot na kamay ni Manang Lorna ang kasipagan niya.
Pati sa pananalita ay magalangsi Manang. Ilang beses kong pinapaalala na 'wag niya na
akongtawaging "Ma'am Karen" at "Karen" na lang. Halos thirty-years na raw siyang
namamasukan bilang kasambahay kaya naman sanay na sanay na siya sa anumang dapat
gawin. Ayon pa sa kanya, gusto na raw siyang patigilin ng mga anak at apo niya sa
pamamasukan ngunit siya lamang ang ayaw tumigil. Hangga't kaya raw ng katawan ni Manang
Lorna ay mamasukan siya kahit pa kaya na siyang buhayin ta pakainin mga anak.
Nakuwento ko na rin ang tungkol sa kalagayan ng Nanay ko kay Manang Lorna. Bigla tuloy
nakong nawalan nang sasabihin ng magkomento siyang napakaswerte ko raw at nakapag-
asawa ako ng mayaman na binata at sinusuportahan ang pagpapagamot sa ospital ni Nanay.
Kung alam lamang ni Manang angtunay kong kalagayan ay baka mas isipin njiyang mas
mapalad siya kaysa sa akin.
liling-iling na lamang ako habang inaalala ang kasalukuyang sitwasyon ng buhay na mayroon
ako.
00 at komportable akong magkuwento ng tungkol sa buhay ko pero maliban sa kung paano
ako naging asawa ng isang Simon Sto.Domingo. Ganun pa rin ang kalagayan ni Nanay.
Walang pagbabago pero hindi ako tumitigil sa pagdarasal na magigising siya isang araw.
Napapangiti ako sa tuwing iniisip na apat na buwan na lang ay ipapanganak ko na ang aking
unang anak.
Napupuno ng galak ang puso ko sa tuwing naririnig ko ang heartbeat nya kapag ako ay
nagpapa-checkup sa aking Obygne.
Ngunit mas masaya siguro kung kasama ko Senyorito. Hindi ko kasi maiwasang mainggit sa
ibang buntis na nagpapacheck-up dahil kasama nila ang kanikanilang mga asawa na panay ang
alalay sa tuwing naglalakad, tatayo o uupo man lang sila.
Samantalang ako pangitingiti lamang habang nakatingin sa kanila.
'Yung tatay kasi ng anak ko halos hangin lang kami para sa kanya. Hindi nga makuha na
kamustahin man lang kahit ang anak man lang niya.
Hindi ko pa alam kung ano ang kasarian ng
baby ko ngunit kahit lalaki siya o babae ang importante ay malusog sya.
Madalas akong tawagan ng Senyora para kamustahin Hindi nya naman ako madalaw muli
pagkat malayo rin ang lungsod sa aming probinsya. Naiintindihan ko naman sapagkat matanda
na siya at marami na rin ang iniindang masakit sa katawan.
Si Senyorito?
Ganun pa rin naman.
Parang wala lang ako dito sa bahay. Kapag mayroon siyang nais sabihin ay dinadaan niya na
lamang sa tawag na hindi pa siya ang gurnagawa kundi nag-uutos pa sa kanyang sekretarya.
Hindi ko alam kung hanggang kailan kami ganito. Ngunit urnaasa pa rin ako na balang-araw ay
matatanggap niya kahit man lang ang magiging anak niya.

Episode 9
Pasimple pa akongsumilip sa bintana ng hawiin ko ang makapal na kurtina na tumatakip rito.
Narito ako sa aking sariling kwarto at matiyagang naghihintay. Mula rito ay tinatanaw ko ang
bagong dating na asawa ko. Excited akong salubungin siya para sa inihaw na manok na
hinabilin ko sa kanya kaninang umaga. Ngunit maliban sa bag na itim na naglalaman ng kanyang
personal laptop ay wala na siyang anuman pa na bitbit. Nawala ang pag-asang inaasam ko.
Laglag ang balikat ko sapagkat urnasa talaga akong bibilhan niya ako.
"Baka naman nakalimutan niya lamangsa 100b ng kotse." At muli akong naghintay kung may
babalikan ba siya sa kotse kanyang kotse. Ngunit sino ba ang niloloko ko kundi ang sarili ko
mismo. Masyado akong umasa na bibilhan niya ako kahit alam ko naman na wala nga siyang
pakialam sa akin at kahit pa sa batang pinagbubuntis ko na siya ang ama.
Maya-maya ay narinig ko na lamang ang pagbubukas at pagsara ng pintuan ng kanyang
kwarto.
"Ano pa bang aasahan ko? nausal ko na wari pang nais kung urniyak. Pinipigilan kong huwag
urnalpas ang mga luha ko. Aarninin ko, medyo sumama talaga ang loob ko pero ako naman
ang may kasalanan. Sana pala ako na ang burnili kaninang maliwanag pa sa daan. Masyado
kasi akong urnasa. Naiyak ako angtuluyan, hindi dahil sa tiniis kong gutom sa pag-asang
bibilhan niya ako ng inihaw na manok kung hindi dahil sa katotohanan na wala naman talagang
siyang pakialam akin at sa batang dinadala ko na anak niya.
Pinahid ko ang mga luhang nagsi- alpas sa aking mga mata. Binuksan ko ang aking cabinet at
naghanap ng puwedeng isuot bilang pananggalang sa lamig ng hangin ng gabi sa labas ng
bahay. Ako na lamang ang lalabas at maghahanap ng inihaw na manok. Dahan-dahan kong
pinihit ang doorknob ng aking kwarto. Walang ingay akong naglakad kagaya ng isang
magnanakaw na takot mahuli. Maingat ko rin na isinara ang gate upang hindi makalikha ng
ingay kahit langitngit man lang. Agad kong isinuot ang balabal sa aking katawan ng
maramdaman ang malamig na dapyo ng hangin sa aking balat. Pinandungan ko rin ang aking
ulo dahil maharnog na. Ayon kasi sa mga naririnig ko dati sa probinsya ay bawal mahamugan
ang isang buntis sa gabi.
Nagtanong na lamang ako sa mga guard ng village kung saan kami nakatira kung mayroon
silang alam sa malapit na bilihan ng inihaw na manok at magalang naman nilang itinuro sa akin
kung saan ang direksyon.
Nagtanong pa nga sila kung bakit ako mismo ang naghahanap gayong buntis ako. Nag
boluntaryo pa ang isa sa kanila na siya na lamang daw ang bibili ngunit magalang kung
tinanggihan sapagkat alam kung nasa trabaho sila.
"Mr. Sto Domingo, ayan na po pala ang asawa ninyo." Narinig kong sabi ng isa sa mga
guwardiya ng malapit na ako sa gate ng village.
Nilingon ko ang kinakausap ng gwardiya. Ganun na lamang ang bumadhang gulat sa mukha ko
ng makilala.
Si Senyorito Simon na madilim na madilim ang mukha na nakatingin sa akin habang nasa tenga
pa ang cellphone na tila may tinatawagan. Anong ginagawa niya rito? Sa pagkakaalam ko ay
tulog na siya kaninang tumalilis ako ng bahay.
Naglakad siya patungo sa kanyang kotse na hindi ko napansing nakaparada pala sa harapan ng
gate ng Village. Binuksan niya ito ang pintuan
katabi ng drivers seat.
"Sakay." Madiin niyang utos sa akin.
Nagmamadali naman akong sumakay na para bang isa akong batang pinapauwi ng Tatay.
Nagpasalamat siya sa mga gwardya bago siya sumakay sa sasakyan at mabilis na siyang nag
maneho pauwi sa bahay.
Tahimik habangtinatahak namin ang daan pauwi ngunit ramdam kong galit siya sa akin.
Nakalapat ang kanyang labi. Nakakunot ang noo at salubong ang makapal na kilay.
"Hindi mo ba alam na napaka delikadong lumabas sa gabi!? Boba ka ba o sadyangtanga!? "
bulyaw niya agad sa akin ng sakto niyang maisara ang pintuan ng bahay ng parehas na kaming
makapasok sa 100b.
Agad naman nangilid ang mga luha ko habang mahigpit ang hawak ko sa plastic na
pinaglalagyan ng inihaw na manok na gusto kung kainin.
"Bu-mi-li lang naman ako ng inihaw na manok. Gustong-gusto ko kasing kumain talaga nito.
Wala ka naman kasingdala kaya ako na ang bumili," utal-utal kong pangangatwiran.
"Ano bang meron sa pagkain na 'yan at sa darni ng pagkain dito sa 100b ng bahay ay iyan pa
talaga ang gusto mo! Baka isipin ng mga taong nakakita sayo diyan sa labas ay ginugutom
kita dito sa pamamahay ko! ll Madiin niyang singhal sa akin.
"Pasensya ka na,Senyorito. Hindi na mauulit." Nakayukong paghingi ko ng paumanhin.
Napahawak ako sa tiyan ko dahil talagang gutom na ako.
"Hindi ko lang alam kung ano ang drama mo at talagang lumabas ka pa ng bahay ng dis-oras
ng gabi para sa isang manok?" Asan ba ang utak mo? Naiwan ba sa probinsya?"
Tumingin ako sa kanya kahit nakikita kong pinipigilan niya ng sigawan ako ulit. Bakit ba ko
lumabas ng gabi? Hindi ko nga naman naisip na delikado dahil sa nagugutom na talaga ako.
"Heto marahil ang pinaglilihian ko. Nagbilin kasi ako sayo pero hindi mo naman ako binilhan 11
sabi ko na may himig pagtatampo.
Taas-baba ang adam's apple niya habang nakikinig sa sinabi 1<0. Alam kong may nais siyang
sabihin ngunit mas pinili na lamang akong iwanan at nagtuloy na siya sa itaas ng bahay. Nag
tuloy naman ako sa kusina at doon kumain.
Ewan ko pero walang ampat sa pagpatak ng luha ko habang panay ang subo ko ng manok.
Naiiyak pa ako sa tuwa dahil sa wakas ay nakabkain na ako ng inihaw na manok o maarin rin
na naiiyak ako dahil ni wala naman pakialam sa akin ang asawa ko?
"Busog ka na ba anak? Hayaan mo laging kakain ng marami si Mama para maging malusog
ka." Haplos-haplos ko pa ang tiyan ko habang kinakausap ko ang batang malapit ko ng
ipanganak.
"Hayaan mo, sa tuwing may gusto kang kainin. Si Mama na lamang ang bibili.
Hinding-hindi na ko magbibilin sa Papa mo kasi lagi namang busy."
"Hindi anak, mahal ka ng Papa mo. Abala kasi siyang tao kaya malamang na nakalimutan niya
'yung pinabibili ko kanina."
Para akong tanga.
Niloloko ko na nga ang sarili ko dinadamay ko pa ang anak ko.

Episode 10
"Nay, kamusta na po kayo dito? Pasensya na po kayo kung hindi na ako araw-araw
nakakadalaw para kamustahin ang kalagayan ninyo. Huwag po sana kayong magtampo at
magdaramdam. Doble po kasing pag-iingat ang ginagawa ko para po walang mangyaring
masama sa akin. Umuulan po kasi nitong mga nakaraang linggo. Mahamog po sa labas at
madulas ang mga kalsada. Ayoko naman pong magkasakit o kaya ay baka magkamali ako ng
hakbang at bigla na lang po akong madulas kung saan. Alam niyo naman, baka madamay
itong apo niyo sa tiyan ko kapag nagkaroon ako ng sipon, lagnat o baka mas malalang
mangyari pa roon.ll Habang nagsasalita ay hinahaplos-haplos ko pa ang mahaba-habang kulay
itim na itim buhok ni Nanay. Ganun pa rin ang kanyang kondisyon. Wala pa rin pagbabago sa
kabila ng modernong kagamitan na nakakabit sa kanyang katawan. Sa kabila ng mga
magagaling at mga dalubhasang mga espesyalista na doktor. Ngunit naniniwala ako na habang
buhay ay may pag-asa. Kung kaya naman patuloy lamang ako sa panalangin sa langit na isang
araw ay diringgin
Niya ang lahat ng kahilingan ko. Isa na nga roon ang gurnising at gurnaling na sana si Nanay.
Nawa'y muli siyang magmulat ng mga mata at muli akongtawagin sa aking pangalan.
Panalangin ko na isang araw ay tatayo na siya dito sa hospital bed at maglalakad na parang
nagdahilan lamang kanya. Miss na miss ko na kung paano niya ako pagsabihan kapag may
nakikita siyang mali sa ginagawa ko. Sabik na akong marinig ang boses niya at ang taginting
ng tawa niya. Sabik na kong makita ang masigla niyang paggalaw lalo na kapag nasa harapan
ng mga mahal na mahal niyang mga halaman.
"Nay, malapit na akong manganak. Sobra nga po ang paggalaw sa tiyan ko nitong apo niyo.
Paglabas po nito ay baka sumakit ang ulo ko dahil sa sobrang ikot. Baka kapag nakakalakad
na siya ay kung saan-saan na siya makarating. Kung saan-saan ko na siya hahabulin."
Nakangiti kong kuwento. Kinuha ko ang kamay ni Nanay at dinala sa aking umbok na tiyan.
"Nararamdaman niyo ba siya, Nay? Alam niya po siguro na narito ako sa inyo at gusto niyang
magpasikat. Sobrang excited po siguro ang apo niyo na lumabas at makita na rin ang kanyang
Lola. Kaya magpagaling na po kayo, Nay.
Kayo nga dapat ang kasama ko kapag manganganak na ako. Natatakot din kasi po kasi ako.
Ano po ba 'yung pakiramdam ng manganganak na? Totoo po ba na sobrang sakit sa
pakiramdam kapag manganganak na? Marami nga pong ipinagbabawal sa akin na gawin at
maging sa pagkain. Lalo na si Senyora Loreta panay po ang tawag at pag papaalaala ng mga
dapat at hindi ko dapat gawin. Sobrang maalalahanin po ni Senyora, Nay. Itinuturing niya po
ako na tunay na apo. Pero talagang kinakabahan po ako sa tuwing iisipin ko na manganganak
na ako. Natatakot po ako baka hindi ko kasi kayanin 'yung labor na tinatawag. Baka hindi ko
po kayanin umiri. Baka mapaano ang ang anak ko sa tiyan ko kapag hindi ko po siya agad
nailabas. Sa palagay niyo ba, Nay ay kaya ko? Paano kung hindi pa ako handang maging
Nanay? Paano po kung magkamali ako sa pagkarga sa kanya at mapilayan siya?" mga
tanong ko sa aking Nanay.
Sana naman kahit boses ko ay naririnig man lang niya. Madalas kong mapanood sa mga
teleserye at pelikula na kapag ang isang tao ay nasa coma ay maaaring gising ang kanyang
diwa at naririnig nito ang mga boses ng tao sa kanyang paligid. Kadalasan pa ay gumigisingsa
mahabang
pagkatulog na parang wala namang nangyari.
Sana nga ganun din ang mangyari kay Nanay. Gumising siya na parang wala lang ang mga
nagdaang panahon na nakaratay siya ng matagal sa higaan.
"Nay, magigising naman po kayo hindi ba? Ang tagal niyo ng natutulog. Hindi po ba
nakakapagod matulog? Hindi pa kayo nangangalay ng nakahiga? Hindi po ba ayaw na ayaw
ninyong nakahiga lang at walang gin awa maghapon? Hindi niyo man lang nasaksihan na ikasal
ako kay Senyorito Simon. Dapat nga po kayo ang katuwang ko lalo na ngayon sa sitwasyon
ko. Ang hirap po pala talagang magbuntis, Nay. Mas naiintindihan ko po ang kalagayan ninyo
noong panahong dinadala niyo pa ko sa iyong sinapupunan. Maswerte pa nga ho ako dahil may
bahay akong masisilungan. May sapat akong pagkain at kung anu-anong mga vitamins at
gatas na iniinom para sa sarili ko at sa baby ko. Samantalang kayo noon, halos manlimos na
kayo sa lansangan may makain kang kayo dahil iniisip niyo ang kalagayan ko sa tiyan niyo.
Wala rin po kayong matuluyan noon. Kaya iniisip ko ngayon kung paano niyo po ba nakayanan
ang lahat ng iyon, Nay? Paano po ninyo nalampasan ang lahat ng mga pagsubok na kayo lang
mag-isa dahil hindi na kayo inuwian ng Tatay 1<0?" Emosyonal kong pagsusumamo at mga
tanong. Alam kong naririnig ako ni Nanay kahit nakapikit siya at hindi gumagalaw.
Nagbuntong-hininga ako habang mataman nakatingin sa kanya. Alam kong may himala.
Hanggat naniniwala ako na magigising si Nanay ay hindi ko siya susukuan.
"Nay, sana naman gumising ka na please. Para naman magabayan po ninyo ako sa tamang
pagpapalaki sa aking magiging anak na apo ninyo. Alam niyo ba, Nay. Malapit ko ng malaman
ang gender niya. Sabi ng doctor na tumitingin sakin sa pagbalik ko sa susunod na linggo
malalaman ko na ang kasarian ng baby ko.
Excited na po ko, Nay." Masigla ko pag kuwento. Totoo naman kasi na excited na akong
malaman ang kasarian ng magiging anak ko. Wala naman kaso sa akin kung babae siya o lalaki.
Tulad ng panalangin ng maraming magulang. Basta maipanganak ko siya ng normal at malusog
ay isa ng malaking biyaya.
Nasa ika pitong buwan na ako ng aking pagbubuntis. Noong una ay ayoko sanang magpa-
ultrasound para surprise ang kasarian ng aking anak. Ngunit na excite na rin kasi si Senyora
Loreta na malaman ang kung lalaki ba o babae ang unang apo niya sa tuhod. Kaya naman
pinagbigyan ko na. Wala namang masama sa bagay na 'yun. Para alam ko na rin kung anong
kulay ng mga darnit at iba pang gamit ang dapat kong bilhin.

Episode 11
"Nay.
Ginagap ko ang kamay ni Nanay at saka dinala sa aking pisngi. Hinalikan ko ito kasabay ng
pagtulo ng aking mga luha.
"Nay, para sa inyo titiisin ko ang lahat.
Magtitiis po akong pakisamahan si Senyorito Simon kahit hindi maganda angtrato niya sa akin
nang sa ganun ay manatili kayo dito hanggang sa gumaling kayo. Huwag po kayong mag-alala
sa kalagayan ng buhay ko ngayon. Alam niyo naman na lahat kinakaya nitong nag-iisa ninyong
anak. Lalo na po ngayon na kailangan niyo talaga ng maconfine dito sa ospital para mamonitor
po kayo ng maayos. At saka kailangan ko talagang magpakatatag sa hamon ng buhay dahil
magiging Nanay na rin po ako."
"Basta PO, Nay, pangako ninyo sa akin na gigising kayo at hindin po ninyo ako iiwan. Kayang-
kaya ninyo 'yan, Nay. Saan pa ba ako magmamana ng katatagan sa buhay kundi sa inyo lang.
Kaya huwag na huwag kayong susuko, Nay. Dahil hindi rin ako susuko at hindi rin ako
magsasawang tumawag sa Itaas para gumaling
kayo." At lalong bumuhos ang mga luha ko. Dito ko lamang kasi naibulalas ang emosyon ko.
Ayoko sanang urniyak dahil baka makaapekto sa dinadala ko pero sino ba naman ang hindi
maiiyak sa sitwasyon 1<0? Urniiyak ako upang mabawasan man lang kahit konti ang bigat na
dinadala ko sa akingdibdib.
Nasa coma ang mahal kong Nanay. Ang nag iisang magulang na mayroon ako at ang nag
iisang pamilya ko dito sa mundong ibabaw.
Kinasal nga ako sa isang mayamang binata. Marami ang nag-iisip na katulad sa isang fairytale
ang kuwento ng love story ko. Isang mahirap na dalaga na ikinasal sa isang maituturing na
buhay na prinsipe sa kasalukuyang panahon. Ngunit hindi naman nila alam ang katotohanan.
Katotohanang kung tratuhin naman ako ng aking naging asawa ay parang daig ko pa ang
nakakadiring basura. Higit sa lahat at ang hindi ko matanggap ay idinadamay pa ang anak ko
na anak niya rin naman.
"Pangako PO, Nay. Magtitiis ako para sayo at sa magiging apo ninyo." Ngumiti ako ng may
pait at muling nagpaalam na sa aking Nanay. Matapos kong pasalamatan ang mga Doktor at
nurses na nag-aalaga kay Nanay ay urnuwi na rin ako. Madilim na 100b ng kabahayan
sapagkat
ginabi na ako sa pag-uwi. Sinabayan pa ng traffic dahil na rin siguro sa malakas na ulan na
maghapon na yatang bumubuhos at parang walang planong huminto.
Mabilis kong hinanap sa aking sling bag ang susi ng bahay at agad itong Isinuksok sa seradura
ng pinto.
"Nandito na pala ang babaeng sumira ng mga pangarap 1<0." Nagulat pa ko ng biglang may
nagsalita ngtuluyan kong mabuksan ang malaking pintuan. Hinanap ko ito at natagpuan si
Senyorito Simon na nasa sala at nakaupo sa sa malambot at malaking sofa habang may
hawak na baso na may lamang alak. Tumayo siya sa mula sa pagkakaupo at tinahak ang
direksyon kung saan ako nakatayo.
"Senyorito, lasing ka na naman pala." Bukod tanging nasabi ko sa kanya dahil napapansin ko
na halos gabi-gabi ay umiinom siya ng alak na napakatapang ang annoy. Minsan ko kasing
inamoy ang natirang likido sa babasaging baso na kanyang gin amit bago ko hinugasan.
Napangiwi pa ang mukha ko dahil sa nakakahilong amoy ng alak. Ewan ko ba, ano ba ang
mayroon sa alak at marami ang nahuhumaling na uminom nito? Bukod sa ang sama naman
talaga ng lasa ay nakakahilo talaga. Ako nga na inamoy lang
medyo sumama pakiramdam ko. Ano pa kaya sila na halos araw-araw at magdamag na
umiinom? "At ano naman ngayon kung Iasing ako? Bakit natatakot ka ba sa maaari kong
gawin ulit sayo?" mabalasik niyang tanong sa akin kasabay ng muli kung naalala kung paano
niya ako sinaktan dati. Wari tuloy naramdaman kung muli kung paano ako kinapos ng hangin
ng kanya akong sinakal. Naramdaman ko ang paghigpit ng anit ko tulad ng kanyang mahigpit
na pagsabunot sa aking buhok.
"Sabagay hindi ka naman matatakot sakin kahit saktan pa kita araw-araw. Alam mo kung
bakit?" inilapit niya pa ang mukha niya sa mukha ko kaya naman mas lalo kung naamoy ang
alak sa kanyang mainit na hininga.
"Dahil makapal ang pagmumukha mo!" asik niyang sabi sa mukha ko.
"Napaka-kapal ng mukha mo! Hindi ka na nakuntento na pinag-aaral ka ng Lola ko at kupkupin
kayo sa Hacienda! ll malakas niyang sigaw.
"Utusan, katulong o kasambahay ang Nanay ko sa Hacienda ninyo kaya anuman ang meron
kami na galingsa Hacienda ay dahil 'yun sa matapat na paglilingkod ng Nanay 1<0. At isa pa,
pinaghirapan kong ipasa ang exam sa university para makakuha ng full scholarship para
makapasok doon ng libre." Mahinahon kung sin agot ang mga paratang niya sakin.
"At sa tingin mo maniniwala ako sayo?" seryoso niyang tanong.
Napa-atras pa ko ng isang hakbang dahil sa lapit ng mukha niya.
"Sinamantala mo na gustong-gusto ka ng Lola ko kaya naman malakas ang loob mong gawin
ang nais mo. Alam mo rin siguro ang disgusto ng Lola ko sa girlfriend ko kaya naman mas lalo
kang naglakas-loob na pikutin ako. Desperate woman." madiin nya pa kong hinawakan sa
braso bago paasik na binitawan. Muntik pa akong mabuwal at matumba.
"May sarili kang opinyon at paniniwala at wala akong magagawa kung mali ang iniisip mo sa
pagkatao ko." Malumanay ko pa rin na lahad.
Ngumisi siya.
"At anong pagkatao meron ka? Para sa akin isa kang walang kwenta at mananatiling isang
basura!" patuloy niyang pang-iinsulto sa akin.
"Hindi dapat ikaw ang nandito sa mansyon kol Hindi dapat ikaw ang babaeng naririto. SI
Daphne dapat! Pero dahil sa kahihiyan na ibinigay ko sa kanya kaya tuluyan niya na akong
iniwan! Alam mo ba kung nasaan suya ha? Alam mo ba?! andun sya sa Amerika! At iniwan
na ko rito. Kahit anong pagmamakaawa at pagpapaliwanag ko sa kanya ay hindi niya na ako
pinakinggan!" umiigting pa ang kanyang panga habang nagsasalita.
"Iniwan na ako ni Daphne. Iniwan na ko ng babaeng mahal na mahal ko at iyon ay dahil sayo!
Lumayas ka na nga sa harapan ko! Dahil baka magdilim ang paningin ko at mawala sa isip ko
na buntis ka!" madiin niyang pagtataboy sa akin saka siya burnalik sa pagkakaupo sa sofa at
nagsalin muli ng alak sa baso.
Nakatingin lamang ako sa ginagawa niyang pagpapakalunod sa alak.
Ganun niya ba ko kinasusuklaman?
Ang swerte talaga ni Senyorita Daphne.
Bukod sa napakaganda na at napakayaman ay mahal na mahal pa siya ni Senyorito Mon.
"Ano pa ang tinitingin-tingin mo diyan! Lumayas ka sa harapan ko!" nagising ako sa pag-iisip
ng bulyawan niya na naman ako ulit. Napansin niya sigurong hindi ako tumitinag sa aking
kinatatayuan.
Umalis na lamang ako para wala na akong marinig na anumang masasakit pang salita. "Sana
balang-araw maalala ko kung anong nangyari ng gabing yon." bulong ko sa aking sarili.
Napa haplos tuloy ako sa umbok kung tiyan.
"Nak, narinig mo ba ang pinag-usapan namin ng Daddy mo? Huwag mongdibdibin lyun ha.
Nagbibiro lang siya. Lambing lang ng Daddy mo 'yun kay Mama." Nakangiti pa ko pang
kinakausap ang sanggol sa aking sinapupunan.

Episode 12
"Senyorito!" tawag ko kay Senyorito Simon ng makita ko siyang paakyat sa itaas ng bahay.
Marami siyang hawak na mga papeles na marahil ay galing pa sa kanyang opisina at dito niya
na Iahat tatapusin sa bahay. Alam kong masyado siyang abalang tao. Ngunit umaasa pa rin
ako na bibigyan niya kami ng anak niya ng kahit konting oras.
"Senyorito sandali lang nam an." Tawag kong muli sa kanya. Ngunit tila wala siyang naririnig.
"Senyorito! Senyorito!" patuloy kong paghabol at sinadya kong lakasan ang boses ko upang
kanya talagang marinig. Sa lakas ng tinig ko ay bingi na lang siya kung hindi niya pa ako
papansinin.
Huminto naman siya sa pinaka gitnang bahagi ng hagdan.
"What?!" matigas niyang tanong at halata sa mukha ang ang pagka inissa akin ng ako ay
kanyang marahas ng lingunin.
Ngunit binalewala ko lamang 'yun at pilit na ngumiti at pinasigla pa ang aking himig.
"Senyorito, schedule ko ngayon ng
ultrasound para malaman na ang gender ng baby natin. Samahan mo naman ako. Lagi ka
ngang hinahanap ng doktor na tumitingin sa akin. Ang bilin niya ay isama raw kita kahit
ngayon araw lang na ito." Masigla kong lahad dahil nga sabik na sabik na rin naman ako sa
kung anong kasarian mayroon ang anak ko. Lalaki ba o babae ang pinagbubuntis 1<0. Ang una
kong anak. Ang pakakamahalin kong anak. Mamahalin ko siya gaya ng pagmamahal ni Nanay
sa akin. Gagawin ko ang lahat para sa ikabubuti niya.
Wala akong mabasang anumang pagkasabik na reaksyon mula sa mukha ni Senyorito Simon.
Nakatingin lamang siya at nakinig sa aking sinabi.
"Senyorito, hihintayin kitang matapos diyan sa mga gagawin mo," sabi ko sabay gawi ng
aking mga mata sa mga papel na kanyang hawak.
"Sa palagay mo naman ay ba sasamahan kita sa kabaliwan mong Yan?" naging seryoso
niyangtanong.
"Wala akong pakialam kung lalaki o babae man ang pinagbubuntis mo. Dahil unang-una hindi ko
anak yan. Pangalawa, hindi kita kailanman matatanggap bilang asawa ko at lalong-lalo na ang
magkaroon pa ako sayo ng anak.ll madiin niyang dugtong at saka niya ako
tinalikuran at mabilis na humakbangsa itaas ng hagdan.
"Senyorito, hihintayin kita. Mamamaya pa namang alas diyes ang schedule ko. Kaya alas
nueve pa naman naman ang alis ko. Hihintayin kita kahit hanggang alas nueve y media."
Pahabol ko ulit na parang hindi ko narinig ang kanyang mga sinabi sa akin kani-kanina lang.
Muli naman siyang huminto sa paghakbang.
"Sabi mo nakapasa ka bilang scholar. Ibig sabihin matalino ka? Bakit hindi mo naiintindihan ang
ibig kong sabihin? Simple lang naman, wala akong pakialam diyan sa pinagbubuntis mol. Kaya
huwag ka ng umasa na sasamahan kita sa kung saang impyerno ka pupunta.ll Muli niyang asik
sa akin.
Hindi ako magpapatalo. Anak niya ang ipinagbubuntis ko. Kahit ilang ulit niya pang itatwa.
"Senyorito, hindi ka ba napapagod sa pagtanggi sa anak mo? Sa anak natin? Kahit anong
galit ang gawin mo sa akin ay hindi na magbabago ang katotohanan na asawa mo ako at anak
mo ang dinadala ko sa aking sinapupunan. Kahit ilang beses mo pang itanggi ay wala ka ng
magagawa. Kaya tanggapin mo na at samahan mo na ako sa clinic." Mahinahon kong
patutsada
sa kanya.
Turnaas angsulok ng itaas na labi ni Senyorito Simon. Tila balewala rin naman sa kanya aking
mga sinabi.
"Ibabalik ko ang tanong mo. Ikaw hindi ka ba napapagod sa pagpapanggap na santa? Wala
naman si Lola Loreta rito para magpanggap ka. Hubarin mo na ang mapanlinlang mong
maskara at ipakita mo kung ano ka talaga. Kung sino ka talaga at kung ano talaga ang tunay
mong kulay. Wag ka ng mahiya dahil tayong dalawa lang naman dito."
Ang talas ng kanyang pananalita. Akala mo ay matagal na kaming magkakilala sa mga
paratangniya.
"Kung makapagsalita ka ay parang kilalang-kilala mo ang pagkatao ko? Parang siguradong-
sigurado ka na sa kung sino ako? Sa pagkakaalam ko sa sarili ko ay hindi ako ganun na klase
ng tao. Hindi ako mapagpanggap at [along wala akong dapat na hubarin na maskara dahil
totoo ako." Sagot ko naman din sa mahinahon din na tinig.
"Talaga ba? Kaya pala kung anu-anong balita ang nabalitaan ko sa mga tauhan ng hacienda
tungkol sayo at sa pagkatao mo."
"Tauhan ng hacienda? Ano naman ang alam
nila sa akin at ano namang klase ng balita kanilang alam tungkol sa akin. Bahay at eskwelahan
lang ang buhay ko at paminsan-minsan ay nagpupunta ako hacienda kapag kailangan ni Nanay
ang tulong 1<0. Kaya ano ang maaaring alam ng mga tao sa hacienda tungkol sa akin?"
naguguluhan kong tanong sa aking isip.
"Wala akong alam sa mga sinasabi mo Senyorito. Lalong-lalo na sa mga sinasabi ng mga
tauhan ng hacienda tungkol sa akin. Dahil alam ko sa sarili kong wala akong gin agawang
masama." Pilit kong pagtatanggol sa aking sarili.
"Syempre ganyan ang isasagot mo. Pero itatak mo sa isipan mo na kahit anong gawin. Wala
akong pakialam sa inyo ng magiging anak mo kahit maglaho pa kayong dalawa." Mga iniwang
salita ni Senyorito Simon bago ko narinig ang malakas na pagsara ng pintuan ng kanyang
kwarto.
Parang sinaksak ako ng libo-libong kutsilyo. Ramdam ko ang sakit na tumagos sa bawat
himaymay ng kalamnan ko. Ang kirot na pumipintig at nagdudulot ng pananakit ng aking dibdib.
Uminit ang sulok ngdalawa kong mata ngunit tumingala ako sa itaas ng puting kisame upang
ibalik ang pagbagsak ng nagbabadya ng
luha.
Gusto kong umiyak pero pilit kong pinigilan. Pilit kong iwinawaksi ang pakiramdam ng
pagkabigo. Pilit kong iniisip na ayos lang ang lahat. Walang problema at pasasaan ba at
magiging mabait rin ang ama ng batang aking dinadala.
Hilaw akong ngumiti.
Nag buntong-hininga ako ng ilang ulit upang lumuwag ang aking naninikip na pakiramdam.
"Ayos lang ako. Ayos lang ako.' Paulit-ulit kong sinasabi sa isipan ko.
"Kaya ko to. Kaya mo ang lahat ng ito, Karen. Huwag kang susuko. Kaya mo naman mag-
isang magpa-ultrasounds diba?" bulong at pangungumbinsi ko sa aking sarili.
Batid ko kasing nararamdaman ng aking anak ang anumang emosyon at damdamin na
mayroon ako. Ayokong maramdaman niya na hindi siya tanggap. Kaya naman inaral ko sa
aking sarili ang maging manhid.
Ang balewalain na lamang ang kanyang mga pang-iinsulto sa aking pagkatao at maging sa
akinganak.
Sa sarili niya rin na anak.

Episode 13
Wala pang alas diyes ng urnaga ay nakarating na ako ng clinic ni Dra. Clemente. Tulad ng
inaasahan, karamihan na naman sa mga buntis na katulad kong magpa pacheck-up ngayong
araw ay kasama ang kanilang mga kanya-kanyang asawa. At tulad din ng nakagawian ko,
nagpunta ako sa isang sulok kung saan naroon ang pinakadulong upuan at doon tahimik na
urnupo. Baka kasi may magtanong kung nasaan ang asawa ko at mataranta akong sumagot.
llang ulit ko na kasing sinabi na nasa trabaho ang asawa ko sa tuwing may nagtatanong sa
akin.
Kanina bago ko urnalis ng bahay ay naghintay ako hanggang pumatak ang alas nueve y media.
Kagaya ng sinabi ko kay Senyorito
Simon ay hihintayin ko siya para samahan ako. Ngunit ano nga ba ang aasahan. Naghintay
ako sa wala. Para akong tanga na tingin ng tingin sa itaas hagdan at umaasang siya ay
bababa ng bakabihis at sasamahan ako dito ngayon sa clinic.
"Mrs. Karen Sto.Domingo."
Napaigtad pa ako biglang marinig ang
pagtawag sa aking pangalan. Dahil kilala na rin ako ng mabait na babaeng sekretarya ni Dra.
Clemente ay napagawi na siya sa direksyon kung nasaan ako.
"Ma'am, kayo na po angsusunod. Halina na po kayo clito sa 100b." Magalang niyang pagyaya
sa akin at bahagya pang iniawang ang kanina ay nakapinid na pintuan ng opisina ni Doktora.
Bigla akong dinuggol ng kaba. Nanlalamig ang aking pakiramdam. Gusto kong magpunta ng
banyo na hindi ko mawari. Ganito ba ang pakiramdam ng isang Nanay na malalaman na ang
kasarian ng kanyang dala-dalang anak? Nakakakaba?
Inayos ko aking sling bag bago ako dahan-dahan na tumayo at lumakad papasok sa silid kung
nasaan si Doktora.
"Good Morning PO, Doc." Pagbati ko.
"Good morning Mrs. Sto.Domingo.ll Ganti naman niyang pagbati at saka tumagos sa likuran
ko ang kanyang mga mata at tila may hinahanap. "Wala ka pa rin kasama? Nasaan si Mr.
Sto.Domingo?" kunot-noo na tanong ni Doktora na kagaya parin ng dati angsuot. Puting
uniporme at may nakasabit na stethoscope sa kanyang leeg habang ang kanyang name
template ay nasa kaliwang dibdib.
"Nakalimutan ko ho na sabihin sa kanya. Madalas po kasi talagang maaga siyang umaalis at
kapag UmUWi naman po ng bahay sa hapon ay pagod na pagod na." pagdadahilan ko na lang.
Ewan ko na lang din kong bilhin pa ni Doktora ang alibi ko gayong paulit-ulit na lang na parang
sirang plaka.
Matapos ang ilang mga katanungan ay pinahiga na ako ni Doktora sa isang higaan na katulad
ng sa hospital bed. Doon lang din matatagpuan sa kanyang opisina ngunit may kurtina na kulay
dark green na sadyang ginawang harang upang magkaroon ng privacy. Maraming aparato ang
nakapaligid sa higaan. Pinababa ni Doktora ang aking suot na kulay itim na leggins hanggang
sa pinaka ibaba ng aking puson. May ipinahid siyang parang lotion sa ibabaw ng aking malaking
tiyan. Mayroon siyang aparato na kinuha at saka inilapat sa akingtiyan habang nakatingin sa
isang monitor.
Maingay na katulad ng isang television na walang signal ang naririnig kong ingay. Isang
malabong pigura na black and white na tila gumagalaw ang nakikita ko naman sa monitor na
malapit sa aking paanan.
"Mrs.Sto.Domingo, eto na ang anak mo.
Nakikita mo ba 'yang nasa monitor? Siya na 'yan." Muli akongtumingin sa monitor.
Kung kanina ay para akong mahihimatay sa kaba. Ngayon naman ay waring may anghel na
humaplos sa aking puso ng marinig ang sinabi ni Doktora.
Bagamat hindi ko naman lubusang alam kung ano nga ba ang nakikita ko sa sinabi niyang
monitor ay napangiti ako sapagkat siguradong hayun na ang anak ko.
"Boy po ba or girl? " excited kong tanong.
"Well, matutuwa ang Senyora Loreta nito dahil sigurado na ang susunod na salinlahi ng
kanyang pamilya. Congratulations! iha, it's a boy!
Nanlaki pa ang mga mata ko sa naibulalas ni Doktora.
Boy?
Lalaki ang una kong anak. Hindi ko maiwasang napaluha sa sobrang saya.
Lalong hindi ko mapangalanan ang pinaghalong saya at pagkasabik na aking nararamdaman.
"At okay naman ang kanyang lagay sa 100b ng tiyan mo." Dagdag pa ng Doktora.
llang sandali pa niyang inilapat sa aking tiyan ang hawak niyang bagay bago ako binigyan ng
tissue upang punasan ang lotion o gel na kanyang inilagay sa aking tiyan kanina.
"Ipagpatuloy mo lam ang ang pag-inom ng mga vitamins." Bilin ni Doktora habang nagsusulat
ng reseta ng mga vitamins na aking iinumin. Nakaupo na ko ngayon sa upuan tapat ng lamesa
ni Doktora. Naririnig ko siyang nagsasalita ngunit lutang pa ako sa saya na nararamdaman
dahil nalaman ko na ang kasarian ng aking unang anak.
"Sa lahat naman ng first time magka-baby ay si Mr. Sto.Domingo ang parang hindi excited.
Wala ka man lang kasama na nag punta ka rito? Delikado sa gaya mo na buntis ang
naglalakad ng mag-isa. Baka kung ano ang mangyari sayo ay hindi ka agad maisugod sa
ospital." may himig na pag-alala sa boses ng mabait Doktora.
"Busy po talaga ang asawa ko sa trabaho. Ayoko naman po siyang abalahin pa dahil marami
na po siyang iniisip. Gusto ko rin po kasi siyang sorpresahin." Pagtatahi ko ng dahilan.
Totoo naman na abala na tao si Senyorito Simon. 'Yun nga lang, kapag ang isangtao ay
mahalaga at mahal mo. Kahit gaano pa karami ang ginagawa mo ay iiwan mo para mabigyan
ng oras. Hindi kami mahalaga sa kanya. Kaya hindi niya kami binibigyan ng importansya.
鈥
"Heto ang mga kailangan mo pang vitamins. � Inabot sa akin ni Doktora ang reseta.
鈥
"Salamat po Doktora, alis na rin po ko. � Magalang kong pagpapasalamat at pamamaalam.
Tumayo na rin si Dra.Clemente ng tumayo ako.
"Mag-ingat ka sa Karen. Pakaingatan mo ang anak mo dahil siya ang kasalukuyang
tagapagmana ng mga St0*Domingo at ipaabot mo ang masayang pagbati ko sa buong
鈥
pamilya mo. Lalong-lalo na kay Senyora Loreta. � Pahabol na bilin ni Doktora.
Ngumiti ako at maga[ang na sumagot ng "opo.ll Ngunit may halong pait.
"Tagapagmana? Mula't-mula nga ay hindi siya tinatanggap na anak ni Senyorito Simon na
kanyang ama. Maging tagapagmana pa kaya? At isa pay walang halaga sa akin kung
tagapagmana man ang anak ko o hindi. Ang maha[ag sa ngayon ay maipanganak ko siya ng
maayos at ligtas,ll sabi ko sa aking isipan.
Tumuloy ako sa pribadong kwarto ni Nanay.
鈥
"Nay, lalaki po ang unang apo ninyo. � Masaya ko pang niladlad ang resulta ng aking
ultrasounds at ipinakita ang larawan ng aking anak kay Nanay na nananatiling nakapikit lamang.
"Heto po siya, Nay." Inilapit ko pa sa mukha ni Nanay ang ultrasounds na hawak ko.
"Excited na po ko, Nay! Ano po kaya ang itsura ng anak ko? Kamukha ko kaya o kamukha ni
Senyorito? Sana kamukha na lamang ni Senyorito para siguradong gwapo." Kinikilig pa ako
habang ini imagine ang gwapong mukha ng senyorito na maging kamukha ng aking anak.
Iniisip ko rin na baka magbago na ang isip ni Senyorito kapag nalaman niyang magkakaroon na
siya ng Junior. Kaya naman matapos lamang ang ilang sandali ay nagpaalam na ko kay Nanay.
Excited na akong ipaalam kay Senyorito ang kasarian ng aming unang anak.

Episode 14
Sabik na sabik akong urnuwi ng bahay. Hindi maalis-alis ang malapad na ngiti sa aking labi.
Gusto kong mag tatalon o kaya ay mag sisigaw sa sobrang saya na aking nararamdaman.
Magiging Nanay na ako at isang sanggol na lalaki ang magiging panganay ko. May lalaki na sa
pamilya namin dahil pareho kaming babae ni Nanay. Halos takbuhin ko ang 100b ng bahay ng
bumababa na ako sa Taxi ng aking sinakyan pauwi. Mabuti na lamang at flat shoes ang
gamit kong sapatos at hindi ako natapilok. Pagpasok ko ay nabungaran ko na naman na
paakyat sa itaas ng hagdan si Senyorito Simon. Nagmadali na naman akong lumakad at hindi
alintana ang malaki kong tiyan para siya ay abutan bago makapasok sa kanyang silid.
"Senyorito Simon!" malakas kong pagtawag na may halong galak sa aking boses.
"Nakapagpa-ultrasounds na ako!" masaya kong sabi na tila hindi narinig ang mga sinabi niya
kaninang urnaga ng banggitin kong nais ko sanang magpasama sa kanya sa ospital.
Tumigil naman siya sa kanyang paghakbang
at pahitamad akong nilingon.
"So?! " sarkastiko niyangtanong at saka muling humakbang paitaas ng hagdan.
Dahil makulit ako at gusto ko talagang ipagduldulan sa kanya na anak niya ang batang na sa
sinapupunan ko. Humabol ako sa kanya at nagmamadaling umakyat din ng hagdan.
"Heto 'yung ultrasounds ko. Dali tingnan mo naman." Pamimilit ko sa kanya ng naabutan ko.
Iwinagayway ko pa sa harapan niya ang ultrasounds na hawak 1<0. Ngunit hindi man lang niya
tinapunan kahit isang sulyap at nagtuloy-tuloy lamang siya sa pag-akyat ng hindi ako
pinapansin.
Ngunit ayoko talagang magpatalo.
Sinundan ko pa rin siya kahit nahihirapan na akong humakbang dahil sa dobleng bigat na
dinadala ko. Una ang bigat ng sarili kong katawan at ang bigat ng anak ko sa loob ng aking
malaking tiyan. Nang maabutan kong muli si Senyorito Simon ay agad akong humawak sa
kanyang kanang braso upang hindi hindi siya agad makaalis.
"Ano ba! ll mabalasik niyang bulyaw sa akin at marahas niyang inalis ang pagkakapit ng kamay
ko sa kanyang braso na dahilan para mawalan ako ng balanse.
Hindi napaghandaan ng aking katawan na ganun ang kanyang magiging reaksyon sa aking
paghawak. Kaya naman nawalan ako ng panimbang at tuluyang nabuwal sa hagdan.
Mabilis akong nagpagulong-gulong.
Naghanap ang kamay ko ng makakapitan ngunit sadyang wala akong mahanap at sa isang
iglap ay tuluyan akong bumulusok hanggang sa unang baitang ng hagdan.
"Karen! Karen!"
Umalingawngaw ang sigaw ni Senyorito sa buong kabahayan sa magkasunod niyang pagtawag
sa aking pangalan. Maririnigdin ang kanyang nagmamad aling yabag habang bumababa para
ako ay saklolohan.
Nahihilo ang pakiramdam ko habang masakit ang aking malaking tiyan na akin ng sapo sa
dalawa kong palad. Waring may kumikirot ngunit hindi ko pa matukoy kung saan banda.
"Karen!" muling tawag sa pangalan ko ni Senyorito ng siya ay tuluyang makababa.
Nagmamadali niya akong dinaluhan.
Kita ko sa kanyang gwapo at madalas na seryosong mukha ang tunay na pag aalaala sa
nangyari sa akin. Agad niya akong binuhat tulad ng sa buhat sa isang bagong kasal at saka
siya nagmamadaling lumabas ng bahay.
"Senyorito, si baby baka napano na siya?
Ang taas ng baitang kung saan ako nadulas. Sumasakit angtiyan 1<0. May kumikirot at
napakasakit." Puno na ng luha ang aking mga mata dahil sa pag-aalala sa pwedeng maging
kalagayang ng anak 1<0.
Paano kung may masamang mangyari sa anak 1<0?
Paano kung mawala siya?
Paano kung mamatay siya?
Punong-puno ng mga nakakatakot na katanungan ang aking isipan. Halo-halong emosyon na
ang aking nararamdaman. Takot, pagkalito, pagkabalisa at kung anu-anong negatibong
pangyayari ang nakikita ko sa aking imahinasyon.
Naramdaman ko naman na maingat akong pinaupo ni Senyorito sa 100b ng kanyang sasakyan.
Sa harap niya ako inilagay at maingat niya akong nilagyan ng seatbelt. Hindi siya nagsasalita
habang nagmamadali sa lahat ng kilos.
Lalo akong nahihilo dala ng aking pagkahulog. Lumalala na rin ang sakit na aking
nararamdaman sa akingtiyan at balakang.
"Ang sakit-ahhhh!" hindi ko na napigilan na hindi dumaing sa nararamdamang sakit.
"Dadalhin na kita sa pinakamalapit na ospital." Narinig kong sabi niya at mabilis na pinapaandar
ang kanyang mamahaling kotse. Hindi ko napansin na nabuksan niya na pala ang gate.
"You're bleeding!"
"Ha?" naguguluhan kong tanong at sinundan kung saan nakatingin si Senyorito Simon.
Sa aking binti.
Sa aking binti na may umaagos na dugo.
Agad akong urniwas ng tingin. Ayokong makita ang buhay na dugo na umaagos mula sa akin.
"Dinudugo ako? Diyos ko, Panginoon, huwag naman PO. Huwag niyo pong hayaan na may
mangyaring masama sa anak ko. Baka hindi ko na kayanin. Huwag naman po sana." Taimtim
kong panalangin habang nakapikit ang aking mga mata.
" Just hold on. Bibilisan ko pa ang pagmamaneho," wika ni Senyorito Simon habang sa harap
na ng sasakyan nakatingin. Panay din ang kanyang pag busina ng malakas sa bawat
nakakasalubongnamin.
Natataranta na ba si Senyorito Simon sa pwedeng mangyari sa kanyang anak?
Naghihingalo na ba ako at anu-ano na ang iniisip ko.
Ngunit habang lumilipas ang oras ay patindi na ng patindi ang sakit na aking nararamdaman.
Waring hindi ko na kaya. Daing na ako ng daing sa sakit. Hindi na ako mapakali ngunit
pinipigilan kong kumilos dahil baka lalong mapahamak ang anak ko sa 100b ng aking
sinapupunan.
Makalipas pa ang ilang minuto ay huminto ang aming sasakyan. Maya-maya ay binuksan na ni
Senyorito Simon ang pintuan ng sasakyan at kanya na akong pinangkong muli.
"Sir, dito PO." May mga naririnig na akong boses sa paligid. Waring nagkakagulo sila. Ngunit
parang nawawalan na ako ng lakas para imulat pa ang aking mga mata. Marahil ay nasa
emergency na kami ng isang ospital.
"llang buwan na siyang buntis, Sir? Kayo po ba ang asawa? Bakit po siya dinugo?" sunod-
sunod na mga tanong.
"1 1 m not sure. Maybe six to seven months.
Bakit ba angdami ninyongtanong?! Pwede bang
unahin at asikasuhin na muna ninyo ang pasyente! Hindi niyo ba nakikita na dinudugo galit na
sagot ni Senyorito Simon sa sinumang nagtatanong.
Hindi na malinaw sa akin kung ano pa ang kanilang pinag usapan dahil may mga lumapit na sa
akin upang ako ay gamutin.
Maya-maya pa ay ipinasok na ako sa isang kwarto. Ngunit naging blangko na sa akin ang mga
surnunod na pangyayari.

Episode 15
Unti-unti kong iminulat ang aking mga mata na inaantok pa.
Malabo ang anag-ag na aking nakikita.
Muli akong pumikit at muling nagmulat.
Kumurap-kurap ako.
Paulit-ulit kong ginawa hanggang sa masanay na ang paningin ko sa liwanag sa paligid.
Kulay puti.
Puting kisame at puting ilaw.
Nasaan ako? Naguguluhan kongtanongsa aking isipan.
Sigurado akong hindi ito ang kwarto kong gar-nit. Kulay pink ang kulay ng pintura ng silid ko at
hindi kulay puti.
At saka bakit parang amoy gamot na parang amoy alcohol na hindi ko mawari?
Nasaan ba ako?
Pinilit kong alalahanin ang mga nangyari.
Napabalikwas ako sa pagkakahiga ng may mga maalaalang tagpo sa aking isipan. Naging
malinaw sa alaala ko ang lahat. Mula sa pagpapa
ultrasounds ko hanggang sa aksidente akong mahulog sa mataas na baitang na bahagi ng
hagdan. Naalala ko kung paano sumakit ang akingtiyan.
Kung paano ako dinugo at itinakbo sa ospital.
Tama na sa ospital ako.
Naramdaman kong may kumikirot sa isang bahagi ng aking tiyan sa ginawa kong pagkilos.
"Iha, huwag kang basta kumilos baka bumuka angtahi mo." Si Senyora Loreta ang nagsalita.
Anong baka bumuka angtahi?
Oonga pala.
Na caesarean ako.
Kailangan na raw kunin ang sanggol sa sinapupunan ko dahil delikado na kung siya ay mananatili
pa ng matagal sa 100b ng katawan ko.
Ang anak ko.
Bigla akong napaluha ng maisip ko ang aking kaawa-awang anak.
"Senyora, ang baby ko PO?" Agad kong nagingtanong. Hindi ko pa kabuwanan. Kaya hindi pa
siya dapat ipanganak. Kulang na kulang siya sa buwan.
"Huwag ka ng mag-alala ligtas ang baby mo, iha. Ayos ang anak mongsi Santino. Napaka
gwapong bata at sigurado akong paglaki niya ay kamukhang-kamukha siya ng Papa niya."
Nakangiting sagot ng Senyora sa aking katanungan.
Gurnaan ang pakiramdam ko ng malaman na ayos lang ang kalagayan ng anak ko.
Santino?
Santino ang pangalan ng anak 1<0?
Ang gandang pangalan.
Bagay na bagay sa isang anghel.
Malamang si Senyora ang nagbigay ng magandang pangalan kanyang apo.
"Pe-pero hindi ko pa po kabuwanan? Okay lang po ba siya? Baka po kulang ang mga daliri
niya? Baka hindi pa buo ang mga organ niya? Nasan po siya? " nagpalinga-linga ako sa
paligid at hinahanp ang anak ko. Akma pa akong baba sa higaan ng mabilis akong pigilan ni
Senyora Loreta.
"Karen, iha, huminahon ka. Ligtas ang anak mo. Kumpleto ang bahagi ng katawan niya.
Kailangan niya lang munang manatili sa incubator dahil nga sa kulang pa siya sa buwan.
Pero maniwala ka, malakas at matapang ang anak mo. Kaya makakayanan niyang mabuhay."
ginagap ni Senyora ang kamay ko at niyakap ako. Hinaplos-haplos pa niya ang aking likod
upang ako ay mapakalma.
"Malakas ang anak mo iha, parang ikaw. Kaya ang dapat mong gawin ay magpalakas din ng
sa ganoon ay mapuntahan mo siya. Pero sa ngayon ay mahina ka pa. Kaya dapat ay
magpahinga at magpalakas ka ulit. Higit sa lahat, manalangin lagi tayo sa mabilis na recovery
ni Santino." Mangiyak-ngiyak si Senyora Loreta habang nagsasalita.
"Pe-pero Senyora.
"Lola." Pagputol ni Senyora sa sasabihin ko. "Nakalimutan mo na ba na Lola mo na ako?
Ayoko ng tinatawag mo akong Senyora. Maliwanag ba Karen?"
Turnango-tango ako bilang tugon sa mga sinabi ng mabait na matanda.
"Na-nasaan po si Senyorito Simon?"
Iniwas ko ang aking mga mata kay Senyora upang hindi niya mabasa ang anurnan na
nararamdaman ko sa kanyang apo.
"Umuwi na muna iha, pinag pahinga ko na rin. Wala pa siyang tulog at puno ng dugo ang
kanyang suot na damit. Ayaw nga niyang urnuwi
pero pinilit ko na rin."
"G-ganun po ba?" tanging nasambit ko. Waring ayokong maniwala.
"Hindi ko na itatanong kung ano ang nangyari. Kung bakit naaksidente ka at umabot sa
panganganak mo ng wala sa oras. Ipinagtapat na sa akin ni Simon kung bakit ka nadulas sa
hagdan. " May pait sa himig ng Senyora at mabigat na nag buntong-hininga.
Natigilan ako.
Sinabi kaya ni Senyorito ang katotohanan?
"Humingi siya ng tawad dahil aminado siyang kasalanan niya ang lahat. Pasensya ka na, iha.
Hindi ko na palaki ng maayos si Simon. Ako na ang humihingi ng kapatawaran sa kanyang mga
pagkukulang. " Malungkot na wika ng Senyora.
Naluha ako.
Hindi langdahil sa muntik na akong mawalan ng anak. Naluluha rin ako dahil sa lungkot na aking
nasisilayan sa mga mata ni Senyora Loreta.
"Lola, huwag po kayong humingi ng tawad sa akin dahil wala po kayong masamang ginawa
kailanman," wika ko naman.
Sumilay ang ngiti sa labi ng Senyora. Ngiting
may halong pait.
"Malalampasan din natin ang pagsubok na ito, Karen. Maiuuwi rin natin agad si Santino sa
bahay. Kaya dapat na paghandaan mo ang mga dapat mong gawin. Kailangan mo ng pag-
aralan kung paano siya alagaan."
"Opo, Lola, ngayon pa lang ho ay nasasabik na akong alagaan siya. Sabik ko na siyang
kargahin at ihele po sa aking kandungan.ll Matapat kong tugon kay Senyora.
"Naniniwala akong magiging mabuti kang Ina, Karen. Maayos kang napalaki ng Nanay mo sa
kabila ng mag-isa lamang siya sa buhay habang ikaw ay lumalaki."
Napangiti ako.
"Ngunit sa ngayon ay hindi mo pa pwedeng kargahin si Santino. Baka bumuka ang tahi mo.
Kaya magpagaling ka na muna. Pihong napaka kulit at napaka likot ng apo ko dahil lalaki."
Hinaluan pa ni Senyora ng pagtawa ang kanyang sinabi.
Marami nga ang nagsasabi na malikot ang batang lalaki kumpara sa batang babae.
Ngunit kahit gaano pa kalikot o kakulit ang anak ko ay anak ko siya. Gusto ko na siyang
puntahan kung saan man siya naroon. Gusto ko
siyang sulyapan kahit saglit lang.
Ang anak ko.
Ano kaya ang kanyang itsura?
Totoo kaya na kamukha niya sa kanyang paglaki ang kanyang Papa?
Papa?
Si Senyorito Simon.
Sapat na ba ang paghingi niya ngtawad? Muntik kaming mamatay ng anak ko ng dahil sa
kanya.
Muntik ng mawala si Santino ng dahil sa walang puso niyang ama.
Ipinilig ko na lamang ang aking ulo at pumikt ng mariin upang tapusin na ang aking pagluha at
pag-alala sa kung anu-anong negatibo. Nakita ko sa aking balintataw si Nanay.
Hindi ako pwedeng burnitaw .
Para kay Nanay.
At ngayon nga ay para na rin sa anak 1<0.
Si Santino.

Episode 16
Nakauwi ako ng bahay galing sa ospital ngunit hindi ko kasama si Santino. Ayon sa doktor,
kailangan pa na obserbahan ng mabutl ang kalusugan ng anak ko. Bago naman ako umuwi ay
nasilip ko siya. Umiyak ako ng umiyak habang pinagmamasdan siya sa malinaw na salamin na
nagsisilbing harang ng silid niya. Awang-awa ako sa anak ko. Napakaliit niya ngunit kung anu-
anong aparato ang nakadikit sa katawan niya. Ayokong sanang urnuwi at iwan siya sa ospital
ngunit kinakain ako lalo ng lungkot pag iniisip kong ilang hakbang lang ang pagitan naming mag-
ina. Kaya labagman sa kalooban ko ay mas pinili ko ng umuwi. Sinubsob ko ang aking sarili sa
pagbabasa ng mga kung anu-anong libro tungkol sa tam ang pag-aala ng sanggol. Pati sa
youtube ay halos limasin ko ang lahat ng mga video tutorial. Paulit-ulit kong pinapanood kung
paano buhatin ang bagong panganak na sanggol.
Kung paano ang tam ang pagpapaligo, pagdadamit, paglagay sa crib at kung anu-ano pang
mga bagay basta tungkol sa pag-aalaga ng sanggol. Hindi rin ako nag mimintis sa pag-inom
ng mga vitamins upang magbalik ang lakas ko.
Hindi ko rin nakalimutan urninom ng gamot para sa mabilisang paghilom ng sugat ko sa tiyan
kung saan kinuha ang anak ko. Maliit na pahalang na tahi sa ibabang bahagi ng aking ang
puson ang maingat kong nililinis araw-araw.
Matapos ang isang buwan na pananatili ni Santino sa ospital. At lumabas na sa pagsusuri ng
mga doctor na kaya na ng katawan niya ang mabuhay ng walang kung anu-anong aparato sa
katawan ay inalis na ito sa kanya.
Sa wakas, matapos ang isang buwan naming paghihintay ay naiuwi na namin siya sa mansyon
ng kanyang Papa. Hindi rin umuwi si Senyora sa probinsya hanggat hindi niya natitiyak na
ligtas ako at ang kanyang unang apo sa tuhod. Giliw na giliw siya sa sanggol na palagi lamang
tulog. Waring isang anghel na natutulog.
Kamingdalawa ni Senyora Loreta ang sumundo kay Santino sa ospital.
Hindi ko mapangalanan ang nag-uumapaw na saya ng ibigay na siya sa akin. Ingat na ingat
ko siyang kinarga sa aking kandungan. Hindi ako makapaniwala na nakikita ko na
nahahawakan ko na siya. Kailan lang ay sa ultrasounds ko lang siya nakikita. Sa 100b lamang
ngtiyan ko nararamdaman ang kanyang pagkilos. Ngunit heto na siya, karga ko na. Nakikita
ko na at
nahahawakan.
"Sigurado akong tuwang-tuwa ang aking namayapang asawa, ang papa at mama ni Simon
kung saan man Sila naroroon ngayon dahil mayroon na silang napaka-gwapong apo.
Malamang din na inggit na inggit Sila sa akin dahil naririto ako at inaalagaan ang munting anghel
na natutulog. "masayang lahad ng Senyora habang pinagmamasdan si Santino na natutulog sa
kulay asul niyang crib.
Agad na nagpagawa si Senyora Loreta ng sariling kwarto ang aking anak. Kulay baby blue ang
kulay ng pintura at maging ang lahat ng mga bagong garnit sa loob nito. Mula sa mga bagong
damit hanggangsa mga laruan na matagal pa sigurong masusuoot at malalaro ni Santino.
"Bueno iha, paano ba to? Ayoko man umalis pero magpapaalam na ako. Kailangan ko sa
hacienda. Nauunawaan mo naman siguro na kailangan ako ng mga tao roon." Malungkot na
pagpapaalam ni Senyora. Kung ako ang masusunod ay ayoko siyang umalis. Kung pwede nga
lang ay sumama na rin kami ni baby Santino sa kanya pauwi sa hacienda.
Simula ng makauwi ako rito sa bahay ng makapanganak ako ay hindi pa kami nagkikita ni
Senyorito Simon. Hindi ako nagtatanong kung nasaan siya. Hindi ko alam kung urnuuwi siya
dito dahil lagi lang naman ako dito sa 100b ng kwarto.
Sa totoo lang, ayoko na muna siyang makita.
Sariwa pa sa akin ang sakit na siya ang dahilan kung bakit nalagay kami ni Santino sa tiyak na
kapahamakan. Siya ang dahilan kung bakit agad kung bakit kahit kulang pa sa buwan ay
kinailangan ng alisin sa sinapupunan ko si Santino. Siya ang dahilan kung bakit sa nanatili pa sa
ospital ang kaawa-awa kung anak.
Gusto ko sanang surnama na lang kay
Senyora sa pag-uwi ngunit paano naman si Nanay?
Napakalayo ng hacienda clito sa lungsod.
"Karen, alagaan mong mabuti ang sarili mo ha? Lalong-lalong na ang anghel kong si Santino.ll
"Opo, Lola, aalagaan kong mabuti si Santino at wag po kayong mag-alala. Maghihilom din po
ang sugat ko."nakangiti ko namang tugon.
"Lola, salamat nga po pala sa pangalan ni Santino. Napakaganda po ang ibinigay ninyong
pangalan. Ang totoo po wala talaga akong maisip na pwedeng ipangalan sa kanya."
Ngumiti ang Senyora sa akin.
"Hindi naman ako ang nagbigay ng pangalan kay Santino kundi mismong si Simon.
Ang Papa niya ang nagbigay ng pangalan niya. Hindi ko na lang naitanong kay Simon kung
saan niya kinuha ang Santino. Malamang na baka isinunod niya na lamang sa kanyang
pangalan.ll
Medyo nagulat ako sa nalaman. Hindi ko talaga sukat akalain na hindi pala si Senyora ang
nagbigay ng pangalan kay Santino.
Si Senyorito Simon pala.
Siya pala ang nagbigay ng pangalan sa anak
Sa anak namin.
Tanggap niya na ba ang anak naming dalawa?
Tanggap niya na ba si Santino?
"Paano Karen, tutuloy na ako. 'Yung mga bilin ko sayo wag na wag mong kakalimutan.
Alagaan mong mabuti si Santino at wag na wag kang magpapa-api kay Simon. Lumaban ka
dahil na sayo ang lahat ng karapatan at ibinibigay kong lahat sayo ang lahat ng karapatan.
Legal ka niyang asawa at ina ng kanyang anak. Kaya magpakatatag ka, Karen. Marami pang
darating na pagsubok ngunit alam kung kayang-kaya mong lampasan ang lahat ng 'yon."
bulong sa akin ng Senyora ng niyakap nya ko.
Gumawi din siya sa crib kung nasaan
payapang natutulog ang aking anak.
Hinaplos niya ang ulo nito at ngumiti.
"Mamimis ko ng sobra ang anghel na ito.
Mahal na mahal kita, apo ko.l' huling sinabi ni Senyora bago namin nilisan ang kwarto ni Santino.
Hinatid ko siya hanggang sa makalabas ng gate ang kotse na kanyang sinasakyan. Malungkot
ko siyang tin atanaw hanggang sa hindi ko na makita.
Parang pakiramdam ko nag-iisa na naman ako.
Si Nanay hindi ko tiyak kung kailan muling gigising.
Habang si Senyora naman ay kailangan magbalik sa aming probinsya.
Wala na naman akong kaibigan.
At ang asawa ko?
Hindi naman asawa ang turingsa akin. Hanggang ngayon ay hindi man lamang sinisilip ang
aming kalagayan.
Hindi man lamang kakikitaan ng pagkasabik sa anak niya.
Niyakap ko ang aking sarili saka tumingala sa langit.
Pumikit ako at urnusal ng panalangin.
Makaya ko sana ang bagong yugto ng buhay ko.
Isang mahabang buntong-hininga ang aking pinakawalan bago pumasok ng mansyon.

Episode 17
"Senyorito, narito ka na pala. " Humakbang ako papalapit kay Senyorito Simon ng mamataan
ko siyang pumasok sa 100b ng bahay.
Tamang-tama naman na [alabas kami ni Santino para siya ay aking paarawan sa magandang
sikat ng araw ngayon. Alas-syete pa lang ng umaga at tamang-tama lamang sa balat ang init.
"Mabuti naman at umuwi ka na." Nakangiti kong pagbati sa kanya. Umaakto ako na parang
walang masamang nangyari ng huli kaming magkausap. Gayun na muntik na kaming
mapahamak na mag-ina.
Halos magdadalawang buwan ko na rin siyang hindi nakikita. Sa hatinggabi ay lihim din akong
naghihintay kong darating siya ngunit wala talaga. Hindi talaga siya urnuuwi.
Minsan naman na nabanggit ni Senyora noong naririto pa siya na nasa isang business trip sa
labas ng bansa si Senyorito Simon. Malamang na totoo at ngayon lang siya nakauwi galing sa
kung saang bansa siya galing.
Tumigil naman siya sa paglalakad at bumalingsa amin ng kanyang anak.
"Tingnan mo si Santino, ang anak mo. Hindi ba kay bilis niyang lumaki. Kita mo 'yung pisngi
niya ang umbok na. Tumataba na rin siya hindi ba? ll sabay haplos ko pa sa mamula-mulang
pisngi ng aking anak na tulog na tulog habang aking karga.
Tiningnan naman ni Senyorito ang anak. Pero agad din namang turnalikod at wala man n
aging kumento.
"Hindi mo man lamang ba ka kamustahin ang anak mo? Hindi mo man lang ba siya ka kargahin?
ll pahabol kong sabi sa aking asawa.
Huminto siyang muli sa paglalakad.
"Buhatin mo naman ang anak mo at alam mo tama ang sinasabi nila na nakakatanggal ng
pagod kapag may anak ka na." Lumapit ako sa kanya at inaabot si Santino.
Mataman langsiyang nakatingin sa akin at hindi kumikilos kahit inaabot ko na sa kanya ang
kanyang anak.
"Hindi ko talaga alam kung saan ba nanggaling ang kakapalan ng mukha mo para ipa-angkin sa
akin bilang anak ang batang 'yan." Madiin niyang sabi.
Medyo nagulat ako ngunit hindi ko pinahalata.
Binalewala ko na lamang ang narinig at pilit pa rin akong ngumingiti.
"Ang Daddy mo Santino, kung anu-ano ang sinasabi." Baling kong sabi sa aking anak na
natutulog.
"Kahit anong gawin mo. Hinding-hindi ko matatanggap ang batang 'yan bilang anak ko. Una pa
lang ay nilinaw ko na sayo ngunit sadyang makapal ang mukha mo.ll Mabalasik niyang sabi sa
akin habant iniiwasan tumaas ang kanyang tinig.
Sumakit ang puso ko sinabi nya pero ayokong umiyak at makita na naman niya ang kahinaan
ko. Hinding-hindi ako papayag na itatwa niya si Santino.
"Pagod ka na siguro kaya kung anu-ano na ang sinasabi mo? Mabuti pa siguro ay magpahinga
ka na at saka muna lang kargahin ang anak mo." malumanay kong pananalita.
"Bingi kaba?! Tanga?! Anong hindi mo naiintindihan?" Bulyaw niya sa mukha ko. Mukhang
nagulat maging si Santino sa kanyang sigaw kaya naman pumalahaw ng iyak ang kawawa
kung anak.
"Sshhhh..shhhh...tahan na anak.. 11 pagpapatahan ko at hinehele-hele pa ang humihikbingsi
Santino.
Tila natilgilan din naman si Senyorito Simon sa kanyang biglaang pagsigaw.
"Kung hindi mo ko matanggap bilang asawa mo. Hindi naman ako maka papayag na balewalain
mo ang anak ko na anak mo rin." Balewalang saad ko at patuloy lamang sa paghehele.
"Gawin mo kung anong nais mo pero itatak mo diyan sa utak mo na kahit anong gawin at
sabihin mo. Hinding-hindi kita kikilalanin bilang asawa dahil alam ko lang naman ang habol mo sa
akin. Ang pera ko hindi ba? Ang kayamanang meron ako pantustos sa pagpapagamot sa
Nanay mo na hanggang ngayon ay hindi pa gumigising at gusto mo pang ariin ko ang anak mo
na hindi ko alam kung paano nabuo?!" asik niyang litanya. "Kahit nasa katinuan ako ay hinding
-hindi ko sisipingan ang klase ng babaeng gaya mo." dagdag pa niyang pang-iinsulto sa akin.
Tumingin ako sa mukha niya ng diretso. "Isipin mo na ang gustong mong isipin.
Insultuhin mo na ang buong pagkatao ko. Pero hinding-hindi mo ko mapipigilan bilang Ina ng
anak ko na ipagpilitan na ikaw ang Tatay niya." Madiin ko rin namang wika at matapang na
sinalubong ang matalim niyang pagtitig sa akin.
"At hinding-hindi mo rin ako mapipilit.'l Muli
niya rin sagot sa mabalasik na mukha.
"Bakit hindi mo ipa-DNA test ang dugo ng anak 1<0?" suhestiyon ko.
Napangisi si Senyorito Simon sa narinig.
"At talagang hinahamon mo pa ako? Hindi ba't mas nakakainsulto sa pagkatao mo ang
malaman na angsarili mong asawa at itinuturo mong ama 'I kuno" ng anak mo ay
magsasagawa ng DNA test para matiyak kung ako nga ba ang tatay ng anak mo?"
Alam kong malaking insulto sa aking pagkatao kung magsagawa ng DNA test sa pagitan ni
Senyorito at ng aming anak ngunit kung iyon lang din ang paraan para matanggap niya si
Santino ay handa kong tanggapin kahit malaman man ng ibangtao. Wala akong pakialam sa
sasabihin nila. Basta ipaglalaban ko ang aking anak. Ang karapatan ng aking anak .
Higit sa lahat.
Gusto ko ng pagtanggap.
Ang tanggapin ni Senyorito Simon si Santino bilang anak.
"Nakakainsulto? Hindi ba't matagal mo na akong iniinsulto? Pinaparatangan ng mga
pagbibintangna hindi alam kung ano ba ang tunay kong pagkatao. Maaring masama ako sa
paningin mo pero hindi mo naman alam kung ano nga angtunay na ako dahil nabubulag ka ng
galit mo," bigkas ko sa mahinahong tono ng boses.
"Puwede bang tantanan mo ko riyan sa drama mo! Kung wala kang pakialam sa mga sinasabi
ko, pwes patas lang tayo dahil wala rin akong pakialam sayo. Lalong-lalo na riyan sa anak mo!
ll mariin niyang salita bago kame iwanan ni Santino. Dinig ko pa ang malakas ng pagsara ng
pintuan ng kwarto niya sa itaas. Binalingan ko ang sanggol na nasa aking bisig.
"Santino, anak ko. Huwag kang mag-alala kahit anong gawin ng Papa mo. Hinding-hindi niya
ako mapapasuko. Ngayon pa ba na narito ka na anak. Kayong dalawa ni Nanay ang sandigan
ko anak ko. Kaya sabihan mo 'yung guardian angel mo na gisingin na si Nanay Karina," bulong
ko kay Santino na ngumi-ngiti pa habang mahimbing sa pagtulog.
"Tandaan mo anak ko ipaglalaban ka ni Mama sa Papa mo hanggang sa matanggap ka niya."

Episode 18
"Mabilis na po siyang nakakadapa at gum agapang, Lola. At tama po talaga ang sin abi ninyo
na malikot siya kapag lumaki. Dahil ngayon pa lang po ay napakalikot niya na. Kaya hindi ko
na po siya itinatabi sa akin kapag ako ay natutulog. Baka po kasi mahulog siya sa kama ng
hindi ko namamalayan. Napaka gutumin din po niya, Lola. Maya l t- maya po ay dumedede.ll
masaya kong mga kwento Kay Senyora Loreta.
Tuwang-tuwa naman ang mabait na Senyora habang navivideocall kami at pinapanood niya
ang mga ginagawa ni Santino na nasa apat na buwan na at napakabilis ng gumapang.
"Ang likot-likot na nga ng baby na 'yan.
Napaka gwapo na manang-mana sa Papa niya. Santino apo 1<0, si Mamita ito." Tawag ng
Senyora sa apo niya. Tila nakakaintindi naman na tumingin sa screen ng cellphone si Santino.
Pagkakita niya sa mabait na Senyora ay bumungisngis siya at tuwang-tuwa ng makita ang
mukha ng mabait niyang Mamita.
Ikinawag-kawag pa niya ang ang kanyang maliliit na braso habang maingay na ipinapadyak
naman
ang mga paa.
Mamita ang nais itawag ni Senyora sa kanya ni Santino. Ayaw niya raw mg Lola dahil 'yun na
angtawag namin sa kanya. Kaya ngayon pa lang ay sinasanay ko ang anak ko na naririnig ang
salitang Mamita.
"Tuwang-tuwa po siya Lola, kilalang-kilala niya na po ang boses ninyo." Natutuwa rin ako sa
pagka bibo ni Santino. Lagi siyang nakangiti kapag kinakausap. Animo ay naiintindihan niya
kung sinuman angsa kanya ay nakikipag usap.
Halos araw-araw naman kaming mag video call ni Senyora kaya naman hindi na nakapagtataka
na kilala siya ni Santino. Lagi kamingtinatawagan ni Senyora sa araw-araw. Hindi raw
kumpleto ang araw niya na hindi nakikita ang apo niya sa tuhod. Mahal na mahal niya ang anak
ko at labis kong pinasasalamatan sa Maykapal ang bagay na 'yun.
Mas kilala pa nga ng anak ko ang kanyang Mamita kaysa sa sarili niyang ama. Madalang lang
sa patak ng Lilan umuwi si Senyorito Simon dito sa bahay. Matutulog lango kaya naman ay
may kukunin lang na garnit. Hindi rin siya nagtatagal na para bang napapaso dito sa 100b ng
bahay. Kinakamusta ko naman siya ngunit sumasagot lang siya ng pabalang at kung minsan
naman ay hindi ako pinapansin. Pinapapadama niya talaga na wala siyang pakialam sa kanyang
anak na siya namang ikinalulungkot ko. Kung sanang ako na lang ang kanyang binabalewala at
hindi dinadamay si Santino. Kahit sulyapan man ang kanyang anak ay hindi niya ginagawa.
Madalas ay nasa business trip daw siya sa labas ng bansa. Hindi ko alam kung trabaho nga ba
ang dahilan ng pag-alis niya ng bansa o pinupuntahan niya lamang ang babaeng tunay niyang
mahal.
Si Senyorita Daphne na kasalukuyang din na nasa ibang bansa. Siguro ay doon sila lihim na
nagkikita at nagsasama. Doon nga naman ay malayo at hindi malalaman ni Senyora Loreta.
Masakit man sa kalooban na ang lalaking aking pinakasalan at ama ng aking anak ay may ibang
minamahal ay pilit ko na lamang binabalewala. Ayoko ng mag-isip ng mga kung anu-anong
negatibong bagay dahil narito naman at kasama ko si Santino na isa na sa dahilan kung bakit
ako nabubuhay at lumalaban. Binabalewala ko na lang ang kaisipang pinagtataksilan ako ng
sarili kong asawa dahil wala naman akong magagawa. Matanda na siya at alam niya na kung
ano ang tama at mali. Hindi ko na kailangan ipaalala sa kanya kung ano na ang estado niya at
hindi ko na rin kailangan sabihin na asawa niya na ako at may anak na kami. Alam naman niya
siguro ang d apat gawin ng isang taong pamilyado na.
Kung sabagay.
Ano nga ba ang laban namin ni Santino kay
Senyorita Daphne? Siya angtunay na mahal ni Senyorito Simon. Siya ang nobya bago pa ako
pumasok sa eksena ngwala akong alam. Siya ang dapat narito sa bahay at hindi ako.
Pero iba na ang sitwasyon ngayon. Baliktarin man ang mundo ay hindi na mag-iiba ang
katotohanan at ang kasalukuyan.
Ano naman kung hindi niya na kami uwian ni Santino dito sa bahay?
Ano naman ngayon kung mas mahal niya si Senyorita Daphne kaysa sa amin na mag-ina niya?
Hindi ko dapat ikabahala ang bagay na 'yun.
Ako naman ang asawa.
Ang Ina ng kanyang anak.
Kami ng anak ko ang legal niyang pamilya kahit anong gawin niya.
Mas lamang sa akin ang kaisipang anurnan ang mangyari ngayon o sa hinaharap ay ako at ang
anak ko ang nakaka-angat sa lahat ng estado. Dahil sa mata ng tao at ng Diyos, kami ni
Santino ang mas may karapatan sa kanya at sa lahat-lahat
ng meron siya.
Sige lang, kung tama nga ang hinala kong lihim silang nagkikita sa ibang bansa ni Senyorita
Daphne ay mag-enjoy lang sila.
Sino ba ang nagkakasala? Ako ba? Ako ba ang tatawaging taksil?
Pero hindi nila ako maapektuhan.
Kaya kung inaakala ni Senyorito Simon na malungkot ako sa setup namin bilang mag-asawa at
bilang isang pamilya. Pwes, siya ang dapat mastress sa akin dahil hinding-hindi ko basta
isusuko kung ano ang karapatang na meron ako lalong-lalo na para sa anak ko. Ipaglalaban ko
hanggat sa kaya 1<0. Titiisin kong marinig ang mga patutsada laban sa pagkatao 1<0.
Magtitiis ako dahil isa na akong Ina. Kailangan ng anak kong si Santino ng isang Ina na
proprotekta sa kanya.
Kung ako lumaki ng wala man lang kinilalang ama. Hindi ko naman papayagan na mangyari rin
kay Santino ang parehas na kapalaran ko. Ang lumaking parang may kulang sa pagkatao dahil
sa wala man langtatay na matatawag. Hindi nakaramdam ng pagmamahal galing sa isang
tatay. Lihim akong naiinggit sa mga kalaro ko noong bata pa ako dahil may mga tatay sila.
Kapag hapon o kaya ay pagabi na.
Darating na ang mga tatay nila galing sa trabaho.
Tuwang-tuwa silang lahat at nagtatakbuhan para salubungin ang kani-kanilang Tatay.
Samantalang ako, nakatingin sa kanila at nangangarap na sana ako rin. Sana may Tatay din
ako na darating at sasalubungin.
Alam mo 'yung pakiramdam na parang may kulang? Parang hungkag? 'Yung hindi buo?
Waring may nawawalang parte sa katauhan mo na hindi mo naman matukoy kung ano?

Episode 19
Nagtataka akong nag palinga-linga sa bahay ng mabungaran ang mga garnit sa sala. Tinanong
ko agad si Manang kung kanino ang mga maleta at iba pang paper bags na may mga tatak ng
branded na mga gamit. Nakatulog kasi kame ni
Santino matapos kaming kumain ng tanghalian. Anong oras na rin kasing natulog si Santino
kagabi kung kaya pareho kaming puyat.
Pagdating ng madaling araw ay nagising na siya at hindi na natulog at naglaro na lang. Hindi
talaga biro ang puyatan at tiyaga kapag may baby ka na. Kahit antok na antok pa ang mga
mata ko ay pilit ko pa rin na iminumulat.
"Karen, dumating si Senyorito Simon kanina. Hindi ba tumuloy sa kwarto ninyo? ll sagot ni
Manang. Waringtumalon ang puso ko ng marinig ang sinabi ni Manang Lorna. Hindi ako sanay
na Senyorita ang tawag sa akin kaya pinagpilitan kung Karen lamang kung ako ay kanyang
tatawagin.
Walang alam si Manang Lorna kung anong klaseng relasyon meron kami Senyorito Simon.
Mabuti na nga lamang at may isang Manang
Lorna na narito sa bahay. Siya ang gurnagabay sa akin kung paano ang tamang pag-aasikaso
kay Santino. Iba rin kasi ang aktwal na itinuturo kaysa sa binabasa ko lang o pinapanood sa
social media. Inalok naman ako ni Senyora Loreta na kung gusto ko raw ikuha ng Yaya si
Santino para may kapalitan ako sa pag-aalaga ngunit tinanggihan 1<0. Nais kung ako mismo
ang personal na mag-aasikaso at gagabay sa sarili kong an ak 1<0.
"Siguro po ay hindi niya na kami inistorbo ni Santino dahil po tulog na tulog pa kaming mag-ina.
Hindi ko nga po namalayan na dumating na pala siya dahil po sa himbing na himbing talaga ako.
Anong oras na rin po kasing natulog si Santino. Kanina naman po ay maaga siyang nagising."
Palusot ko na lamang na sagot kay Manang.
Mukhang naniwala naman ang mabait naming kasama sa bahay at ipinagpatuloy na lang ang
pagliligpit ng mga gamit sa kusina. "Manang." Muli kong paglapit kay Manang Lorna.
"Sige na PO, puwede na po muna kayong umuwi at magpahinga muna sa bahay ninyo."
Magiliw kung sabi sa kanya. Sadya ko talagang hindi pinapapasok dito sa bahay si Manang
kapag
narito si Seyorito Simon. Pinapauwl ko agad siya para na rin kung sakaling sigawan at awayin
ako ng aking asawa ay hindi niya maririnig. Mahirap na rin at baka makarating kay Senyora
Loreta. Ayokong sasama ang 100b ng mabait na Mamita ni Santino.
Ako ang personal na nagluluto kapag narito sa bahay si Senyorito. Kahit hindi niya naman ako
itinuturing na asawa ay magandang gampanan ko pa rin ang tungkulin ng isang maybahay.
Nagluto ako ng potserong baboy na alam kung isa sa mga paborito niyang ulam.
"Gutom ka na ba? Ipaghahain na kita. Kanina pa ako nakapag luto ng hapunan." Tanong at
imporma ko kay Senyorito Simon na kagagaling sa itaas ng bahay. Wala akong narinig na
sagot mula sa kanya. Nagpunta lang siya sa refrigerator at kumuha ng malamig na tubig na
nasa plastic bottle. Naghain na lang ako ng pagkain sa lamesa kahit walangtugon na narinig.
Urnupo naman siya sa pinaka sentrong upuan ng dining table at nagsimulang nag sandok ng
kanin at ulam.
Nais ko sana siyang bantayan habang kumakain dahil baka may kailangan pa siya ngunit mas
prayoridad ko ang anak kong naglalaro ng tahimik sa kanyang crib.
Parang gusto kong umiyak.
Hindi man lamangtapunan ng kahit pahapyaw na sulyap ni Senyorito Simon ang kanyang anak.
Tumingala na lamang ako sa itaas para pigilan ang nagbabadyang luha na nais na naman
kumawala sa aking mga mata.
Maya-maya pa ay natapos Senyorito sa pagkain. Urninom muna siya ngdalawang basong
tubig at saka tumayo.
"Pwedeng paki bantayan mo muna si Santino? Ligpitin ko lang ang mga pinagkainan mo."
Mahinahon kong pakiusap sa kanya.
Marahas siyang tumingin sa akin.
"At ano namang palagay mo sa akin? Yaya ng anak mo?" madiin niyang wika.
"Anak mo rin siya." Sagot ko sa mahinahon pa rin na tinig.
Tumawa siya ng pagak.
"Mag-ilusyon ka hanggat gusto mo. Pero hinding-hindi ko magiging anak ang anak mol" sikmat
niya habang nanlilisik ang mga mata at umigting ang panga.
"Paulit-ulit mo man akong insultuhin ay hindi na magbabago ang katotohanan. Ikaw ang tatay
ni Santino kahit anong gawin mong pagtanggi." Ganti ko naman na sagot.
"Kung hindi lang malalaman ni Lola. Magsasagawa ako ng DNA TEST para masampal ko sa
makapal mong mukha ang kasinungalingan mo. Pero dahil nabilog muna ang ulo ng Lola ko
kaya inunahan niya na ako tungkol sa DNA TEST!" asik niya.
"Mag-ingat ka sa mga sinasabi mo, Senyorito. Baka sayo maisampal ang katotohanan na
sinasabi mo." Hindi na rin talaga ako mag papaaawat na magsalita.
Nakita kong tumaas ang sulok ng labi niya.
"Napansin kong tumapang ka? Bakit kaya? Ah, alam ko na. Dahil ba alam mong mas
kakampihan ka ng Lola kaysa sa akin na tunay niyang ako? ll paratang niya.
"Kapag nagsagawa ako ng DNA TEST tiyak na magagalit at sasama ang 100b ni Lola kaya
hahayaan ko na lang muna ang ilusyong pilit mong pinapaniwala sa lahat ng tao lalong-lalo na
kay Lola. Pero ako?" Tinuro niya ang sarili garnit ang kanyang hintuturo.ll Hinding-hindi mo
mabibilog ang ulo 1<0. Hinding-hindi ko kikilalanin na anak ang sinasabi mong anak ko,11 sabi
niya na itunuro rin ang kinalalagyan ni Santino.
"Isang babae lang ang pinangarap kong
maging Ina ng mga anak ko at si Daphne lang 'yun. Walang iba lalo na ang isang ilusyunada na
desperada na mukhang perang gaya mol" saka niya padarag na itinulak ang plato at binagsak
ang tinidor at kutsara na ginamit niya sa pagakain. Halos matumba rin ang bangko na kanyang
inupuan ng siya ay biglang tumayo at malalaking hakbang na iniwan kami sa dining area.
Napatingin ako sa anak ko na nakatingin lang din sa akin habang nakasubo ang teether na
hugis paa na kanyang hawak-hawak.
"Santino, behave ka lang anak ha. Ligpitin lang ni Mama 'tong mga pinagkainan ng Papa mo,"
turan ko sa anak ko na tila naintindihan ang sinabi ko at ngumiti rin kahit tulo [away ang laway
sa walang sawang pagngatngat ng laruan.
Masarap pala talaga maging isang Ina. Kahit gusto mo ng maiyak sa sama ng 100b pero isang
ngiti lang ng anak mo napapawi na lahat.

Episode 20
"Hello! My dearest Sister-in-law!"
Medyo nagulat pa ako ng mabungaran si Senyorita Selene na prente at elegante na nakaupo
sa sofa sa sala. Galing kasi kami sa likod ng mansyon at doon kami nag pahangin ni Santino.
"Hi! Senyorita." Kimi kong pagbating pabalik sa kanya. Hindi ko kasi alam kong paano siya
pakikitunguhan lalo at nagulat ako na magpupunta siya rito ngayon.
"Gusto mo ba ng maiinom? Tubig, kape, juice? Nagugutom ka ba?" aligaga kong mga
tanong.
"Don't bother. Hindi ako nauuhaw at [along nagugutom." Balewalang sagot niya saka ngumiti
ng pinagmasdan si Santino.
"Oh! Santino right?" tanong niya habang nakatingin sa karga-karga kong anak na
matamangdin na nakatingin sa kapatid ng kanyang ama. Tila kinikilala ang bagong dating at
ngayon niya lang nakita ang mukha.
"Santino, come here my baby. " Pagtawag ni
Senyorita Selene habang itinaas ang dalawang kamay upang kunin si Santino. Sa
pagkamangha ko ay sumama naman si Santino sa kanya ng kunin niya ito sa mga bisig ko.
Palibhasa hindi pa naman marunong mangilala si Santino kaya agad surnama o pwede rin
naman naramdaman niya na magkadugo silang dalawa.
"You know me baby? Kilala mo ba kung sino ako, ha?" tanong ni Senyorita Selene kay
Santino na nakangiti habang hinahaplos ng maliliit na kamay ang makinis na mukha ng Tiyahin.
Niyakap naman ni Senyorita si Santino at pinugpug ng halik ang pamangkin. Tuwang-tuwa
naman ang anak ko na tila nakikiliti sa ginagawa ng kanyang Tiyahin.
Akala ko pa naman ay baka magingsi Senyorita Selene ay ayaw kay Santino. Alam ko kasing
bestfriend niya si Senyorita Daphne at isa rin siya sa galit dahil sa biglaan kong pag eksena sa
relasyon ng kanyang kuya at matalik na kaibigan.
"Sorry, naman baby ko. Ngayon lang nakauwi si Tita Selene. " Muli niyang pinagahahalikan si
Santino na panay ang hagikgik at tawa.
" Tama si Lola, napaka cute mo naman talaga. Love na love kita." Hindi pa napigilan ni
Senyorita na pisilin ang pisngi at ang matangos na ilong ng pamangkin. Giliw na giliw talaga
siya sa anak ko. Wala akong makitang pagkukunwari sa kanyang kilos. Gustong-gusto niya
talaga si Santino sa nakikita ko.
"You know what? Maraming pasalubong sayo si Tita." May kinuha si Selene sa isa sa mga
paper bags na nakalapag sa carpeted na sahig ng sala. Maraming paper bags at siguradong
libo-libo ang presyo ng mga bagay na nakasilid doon.
"This is for you baby." Isang ternong kulay asul na damit at short na tatak branded ang kinuha
niya sa 100b ng paper bag. At parang nakakaintindi na talaga si Santino dahil pumapalakpak
pa habang nakatingin sa darnit na pasalubong sa kanya. Nagustuhan niya siguro at
nagpapasalamat sa Tiyahin.
"Ah! ah! Hindi lang ito ang pasalubong ni Tita sayo. Marami pa like toys, shoes and books."
Inaabot ng anak ko ang hawak na laruan ni Senyorita Selene na isang single motorbike na
galing din sa isa sa mga paper bags na dala niya. "You like this?" tanong niya sa pamangkin at
agad inabot kay Santino ang hawak niyang laruan. "Kapag big boy ka na baby. I will buy the
most expensive motorbike just for you." sabay halik sa namimintog na pisngi ni Santino.
"Oh! Don't call me, Tita. I want you to call me Mommy. Mommy Selene ang itawag mo sa
akin,
Mommy?
Okay.
Mama naman ang itatawag sa akin ni
Santino kapag marunong na siyang magsalita. Para namang matagal na silang magkakilala
samantalang ngayon lang sila nagkita at nagbonding.
Marunong palang makipaglaro ang hipag ko sa baby. Kung susuriin mo kasi ay wala sa sosyal
na gaya niya ang maging magiliw lalo na sa isang batang makulit.
Lukso ng dugo ba ang tawag doon?
Bakit 'yung mismong ama ni Santino hindi nararamdaman kung anurnan ang meron sa lukso ng
dugo na 'yun?
"Sorry, Karen wala akong pasalubong sayo. Alam ko naman kasing hindi tayo pareho ng taste
sa kahit anong bagay. Alangan namang magpunta ako sa crowded na palengke at makipag
siksikan sa mga tao just to buy you a cheap clothes diba?" nakangiti pa siya habang
nagsasalita at nakatingin sa akin. 'Yung ngiting alam mong peke at mapang-insulto.
Nag buntong-hininga ako at saka pilit din ngumiti at sumagot.
"Okay lang, Senyorita. Ang maalala mo si Santino ay lubos na ang pasasalamat 1<0.
Maraming salamat sa mga pasalubong mo sa kanya. Salamat rin at gusto mo siya." Taos sa
puso kong sabi. Hindi katulad ng pakikisama niya sa akin ang kung paano niya tratuhin ang
anak ko na pamangkin niya.
Alam kong walang halong kaplastikan ang pinaparamdam niyang pagmamahal at tuwa sa
pagkakaroon ng isang pamangkin.
"And by the way may mga pasalubongdin ako para kay Kuya Simon. Tiyak matutuwa ang
kapatid ko kapag nakita niya ang magazine na 'to."
Iniladlad ni Senyorita Selene ang magazine na hawak upang makita ko ng mabuti. Wala sa
100b ko naman na sinulyapan.
At ang cover lang naman ng magazine ay walang iba kundi ang babaeng mahal na mahal ni
Senyorito Simon.
Si Senyorita Daphne na napakaganda, sexy at elegante sa suot niyang kulay itim na darnit at
nakalantad ang maputi, makinis na balikat at braso habang may hawak na mamahaling bag.
Napakaganda nga naman niya.
"Nakakainggit ang bestfriend ko hindi ba? Maganda na, napaka sexy pa. Kung kaya naman
hindi nakapagtataka na maging sikat siya agad bilang modelo sa sa New York." Pag bibida ng
hipag ko sa kanyang matalik na kaibigan at dating nobya ng kuya niya. Alam ko naman na
gusto niya akong insultuhin. Pinapamukha niya sa akin na walang-wala ako kung ikukumpara
kay Senyorita Daphne.
Alam ko rin naman na wala akong laban kahit pa sa dulo ng buhok ng kanyang matalik na
kaibigan. Sino ba naman ako? Marangal naman ang trabaho ni nanay bilang kasambahay sa
mansyon ay hindi pa rin maikakaila na isa lang naman talaga akong hamak na tagasilbi rin sa
kanilang mayayaman. Ngunit ganun pa man, pinalaki ako ni Nanay na dapat makuntento sa
simpleng buhay na meron kami. Payo niya rin na huwag na huwag akong maiinggit kung ano
ang meron sa iba dahil isa 'yung malaking kasalanan.

Episode 21
"Ayoko ng ipakita kay Kuya ang ibang mga pictures ni Daphne sa isang photoshoot ng isang
sikat na lingerie. Baka kasi magwala si Kuya sa sobrang sexy ng girlfriend niya. Possessive pa
naman masyado ang kuya ko. Masyado siyang istrikto lalo na kapag ang usapan ay si Daphne.
Sabagay, sa ganda ba naman ng kaibigan ko ay dapat lang na bakuran ng husto ni Kuya."
Patuloy niyang kwento na parang hindi niya kilala kung sino ako sa buhay ng kuya niya. Para
bang pinamumukha niya sa akin na wala akong halaga at balewala lang.
"Oppss!" sabay takip niya sa kanyang bibig na waring may nasabing hindi kanais-nais.
"Sorry, Karen, asawa mo na nga pala si Kuya.
Nakalimutan ko kasi sa bilis ng mga pangyayari.
Kailan lang kasi ay masaya pa kanilang relasyon Sina kuya Simon at Daphne hanggang sa
sumama ka sa eksena. At saka mukha ka kasing yaya lang nitong cute na cute kong
pamangkin." maarte niya pang wika habang diniinan pa ang mga salitang "yaya
"Siguro naman ay hindi ka napipikon sa mga sinasabi ko, Karen? At ano naman ang dapat
mong ikapikon? Tama at pawang mga katotohanan lang naman ang mga sinasabi 1<0."
Nakangisi niyangtanong.
Ngumiti lang ako bilang pagtugon.
"Totoo naman kasing maganda, sexy, rich and elegant si Daphne. Na sa kanya na ang lahat
ng katangian na hinahanap ng Kuya ko sa isang babae." Tiningnan ako mula ulo hanggang paa,
mula paa hanggang ulo ni Selene habang pinupuri niya ang matalik na kaibigan.
"Compared to you. Anong klaseng fashion meron ka sa katawan mo. At ano ba 'yang suot
mo? Basahan sa paa o pamunas ng maruming kamay? 'l dinugtungan pa ng isang mahinang
tawa ni Selene ang kanyang mga sinabi. Nakataas ang kilay niyang pang-iinsulto sa at waring
diring-diri habang sinusuri ang kasuotan ko. Nakasuot lang ako ng blouse na kulay brown at
nakapadyama pa ako. Hindi ko rin matandaan kung kailan ko binili ang mga damit na ito.
Hindi ako interesado sa kung ano pa ang fashion ang sinasabi nila. Basta kasya sa akin at
komportable akong isuot ay walang problem a. Wala akong pakialam kung bago o galing sa
ukay-ukay ang darnit, sapatos at bag na meron ako. At kahit pa siguro nagkakamal ako ng
salapi ay manghihinayang gastusin at ipambili ng mga libo-libong halaga ng mga branded na
produkto. Tama na ako sa tig singkwenta o Maya at tig-isang daan presyo na maaring
tawaran ng hanggang sampung piso.
"Kaya talagang nasaktan si Daphne ng pikutin mo si Kuya. Paano mo nagawa 'yun, Karen?
Bilib ako sa lakas ng 100b mo. Imagine sinong mag-aakala na ang isang hamak na anak ng
hardinera sa hacienda ay magiging asawa ng isang Bmbilyonaryong haciendero? Can you
imagine that?" at patuloy siyang turnatawa habang ipinipilig ang leeg na nakamasid lang kay
Santino na abala sa paglalaro sa hawak sa hawak na laruan.
Ako naman ay hindi na lamang kumibo sa patutsada sa akin ni Senyorita Selene at pinanuod na
lamang sila ni Santino na naglalaro.
Ibinigay lamang sa akin ni Senyorita Selene si Santino ng ito ay mag-umpisa ng humikbi dahil
siguro gutom na at kailangan ng matulog.
"Aalis na ako. Dumaan lang talaga ako para makita ang pamangkin ko at ibigay ng personal
ang mga pasalubong ko kina Kuya at kay Santino.ll Paalam ni Senyorita Selene habang
inaayos ang lukot ng suot na darnit. Kinuha niya na ang maliit na shoulder bag at isinukbit sa
kanyang makinis na balikat.
"Bye, my little angel. I'm gonna miss. Behave ka lang." At saka niya dinampian ng mabining
halik sa pisngi ang mahimbing na natutulog na si Santino sa crib nito na nakapwesto dito sa
sala. Nakasuot siya ng kulay puting crop top na labas ang kanyang mapuputing balikat at
konting bahagi ng tiyan. Hapit na hapit sa kanya ng katawan ang kulay itim na jeans na
kanyang suot pang-ibaba.
"Hindi ko na mahihintay pa si Kuya Simon dahil malayo pa ang biyahe ko. Uuwi na ako ng
hacienda dahil malamang na hinihintay na ako ni Lola," sabi niya habang naglalakad ng mahinhin
na akala mo ay isang modelo na rumarampa sa stage.
"Mag-ingat ka Senyorita at maraming salamat sa mga ibinigay mo kay Santino.ll Muli kong
pasasalamat habang sumusunod sa kanyang paglakad papunta sa labas ng mansyon.
Tumigil naman siya sa paghakbang at umikot patalikod para harapin ako.
"You don't need to thank me. He's my nephew." Maarte niyang salita.
Sumaya lalo ang pakiramdam ko ng marinig ang kanyang mga sinabi. Dahil talagang itinuturing
niyang pamangkin ang anak ko. "Salamat pa rin lalong-lalo na sa pagtanggap kay Santino
bilang pamangkin mo." Nakangiti kong sabl.
Tumaas naman ang isang kilay niya sa narinig.
"Bakit ganyan ka magsalita? Akala mo ba ay hindi ko matatanggap bilang pamangkin si
Santino? Okay, aaminin ko na hindi talaga kita gusto at si Daphne lang ang gusto kong
maging hipag. Pero wala na akong magagawa. Isa pa, meron na kayong anak ni Kuya. Mahal
na mahal ko si Santino kahit sabihin mo pa na ngayon lang kami nagkita." May halong inis sa
kanyang mga sinabi.
"Hindi naman sa ganun Senyorita. Akala ko lang naman.ll Kakamot-kamot pa ako sa aking
braso sa pagdadahilan.
Naningkit naman ang mata niya.
"You know what? Alam kong maldita ako pero hindi naman ganun kasama ang ugali ko lalo sa
mga kadugo ko." Sabay suot ng aviator niya at lumabas na ng bahay. Tuloy-tuloy na
sumakay sa mamahalin niyang sasakyang kotse na kulay puti at tuluyan ng umalis.
Nagpasya na akong balikan ang natutulog na si Santino sa kanyang crib. Tulog na tulog pa
naman ang anak ko kaya nagliligpit-ligpit muna
ako. Muli akong nakita ang magazine kung nasaan si Senyorita Daphne.
"Ano nga naman ang panama ko sayo Senyorita Daphne?" bulong ko sa larawan niya sa
magazine.
"lkaw na maganda at mayaman samantalang ako ay hindi na kagandahan ay isa pang
hampaslupa.
"Pero wala naman sa akin 'yun. Hindi ako naghahangad na maging maganda o maging
kasingsexy mo. Hindi ko rin hinahangad na mahalin ako ni Senyorito Simon ng gaya ng pag-ibig
niya sayo." Patuloy kong pagka-usap sa larawan niyang buhay na buhay ang kulay.
" Ang tanging gusto ko lang ay ang tanggapin at mahalin ni Senyorito Simon si Santino bilang
anak." At dali kong pinunasan ang luha kong kusa na naman bumagsak at dumaloy sa aking
pisngi.

Episode 22
Habangtulog na tulog pa si Santino ay iniwan ko muna siya sa kanyang crib. Inayos ko ang
mga unan na nakapalibot sa kanya maging ang mga laruan na binigay ni Selene. Dahil wala si
Manang ay kailangan na ako ang kumilos dito sa bahay. Mabuti na lang at marunong makisama
ang anak ko at nakatulog ngayong umaga. Madalas talagang hindi ko siya maiwanan dahil
umiiyak siya kapag hindi niya ako nakikita sa paligid. Madaling-araw pa lang kanina ay gising na
siya at naglalaro kaya heto at himbing na himbing. Mabilis na akongtumungo ng kusina. Naalala
kong namataan ko ng bumaba mula sa itaas ng bahay si Senyorito Simon. Panigurado ng
nakaupo siya sa lamesa roon sa likod bahay na malapit sa pool at abalang nagbabasa.
Tarnang-tama at pagtitimpla ko siya ng kape at tatanungin ko na rin kung ano ang nais niyang
ulamin upang mailuto ko na. Ngingiti-ngiti pa ako habang hinahalo ang pinaghalong kape at
asukal sa tasa. Nang matantiya ko ng okay ay nagpasya na akong ihatid kay Senyorito Simon.
"Heto na ang kape mo, Senyorito." At maingat kong inilapag ang tasa ng kapeng aking
tinimpla sa bilog na lamesang gawa sa rattan na katerno ng mahabang upuan na gawa rin sa
rattan. Doon prenteng nakaupo si Senyorito Simon habang abala sa pagbabasa ng ibat-ibang
newspaper at panay din ang tipa sa kanyang laptop. Pirmis na nakakunot ang noo at seryoso
sa kanyang ginagawa. Nakapambahay lamang siya, cargo Short at Plain na sandong kulay
puti ang kanyang damit. Kitang kita ang perpektong muscle niya sa braso na hindi ko alam
kung alaga ba sa gym o dahil batak din sa trabaho. Tsinelas lang na kulay itim angsapin ng
kanyang paa.
Naalala ko tuloy ang buhay ang hacienda Sto. Domingo. Mas simple pa ang kasuotan niya
noong naroon pa kami sa probinsya.
Kapag kasi nasa hacienda si Senyorito ay kusa siyang tumutulong sa mga gawain lalong-lalo
na sa mga tauhan sa bukid.
Nagbubuhat ng mga kaban-kabang palay o bigas, ng mga tiklis ng mga iba't-ibang uri prutas.
Kaya nga siya mahal ng mga tauhan sa hacienda dahil masipag at marunong siyang makisama
sa mga ito. Hindi siya kakikitaan ng pagrereklamo sa kusang pagtulong na ginagawa. Lihim ko
rin siyang hinangaan sa pagiging mababang loob niya sa mga trabahador sa hacienda Sto.
Domingo. Lihim na paghanga na agad kong inapula dahil nakakahiya kung malaman ng iba.
Kaya hindi ko sukat akalain na ikakasal ako sa kanya at magkakaroon kami ng anak.
Mabuting tao si Senyorito Simon.
Sa akin lang naman siya bukod tanging galit na galit at dinamay pa ang anak naming si Santino.
"Senyorito, ano ang gusto mong ulam para ma pagluto na kita?" tanong ko na hindi mapigilang
mangiti dahil sa wakas urnuwi na ang aking Il asawa" galing sa kung saan na business trip at
kasama na namin ngayon ng aking anak clito sa bahay. Ang saya lang kasi ang isipin na
kumpleto kami ngayon tulad ng normal na pamilya. Bihira lang mangyari ang ganito. Kahit pa
hindi kami nagpapansinan ay isa ng malaking bagay na mas pinili niyang manatili dito sa bahay
kaysa magpunta sa ibang lugar.
Tila wala namang narinig si Senyorito at patuloy lang sa pagbasa at panaka-nakang tumitingin
din sa nakabukas na laptop.
"Senyorito, anong gusto mong ulam?" ulit kongtanong. Baka kasi hindi niya narinig ang una
kong tanong kanina sa sobrang busy sa kanyang ginagawa.
Wala pa rin naging sagot. Para akong kumakausap sa pader o kaya naman ay sa hangin.
Imposibleng hindi niya naman ako
naririnig gayong kaharap niya lang ako at dalawang beses na akong nag tanong. Ganun ba
siya hulog na hulog sa kanyang ginagawa at hindi niya ako napapansin o talagang sinasadya
niyang hindi pansinin ang presensya ko.
"Senyo-"
Hindi ko na naituloy ang pangatlong beses kong pagtangkang pagtatanong ng hampasin niya
ng malakas ang ibabaw ng lamesa at saka ako binalingan ng mabalasik na tingin. Ano naman
ang ginawa kong mali? Nagtatanong lang naman ako.
"Can't you see I'm busy?!" napapikit pa ko sa lakas ng boses niya at bahagyang pa akong
napaatras.
"Bakit mo ba ako tinatanong ng walang kwentang katanungan!? May pakialam ba ako kung
anong ulam ang lutuin mo o kahit hindi ka dugtong niya sa ganon pa rin na tono ng boses.
Oonga naman.
Ano nga naman ang pakialam niya sa kung anong lulutuin 1<0? Pwede siyang kumain sa labas
kung nagugutom siya o kaya naman ay magpadeliver.
Masyado kasi akong nadala ng
pagpapantasya sa isang masaya at kumpletong pamilya.
Bakit ba ako umaarte na parang isang mabuting babaeng asawa sa isang lalaking asawa na
hindi naman ako itinuturingna kanyang kabiyak? Bakit ba ako nagpapanggap na walang
problema gayong lagi niya itong isinasampal ng kaliwa't kanan sa aking pagmumukha? Sampal
na mas higit na masakit kaysa sa literal na ginawa.
"So-sorry, Senyorito. Pasensya ka na."
Paghingi ko ng dispensa habang nakayuko. Napahiya na naman ako kahit wala naman akong
intensyon na maka istorbo. May bago pa ba? Lagi namang ganito. Ako lang ang matigas ang
ulo.
"Pwede ba kapag naririto ako sa sarili kong bahay ay gusto ko ng katahimikan. Ayoko ng mga
istorbo. So, please, leave me alone. Hindi ko ako kailangang kausapin at tanungin ng mga
bagay na wala naman along pakialam." Madiin niyang pakiusap at saka mabilisang
pinagdadampot ang mga dyaryong binabasa sa lamesa na bilog at itiniklop ang laptop na
garnit at saka umalis.
Naiwan akong nakasunod na lang ng tingin sa kanya habang malalaki ang hakbang na
binabagtas ang daan papasok ng bahay at umakyat ng hagdan papuntang itaas.
Naiwan din angtasa ng kape na aking itinimpla. Hindi man lang humigop kahit isang beses. Hindi
nga nagpasalamat na naalala ko siyang itimpla ng kape ang tikman pa kaya? Malungkot kong
kinuha ang tasa ng kape sa lamesa.
"Pinakatantya ko pa naman ang asukal at kape para wala siyang masabi sa lasa tapos hindi
man lang niya tinikman.ll Mapait kong wika habang nakatingin sa maitim na likido na kanina lang
ay mainit na mainit pa. Ngayon ay katulad na ng relasyon na mayroon ako sa aking asawa.
Malamig.

Episode 23
鈥
"Karen, parang may lagnat si Santino?" sab � ni Manang Lorna habang idinampi-dampi pa
ang kanyang kanang palad sa noo at leeg ni Santino. Pinasuyo ko muna kasingtingnan niya
muna si Santino habang abala akong nagluluto ng hapunan. Afritadang karne ng baka ang
aking kasalukuyan pa langna pinapakuluan.
"Ho?" tanong ko at sinalakay agad ng kaba ang dibdib ko sa sinabi ni Manang.
"Hindi naman po siya mainit kanina. Masigla pa nga po siyang naglalaro." Nagmamadaling akong
naghugas at nagpunas ng kamay sa malinis at tuyong basahan. Nilapitan ko agad ang anak
kong tahimik lang na nakahilig ang ulo sa balikat ni Manang Lorna.
Agad namang itinaas ng aking anak ang kanyang mga braso ng makita ako. Wala siyang
anurnang reaksyon sa mukha hindi katulad ng normal niyang ginagawa. Agad siyang tatawa sa
galak o kaya ay ngingiti na kapag hahawakan ko na siya. Paglapat ng kamay ko sa kanyang
balat lalo na sa parte ng kili-kili kung saan ko siya binuhat ay naramdaman ko ang init. Mainit
na hindi normal sa natural na temperature ngtao.
"Mainit nga po siya, Manang." Pag-alaala ko. Kanina lang ay okay si Santino. Kapansin-pansin
nga ang pananamlay niya dahil pirmi lang siyang nakayakap sa akin. Hindi ako sanay na ganito
siya dahil malikot at wala siyangtigil na baling ng baling kung saan kapag karga-karga ko.
"Agad mo na lamang painumin ng paracetamol para mawala ang lagnat. Basta orasan mo na
lang at wag mong kakaligataan.ll Payo naman sa akin ni Manang na tumungo sa cabinet kung
saan naroroon ang mga vitamins at paracetamol ni Santino. Pinagtulungan namin ni Manang na
painumin ng gamot ang matamlay kong an ak.
Nakahinga naman ako ng maluwag ng ilang minuto matapos ko siyang painumin ay bumaba na
ang kanyang lagnat.
"Manang, salamat PO. Ingat po kayo sa pag-uwi. Mag off muna po kayo bukas." Pagpapa-
alam ko kay Manang Lorna.
"Okay sige, pero kapag may lagnat ulit si Santino tawagan mo ako agad para may
kaantabay ka. Mahirap nagkakasakit ang mga bata lalo at ganyang sanggol pa lang." Bilin sa
akin ni Manang bago binitbit ang kanyang maliit na shoulder bag na naglalaman lang ng
kanyang pera at cellphone. Habang naglalakad siya at nililingon niya pa kami ni Santino at
nakangiting kumakaway.
"Bye, ka na kay Manang Lorna, nak," sabi ko kay Santino. Ngunit turningin lang siya kay
Manang habang kumakaway sa amin. Hindi ganito si Santino. Hindi siya tumitigil ng kakaway
kay Manang Lorna sa tuwing UmUUWi na ang matanda at lumalabas na sa gate ng aming
bahay. Madalas nga na kahit wala na sa paningin niya si Manang at hindi pa niya binababa ang
kanyang nakataas na kamay.
Palahaw na iyak ang nag pag gising sa akin sa mahimbing na pagtulog. Agad akong
bumalikwas sa higaan at kinarga agad si Santino. "Santino, bakit anak? ll halos mapaso ang
palad ko pagkahawak ko sa kanya.
Sobrang init ng kanyang katawan.
"Diyos ko! Santino, anak." Hindi ko alam ang gagawin. Natataranta na ako. Naiiyak na ako.
Nag-aapoy sa lagnat ang anak ko.
Bago matulog ay okay naman si Santino. Wala na siyang lagnat. Bakit ngayon ay parang mas
lumala.
Pinainom ko muna ulit siya ng paracetamol. Pagkatapos ay nagdesisyon akong dalhin na siya
sa ospital.
Kumuha ako ng pranela pambalot sa kanya. N agsuot lam ang ako ng jacket pampatong sa
suot kung pantulog at saka ko kinuha ang bag at wallet 1<0. Binitbit ko rin ang kanyang
feeding bottle na may powder milk na talagang nakahanda na kung sakaling magutom siya at
manghingi ng gatas sa kanyang pagtulog. Nagmamadali akong lumabas ng bahay habang
karga ang anak kong may sakit. Hindi kung nakita kung anong oras na ngunit napakadilim pa
rin ng paligid at tanging ilaw sa mga poste at kabahayan ang nagsisilbing liwanagsa daan.
Walang pag-aalinlangan Kong sinuong ang kadiliman at halos takbuhin ko ang entrance ng
Village.
Pagkakita sa akin ng mga security guard ay sila pa ang kusang pumara ngtaxi upang
makasakay kaming mag-ina.
"Doc, kamusta po ang anak ko?" Agad kong tanong sa lalaking Doctor na nasa 50 1s na
siguro ang edad. May katabaan ang katawan ng Doktor at napapanot na ang tuktok ng ulo ng
pumasok sa inuukupahan namin na kwarto ni Santino. Dito ko siya tinakbo sa ospital kung
saan din nakaconfine si Nanay.
May mga papel na binasa muna ang Doctor
na kinuha niya sa lalaking nurse na katabi.
"Well, may infection sa ihi ang bata kaya mataas at pabalik-balik ang kanyang lagnat." Sagot
ng Doctor at isinauli na ang mga papel na binasa sa nurse.
Hinawakan niya ang stethoscope na nakasabit sa kanyang leeg at saka sinuri ang dibdib at
likod ni Santino na karga ko.
"Kailangan niyang mag take ng antibiotics for seven days." Dagdag ng doctor saka saka
muling kinuha sa nurse ang resulta ng examine na ginawa sa dugo at ihi ni Santino. Marahil 'yun
ang gamot na irereseta niya kay Santino.
"Paracetamol din every 6 hours kung nilalagnat pa siya. Kailangan naka oras ang pag-inom
At saka inabot sa akin ang reseta.
Pinaliwanag pa ng Doktor kung paano at anong antibiotics ang kailangan ni Santino. Anong
oras at ilang beses sa isang araw dapat inumin. Lagi ko rin daw painumin ngtubig.
"Salamat sa Panginoon at bumaba na ang lagnat mo anak. Kinabahan ng sobra si Mama
sayo." Sabay halik ko sa noo ni Santino. Nakatingin lang naman siya akin habang dumedede
ng gatas sa kanyang feeding bottle.
Nakapag desisyon akong iconfine muna siya clito sa ospital dahil wala naman akong alam sa
pag-aalaga sa batang may sakit. Tulad ng nangyari kagabi, tarantang-taranta ako dahil hindi
ko alam kung ano angtamang gagawin. Wala akong mahingian ng tulong kahit alam kong nasa
kabilang silid lamangsi Senyorito.
Nag-alinlangan talaga akong mag patulong dahil baka mapahiya lamang ako at anu-ano pa ang
sabihin sa aming mag-ina. Ayoko namang magsabi kay Manang Lorna dahil nga alam niyang
naririto at kasama ko ang aking asawa gayundin kay Lola Loreta. Ayoko siyang mag-alala pa.
Matanda na siya para mag-isip pa ng mga bagay at baka makasama pa sa kanyang kalusugan.
Ang importante ngayon at ang tuluyang gumaling si Santino.

Episode 24
"Nanay, kamusta na po kayo? May sorpresa po ako ng data." Pangangamusta ko kay Nanay.
Karga ko ang nakaswerong si Santino habang naririto sa pribadong silid ni Nanay. Okay naman
ang anak ko. llang oras na rin siyang hindi nilalagnat at bumalik na ang kanyang sigla. Kanina
nga ay nakikipaglaro pa siya sa babaeng nurse habang kinukuhanan siya ng temperatura sa kili
-kili. Kaya ang ginawa ko ay isinama siya dito sa kwarto ni Nanay. Ito rin ang unang
pagtatagpo ng mag-Iola. Hindi ko kasi sinasama si Santino kapag dinadalaw ko sivNanay dahil
ospital ang pupuntahan ko at maraming may sakit. Kaya naman iniiwan ko na lang siya ng
sandali kay Manang Lorna.
Ganun pa rin.
Walang pagbabago.
Nakapikit pa rin siya.
Payat na payat na ang katawan ni Nanay at lalong humaba ang kanyang buhok.
llang araw, linggo, buwan at taon pa ba ang hihintayin ko sa muli niyang paggising?
"Kailan ka ba gigising sa mahimbing na pagtulog, Nay? Alam niyo po ba na halos ikamatay ko
ang naramdaman kong sobrang kaba kagabi? Nataranta po ako at halos walang pumapasok
sa utak ko na dapat kung gawin. Inaapoy po ng lagnat si Santino at wala akong alam kung
paano ko siya aalagaan sa ganun na sitwasyon. Kung sana ay kasama ko kayong nag-aalaga
sa kanya baka po hindi siya nagkasakit. Hindi siguro mangyayari na lalagnatin siya ng ganun
kataas." Malungkot kong mga kwento kay Nanay. Kung sana ay nagagabayan niya ako sa
tamang pag-aalaga kay Santino ay hindi siguro nagkasakit ang anak 1<0.
"Santino, siya si Lola Karina. Siya ang Nanay ni Mama na Iaging kong ikinukwento sayo.
Mabait si Lola, anak." Tila naman kinikilala ni Santino si Nanay dahil pinagmamasdan niyang
maigi. Mabuti na lamang at hindi niya inaalis ang bagay na nakatusok sa kaliwa niyang kamay
at mataman lamang din siyang nakatingin kay Nanay at sa akin.
"Mrs. Sto Domingo."
Boses ng isang babae ang nakapag paglingon sa akin sa pintuan ng pribadong silid ni Nanay.
Ang babaeng nurse na kanina ay nakikipaglaro kay Santino ang tumawag sa akin.
Nagtataka naman akong nagtanong.
"Bakit ho?" ngumiti muna siya at saka ako sin agot.
"Kanina pa ho kayo hinahanap at hinihintay ng asawa niyo sa silid ng anak ninyo."
Asawa?
Kunot-noo akong napaisip.
Isa lang ang asawa ko at si Senyorito Simon lang 'yun.
Siya nga kaya?
Si Senyorito nga kaya ang naghihintay sa amin ni Santino?
Waring nagliwanag ang buong paligid ng malaman kong na rito siya sa ospital. Nag-aalala ba
siya sa amin?
Sa anak niya?
Sunod-sunod kong tanong sa aking isipan.
"Salamat sayo. Sige, balik na kami ni Santino sa kanyang silid. Pasensya ka na at nakaistorbo
ka pa namin." Sagot ko kasabay ng paghingi ng paumanhin. Sumagot naman ang magalang na
nurse ng walang anuman. Matapos akong magpaalam kay Nanay ay tinahak na namin ni
Santino ang daan papunta sa kwarto kung saan siya nilagak ng ospital.
Nasasabik talaga ako dahil may pakialam naman pala sa amin si Senyorito Simon.
"Senyorito.ll
Pagkuha ko sa atensyon ng lalaking nakaupo sa monoblock na kulay itim na nakapwesto
malapit sa karna. Naka damit pang trabaho na siya. Seryoso ang mukha at bakas angtila inip
na inip sa paghihintay.
"Senyorito, pasensya ka na kung hindi na ako nakapag paalam sayo kagabi. Agad ko na
kasing sinugod si Santino dito sa ospital."
Paghingi ko ng pasensya ng maihiga ko si Santino sa kanyang kama na panay ang linga sa
kanyang Papa
"Alalang-alala sainyo ang Lola ko dahil hindi mo sinasagot ang tawag Iliya." Seryoso niyang
Wika na hindi man lang nag tanong tungkol sa kalusugan ng anak.
"Nataranta na kasi ako kagabi. Sobrang init ng katawan ni Santino kaya angdinampot ko na
lamang ay ang wallet ko. Hindi ko naisama ang cellphone dahil wala na talaga sa isip ko.ll
Pagdadahilan ko habang inaayos ang pumaikot na host ng swero ni Santino. Kailangan kung
ayusin dahil baka mamaya ay sa halip na puting likido ang nakikita ko at mapalitan ng kulay
pulangdugo.
"Hayan ang cellphone mo. Tawagan mo na agad ang Lola ko dahil siguradong hindi 'yun
mapakali hangga't hindi ka nakakausap.ll Inilapag niya ang cellphone ko sa lamesang malapit sa
kama ni Santino. Tumayo at tumalikod habang patungo na sa pintuan ng silid.
Hindi ako nakatiis.
"Sandali, Senyorito!" pagtawag ko.
"Hindi mo man lang ba itatanong kung bakit kami narito sa ospital? Kung bakit sinugod ko si
Santino sa dis-oras ng gabi? Kung kamusta na siya? Kung ano ang lagay niya? Kung ano ang
sakit niya? ll ramdam kong turnig 脧 l siya sa pag tangkang paghakbang. Nakatalikod na kasi
ako sa gawi ng Pinto kaya naman hindi niya nakikita ang nagbabadyang pagbagsak ng luha sa
aking mga mata. Sinadya ko talagang tumalikod at nagkunwaring abala sa kung anong
ginagawa sa damit ni Santino.
"Hindi ka man lang ba nag-aalala kahit konti sa kalagayan ng anak ko na anak mo rin?
Pagpapatuloy kong tanon g.
"Alam mo kung anong sagot ko riyan sa tanong mo. Hindi ko na kailangan ulit-ulitin pa." Asik
niyang sagot at tumuloy na sa paglabas ng silid.
Iniwan na naman ako.
Kami ni Santino.
Tumulo ang luha ko at pumatak sa puting kumot sa kama ni Santino.
Ang hirap talagang umasa sa isang maling akala.
Akala ko pa naman kaya siya narito ay para sa anak niya.
Buong akala ko nag-alala na siya sa kalagayan ng anak niya.
Mali pala.
Marami talaga ang namamatay sa maling akala.
Dahil wala nga pala kaming kwenta para sa kanya.
Niyakap ko si Santino ng mahigpit.
"Santino, anak. Mahal na mahal ka ni Mama.
Tandaan mo na mahal na mahal kita.ll
Maramdaman man lamangng anak ko na kahit walang pakialam sa kanya ang ama niya ay
nandito naman ako na nanay niya na sobrang mahal na mahal sya.
Pero hindi ko maiwasan ang matakot kung ano ang meron sa bukas.
Paano na lang kung may isip na ang anak ko
at hindi pa rin siya tanggap ng Papa niya?
Paano ko ipapaliwanag sa anak ko ang mga bagay na mismong ako hindi ko naiintindihan?
Kaya kong solohin ang sakit wag lang masaktan ang anak ko. Kung pwede nga lang na ganito
na lang kaming mag-ina.
Magkayakap, habang prinoprotekhan ko siya sa kanyang ama na walang habag.

Episode 25
"Napakatakaw mo na talaga anak. Pero bawal na muna ang mga chocolate drinks. Baka
maulit na naman na magka-infection ka sa ihi at maospital na naman. Sorry din at hindi alam
ni Mama na hindi pala nakakabuti sayo ang pinapainom ko. Tuwang-tuwa pa naman ako kapag
nauubos mo ang isang pakete." Pag kausap ko kay Santino.
'Yun kasi ang dahilan kung bakit siya nagkaroon ng infection sa ihi. llang araw din kami sa
ospital. Nais pa nga ng Senyora Loreta na lumuwas dahil nag-aalala sa amin ngunit ako na ang
nakiusap na wag na dahil magaling na rin naman si Santinon. Nangako na lang ako kay
Senyora na magiging maingat na ako sa pagpapakain o kaya ay pagpapainom kay Santino.
Madalas ko kasi siyang painumin noon ng chocolate drink dahil masarap ang lasa kaya naman
gustong-gusto niya. Ang hindi ko alam nakakasama na pala sa kalusugan ng anak ko. Kaya
simula ng mangyari 'yun ay hindi ko na siya pinatikim ng kahit anong chocolate drink o kahit
mga inurning nakatetra pack.
Walong buwan na si Santino at napagana talagang kumain. Kahit gulay pa ang isubo ko ay
game na game siyang kainin. Wala siyang selan at hindi mapili. Maganda naman talaga ang
gulay sa katawan. Mabuti na rin na habang bata pa siya at sanayin ko na dahil maraming bata
ang hindi kumakain ng gulay.
Lalo na rin siyang lumikot dahil marunong ng mangunyapit sa kung saan-saan at saka pilit na
rin turnatayo gayong hindi niya pa kayang dalhin angsariling bigat ng katawan dahil sa kanyang
mabigat na timbang. Napaka-umbok na pisngi niya at tatlo na ang baba. Hindi ko na rin
makita ang leeg dahil natabunan na ng katabaan.
"Tama na ang pagkain mo baka hindi ka na matunawan.'l Gusto ko na sanang iligpit ang mga
biscuit at mga prutas na kinakain niya ngunit pumapalaw siya ng iyak sa tuwing ilalayo ko na
ang mga pagkain. Busog na busog na siya pero ayaw pa rin tigilan ang pag-ngasab.
"Nakakagigil ang na cutiepatooty ni Mama!"
Pinipigilan ko lamang ang sarili kong huwag kurutin ang pisngi niya dahil tunay siyang
nakapanggigil. Lalo na ngayon na kumakain na siya sa lamesa at nakaupo sa sariling high-chair.
Sa dalawang kamay niya ay may hawak siyang pakain. Sa kanang kamay ay mansanas
habang sa kabila naman ay orange at nagkalat na sa buong pisngi niya ang kaninang biscuit na
kinakain.
Hindi ko nga mawari kung sino sa amin ni
Senyorito Simon ang kamukha niya. Pero sabi ni Manang Lorna ay kamukha ko si Santino.
Ngunit minsan naman daw ay si Senyorito Simon ang nakikita niya sa mukha ng anak ko. Pero
mas lamang daw ang pagkakahawig naming mag-ina.
Napangiti nga ako sa bagay na 'yun.
Dapat talaga na ako ang kamukha ng anak ko.
"Ano yan?" tanong ni Senyorito Simon na nagmula sa labas ng bahay. Medyo nagulat pa ako
ng mula sa kung saan ay may nagsalita. Salubong ang kanyang makapal na kilay habang
hawak ang kulay puting towel at ipinupunas sa mga braso at leeg. Hula ko ay galing siya sa
pagjojogging sa labas. Basang-basa ang kanyang suot na kulay gray na t-shirt na lapat na
lapat sa kanyang katawan at tila basa rin ng ang kanyang buhok.
"Ano lyun, Senyorito?" kunot-noo kong tanong dahil hindi ko maintindihan kung ano ang
kanyangtinatanong.
"Ang ginagawa ninyo ng anak mo," sagot niya.
Nag-isip ako.
Ano ba ang ginagawa namin ni Santino at tila naiinis siya?
Kumakain lang naman ang anak ko at ako ay nakaupo lang at nagbabantay.
"Ganyan ba kayo mag-aksaya dahil hindi ninyo naman pinaghihirapan ang perang ginagamit
pambili sa mga kinakain ninyong mag-ina? ll sarkastiko niyang tanong sa akin habang sumulyap
siya sa mga nakakalat na biskwit sa sahig at sa lamesa kung nasaan ang mga slices ng mga
prutas na kinakain ni Santino.
"Pasensya na Senyorito, natapon lang ni Santino ng hindi sinasadya pero hindi naman kami nag
aaksaya ng pagkain." Katwiran ko.
"Hindi nag-aaksaya? Anong tawag sa mga nakakalat sa sahig at sa ibabaw ng lamesa?!" asik
niya at pagputol sa sasabihin ko sabay turo pa sa mga pagkaing naka-kalat na kung tutuusin
ay isang pirasong biscuit lang at puro mugmug na ang iba.
"Pasensya na Senyorito." Paghingi ko naman ng paumanhin para hindi na siya magalit at
matapos na rin ang usapan na kung tutuusin ay hindi naman dapat pinagtatalunan. Natural na
may matapon na pagkain dahil bata pa lang naman si Santino. Pero hindi ibigsabihin at na
hinahayaan ko lang siya sa tuwing may natatapon sa kanyang kinakain.
"Abah! Mahiya naman kayo sa nagtatrabaho para kitain ang pera na pambili ng mga ina
aksaya ninyo." Dagdag niya pa.
Hindi na ako kumibo at tahimik ko na lamang na pinulot ang mga tinutukoy niyang na aksayang
pagkain.
"Palibhasa hindi ninyo pinaghirapan ang lahat ng mayroon kayo ngayon. Kaya ganyan kayong
mag-aksaya na mag-ina. Ang sarap ng buhay ninyo. Narito lang kayo maghapon, kakain at
matutulog na lang ng walang kahirap-hirap." Makahulugan niyang komento.
Seryoso?
Mugmug at isang pirasong biscuit na natapon lang ng hindi sinasadya ay nag aksaya na kami?
Sinumbatan niya na kami ni Santino dahil lang sa kapirasong tinapay?
"Anu-ano pa kaya ang mga bagay inaaksaya ninyong mag-ina sa pamamahay ko maliban sa
pagkain? Tubig? Kuryente? Sabon? Shampoo?" Patuloy niyang pagbubusa. Akala mo
babae siyang nag bubunganga sa mga anak na makukulit.
Nakakainit din ng ulo ang kanyang mga
sinasabi. Para bang ang laki ng nagawa naming kasalanan ng anak ko para pahabain niya ang
usapan ng ganito. Kung makasumbat siya ay tila ba nilustay namin ni Santino ang lahat ng
opera niya.
Paano kami naging maaksayado na mag-ina? Halos gabi lang kami gumagamit ng electricfan
dahil ayoko ng aircon dahil masyadong malamig at baka sipunin si Santino. Bumili pa nga ako
ng mumurahingclifffan sa palengke na nagkakahalaga ng one hundred fifty pesos na mahinang
-mahina sa konsumo ng kuryente. Madali rin ilipat para kahit nasaan nakapwesto ang crib o
ang stroller ni Santino ay maisaksak ko basta may malapit na outlet dahil nga pawisan ang
bata.
Kapag naglalaba naman ako ay halos hindi ako gurnagamit ng washing-machine dahil
pakiramdam ko ay mas lalo akong natatagalan sa pagpupuno pa lang ng tubig sa automatic na
washing-machine.
Kaya kinakamay ko na lamang ang mga dapat kung labhan.
Ang pinagsabunan ko ng mga darnit ay iniipon ko at gin agamit kong panlinis ng c.r at pandilig
naman ng mga halaman ang mga pinagbanlawangtubig.
Gayundin sa paghuhugas ng Plato.
Iniipon ko sa maliit na planggana ang tubig at idinidilig ko rin sa mga halaman.
Nakasanayan ko 'yun sa probinsya.
Kahit libre at galing sa poso ang tubig ay tinitipid ko dahil nga sa mahirap din magbomba ng
tubig.
Masakit sa braso.
Kaya anong pinaparatangan niya kaming ma-aksaya?
Sa sobrang inis ko at para manahimik na lamang siya sa panenermon ay humarap ako sa
kanya at ipinakita ko ang mga napulot kong biscuit at mugmugsa aking palad at walang sabi-
sabi kongtinaktak sa 100b ng bibig ko ang mga pinulot kong pagkain .
Nginuya ko at nilunok.
"Wala na," sabi ko at ininom angtubig na nasa baso ni Santino. Baka pati 'yun ay punahin niya.
Mataman lang nakatingin sa akin si
Senyorito habang salubong pa rin ang kilay. Kumibot-kibo at ang mga labi pero nanahimik na
lamang at urnalis.

Episode 26
Kasalukuyan akong abala sa pag vacuum sa kulay brown na malapad na carpet ng sahigsa sala
ng bumukas ang front door at iniluwa si Senyorito Simon. Waring pagod na pagod ang
kanyang itsura. Pasado ala sais na ng gabi at kauuwi niya lang galing sa kompanya kung saan
siya naman ang CEO.
Gusot-gusot na ang kanyang damit at bahagya ng lumihis ang necktie niyang kulay asul sa
na nakasabit sa kanyang leeg. Bitbit niya ang kanyang black bag sa kanang kamay at sa
kaliwang karnay naman ay ang kanyang cellphone at tuloy-tuloy lamang sa pagpasok at
tinungo ang hagdan.
Parang walang nakitang anuman o sinuman. Sa araw-araw ay ganito pero hindi pa rin ako
masanay.
Samantalang tumayo naman si Santino mula sa kanyang crib na nakapwesto sa isang sulok at
matamang sinalubong ng tingin ang kanyang ama.
Kapag daka ay ngumiti siya at tuwang-tuwang bahagyang tumatalon habang nakahawak sa
crib.
Kinawag-kawag pa ng anak ko ang kanyang mga maliliit na braso na tila nais niyang
magpakarga sa bagong dating.
Wala mang kahit anong reaksyon kay Senyorito. Basta naglalakad lang siya. Wala siyang
naririnig. Wala siyang nakikita.
Sumakit ang lalamunan ko at uminit ang gilid ng mga mata ko. Nakadama na naman ako ng
awa sa aking anak.
Parang 'yung batang sabik sa presensya ng isang tatay at natuwa na nakita ng urnuwi.
Ngunit ang dumating na ama ay hindi man lamang tapunan ng kahit konting pagtingin ang
kanyang anak na sadya ng nagpapapansin mapansin niya lang.
Kahit konti ba ay wala siyang nadaramang pagmamahal para sa anak namin? Hindi ba siya
natutuwa man langna nakikita na may bata na tuwang-tuwa sa kanyang pagdating?
"Senyorito.'l
Hindi ako nakatiis at tinawag ko siya.
00, alam kong masasakit na naman ang kanyang sasabihin ngunit umaasa pa rin ako na kahit
konti at sundutin siya ng kanyang konsensya.
Hindi siya huminto at patuloy sa paghakbang.
"Hindi mo man lang pinansin si Santino. Samantalang tuwang-tuwa siya ng makita kang
dumating. Hayan at kahit hirap na hirap siyang turnayo ay nagawa niya pa rin upang
sumalubong sayo," sabi ko habang pinipilit ngumiti at pilit din na binabalewala ang malungkot at
masakit na pakiramdam sa kaloob-looban ngdamdamin ko. "Pwede ba pagod na pagod ako
ngayon at gusto ko ng makapag pahinga. Wala akong panahon sa kung anu-anong drama na
sinasabi mo. Wala akong pakialam kung may sumalubong sa akin o wala." Pabalang niyang
sagot sa akin habang ipinagpatuloy ang paghakbang sa itaas.
Ngunit nagsalita akong muli.
"Ang ibang tatay kahit pagod na pagod sa trabaho ay tuwang-tuwa kapag nakikita lang nila
'yung mga anak na sumalubong sa pag-uwi nila sa bahay. Napapawi na ang pagod nila at
nakikipaglaro pa sa kanilang mga anak. Bakit hindi mo gawin 'yun kay Santino, Senyorito.
Natitiyak kong totoo ang kanilang sinasabi dahil subok ko Iyun kay Santino. Nawawala ang
pagod ko basta makita ko lang siyang nakangitl. Mahinahon kong suhestiyon kahit ang totoo
naman ay nakahanda na ako sa anu pa man na masakit na salita na kanyang ibabato sa akin.
Sa pagkakataong 'yun ay huminto na siya sa paghakbang ngunit marahas na humarap sa akin.
Seryoso ang madilim na mukha. Waring nagbabadya ng isang malakas na bagyo na may
kasamang malakas na alimpuyo ng hangin.
"At umaasa ka palang gagawin ko 'yun sa anak mo? Hindi ka ba napapagod sa kakasalita?
Hindi ka ba nagsasawa na marinig na wala akong pakialam sayo at diyan sa anak mo?"
tumaas pa ang gilid ng labi niya ng sambitin ang kanyang mga sinabi.
"Masokista ka ba? O sadyang walang kasing kapal ang mukha mo at patuloy mo pa rin akong
kinakausap sa kabila ng ilang ulit na kitang ipinahiya? Wag ka ng umasa dahil mapapagod ka
lang at masasaktan ka lang. Kung ako sayo, intindihin mo ng mabuti ang anak mo para hindi
nagkakasakit dahil nakakadagdag sa iniisip ng Lola ko!" Mariin niyang dugtong at saka
tumalikod muli para ipagpatuloy ang pag-akyat.
"Pa-pa!"
Sasagutin ko pa sana si Senyorito sa kanyang mga tinuran ng biglang nagsalita si Santino.
Agad akong napalingon sa aking anak na nakatingin sa gawi ni Senyorito Simon.
Namangha ako.
Para akong naiiyak sa tuwa.
Nakakapagsalita na ang anak ko! at Papa ang una niyang malinaw na salita.
"Narin脧 g mo ba 'yun, Senyorito? Tinawag ka niyang Papa." Baling ko kay Senyorito na
parang natigilan din ng marinig ang unang beses na pagtawag sa kanya ng "Papa" ng kanyang
anak. Mabilis kong hinakbang ang crib at binuhat ang anak ko.
"Ulitin mo nga anak ang sinabi mo? Pa-pa, sabihin mo ulit.ll Utos ko kay Santino.
Masayang-masaya ako dahil sa nagsalita na aking anak.
Nagkakawag naman si Santino na tila tuwang-tuwa rin. Ngunit hindi niya na naulit ang
pagbigkas ng salitang "Papa".
Nagsasalita siya pero puro baby talk lamang na tamang siya lang ang nakakaintindi.
Narinig ko ang mga yabag ni Senyorito at nilingon ko.
Paakyat na.
"Akala ko kanina pa siya umakyat."
Naibulong ko sa aking sarili. Buong akala ko kasi ay kanina pa siya umalis. Bakit ngayon lang
siya umakyat? Hinintay niya rin ba na ulitin ni Santino ang pagtawag sa kanya ng Papa?
Binalingan ko na lang muli ang anak kong busy na sa paglalaro na motorbike na laruan na
ibinigay ng kanyang Mommy Selene. Itinigil ko na ang pag iisip ng kung anu-ano dahil ako lang
naman ang bukod tanging nag-iisip ng ganung bagay.
"Next time anak, Mama naman angsabihin mo. Mama naman. Angdaya mo naman anak.
Ako ang lagi mong kasama pero Papa ang una mong binanggit." Kunwaring pagtatampo kay
Santino. Lumingon naman siya at ngumiti.
Kahit pala hindi pinapansin ni Senyorito ang anak na si Santino ay kilala pa rin siya nito.
Bigla na naman akong na lungkot at napangiti ng may halong pait sa aking naisip. Mabuti pa si
Santino kinikilala ang kanyang Papa sa kabila ng siya ay musmos pa lang at wala pang muwang
sa tunay na sitwasyon naming bilang pamilya.
Pamilya?
Pamilya nga ba kaming maituturing?
May pamilya ba na kagaya ngsa amin?
Hindi nagpapansinan.
Walang pagmamahal?
Nagbuntong-hininga ako.
Nanalangin na sana isang araw matanggap na ni Senyorito na mayroon na siyang anak kahit
hindi niya na ako kilalanin bilang asawa. Ang mahalaga ang anak ko.

Episode 27
"Naku! Papa kamo ang unang na bigkas ni Santino? ll Manghang tanong ni Senyora Loreta ng
maka-videocall ko at naikwento ko ang pagtawag ni Santino ng Papa sa kanyang ama.
Narito kami ni Santino sa garden. Nakaupo ako sa isang upuang bilog na gawa sa kahoy
habang si Santino naman ay nakaupo sa kanyang stroller at masayang pinapanood ang mga
paru-parong kulay puti, dilaw at may itim na may halong puti na lumilipad-lipad sa paligid at
dumadapo sa mga bulaklak na orchids na may iba l t-iba rin ang mga kulay. May violet, white,
yellow, orange at may iba pang bulaklak ngunit hindi ko alam kung anong pangalan. May mga
halaman din tulad ng dragon tail, peace lilies at naglalakihang palmera. Mayroon din iba't-
ibang klase ng allocacia. Lahat ng halaman ay kanya-kanyang angking ganda. Tulad ng tao,
mayroong iba't-ibang natatanging katangian. Kaya madalas narito kami turnatambay ni
Santino ay dahil bukod sa magandang kapaligiran at sariwang hangin ay pakiramdam ko
malapit lang ang presensya ni Nanay na hilig
talaga ang paghahalaman. Dito rin ako madalas manalangin ngtaimtim sa Itaas. Basta't makita
ko ang luntiang dahon at mga nag-aagawan ganda at kulay ng mga bulaklak ay gumagaan
anuman ang mabigat kong dalahan.
"Opo, nagulat nga po ako ng makapagsalita siya at nakatingin pa sa direksyon ng Papa niya.ll
Patuloy ko sa pagkukwento.
"Nakoh! Takot magutom ang apo ko kung ganun." Sabay tawa ng Senyora.
Takot magutom? Ano naman ang kinalaman ng pagbigkas ni Santino sa salitang Papa sa
takot magutom?
Tanong ko sa isipan ko.
Ngayon ko lang kasi narinig ang bagay na 'yun.
"May matandang kasabihan kasi na kapag ang un ang tinawag ng bata ay ang kanyang tatay.
Ang ibig sabihin raw ay takot siyang magutom." At nasagot na ng Senyora ang tanong sa isip
ko.
lyon pala 'yun.
"Bueno, iha kamusta naman kayo ni Simon?
Ganun pa rin ba ang pakikitungo niya sayo?" Napabuntong-hininga ako bago ako sumagot sa
帽
katanungan ng Se ora.
"Sanay na po kay Senyorito. Wala pa rin po
siyang pagbabago." Saka ako mapait na ngumiti.
Ganun pa man, hindi ko magawang ikwento kay Se 帽 ora na malarnig rin na pakikitungo ni
Senyorito Simon kay Santino. Batid ko kasing masasaktan at malulungkot siya sa oras na
malaman niya tungkol doon. Ayokong sumama pa ang kanyang loob. Hindi na baleng ako na
lang ang nasasaktan. Masyadong mabait si Senyora at hindi karapat-dapat na saktan.
"Hayaan mo Karen, pasasaan ba at makikita rin ni Simon kung paano kita nakikita bilang isang
mabuting tao." Malalim na Wika ng Senyora habang may maaliwalas na ngiti sa kanyang
mukha.
Napansin ko na parang lalo yata siyang nangayayat. Ang pisngi niya ay lalong humumpak.
Nangangalumata rin siya na hindi maikakaila ng malaking bilog na itim sa ibaba ng kanyang
malamlam na mga mata.
"Lola, napansin ko na pumayat na naman kayo?" Hindi ko mapigilang magtanong. Nag-aalala
ako sa kanyang kalusugan. Baka masyado ng napapagod ang Senyora sa mga iniintindi sa
hacienda.
Tila umilap ang mga mata ng Senyora ng marinig ang aking sinabi. Hindi 'yun normal. Si
Senyora ang tipo ng taong laging nakatingin sa mga mata ng sinumang kanyang kinakausap.
May tinatago kaya ang Senyora?
"Naku, baka naninibago ka lamang. Kalakas ko ngang kumain." sabay tawa ng matandang
babae na sa totoo lang ay miss na miss ko na rin gaya ng pangungulila ko sa presensya ni
Nanay.
Hindi na kasi nakadalaw si Se帽 ora rito sa lungsod kung nasaan kami. Dahil daw nahahapo na
siya sa byahe. Hindi rin naman kami maka makadalaw ni Santino sa kanya sa hacienda
sapagkat ayoko pa siyang ibyahe. Masyado pa kasi siyang bata at ang isa ko pangdahilan ay
hindi pa siya binyagan sa simbahan. Ayon din naman kasi sa matatandang paniniwala ng
karamihan na mga Kristiyano. Bawal at hindi pa raw pwedeng ibyahe ng malayuan ang mga
batang hindi pa nabinyagan sapagkat lapitin ng peligro. Maari raw ma disgrasya, magkasakit o
kaya naman ay "mausug.".
Walang scientific basis sa mga ganung paniniwala nmpero mabuti na rin ang nag-iingat dahil
wala naman ding mawawala kung susundin.
"Okay lang po ba ang kalusugan ninyo?" Maya-maya ay naging tanong ko.
帽
"Okay na okay iha, malakas pa ako sa kalabaw!" bulalas ng Se ora at saka mahinang
tumawa.
"Lola, alagaan po ninyo ng mabuti ang iyong sarili. Uuwi pa ho kami riyan ni Santino kapag
nabinyagan na po siya." paalala ko sa mabait na Senyora.
"00 nga pala Karen, iha, kailan ba ninyo balak mag-asawa pabinyagan si Santino?"
Napaisip na rin ako kung kailan. Pero baka isabay ko na lang din sa unang kaarawan niya ang
kanyang binyag para isahang gastos lamang.
"Balak ko po sana sa first birthday niya na lang din po ganapin para po isahang gastos
lang."ani ko.
Tiyak kasi na pera ni Senyorito Simon ang gagamitin dahil saan naman ako kukuha ng pera
para panggastos sa binyag at birthday. Kung may pera lamang ako ay hinding-hindi ko pa
gagastusin kahit isang singkong-duling si Senyorito Simon. Baka isipin niya na naman na
inaaksaya namin ang pinaghirapan niyang salapi. Tulad ng isang pirasong biskwit at mugmug
na inabutan niya sa sahig. Simula rin ng araw na 'yun ay hindi na rin ako nag merienda at
binawasan ko na rin ang pagkain ko. Mahirap ng ma kwentahan na naman ng mga kinakain at
ginagamit naming clito sa 100b ng kanyang bahay. Baka isipin niya o kaya pansinin niya ang
bigas at mga groceries
kung nababawasan. Mabuti na lamang at hindi ko ginagalaw ang kahit na anong sukli sa perang
pang-groceries, pambayad ng ilaw, tubig at internet.
"Karen, hindi ba ang sabi ko sayo ay isa ka ng legal na Sto.Domingo at lahat ng meron kami
ay sayo na rin. Lalo pa ngayon na binigyan mo ako ng napakagwapong apo sa tuhod. Kaya
wag kang mag-alala sa gastusin. Kung nahihiya kang magsabi sa asawa mo. Bibigyan kita ng
sarili mong pera." walang-gatol na sabi ng Senyora na agad ikina-iling ng aking leeg.
"Lola, wag na PO." matigas kong pagtanggi.
"Kakausapin ko na lamang po si Senyorito tungkol sa binyag. Hindi ko po kasi siya makausap
dahil po madalas wala siya rito sa bahay at kapag naman po naririto ay puro trabaho pa rin po
ang inaatupag.ll hindi ko man nais mahaluan ng lungkot ang aking tinig ay hindi ko maikakaila.

Episode 28
Narinig kong nagbuntong-hininga si Senyora Loreta.
"Ewan ko ba sa asawa mo. Manang-mana sa
Lolo Andres niya. Ganyan-ganyang ang Lolo ninyo Napaka-addict sa trabaho. Noong araw pa
nga ay kung hindi ko hatiran ng pagkain sa kanyang opisina ay nakakalimutang kumain ng
tanghalian. Ganun din ang naging problema ko sa Papa ni Simon. Mabuti nga at nagkaroon ng
kapatid si Simon sa kabila ng sobrang abala ng kanilang magulang sa negosyo. Ang biyenan
mo rin kasi na babae ay nakilala ng aking anak sa business world. Kaya hindi na ako nagtataka
na namana ni Simon anurnan ang pag-uugali ng kanyang mga magulang lalo na sa larangan ng
negosyo." Kuwento naman ni Senyora.
"Mukha nga pong enjoy na enjoy siya sa kanyang ginagawa. Alam ko po nagba buy and sell rin
po siya ng mga mamahaling sasakyan."
Bukod kasi sa produktong inaani mismo sa malawak na hacienda na mga pang export sa ibang
bansa ay pinasok na rin ni Senyorito ang pagba-buy and sell ng mga mamahaling
sasakyan. Minsan kasi ay aksidente ko siyang nakita at narinig na nakikipag-usap sa kung sino
sa kanyang laptop at iyon ang topic nila.
"Gusto niya lang sigurong i-secured ng mabuti ang future ng anak ninyo at ng mga magiging
anak pa ninyo sa hinaharap. Sana nga ay magkaroon kayo ng maraming anak. Isa ang bagay
na 'yan sa pinagsisihan ko ng mawala ang nag-iisa kong anak. Bakit isa lang ang naging anak
ko at hindi ko man langdinagdagan? Kaya ang gusto ko magkaroon kayo ni Simon ng isang
malaking pamilya. Punuin ninyo ng mga bata ang bahay at maging ang hacienda." Nakangiting
suhestiyon ni Senyora.
Sa narinig na hayag ng Senyora ay parang nais kung turnawa.
Si Senyorito at ako? Magkakaroon ng maraming anak? Kahit minsan nga ay hindi man niya
tinapunan ng kahit isang sulyap si Santino.
Paulit-ulit ang pagtanggi niya na hindi niya anak.
Kaya paano kaya kami magkakaanak ng marami? Isa pa, magkahiwalay kami ng kwarto.
Diring-diri nga 'yun kapag na sa paligid ako. Angtumabi pa kaya sa akin?
Para akong tanga sa pakikipag usap at tila pakikipag away sa isipan ko na wala namang
kaaway.
"Isa rin sa madalas kong dinadalangin ay ang apo kong si Selene. Matalino naman siya at
malambing ngunit may pagka pasaway at hindi marunong makisama sa ibangtao lalo na sa
hacienda. Sana lang ay magbago siya at maging responsable sa buhay kagaya ng kuya niya.ll
May halong lungkot ang tinig ni Senyora. Pansin naman talaga sa ugali ni Senyorita Selene na
may pagka spoiled. Madalas at naririnig ko noon na usap-usapan ng mga kawaksi sa 100b at
labas ng hacienda na may pagka masungit ang ugali ng bunsong kapatid ng asawa ko. Kahit
naman ako ay madalas niyang irapan kahit wala naman akong ginagawang kahit ano. Kapag
nga daraan ako sa harapan niya at may kasama pa siyang mga kaibigan ay nagtatawanan
silang lahat habang nakatingin sa akin sa direksyon ko. Ewan ko kung sapantaha ko lang 'yun
o nagkataon lang. Binabalewala ko na lang at agad na akong umaalissa kung nasaan ako.
"Naniniwala po ako na magbabago rin po ang ugali ni Senyorita Selene. Mukha naman po
siyang mabait. Sa katanuyan nga po ay tuwang-tuwa siya kay Santino noong nagpunta po
siya rito. Ang dami niya pong dalang pasalubong sa kanyang pamangkin." Kuwento ko naman
sa ginawang kabutihan ni Senyorita
Selene Kay Santino kahit pa puro pang-iinsulto sa aking pagkatao ang mga sinasabi niya.
"Mabait naman siya. Napansin ko lang na nagbago ang ugali niya simula ng sabay mawala ang
kanilang magulang. Ako naman kasi ay natutok sa pag-aasikaso ng mga negosyong naiwan at
hindi ko sila masyadong naalagaan ni Simon." Malungkot muling kwento ng Senyora.
"Hindi PO, Lola. Napaka swerte nga po nina Senyorito at Senyorita Selene sa pagkakaroon ng
Lola na gaya niyo. Biruin niyo PO, nakaya niyo pong lahat ang mga pagsubok na kayo lang
pong mag-isa. Sigurado po akong hindi kayo nagkulang sa pagpapalaki sa kanila. Sadyang
mayroon lang po talaga tayong kanya-kanyang ugali bilang tao." Pagpapalubag ko sa 100b ng
mabait na Senyora. Kinaya niya ang lahat manatili lang na tumatakbo ang mga negosyong
biglaang naiwan sa pangangalaga niya. May mga kamag-anak naman sila na may mas alam sa
pagpapatakbo ng malaking negosyo ngunit mas pinili ni Senyora na siya ang hum awak upang
matiyak ang posisyon ni Senyorito Simon kapag kaya niya ng siya ang hahawak. At matapos
nga ang ilang taon ay si Senyorito Simon na ang tumatayong tagapagmana ng lahat ng ari-
arian na meron sila. Ganun kalaki ang sakripisyo ni Senyora.
Kaya mahal na mahal siya ni Senyorito Simon.
Nakita niya kasi kung paano ang pagod at puyat ng kanyang Lola upang hindi sila mag hirap na
magkapatid.
Kaya rin gusto ko man na magsumbong sa Senyora ay hindi ko magawa. Gusto kong urniyak
at sabihin ang lahat ng sama ng loob ko ay hindi ko maisiwalat.
Gusto kong sabihin lahat ngunit kinikimkim ko na lamang dahil alam batid kong masasaktan ng
husto si Senyora.
"Karen, iha, Iagi mong ipaglaban kung ano ang sayo. Basta alam mong wala kang ginagawang
masama at hindi ka nang-agrabyado ng kapwa ay wala kang dapat ikatakot."
"00 naman PO, Lola. Lalo po ngayon may Santino na po ako.'l Sagot ko naman sa masayang
boses at pilit itinatago ang pait sa pamamagitam ng pag-ngiti.
"Kamusta naman pala si Karina?"
Waring may dumaan na kung ano at mas hindi ko na naitago ang lungkot na nadarama ng
banggitin ni Senyora and pangalan ni Nanay.
"Ganun pa rin po siya Lola. Wala pa rin pagbabago ang kondisyon niya. Hindi pa rin gumigising
at hindi ko po alam kung gigising pa nga po ba siya." Sagot ko sa malungkot na tinig.
"Magdasal lang tayo ng magdasal para sa iyong Nanay. God will provide." Payo sa akin ng
Senyora.
Matapos ang kwentuhan namin ng Senyora ay nakadama ako ng saya kahit paano sapagkat
nariyan siya lalong-lalo na para kay Santino.
"Paano na kaya tayo anak kung wala si Senyora Loreta?" bulong kung tanong sa anak ko na
naglalaro na sa aking kandungan.
Episode 29
"Karen! Karen!"
Nagulat ako ng biglang pumailanlang ang malakas ng boses ni Senyorito Simon sa 100b ng
mansiyon. Halata sa boses na nagmamadali akong makita at tila may importanteng kailangan.
Ano kayang nangyari? At ano kaya ang nakain ni Senyorito Simon at bigla na lang akong
hahanapin? May nagawa ba akong hindi niya nagustuhan at galit na galit na naman sa akin?
Upang masagot na ang aking mga katanungan ay nagpasya na akong magpakita sa kanya.
Kaya naman mula sa garden kungsaan kami nagpapalipas ng oras ni Santino ay nagmamadali
akong pumasok sa 100b bitbit ang anak ko na nagulat din sa lakas ng pagtawag sa along
pangalan ng kanyang papa.
"Karen!" Ulit na naman niyang pagtawag sa pangalan ko. Luminga-linga pa siya sa paligid at
tumitingala sa itaas sa paghahanap sa presensya ko.
"Bakit, Senyorito? ll mangha kong tanong. Ngayon lang kasi na nangyari na hinahanap niya
ako pagkarating niya sa buhay.
Halatang balisang-balisa ang kanyang mukha. Namumutla ang kanyang mukha at tila namumula
ang mata na galingsa pag-iyak.
Ano kanyang nangyari?
"Saan ba kayo nagsusuot na mag-ina at kanina pa ako tawag ng tawag ay ngayon lang kayo
lumapit? ll asik niyang tanong.
"Nasa garden lang kami ni Santino at nagpapahangin." Mahinahon kong sagot.
"Pack your things, uuwi tayo kay Lola." Utos niya at saka tumutok sa kanyang cellphone.
Uuwi kami? Bakit biglaan naman? May nangyari ba? Nalilito kong tanong sa aking sarili. Wari
pang nanlalamig ako na hindi ko maintindihan. Kinakabahan ako pero bakit naman? Anong
nangyayari? May masama bang nangyari?
"Yes, I need a pilot. Yes, yes, ngayon din. Papunta na kami. Make sure na handa na ang
lahat. Kailangan na naming makauwi ng hacienda ngayon din." Madiin niyang utos sa kung sino
man ang kausap niya sa kanyang cellphone.
Lito parin ako. Naguguluhan masyado ang utak ko.
Pilot?
Ibig sabihin eroplano ang sasakyan namin? At bakit kailangan ganun kabilis upang makauwl
kami? Bakit nagmamadaling urnuwi si Senyorito sa hacienda?
" Ano pa ba ang itinatayo mo riyan?!" singhal niya sa akin ng mapansing hindi pa ako kumikilos
at sumusunod sa utos niya.
"Pa-pasensya na Senyorito. Bakit ba biglaan ang pag-uwi natin sa hacienda? May nangyari ba
kay Senyora? l' waring bigla akong sinalakay ng kaba sa naging tanong ko. Hindi magmamadali
ng ganito si Senyorito Simon kung hindi importante. Hindi niya iiwan angtrabaho maliban na
lamang kung talagang emergency.
"l have no time to explain! Pack your things kung ayaw mong iwan ko kayong mag-ina dito."
Singhal niya na naman sa akin. Nahimasmasan na ako at saka nagmamadaling umakyat sa
itaas. Sumunod na rin ako para mag-impake at dalhin ang mahahalagang gamit lalo na ang
para kay Santino.
Panay may katawagan sa cellphone si Senyorito habang nakasakay kami ng sasakyan niya.
Huminto kami sa isang building at sumakay ng elevator hanggang sa rooftop.
Tama, andun nga ang isang helicopter na naghihintay sa pagdating namin.
Agad may inabot na pantakip sa tenga ang isa sa mga lalaking naka-uniform na naka-abang
sa pintuan pa lang ng rooftop.
Pumalahaw ng iyak si Santino dahil siguro sa gulat sa napaka ingay na naririnig mula sa
helicopter.
Kinakabahan akong sumakay pero nanigas ang buong katawan ko ng personal akong alalayan
ni Senyorito Simon para makasampa sa 100b ng helicopter. Ito ang kauna unahang hinawakan
niya ako na hindi para pagbuhatan ng kamay. Nakakalula pala talaga kapag nasa itaas ng
kalangitan at hindi pa sanay sa ganung byahe. Ngunit mas kinakabahan ako sa kung ano ang
aabutan ko pagdating namin ng hacienda. Ano ba ang nangyayari at bigla kaming umuwi?
Hindi ko pa naman nakausap si Senyora Loreta ngayong araw.
Mabuti na lang at madali langtalaga ang byahe kapag nasa himpapawid ka.
Pagdating namin sa probinsya ay agad ding may sasakyan na sumalubongsa amin sa kung
saan kami nag landing. Ang akala ko ay tutuloy kami sa hacienda. Ngunit sa isang pamilyar na
pribadong ospital kami tumuloy. Pamilyar dahil ilang buwan din ang inilagi ni Nanay clito sa
ospital na ito na pagmamay-ari rin mismo ng pamilya ng aking asawa.
Pagkahintong-paghinto ng sasakyan namin ay agad bumaba si Senyorito at halos takbuhin ang
entrada ng ospital. Ako naman ay maingat na lamang na humahakbang habang nakasunod sa
kanya dahil karga ko ang tulog na tulog na si Santino na nakatulog na sa sasakyan.
" Good Morning, Senyorita." Agad na bungad pagbati sa akin ng mga nurse at hospital staffs
na nadaraanan ko na walang pakundangan lamang na nilalampasan ni Senyorito Simon na una
nilang binabati.
Senyorita?
Hindi ako sanay.
Ganun pa man ay ibinabalik ko na lang ang pagbati nila sa akin ng nakangiti.
"No! Save Her! Save my Grandmother or I will kick you out of my hospital! ll
Dinig na dinig ko ang malakas na sigaw ni Senyorito Simon mula sa kung saang bahagi ng
ospital. Kaya naman binilisan ko ang paglakad at hinahanap siya. Nakita ko siya sa isang silid
na nakabukas ang Pinto. Hawak niya sa kwelyo ang isa sigurong doktor base narin sa puting
damit na suot.
"Calm down, Mr. Sto.Domingo, maniwala ka.
Ginawa namin ang lahat ng aming makakaya para iligtas si Senyora Sto.Domingo pero
sadyang hindi na kinaya ng katawan niya.ll May himig pagpapakumbaba sa naging sagot ng
Doktor.
Sa narinig ay agad akong na patingin sa kung sinong nakahiga sa higaan sa 100b ng kwarto
kung saan ako pumasok.
Bigla akong nanigas sa kinatatayuan ko. Tila binuhusan ako ng malamig na tubig. Waring
urnurong ang aking dila at wala akong mailabas na boses.
Hindi totoo? Hindi ito totoo!!!!
Sigaw ko sa utak ko.
Naglakad ako ng marahan patungo sa kabila ng ayaw surnunod ng mga paa ko sa dikta ng
isipan ko. Nanghihina ako habang humahakbang. Pakiwari ko ay anumang oras ay mawawalan
ako ng ulirat at bigla na lang matutumba.
Hinang-hina ako.
Tumulo ang luha ko ng makita ang payapang mukha ni Senyora na animo'y natutulog lamang
habang nakapikit.
"Lola." Tawag ko sa kanya ng makalapit ako.
"Lola." Ulit ko at sa pagkakataong iyon ay napahawak na ko sa kanyang hapis na mukha.
Hindi ko na napigilan ang humagulgol ng iyak.
Bakit?
Bakit ganito?
Anong nangyari?
"Lola, nandito na po kami. Nandito na po si Santino. Heto na po ang apo ninyo. Lola.
Kargahin na po ninyo. Gumising na po kayo.
Gising na PO, Lola." Pagsusumamo ko sa kanya.
Ngunit walang pagtugon.
Nanatili lang siyang payapang nakapikit ang mga mata gaya ni Nanay.
Hindi siya kumikilos.
Hindi gumuguhit ang matamis niyang ngit sa kanyang labi na madalas na nakapagkit at hindi
na aalis.
Wala ang masayang pagtawa na masarap pakinggan at nakakahawang gayahin.
Dahil wala na ang mabait, mapagkumbaba, masayahin at mapagmahal na Lola.
Dahil patay na si Senyora.

Episode 30
Stage four ovarian cancer. Ang sakit na tumalo sa isang napaka mabuting tao.
Hindi ako makapaniwala na inilihim sa amin ni Senyora Loreta ang kanyang malubhang
karamdaman. Hindi alam ngdoktor na tumitingin sa kanya na hindi pala ipinaalam ng Senyora
ang kanyang kalagayan sa kanyang mga kamag-anak o kahit sa sarili niyang mga apo.
Umiinom naman siya ng mga gamot ngunit tumanggi ng magpa-opera dahil nga sa may edad
na raw siya at baka mas lalo pa raw madali ang kanyang buhay sa oras na sumailalim pa sa
isang mapanganib na operasyon.
Damang-dama ng buong hacienda Sto.
Domingo ang pagkawala ng presensya ng isang Senyora Loreta. Wari bang ang lahat sa
paligid ay walang-buhay. Tila ba kahit ang mga puno at halaman sa kapaligiran ay tumatangis.
Maging ang mga hayop ay nakiki simpatya at nakikiramay sa nakakapanlumo na kalungkutan.
Ang lamyos at lamig ng simoy ng hangin ay tila naghahatid ng halumigmig na humahaplos na
may kasamang pagyakap upang maibsan ang pagdadalamhati sa puso ng bawat isa.
Batid ko ang labis na pagdadalamhati na nadarama ngayon ni Senyorito Simon. Hindi ko pa
siya nakakausap simula ng mailibing si Senyora. Umuwi rin galing sa Amerika si
Senyorita Selene na labis din na dinamdam ang pagkawala ng nag-iisang turnatayong magulang
sa kanilang magkapatid sa 100b ng mahaba rin na panahon.
Pakiramdam ko naulila rin ako.
Hindi kami magkadugo ni Senyora ngunit itinuring niya akong hindi iba sa kanya. Nadama ko
ang pagmamahal niya sa kahit maikling panahon. Wala siyang ipinakitang hindi maganda. Lagi
nga siyang nakasuporta sa akin kahit noong hindi pa ako asawa ng kanyang apo. Kaya parang
hindi rin ako makapaniwala na wala na siya. Parang isang masamang bangungot lang ang lahat
at magigising rin kaming lahat mula sa malalim na pagakakahimbing.
Sino ba naman ang mag-aakala na may iniinda na pa lang sakit si Senyora?
Kung ako nga na madalas makausap si Senyora ay hindi man napansin na may tinatago na
siyang malubhang karamdaman sa katawan.
00 at napapansin kong pumapayat siya ngunit wala talaga akong nakita man lamang na
sintomas na mayroon na pa lang may masakit sa katawan niya.
Masayahin kasi talaga si Senyora. Hindi mo masasabi kung kailan siya nalulungkot dahil sa ngiti
niyang hindi naaalis sa kanyang mga labi.
Tuwang-tuwa siya kahit sa simpleng bagay lang.
Naroon ang hindi maubos-ubos na mga kuwento sa tuwing magkausap kami. Labis ang
kanyang kasiyahan sa apo niya sa tuhod na nakikipag bungisngis sa kanya sa tuwing siya ay
makikita sa screen ng cellphone sa tuwing mag vivideo call silang mag Iola.
Parang nawalan ng isang maliwanag at nagniningning na ilaw ang buong hacienda sa pagkawala
ng mabait na Senyora.
Nawalan ng isang matatag na pader na nagsisilbing matibay na proteksyon ng sinumang
nagmamahal sa kanya.
"Senyorita Karen, pinapatawag po kayo sa library. Naroon na po Sina Senyorito Simon at
Senyorita Selene at kayo na lang po ang hinihintay." Magalang na pagtawag sa akin ni Josie.
Ang dalagitang anak ng isa rin sa mga kasambahay ng hacienda. Payat siya pero matangkad
at laging nakatirintas ang mahaba niyang buhok na umabot na hanggang lampas sa kanyang
bewang. Kung siya ay magiliw ang pakikitungo sa sa akin, ang ibang kasambahay naman ay
hindi. Hindi ko malaman kung paano ko sila patutunguhan dahil hindi nila ako pinapansin. Hindi
ko alam kung ako lang ba ang nag-iisip ng ganung bagay o sadyang hindi lang nila ako
napapansin. Ang iba kasi ay tinataasan ako ng kilay na hindi ko alam kung bakit samantalang
ang iba naman ay magiliw pa rin ang pakikitungo sa akin katulad noong araw na kasa-kasama
ako ni Nanay sa pag-aayos ng hardin ng hacienda.
"Ako? Bakit kaya?" nagtataka kung tanong ko kay Josie.
"Hindi ko po alam Senyorita. Pero dapat na po kayong magmadali dahil naiinip na ang inyong
asawa." Nakangiti niyang wika na tila kinikilig pa sa kanyang mga sinabi.
Inayos ko muna ang mga unan na nakapaligid sa natutulog na si Santino sa kanyang crib.
Hinabilin ko muna kay Josie ang aking anak saka ako tumungo sa library.
Kumatok muna ko sa pinto saka maingat na pinihit ang seradura nito saka marahang pumasok
sa 100b.
Tatlong seryosong mukha ang naabutan ko sa library na pawang naiinip na sa kanilang
paghihintay.
Parang kinabahan tuloy ako ng sabay-sabay silangtumingin sa gawi ko na para bang isa akong
inaakusahan na kriminal sa uri ng kanilang pagtitig lalo na ng aking asawa at hipag.
Ang nakaupo sa study table ay walang iba kundi si Senyorito Simon. Samantalang naka de
kwatro pa si Selene sa pang isahang sofa at sa katapat na mahabang sofa naman ay
nakaupo sa gitna ang isang may edad na lalaki na ngayon ko lamang nakita. Abuhin na ang
kanyang buhok at makapal na angsalamin sa mata na kanyang suot-suot.
Tumayo siya at sinalubong ako.
"Good Afternoon, Mrs.Sto Domingo." Nakangiti niyang bati saka inilahad ang kanan kamay sa
aking harap na aking malugod na tinanggap.
"Good Afternoon din PO." Pagbati ko rin naman. Hindi ko alam kung ano ang ginagawa namin
dito. Bakit pati ako ay dapat kasama sa kung anurnan ang kanilang pinag-uusapan.
"Attorney Silvestre Clemente by the way." Muli niyang pagpapakilala sa kanyang sarili.
"Karen poll Kimi kong sagot kahit tinawag niya na akong Mrs. Sto.Domingo kanina. Naupo ako
sa isa pa sa dalawang pang
isahang sofa katabi ng inupuan ni Senyorita Selene.
Para bang may tensyon na nagaganap at ang bigat ng hangin na dumadaloy dito sa 100b ng
library.
Tumikhim si Attorney Clemente at saka kinuha ang mga papel na nakapatong sa lamesa na
gawa sa salamin na nasa harapan namin. Inilabas niya sa isang bag na kulay itim ang iba pang
mga papeles at nag-umpisang mag paliwanag tungkol sa mga naiwang ari-arian ng Senyora.
Wala akong masyadong maintindihan sapagkat wala naman akong interes sa kung anumang
kayamanan ang naiwan ngyumaong senyora. Ngunit natigilan din ako ng sabihin ni Attorney
Clemente na maliban sa legal na mga apo ni Senyora na legal niyang mga tagapagmana ay
kasama rin kami ng anak kongsi Santino sa mga nabanggit na tagapagmana sa huling
testamento.

Episode 31
Seryoso? !
Nais ko sanang isatinig ngunit nanatili na lamang akong tahimik at nakikinig. Hindi ko rin naman
alam kung paano ako magkokomento o kailangan ba akong mag komento.
Wala sa hinagap ko na pamamanahan niya rin kami ni Santino. Kahit si Santino na lang ngunit
ang isama pa ako ay parang isang kalabisan. Hindi ako kaano-ano ni Senyora. Isa lang along
sampid sa kanilang pamilya.
Ayokong lingunin ang kahit sino sa magkapatid na Sto.Domingo dahil sa pakiramdam ko ay
hindi sila sang-ayon sa sinasabi sa testamento. Ngunit dahil may mga pinag-aralan ay nanatili
lang silang walang kibo at sibil at patuloy rin na nakinigsa iba pang sinasabi ni Attorney.
llang katanungan pa ang tinanong ng magkapatid bago pa nagpaalam upang magbalik na ng
Maynila si Attorney Clemente. Inabutan pa niya nga ako ng isang calling card para kung sakali
raw na may mga katanungan ako tungkol sa minana namin ni Santino ay agad ko siyang
makokontak.
"Well, well, well." Agad kong hinanap ang nagsasalita. Si Senyorita Selene na nakatayo pinto
ng kusina. Dito kasi ako tumuloy sa kusina ng matapos ang pag-uusap namin kasama si
Attorney Clemente. Narito ako upang tumulong magluto. Pina bantayan ko muna ulit si
Santino kay Josie dahil tulog na tulog pa rin naman ang anak ko.
Sumandal si Senyorita Selene sa hamba ng pintuan habang pinagkrus ang mga braso sa dibdib
at taas kilay na nakatingin sa akin.
"So, anong pakiramdam? l' kalmado ang tanong at deretsong-deresto ang tingin sa akin.
Maging ang mga kasama kung kasambahay ay huminto sa kanilang mga ginagawa at
nakatingin na rin sa Senyorita.
"A-anong pakiramdam?" nalilitong tanong ko sa kanya. Wala naman talaga kasi akong ideya
sa kung anong tinatanong niya.
Tumayo siya ng tuwid at saka humakbang papunta sa direksyon ko. Kumuha ng mansanas na
nakalagay sa isang basket na nakapatong sa lamesa at saka inamoy ang prutas na kasing pula
ang kulay ng lipstick niyang gamit sa labi.
"From a simple girl na anak ng isang hardinera na nakapangasawa ng isang Haciendero na mas
nag level up pa. Dahil bilyonarya ka na." Litanya niya habang sinisipat sipa ang hawak na
mansanas na tila may hinahaban.
Bilyonarya?
"Kaya tinatanong kita ngayon kung ano ang pakiramdam ng isang instant bilyonarya?"
Mahinahon niyangtanong ngunit halata naman na nais niya akong patamaan at hindi rin
maikakaila na hindi niya gusto ang anumang nasa mga nilalaman ng huling testamento.
"S-senyorita, hindi ko naman alam na isinama ako ni Senyora sa mga pamamanahan niya."
Mahinahon namang sagot.
"You know what, I can't believe this!" madiin niyang asik.
Medyo nagulat ako sa biglaang pagpapalit ng kanyang ekspresyon. Mula sa pagiging mahinahon
at biglang bumalasik ang kanyang maamongmukha.
"Ang mana ni Santino hindi ako tutol dahil pamangkin ko siya at kadugo ko siya. But you?
Sino ka ba para parnanahan ka rin ni Lola. lyon ang hindi ko maintindihan. Ano bang pinakain
mo sa Lola at ganun ka niya kagusto?" sarkastiko niyang tanong sa mukha ko.
"Alam mo bang sa mana na napunta sayo kasama ang kay Santino ay mas mayaman ka pa sa
amin ni Kuya Simon?"
Mas mayaman??
Parang hindi ko naman naisip ang bagay na 'yun. Hindi ko naisip dahil sa wala naman akong
interes kung gaano man kadami ang perang iniwan sa akin o sa amin ng anak 1<0.
Dahil sa hindi ko na lamang pagkibo ay inirapan na lamang ako ni Senyorita Selene at saka
umalis ng kusina.
"Sana all marunong mang-uto."
"At mamikot ng mayaman.l' At sabay-sabay silang mahinang nagsihagikgik.
Dinig ko ang sabi ng mga kasambahay na kasama ko rito sa kusina. Tatlo silang na sa isang
sulok at naghihiwa ng mga gulay. Marahil ay kaedaran ko lamang sila at bago lamang din sa
hacienda kagaya ni Josie.
Alam kung ako ang pinatatamaan nila lalo na at narinig nila ang mga sinabi ni Senyorita Selene.
"Biruin mo nga naman mula sa basahan nagingmayaman."
Muli kong narinig na kanilang bulungan.
Parang narinig ko ang laging sinasabi sa akin ni Senyora Loreta noong nabubuhay pa siya.
"Hindi na uso ngayon ang paawang bida.
Ang uso ngayon ay mga bida-kontarbida." "Excuse me." Pagtawag ko sa atensyon nilang
tatlo.
Ngunit tila hindi nila ako naririnig at patuloy lang sa kung among ginagawa nila.
" Excuse me." Muli kong pagtawag at saka naglakad upang makalapit sa kanila.
Sabay-sabay naman silang pahitamad na lumingon sa akin.
"Narinig ninyo naman siguro ang sinabi ni Senyrita Selene kanina hindi ba?" mahinahon kong
tanong sa kanilang tatlo at isa-isa silang tiningnan sa kanilang mga mata.
"Malinaw na narinig ninyo na mas mayaman na ako sa kanila ng asawa ko." Diniinan ko pa ang
salitang "mas mayaman."
Sa totoo lang ayokong gawin ngunit sino ang magtatanggol sa akin? Wala na si Senyora
habang si Nanay ay nakaratay pa. Ako lang ang bukod tanging magtatanggol sa akong sarili
at kay Santino. Kaya dapat lang na maging matapang ako.
"Maraming nangangailangan ng trabaho sa
panahon ngayon. Kaya kung mahal ninyo ang trabaho niyo dito sa hacienda ay ayusin nyo pag
-uugali ninyongtatlo." Mahinahon ko pa rin na wika at payo sa kanila.
Para naman silang napahiya at nagsiyuko ng ulo.
Tumalikod na ako para umalis pero muli akong humarap sa kanilang tatlo.
"Alam ko namang magbubulungan na naman kayo ng tungkol sa akin kapag nakatalikod na 1<0.
Pero siguraduhin ninyong hindi ko maririnig at malalaman. Dahil alam na ninyo kung ano ang
mangyayari. Naiintindihan ba ninyong tatlo?"
"Opo, Senyorita Karen. Pasensya na poll sabi ng isa sa kanila at saka sumunod din angdalawa
pa at nanghingi ng pasensya sa akin.
Bumuntong-hininga ako at saka na lumabas ng kusina.
"Kayong tatlo ayusin ninyo ang mga trabaho ninyo. Tandaan ninyong amo natin dito sa
hacienda si Senyorita Karen. Pasalamat kayo at hindi niya kayo pinagtatanggal sa
kachismosahan ninyo." Dinig ko pa na sermon ni Manang Josefa na nanay ni Josie sa tatlong
kasambahay.
Tama naman pala si Senyora Loreta.
Hindi na nga naman uso ang paawang bida. Wala akong ginagawang masama kaya wala silang
karapatan na ako ay husgahan.
Simula ngayon hindi na ako magsasawalang-kibo at tatahimik na lang sa isangtabi.
Lalo at wala si Nanay at wala na rin si Senyora.
Wala na akong kakampi.
Wala na akong tagapagtanggol.
Kaya dapat lang na maging matapang na ako. Hindi lamang para sa sarili ko maging pati na rin
sa karapatan ng anak ko.

Episode 32
Buhat sa kusina ay mabilis na akong umaakyat sa hagdan patungo sa itaas ng bahay dahil sa
kaisipang baka magising si Santino at pumalahaw ng iyak kapag napansing hindi ako kasama
sa aming silid. Matapos ko kasi siyang patulugin at mailipat na sa kanyang crib ay tahimik at
mabilis muna akong turnalilis ng kwarto para linisin ang kanyang mga bote ng gatas na
ginagamit. At makapagtimpla na rin ng bagong gatas para kung gumising at humingi siya ng
gatas mamaya sa kalagitnaan ng gabi o kaya'y sa madaling araw ay agad ko ng maibibigay.
Limang bote ang hinanda ko kasama ang lata ng gatas at mineral na tubig na aking inilagay sa
isang tray saka maingat na muling umakyat sa pangalawang palapag ng mansyon ng Hacienda.
Pipihitin ko na sana ang seradura ng pinto ng kwarto na inuukupahan naming mag-ina ng
biglang sa kung saan ay may nagsalita na ikinahinto ko sa planong pagpasok sa 100b ng silid.
"Ngayon ay mas malakas na ang 100b mo."
Nagpalinga-linga ako at hinanap ang pinanggalingan ng boses at nakita ko siyang nakatayo sa
teresa ng pangalawang palapag.
Kitang-kita ko ang isang bulto ng tao dahil naka bukas naman ang pinto patungong teresa at
na sa dulong kwarto ang inuukupahan namin ng anak ko na katabi na mismo nito.
Nag buntong-hininga na muna ako bago nagpasyang ipihit ang aking katawan patungo sa
direksyon ng taong nagsalita.
Naroon siya nakatalikod sa akin habang pinagmamasdan ang kadiliman ng gabi sa paligid. Hindi
nakabukas ang ilaw sa teresa kaya naman ang nagsisilbing liwanag lamang ay ang mga poste
ng ilaw na na nakapalibot sa mansyon. Tumingala ako sa langit na waring sa makikita ko sa
itaas ay makakaamot ako ng lakas ng loob upang mas lalong maging matapang. Ngunit tila
naging maramot ang kariktan ng gabi.
Tinatakpan ng makapal na ulap ang mga bituin na sila sanangtanglaw sa karimlan habang wala
ang liwanag ng buwan. Maging ang haplos ng mabining hangin ay naghahatid ng kakaibang
lamig na pakiramdam.
Maingat kong inilapag ang tray na hawak sa center table na naroroon. Napansin agad ang
bote ng mamahaling alak na nakapatong sa lamesa maging ang babasaging bowl na
pinaglalagyan ng ice cubes.
Umiinom na naman pala siya.
"Iba talaga ang nagagawa ng pera. Lalong lumalakas ang 100b." Muli siyang nagsalita ng may
laman at may nais patamaan habang sumimsim ng matapang na alak sa kopitang hawak.
"A-anong ibig mong sabihin Senyorito?" tanong ko naman na naguguluhan sa kanyang sinasabi.
Ako ba ang tinutukoy niya?
At syempre gaya ng pinaghuhugutan ni Senyorita Selene, mukhang tungkol na naman ito sa
hindi ko inaasahang naging "mana ll na galing sa yumaong Senyora. Malamang na malaking
bagay talaga ang minana ko kaya lalo silang nainissa akin. Hindi ko naman hiniling kay Senyora
Loreta ang anumang ibinigay niya sa akin. Wala akong kaalam-alam na pamamanahan niya
ako.
Dahan-dahan siyang humarap sa direksyon ko.
"Marunong ka na pa lang mag banta ngayon at sa mga kasambahay pa talaga. Baka gustong
mong ipaalala ko sayo na baka nakakalimutan mo na doon ka rin naman galing." Litanya niya
na may pang-uuyam pa sa uri ng kanyang pagtitig sa akin.
Naalala ko ang eksena kanina sa kusina.
'Yun ba ang tinutukoy niya?
Pinagsabihan ko lang naman ang tatlong kasambahay. Masama na ba ang ipagtanggol ko ang
aking sarili sa mga taong mapanghusga?
At isa pa..
Paano nalaman ni Senyorito angtungkol doon? Nasaksihan niya ba?
Naroon ba siya o merong nakapag sabi sa kanya? O baka ang tatlong kasambahay mismo
ang nagsumbong sa kanya.
"Kung ang tinutukoy mo ay ang eksena kanina sa kusina. Ipinagtanggol ko lamang ang
akingsarili sa kanila. Sa tingin ko naman ay wala namang masama na dipensahan ko angsarili
ko.
Hindi nila ako lubusang kilala para husgahan. Wala silang alam sa buhay ko kaya hindi nila ako d
apat pag-usapan.ll Tapat kong pagpapaliwanag. Kung mali ang ipagtanggol ang sarili ay
urnaano pa ang batas ngtao. Kung tungkol naman sa pagpapa-alaala ko na mas mayaman ako
kina Senyorito Simon at Senyorita Selene, hindi ko naman gustong sabihin 'yun. Nadala lang
ako. Ngunit totoo pa rin naman ang aking sinabi.
"Oh! really?" tumaas pa ang sulok ng labi ni
Senyorito. Halatang hindi naniniwala sa aking
tinuran.
Sabagay, kailan ba siya naniwala sa akin? Kaya hindi na ako magtataka kung mas paniwalaan
niya pa ang mga taong nagsisinungaling kaysa sa akin.
"At ano naman ang sinabi nila sayo? Na pinikot mo ako dahil alam mong malakas ka kay Lola?
Na mukha kang pera?" patuloy niyang pagtatanong na may halong pangungutya sa tono ng
kanyang boses at maging sa paraan ng kanyang pagtingin.
Hindi ako sumagot. Kahit ano naman ang maging paliwanag ko ay balewala lang. Masasayang
lang ang laway ko at lakas kung patuloy pa akong makipag diskusyunan sa isang taong
nakasara ang utak.
"Bakit hindi mo ipagtanggol ang sarili mo sa akin ngayon? Ikaw na nagmamatapang kanina sa
harap ng mga kasambahay na gaya mo. Ikaw na nakatungtong lang sa kalabaw ay akala mo
ay mataas na? Ipagtanggol mo ngayon ang sarili mo." Untag niya sa akin.
Nanatili akong walang-kibo. Tiim ang ang aking bagang at kuyom ang aking mga palad.
Tumawa siya ng mahina ngunit nakaka-insulto.
"Napipikon ka sa mga paratang sayo dahil 'yun naman talaga ang totoo." Deretso niyang sabi
sa akin habanh nanlikisik ang mga mata.
"A desperate woman! " tiningnan niya ako mula ulo hanggang paa. Mula paa hanggang ulo.
"Hindi na ako magtataka kung may kinalaman ang namayapa kong Lola kung paano mo ko
pinikot. Pero hindi na mahalaga 'yun." Uminom na ulit siya ng alak at saka muling nagsalita.
"Dahil ang mahalaga ngayon ay urnalis ka sa buhay ko." Deretsahan niyang pahayag.
Umalis?
Paano si Santino?
Lalaki din siyang walang tatay gaya ko?
Matigas akong umiling.
Ayoko.
Hinding-hindi ako papayag na mawalan ng Tatay ang anak ko.
Hindi pwedeng magaya sa akin si Santino. Ang hirap ng walang kinikilalang ama.
"Hindi. Ayoko.ll Madiin ang bawat salita at deretsahan ko rin na sagot habang nakatitig sa
kanyang mga mata.
"Hinding-hindi ako aalis dahil may anak
tayo." Dugtong ko.

Episode 33
Narinig marahil sa buong kabahayan ang malakas na halakhak ni Senyorito Simon. Animo ay
batingaw ng kampana ang kanyang boses na lumaganap sa kailaliman ng gabi.
"Bilib na talaga ko sa kapal ng mukha mo! Pinagpipilitan mo pa rin ang bagay na yan! Saan ka
ba talaga kumukuha ng takas ng 100b para panindigan ang mga kasinungalingan mo. Wala na
si Lola. Wala ka ngdahilan upang magpanggap na isang Santa. Wala ng pupuri sa huwad
mong kabaitan. Kaya hubarin mo na ang maskara mo at ilabas mo na ang ikinukubli mong
mahabang sungay." Asik niya sa akin.
"Hindi ako nagpapanggap na isang Santa at wala akong tinatago na sungay. Anak mo si
Santino at pagpipilitan ko 'yun hanggang sa matanggap mo," sagot ko rin. Hindi ako
magpapatinag sa kanyang mga sinasabi.
"Hindi ko siya anak. Kaya wag mo ng ipagpilitan pa! Wag mo ng ipilit dahil wala kang
mapapala!" sigaw ni Senyorito.
"lyon ang totoo! Anak mo siya kaya ipagpipilitan ko pa rin kahit ilang ulit mong
itanggi! ll ganti kong sigaw sa pag sigaw niya sa akin.
Muli na naman turnawa si Senyorito. Tawa siya ng tawa na para bang mababaliw na.
" Hindi ko siya anak. Wala akong maalala at kahit ikaw ay wala rin na maalala hindi ba? Kaya
paanong may nangyari sa atin? Maliban na lang kung talagang binalak mo ...
Hindi ako nakapagpigil na putulin ang kanyang pinupunto...
"Wala akong binalak! Pinalaki ako ngtama at maayos ng Nanay ko kaya huwag na huwag mo
akong pagbintangan." Hinihingal ako sa gigil sa ginawa kong pagsasalita. Pigil na pigil ko ang
sarili kong wag magwala at magsalita na hindi kanais-nais. Pilit kong pinanghahawakan ang
sarili kong katinuan. Ngunit talagang inuubos ni Senyorito ang mahabang pisi ng
pagpapasensya
1<0.
Gigil na gigil ako!
Gusto kong magwala at magsi sigaw dahil punong puno na ako. Bakit ba pinagpipilitan nilang
masama ako. Ano ba ang ginawa ko sa kanilang lahat?
Pakiramdam ko, pinagkakaisahan nila akong lahat. Dinikdik nila ako kahit na durog na durog
na ang pagkatao ko.
"llang beses ko bang sasabihin na hindi ko alam at wala talaga akong alam sa kung anong
nangyari sa atin at kung paanong may nangyari sa atin." pagpapatuloy ko pa rin sa mataas na
boses na aking pagsasalita. Talagang sumusulak na ang dugo ko. Mula kanina kay Senyorita
Selene, sa mga kasambahay at ngayon si Senyorito Simon naman.
Kasalanan ko bang pamanahan ako ni
Senyora?! Hindi ako nanghihingi ng anuman sa Senyora. Kusa niyang ibinigay 'yun sa akin!"
nagsusumigaw kong tinig sa utak ko.
Ngunit hindi na rin ako nakapagpigil at nasa tinig ko.
"At hindi ko kasalanan na pinamanahan din ako ni Senyora Loreta ng kung anong kayamanan
niya dahil hindi ko naman iyon hiningi o hiniling sa kanya!" Dugtong 1<0. Total 'yun naman ang
nais niyang ipunto kaya nila ako ginaganitong magkapatid. ltutuloy-tuloy ko na para isahang
bagsakan na lang.
"Huwag na huwag mo akong sisigawan sa sarili kong pamamahay."
"Na pamamahay ko rin!" matapang kong dugtong at sinalubong ang nag-aalab na tingin ni
Senyorito
Nakipag sukatan din ako ngtitig.
Pikang-pika na ako!
Pagod na akong manahimik at tanggapin na lamang ang bintang niya o nilang lahat dahil wala
akong gin agawa!
"Malinaw ang mga nilalaman ng testamento ni Senyora Loreta. May karapatan ako at ang
anak ko sa lahat ng ari-arian na iniwan niya kaya maliwanag na may karapatan ako clito sa
Hacienda." Mariin kongsabi.
Pagak na tawa ang narinig ko kay Senyorito. "At lumabas na nga katotohanan." Nakangisi
niyang sabi habang sumimsim ng alak.
"Na mukha ka talagang pera at kayamanan ang habol mo sa akin lalo na sa namayapa kong
Lola. Paano mo nagawang um arte? Ang galing mo naman. Dinaig mo pa ang mga
beteranong artista sa arte mo lalo na kapag na sa paligid si Lola. Dati ay hindi ka makabasag
pinggan samantalang ngayon nakikipagtaasan ka na ng boses. Bakit? Kasi nakuha mo na
angtalagang gusto mo. Ang kayamanan na kaydali mong nakuha." Tinaliman na naman
angtitig sa akin.
Gumanti ako ng matalim din na titig.
Hindi ako magpapatalo. Hindi ako dapat magpakita ng kahinaan lalo ngayon at wala na akong
matatawag na kakampi. Wala na si Senyora na na laging nakaalalay at laging nasa panig ko.
Ngunit pinapangako kong kakayanin ko ang lahat. Alang-ala sa anak ko.
"Wala akong pakialam sa ano pang isipin at sabihin ninyo laban sa akin. Dahil mapapagod
lamang ako na ipaliwanag ng paulit-ulit ang side 1<0. Ka-ya ba-ha-la kayo!" Dininiinan ko pa
ang tatlong huling kataga kong binanggit at saka ako nagmamadali kunin angtray na inilipag ko
kanina sa lamesa at nag martsa patungo sa silid namin ng anak ko. Pagbukas ko ng kwarto ay
mabilis na urnagos ang mga luha ko na kanina pa nagbabadyang umalpas sa aking mga mata.
Pakiramdam ko hinang-hina ako ngayong araw.
Ganito ba ang pakiramdam ng isang inosenteng pinaparatangang kriminal?
Ang una nilang paratangsa akin ay ang pananamatala ko raw sa kabaitan ni Senyora kaya
nagawa kong pikutin si Senyorito Simon upang ako ay pakasalan at maging legal na
Sto.Domingo. Ngayon naman ay pinaduduhan nila ang naging desisyon ng namayapang
Senyora Loreta tungkol sa mga iniwan niyang kungsaan kasali ang pangalan ko.
Urniyak ako ng umiyak.
Lalo akong nanghihina kapag iniisip kong
mag-isa na lamang akong lumalaban para sa amin ni Santino.
Nilapitan ko ang anak kong himbing sa pagkakatulog.
Hinaplos ko ang buhok ng aking anak saka ko siya dinampian ng magaan na halik sa ulo.
"Hinding-hindi ka lalaking walang tatay anak. Kung kinakailangang araw-araw kong ipamukha
kay Senyorito Simon na anak ka niya ay gagawin ni Mama. Gagawin lahat ni Mama kahit pa
magmukha akong nakakaawa habang namamalimos ng pagmamahal ng Papa mo. Kaya kong
magpakababa anak. Basta mananatili tayong pamilya. Ipaglalaban kita, Santino. Ipaglalaban
ko ang karapatan mo hanggang sa dulo.
At pinunasan ko ang luha sa aking mga mata.
Hindi naman ako pwedeng hiwalayan ni Senyorito Simon. Hindi niya ako pwedeng iwanan na
lang. Malaki ang mawawala sa kanya at damay pati ang nag-iisa niyang kapatid na si Selene.
Kaya hangga l t kaya ko. Hindi ako susuko. Sila ang dapat sumuko.

Episode 34
Na miss ng sobra ang buong hacienda. Pinasyal si Santino sa lugar na aking kinalakihan.
Namasyal din ako sa mga itinuturing kong kaibigan tulad ng mga naging kaklase ko dati.
Nakakainggit nga sila sapagkat hanggang ngayon nag-aaral pa rin sila at tinutupad ang kani-
kanilang mga pangarap. Naiinggit ako ngunit mas mahalaga si Santino sa lahat ng mga naging
pangarap dati. Hindi pa naman siguro huli ang lahat. Maaaring natigil ako sa pag-aaral ngunit
hindi naman ako tumitigil mangarap at umaasa akong matutupad ko pa rin ang lahat
pagdating ng tamang panahon. Sa ngayon, si
Santino at si Nanay ang mahalaga para sa akin. Sinilip ko rin ang sariling bahay namin ni Nanay
kung saan kami dating naninirahan. Naluha ako ng masilayan muli ang aming tahanan. Tahimik
at puro tuyong dahon ang makikita sa buong bakuran. Meron na rin nagtataasang mga damo
kaya hindi na ako nag aksaya ng oras upang maglinis. Nilinis ko ang loob ng bahay at maging
ang labas ng bakuran. Umaasa akongsa muli kong pagbabalik sa susunod ay kasama ko na
namin si Nanay. Punong-puno ng mga alalaala ang bahay na ito. Dito lang umiikot ang ang
buhay ko maliban sa eskwelahan. Dito, kami lang ni Nanay ang nagdadamayan sa hirap at
ginhawa. Masaya kami kahit madalas na hindi naman masagana ang aming pamumuhay.
Madalas ang ulam namin ay kung ano-anong talbos lang ng gulay na sariling tanim sa aming
bakuran. Wala kaming maraming handa sa kahit anong okasyon na dumatingsa buhay namin.
Pasko, bagong taon o kaya ay kaarawan ay masaya na kaming magkasalo ni Nanay kahit sa
simpleng sopas lang na madalas ay kulang sa sahog. Ngunit kahit kailan ay hindi ako ginutom ni
Nanay. Hindi ko naranasan ang walang makain. Masipag at matiyaga si Nanay sa kahit anong
ginagawa niya. Hindi siya nagrereklamo kahit nag-iisa lang siya sa buhay habang pinalalaki ako.
Kaya mahal na mahal ko siya. Kaya gagawin ko rin ang lahat, mabuhay lang siya. Sana lang
ay madagdagan pa ang mga magagandang alaala namin.
Kinabukasan ay maaga kaming bumiyahe ni Santino pabalik ng lungsod. Iniwan lang naman
kami ni Senyorito Simon clito sa Hacienda at lumuwas ng mag-isa.
Kung inaakala niyang mapalalayo niya kami ni Santino sa kanya ng ganun-ganun lang ay
nagkakamali siya.
Hindi ako papayag!
Kung kinakailangan na maging desperada nga ako sa paningin ng lahat ay gagawin ko. Wala
akong pakialam basta ipagpipilitan kong anak niya si Santino at kung tungkol naman sa "mana".
Wala naman din akong pakialam sa bagay na 'yun dahil sanay akong mabuhay ng simple
lamang at tinuruan ako ng nanay ko kung paanong lumaban ng patas sa buhay. Ang
masayang ginagastos ang sarili mong pinagpawisan galing sa pinagpaguran mong trabaho.
"Anong ginagawa ninyo rito?" matalim agad ang mga matangsumalubong sa amin ni Santino
ng pumasok kami sa mansyon dito sa lungsod. "Hello! Papa." Sa halip ay naging sagot pero
nakatingin ang mga mata sa anak ko.
"Na miss ka na nitong anak mo kaya naman nagmamadali kaming urnuwi dito dahil hindi mo
man lang kami isinabay na lumuwas pabalik dito sa bahay natin." Litanya ko habang nakangiti
ng matamis ngunit hinaluan ko ng konting arte ng kunwaring hinampo.
Salubong ang kilay na nakamasid sa aming mag-ina si Senyorito. Naka-ilang ulit din kaming nag
doorbell bago niya kami pinagbuksan. llang oras ang biyahe namin ni Santino galing sa
probinsya. Mabuti na lang at naging mabait ang anak ko sa loob ng bus. Akala ko ay mag
iiyak siya dahil sa maiinip ngunit panay lang siyang kumakain, humihingi ng gatas at natutu[og.
"At ano na naman ang palabas mo Karen? Ano naman ang pagpapanggap ang inaarte mo
ngayon? Noong isang araw lang ay para kang mabangis na hayop na handang managpang sa
鈥
galit. � Madiin niyangtanong.
Ngumiti pa rin ako.
Kalma.
Kalma lang ng kalma.
Ayoko ng makipag-away.
Lalo na at kaharap na namin si Santino.
Ayokong naririnig akong sumisigaw ng anak ko.
Noong minsan kasi kaming nagsigawan ni
Senyorito Simon sa harap niya ay pumalahaw siya ng iyak.
"Anong palabas ang pingasasabi mo? Totoo naman na anak mo si Santino at dito kami
鈥
nakatira kaya natural lang na dito karni umuwi. Asawa mo ako at pamilya tayo. � sabi ko
na nakangiti pa rin.
Naningkit ang mga mata ni Senyorito.
Halatang napipikon na naman sa kakulitan ko.
"Hindi ko alam kung saan ka ba talaga kumukuha ng [akas ng loob at sobrang kakapalan ng
mukha, Karen! Pero lagi mong itatak riyan sa makitid mong utak na.." lumapit pa si Senyorito
sa harap ko habang nagsasalita. Tiim ang kanyang bagang. Pero hindi mo ako kababakasan
ng anumang takot at kahit pa ang kabahan ay wala.
"Hinding-hindi ko matatanggap.m ang anak mo lalo na ang maging asawa kita.Tandaan mo
'yan! ll dugtong niya at madiin ang bawat salitang binitawan.
"Ang sweet talaga ng Papa mo, anak. Kaya dapat langtalaga na umuwi na tayo agad dahil
wala siyang makakasama dito sa bahay.ll Sa halip ay nasabi 1<0.
"You're crazy! Hindi ko na alam kung anong utak meron ka. Hindi ko rin alam kung
nakakaintindi ka ba? May sakit ka na ba sa utak at simpleng salita ay hindi mo maintindihan?"
Muli niyang asik sa akin.
"Ano ba ang hindi ko naiintindihan, Senyorito? Hindi ba at asawa mo naman talaga ako?
Ikinasal tayo. Nabuntis ako at nanganak.
Kaya narito si Santino na anak nating dalawa. Kaya ano ang hindi ko naiiintindihan?
Tila naman lalong napikon si Senyorito Simon sa mga sinabi ko at nag martsa paakyat sa
hagdan at iniwan na naman kami ni Santino.
Nakangiti lamang akong nakamasid sa kanya.
Madilim na madilim ang kanyang mukha habang malalaking hakbang na umaakyat patungo sa
itaas ng bahay.
Pero pangako ko kasi sa sarili ko na ba balewalain na lang ang kanyang mga masasamang
salita laban sa akin at hindi ko na papatulan kapag inaaway niya ako.
Kaya anuman ang sabihin niya ay hindi ako mag papa-epekto at lagi lamang akong ngingiti.
Natatawa ako na napapailingsa sitwasyon ko.
Nababaliw na nga siguro ako? Sino na naman ang hindi mababaliw sa kalagayan na mayroon
ako? Ako lang ang mag-isang lumalaban para sa aming mag-ina.
Ganito pala talaga ang isang magulang.
Gagawin ang lahat para sa kanyang anak.

Episode 35
"Manang Lorna, gusto ko po sanang itinda itong mga halaman ko. Sa tingin niyo po kaya ay
may bibili? ll Untag ko kay Manang na tinutulungan akong ayusin ang mga halaman na itinanim
ko sa binili kong mga paso. Mahilig rin naman talaga ako sa halaman dahil 'yun ang nakamulatan
kong paboritong gawain ni Nanay. Madalas ay ginagaya ko ang kanyang mga gingawang pag-
aalaga sa mga halaman sa aming bakuran. Kapag kasi nagkakaroon ng suwi ang mga halaman
na nakatanim dito sa malawak na hardin ng mansyon ay agad kong kinukuha sa mother plant
at itinatanim sa ibang paso. Ang mga magagandang orchids ay pinanghingi ko pa ng mga
bunot ng niyog sa palengke upang doon ko sila ilagay. Ang iba't-ibang klase naman ng mga
alocasia ay nilagay ko rin sa kulay pulang paso. Ganun din ang dragon tail, peace lilies,
variegated monstresa delicosa na marami ang naghahanap at kung anu-ano pang mga
halaman.
Masyado na kasi silang marami kaya naman naisipan ko kung pwede kong ibenta upang
pagkakitaan. Gusto ko rin kasi na makaipon ng
pera upang magamit sa nalalapit na kaarawan ni Santino at isasabay ko na rin ang binyag niya.
Gusto ko ng maging ganap na kristiyano ang anak 1<0. Nahihiya naman akong manghingi ng
panggastos kay Senyorito Simon. Malamang na pagsasalitaan niya lang ako ng kung ano-
anong masasakit na salita gaya ng paulit-ulit na mukhang akong pera. Iniiwasan ko na talaga
ang patulan siya at lalong-lalo na ang makipag away sa kanya. Kaya nag-iisip talaga ako ng
paraan upang kumita ng sariling pera. Nakita ko kasing uso ang bentahan ng mga kung ano-
anong bagay online. Naisipan ko na baka pwede kong ibenta ang mga sobra ko ng mga
halaman.
"Abah! Marami ang may gusto ng halaman. Lalong-lalo na itong mga tanim mo. Mahal ang
presyo ng mga uri ng halaman na gaya ng mga orchids. Ngayon ko nga lang nakita ang mga
orchids na dinala mo rito galing sa probinsya." Sagot naman ni Manang habang inaalisan ng
tuyong dahon ang orchids na may kulay lila ang bulaklak.
"Sa tingin niyo po may bibili?" tanong kong muli.
"At bakit hindi mo subukan? Lalo na ngayon ang lahat ay pwede ng ibenta. Sigurado akong
maraming bibili dahil marami ang inlove sa mga halaman."
Nabuhayan naman ako ng 100b sa sinabi ni Manang. Bakit nga ba hindi ko subukan? Wala
naman sigurong masama kung magtinda ako. Kaya wala na nga akong inaksayang oras. Nag
hanap ako ng mga group page sa social media kung saan pwede kang mag post ng mga
tinitinda mo. Maayos ko munang kinuhanan ng litrato ang mga halaman na balak kong ipagbili.
At hindi nga nagkamali si Manang Lorna. Marami ang naging interesado sa mga halaman ko.
Bago ko muna rin ipinost online ay inalam ko muna ang mga presyo. At tama ulit si Manang.
Mahal ang presyo ng mga halaman na mayroon ako. Nalula nga ako noong una dahil ganun pala
sila kamahal. Ang isang orchids ay nasa limandaan hanggang libo ang halaga depende pa kung
anong uri at kung gaano ito kalabong. May mga orchids kasi na rare kung tawagin kumpara sa
mga ordinaryo. Marami ang naging interesado ngunit ang tanging makabibili lang ng mga
halaman ko ay ang mga nasa malapit kung saan lugar ako naroroon. Sa tapat ng subdivision
ako matiyagang naghihintay sa mga sure buyer ko. Pinagtitinginan pa nga ako lalo na ng mga
guwardiya dahil marami akong bitbit na mga halaman.
Ang saya sa pakiramdam ng una akong makabenta. Isang kulay lila na orchid ang unang binili
sa akin. Bihira raw ang ganung uri ng bulaklak dito sa lungsod. Hugis paro-paro ang talulot ng
bulaklak at mamangha ka sa pinaghalo-halong kulay puti, dilaw,kahel ngunit mas
nangingibabaw ang kulay ng lila. Kaya hindi na raw nag dalawang isip ang babaeng nasa
thirties siguro ang edad na bilhin sa akin ang naturang bulaklak ng makita niya. Noong una nga
ay ayaw niyang maniwala na may ganung uri ng orchids. Ngunit ng ipadala ko angvideo na
may ugat ang orchids na nakadikit sa bunot ng niyog ay naniwala na siya. Regalo niya raw
para sa Nanay niyang mahilig sa halaman lalong-lalo na sa orchids. Isa ang naturang bulaklak sa
mga halaman na dala ko mula sa probinsya. Naisip ko kasingdalhin ang kaya kong bitbitin sa
mga halaman namin at dito na sila itinanim sa hardin kasama ang mga halaman na dinatnan ko
ng naririto. upang alagaan ko rin. Biruin mo, hindi ko akalain na maaari ko pa lang pagkakitaan
ang mga halaman na aming inaalagaan ni Nanay. Sampung halaman rin ang nabenta ko
ngayong araw. Malaki-laki rin ang pinag bentahan 1<0. Kung ganito palagi ay mabilis akong
makakaipon sa 100b ng isang buwan at mairaraos ko na ang darating na unang kaarawan at
binyag ni Santino.
"Sabi ko naman sayo. Maraming ang may gusto sa mga halaman. Ang iba nga ay adik sa
pangongolekta ng iba't-ibang uri ng halaman.
Lalo na 'yung bihira lang makita." Masaya rin si Manang Loreta ng ipakita ko sa kanya ang mga
pinagbentahan ko. Sa halip kasi na tawaran sa mas mababang halaga ng mga mamimili sa
presyo na binigay ko ay itinataas pa nila para siguraduhin na sila ang makakakuha.
"Kaya nga PO, Manang. Makakaipon na rin po ako," sambit ko at saka niyakap ng mahigpit si
Santino. Hindi ko kasi mabanggit kay Manang na para sa anak ko kung bakit ko binebenta ang
mga halaman na malapit sa aking puso.
"Ano ba ang pinag iipunan mo at masyado ka namang pursigido? Malamang na kayang-kaya
namang ibigay ng asawa mo kung anuman ang gusto mong bilhin,ll Ani ni Manang.
"Gusto ko po kasing i-challenge ang sarili ko. May pinag iipunan nga po ako at gusto ko po sa
sarili kung sikap at tiyaga ko makukuha ang bagay na 'yun." Tanging nasabi ko na lang kay
Manang. Ayoko man magsinungaling ay napipilitan ako dahil ayoko pa rin dungisan ang
pangalan ni Senyorito Simon.
Asawa ko pa rin siya at siya pa rin ang Papa ni Santino.
"Mabuti nga ang ganyan dahil nakakaipon ka na ay natututo ka pang magnegosyo. Malay mo
naman at magkaroon ka ng sarili mong tindahan ng mga halaman."
Napangiti ako ng maluwang.
lyon ang pangarap ni Nanay. Ang magkaroon ng isang malawak na tindahan ng mga iba l t-
ibang uri ng halaman. Kung saan tuturuan niya pa ang mga mamimili kung paano alagaan ang
mga halaman na binili sa kanya.
Wala namang imposible.
Sana nga ay matupad.

Episode 36
Halos maubos na ang mga halaman na binebenta ko. Hindi ko talaga akalain na marami ang
plant lovers lalo na sa tulad ng isang abalang lungsod kung saan halos lahat ay may kanya-
kanyangtrabaho o di kaya naman ay walang space ang bakuran o kanilang mga bahay sa mga
halaman. Sabagay, kung talagang gusto at hilig mo ay maraming pwedeng paraan.
Isang tao lang ang buyer ko ngayong araw ngunit sampung klase ng halaman ang kanyang
bibilhin. Pinakyaw niya na ang lahat ng mga natitira kong binebenta. Ngayong alas kwatro ng
hapon ang usapan naming pagkikita sa harapan ng gate ng subdivision.
"Santino, behave ka lang anak. Aayusin ko lang ang mga halaman na order kay Mama. Malaki
ang kita natin dito. May pang handa ka na sa birthday at binyag mo." Masaya kong pag
kausap sa anak kongtahimik lang naman na naglalaro sa 100b ng kanyang crib. Narito na
naman kaming mag-ina sa hardin. Sinisigurado ko kasi na maganda ang halaman na ibibigay
1<0.
Ayoko rin makatanggap ng reklamo dahil baka
masira ako sa mga mamimili. Sa ngayon, heto na ang huling mga halaman na ibebenta 1<0.
Palalakihin at palalaguin ko muna ang mga natitirang suwi. Mas maganda kasi ang presyo
kapag malabong na ang isang halaman na binebenta. Na obserbahan ko kasi na mas
interesado ang mga buyer na bilhin ang malago na ang dahon sapagkat nakakatiyak daw silang
rooted na talaga ang halaman at hindi na basta-basta mamamatay. May punto naman talaga.
Ngunit tinitiyak ko naman na hindi ako nagbebenta ng mga halaman na hindi pa buhay. Bago
ko ibenta ay sinisiguro kong nakakapit na ang ugat sa lupa kung saan siya nakatanim.
Linggo ngayon at wala si Manang Lorna. Kaya naman obligado akong isama si Santino
mamaya kapag hinintay ko ang buyer sa labas. Naisip ko naman na total ay narito naman sa
bahay si Senyorito Simon ay baka pwede ko naman sigurong makisuyo sa kanya kahit saglit
na minuto lang. 'Yun ay kung tulog mamaya ang anak ko at pwede akong tumalilis kahit saglit.
Dumating ang alas tresy media at nag chat na ang buyer ko na on the way na siya sa aming
meeting place pero gising si Santino. Kaya wala akong magagawa kundi ang isama siya sa
labas.
Medyo may kabigatan ang sampung
halaman kung kaya ilang beses kaming nag balik-balik ni Santino sa mansyon hanggang sa gate
ng subdivision habang karga ko siya gamit ang kanan kong kamay at bitbit ko naman ang
halaman sa kaliwa kong kamay. Pinasuyo ko munang pakitingnan ng mga gwardya na
nakabantay sa gate ang mga halaman na nauna ko ngdinala.
Nadala ko ng lahat ang mga halaman ngunit wala pa rin ang ka meet up ko. Maalinsangan ang
panahon ngunit kay dilim ng kalangitan at mukhang nagbabadya ang malakas na pagbagsak ng
ulan.
"Naku naman! Dumating na sana ang bibili ng mga halaman, anak. Baka abutan tayo ng ulan
dito sa labas," wika ko kay Santino na panay ang linga sa paligid. Bihira lang kasing makalabas
ang anak ko sa mansyon at makakita ng ibang kapaligiran. Wala kasing tigil ang mga
sasakyan na paroon at parito gayundin ang mga naglalakad na tao na may iba't-ibang
direksyon.
Ganap ng alas kwatro kinse ngunit wala pa rin ang ka meet up ko. Medyo naiinip na rin ako
dahil baka biglang burnagsak ang ulan at wala kami sa bahay ni Santino. Mabuti at pinahiran ko
muna siya ng konting aceite de mansanilya sa kanyang ilong, tiyan at paa upang hindi niya
malanghap ang singaw ng alimuom ng lupa.
Ilang minuto pa ang lumipas ngsa wakas ay dumatingna rin ang buyer ko. Isang may edad na
babae na maikli ang buhok at maputi ang balat. Agad naman siyang nanghingi ng pasensya
dahil na traffic daw Sila sa daan na nginitian ko na lang dahil katanggap-tanggap ang kanyang
rason.
Nakasakay siya ng kotseng kulay puti at marahil ay asawa niya ang kanyang driver na siyang
nagbuhat ng mga halaman patungo sa kanilang sasakyan. Matapos ko siyang bigyan ng
kaunting tip sa tamang pangangalaga ng halaman ay binayaran niya na ako.
Mabilis na rin akong naglakad pauwi ng bahay. Halos takbuhin ko na ang mansyon sa takot na
baka abutan ng pagbagsak ng ulan ngunit kahit anong bilis ko ay naabutan pa rin kami ni
Santino kung kailan na sa harapan na kami ng gate ng mansyon. Malakas at malaki ang patak
ng ulan kaya agad kaming nabasang mag-ina. Dahil wala naman kamingsisilungan ay sinuong
ko na ang ulan total naman ay ilang hakbang na lang ay makakapasok na kami sa loob ng
bahay.
Kahit tumutulo ang damit dahil sa tubig ulan ay nagmamadali akong inakyat paitaas ng hagdan
si Santino. Hindi na baleng ako ang magkasakit. Huwag lang ang anak ko.
"Kung maliligo kayo sa ulan. Magbaon kayo ng damit ninyo ng makapagpalit kayo agad sa
ibaba.
Huwag ninyong dalhin ang ugaling squatter dito at huwag ninyongdumihan ang loob ng bahay
1<0. Hindi ka ba marunong mag-isip? Tumutulo ang tubig sa katawan ninyo pero umakyat
kayo dito sa itaas?" boses ni Senyorito Simon. Nakamasid na pala sa aming mag-ina habang
nakatayo sa pintuan ng kanyang silid kung saan katapat lang ng aming silid na mag-ina.
"Pasensya na, hindi ko naman sinasadya. Naabutan kasi kaming mag-ina ng ulan sa labas.
Wala na kaming sisilungan kaya sinuong ko na.
Lilinisin ko na lang ang mga patak ng tubig. Kailangan ko na kasing palitan si Santino at baka
sipunin at ubuhin.ll Katwiran ko.
"Wala akong pakialam. Basta linisan mong mabuti ang sahig. Ayokong makakita kahit konting
patak!" asik sa akin ni Senyorito Simon. Turn ango na lang ako bilang pagsang ayon sa
kanyang inutos. at pumasok na kami ni Santino sa loob ng kwarto
"Anak, pasensya ka na at nadamay ka pa sa pagtitinda ni Mama. Ayan tuloy pati ikaw
naulanan. Kailangan ko kasing makaipon ng pera na gagastusin ko para sa nalalapit mong
birthday. Hayaan mo at kapag nakaraos ang binyag at birthday mo. Tuwing narito lang si
Manang Lorna ako tatanggap ng order." Paghingi ko ng pasensya sa anak ko habang
pinupunasan ko siya.
Kanina habang tumatakbo ako sa ulanan karga siya ay mas naawa ako sa kalagayan namin.
Para kaming mga basang sisiw. Pagkarating pa namin ay kaming ibangtaong pinagalitan ni
Senyorito Simon.
Hindi man lang niya naitanong kung anong ginagawa naming mag-ina sa labas ng mansyon. Sa
halip na mag-alaala na baka magkasakit kami ay mas concern pa siya na nadumihan ang sahig
ng bahay niya.

Episode 37
"Karen, ang tindi naman ng ubo mo?
Natuyuan ka ba ng pawis?" bakas ang pag-aalala sa mukha ni Manang Lorna ng marinig akong
halos hindi na makahinga sa sunod-sunod na pag atake ng ubo. Sinisipon ako at walang
humpay na inuubo. Ito ang naging sanhi ng mabasa kami ni Santino sa malakas na ulan noong
Linggo. Uminom naman ako agad ng gamot ngunit tila hindi turnalab at tinablan pa rin ako ng
sakit.
"Okay lang po ako, Manang. Konting ubo at sipon lang naman po ito at malayo sa bituka."
Hinaluan ko ng pagbibiro ang sagot ko. Hindi ko naman kasi maamin ang totoo na nabasa kami
sa Lilan ni Santino. Tiyak na magtataka at magtatanong si Manang kung bakit isinama ko pa
ang anak ko gayong narito sa bahay si Senyorito Simon.
"Uminom ka lagi ngtubig at maglagay ka ng sapin sa likod mo upang hindi ka natutuyuan ng
pawis." Payo ni Manang Lorna at saka kumuha ng isang baso ng maligamgam na tubig at
binigay sa akin.
"Ang inaalala ko po ay baka mahawa ko si
Santino dito sa ubo at sipon ko,ll wika ko habang unti-unting ininom ang maligamgam na tubig.
Wari naman na gurninhawa ang nangangati kong lalamunan ng masayaran ng mainit-init pa na
tubig.
"Magsuot ka na lang lagi ng facemask at maghugas ng kamay bago mo siya hawakan. Lagi
ka na rin gurnamit ng alcohol. Mahirap pa naman na inuubo at sipon ang mga bata dahil
masyadong maligalig at hindi mo alam kung ano ang gagawin mo lalo na kapag hinihirit ng ubo."
Tama naman si Manang. Kaya nga ingat na ingat akong lapitan si Santino. Nag suot na ako ng
facemask upang kung sakaling bumahing ako ay hindi tatalsik ang laway ko sa kung saan lalo
na kay Santino. Lagi rin akong may hawak na alcohol at wala akongtigil sa kakawisik sa
kamay ko upang mawala ang anumang mikrobyo na hindi nakikita ng mga mata.
Tuluyan na nga na sumama ang pakiramdam ko pagdating ng gabi. Masakit na masakit ang ulo
ko dahil sa sipon at mas tumindi ang pag-ubo ko.
"Anak, diyan ka muna sa crib mo. Hindi ka pwedeng kargahin ni Mama dahil baka mahawa ka
sa ubo at sipon ko." Paliwanag ko kay Santino na nakatayo sa kanyang crib habang itinataas
ang mga maliit na braso. Gusto niyang kunin ko siya sa 100b ng kanyang kuna. Halos
maghapon nga naman siyang naroon. Marahil ay nagtataka si Santino dahil ngayong araw ay
hindi kam nagpunta sa labas upang doon magpalipas ng oras sa hardin. Kung maaari nga lang
ay ayoko munang lumapit sa anak ko sa takot na baka mahawa ko siya ng ubo at sipon.
"Senyorito, pwede bang makisuyo na bantayan mo muna si Santino? Masama lang talaga ang
pakiramdam ko at hindi ko siya maalagaan ng maayos." tanong at pakiusap ko kay Senyorito
Simon. Naglakas 100b na akong kumatok sa kanyang silid. Galing siya sa kanyang trabaho
ngunit isang oras na rin naman ang nakalipas buhat ng siya ay dumating.
"What?!" eksaherado niyang tanong.
"Hindi ko kasi maasikaso ng maayos si Santino dahil masama ang pakiramdam ko. Kaya kung
pwede lang ay nakikiusap akong ikaw na muna ang mag-alaga sa kanya.'l Mahinahon kong
paliwanag.
"Gusto mong alagaan ko ang anak Imo?" tanong niya ulit.
Tumango ako bilang tugon.
"Kung gusto mong ipaalaga ang anak mo. Bakit hindi mo balikan angtunay na tatay para may
magbantay sa anak asik ni Senyorito Simon.
Yumuko ako.
Masamang masama ang pakiramdam ko.
Mainit na mainit din ang hangin na ibinubuga ng bibig ko.
Nahihilo ako at halos maubusan na ng lakas kapag inaatake ng walang humpay na pag-ubo.
Kaya wala akong panahon na makipag-away.
"Ngayon lang naman, Senyorito. Mabait naman si Santino. Ang kaso naiinip na siya sa 100b
ng kanyang kuna at gusto na niyang magpakarga. Hindi ko naman siya pwedeng kargahin dahil
baka mahawa siya sa sakit ko. Sige na, Senyorito.ll Patuloy kong pakikiusap kay
Senyorito Simon habang salubong ang mga kilay. Suot niya pa rin ang kanyang working attire.
Ibig sabihin lang ay may ginagawa siyang importante at hindi niya na magawang magpalit muna
ng damit pambahay. Marahil ay may tinatapos siyang trabaho at inuwi dito sa bahay.
"Wala akong pakialam kahit inaapoy ka pa ng lagnat. Umalis ka na at burnalik ka sa kwarto
ninyo at baka mahawa pa ako sa kung anong mikrobyo mo sa katawan." Pagtaboy niya sa
akin kasabay ng pabalibag na pagsara ng pinto ng
kanyang kwarto.
Napapikit pa ako sa sobrang lakas ng kanyang pabalibag na pagsara sa Pinto.
Hindi muna ako umalis. Naghintay ako ng ilang sandali at baka sakaling magbago ang kanyang
isipan at pagbigyan ako.
Ngunit ilang minuto na ang nakalipas ay hindi pa rin siya ulit lumalabas sa kanyang silid.
Laglag ang aking balikat ng nagpasya na akong bumalik sa kwarto namin ng anak ko.
Tumatangis ako at naaawa na naman sa sarili.
Hindi na naawa si Senyorito Simon. Hindi niya ba nakikita na may sakit ako? Ganun ba siya
kawalang puso sa amin ng anak ko?
"Bakit anak? ll bungad kong tanong kay Santino ng malapit na ako sa kanyang crib.
Wala na akong nagawa kundi ang kargahin siya sa ayaw ko man o sa gusto. Nakita ko na
kasi ang anak ko na sumisibi sibi na at gusto ng umiyak. Naiinip na siya sa loob ng kanyang
kuna.
"Tahan na, anak. Tahan na, karga ka na ni Mama." Pagaalo ko kay Santino upang hindi na
matuloy ang kanyang pag-iyak. Kahit nahihilo ako ay pinilit ko pa rin siyang inehele sa aking
kandungan. Ngunit agad ko rin siyang inilapag dahil hindi ko talaga kaya. Hinang-hina ang
pakiramdam 1<0. Hinihila ng antok ang aking mga mata ngunit pilit ko pa rin na binubuka dahil
sa takot na baka may mangyari sa aking anak kapag nagpatalo ako sa antok.
"Lord, huwag po sanang mahawa ang anak ko sa lagnat, sipon at ubo ko.ll Taimtim kong
panalangin habangsa sahig na ng kwarto namin ako sumalampak. Naisip ko kasing mas safe
dito kumpara kung mahihiga ako sa kama kung saan pwedeng mahulog si Santino.
Naisip ko na naman ang inasal ni Senyorito Simon ng nakikiusap ako kanina. Tumutulo na lang
ang napakainit kong luha dahil nakakadurog ng puso na isipin na wala siyang awa sa aming
mag-ina.

Episode 38
Kahit anong gin awa kong pag-iingat ay nahawa ko pa rin ng sakit si Santino. Nilagnat na din
siya at nagkaroon ng ubo at sipon. Dahil nga masama rin ang pakiramdam ko ay hindi ko siya
maasikaso ng maayos.
"Senyorito, baka pwede ng makisuyo sayo?
Wala na kasing iinumin na gamot si Santino. Pwede mo ba siyang ibili saglit sa botika? " muli
akong surnubok na makiusap kay Senyorito Simon. Ubos na kasi ang gamot sa sipon ni
Santino at kailangan niya ng uminom ngayong urnaga. Samantalang nagtext rin sa akin noong
isang araw si Manang Lorna na hindi siya makakapasok dahil masama rin ang kanyang
pakiramdam. Nahawa rin si Manang sa sakit ko. Matindi rin daw ang ubo at sipon niya.
"Senyorito- ll ngunit tila turnawag lang ako sa hangin. Tuloy-tuloy lang si Senyorito Simon na
lumabas ng bahay para pumasok sa kanyang trabaho. Natanawan ko na lang na palabas na sa
gate ang kanyang sasakyan. Hindi ko alam kung talagang hindi niya ako narinig o sadyang hindi
niya ako pinansin.
Gusto ko ng maghesterikal. Gusto kong magwala ng magwala at sumigaw ng malakas. May
sakit ako at ang anak ko pero wala man lang akong makatuwang. Wala man lang magbigay
ng kahit tubig man langsa aming mag-ina sa aming silid. Kung kaya naman pinipilit ko lang
talagang kumilos kahit pa sobrang nahihilo ako at nanghihina. Kailangan kong tumayo para kay
Santino. Kailangan ko siyang painumin ng gamot, pilitin kumain at uminom ng kanyang gatas.
Dahil sa tingin ko ay mas lumalala ang ubo at sipon ni Santino. Nakikita kongtila nahihirapan na
siyang huminga ay nagpasya na akong dalhin siya sa ospital upang mabigyan ng iba pang
gamot. Kahit nanghihina pa ang aking katawan ay pinilit kong lumakad habang karga si Santino
patungo sa pinakamalapit na ospital.
"May Bronchopneumonia ang anak niyo Misis kaya nahihirapan siyang huminga at parang
hinihingal." paliwanag ng lalaking doktor na payat ang katawan at halos kasing tangkad ko lang.
Tiningnan ko si Santino. Ang paghinga niya nga ay hindi normal. Tumataas ang kanyang dibdib
habang humihinga.
Wala akong alam sa kung anong mga uri ng sakit. Ngunit nababatid ko sa sarili kong hinuha
na seryoso ang sakit ni Santino.
"Makukuha naman po sa gamot ang sakit ng anak ko, hindi po ba, dok?" tanong ko sa doktor
na abala sa kung ano pang binabasa sa resulta ng x-ray at blood test na ginawa kay Santino.
Nahihirapan akong lumunok dahil sa sobrang kaba na nararamdaman. Hindi ko alam kung malala
ba ang sakit ng anak ko. Nilalamig ang mga kamay ko. Kung anu-anong scenario ang
pumapasok sa isipan ko na lalong nagpapakababa sa akin.
"Kailangan natin siyang i-admit dito sa ospital bago pa lumala ang sakit ng anak mo." Ang
naging sagot ng doktor.
Hindi na ako nagpatumpik-tumpik at agad ko ng pinaconfine si Santino sa ospita sa takot na
baka ano pa ang mas malalang mangyari sa kanya. Hindi ko mapapatawad ang sarili ko. Dahil
sa kagustuhan kong kumita ng pera ay ganito ang nangyari sa aming mag-ina.
'Yun nga lang at sa isang pampublikong ospital ko lang napa admit si Santino. Gusto ko sana
sa ospital kung nasaan naka confine si Nanay ngunit baka abutin ng libo-libo ang maging
bayarin namin at wala akong pambayad. Kaya wala akong pagpipilian kung hindi dito sa public
hospital dalhin si Santino. Maayos naman ang pasilidad at malinis ang kapaligiran kung kaya
napanatag ako na maseserbisyuhan ng maayos ang ang anak ko. May mga naririnig kasi ako
dati na kapag sa pampublikong ospital ka nagpunta ay madumi ang paligid. Narinig ko rin na
masungit ang mga doktor at nars dahil mahirap ang kanilang mga pasyente. Ngunit
napagtanto kung hindi naman pala totoo. Mababait ang mga doktor at nars na aking
nakakasalamuha sa loob ng dalawang araw na narito kaming mag-ina sa ospital. Sa loob ng
mga araw na 'yun, iniisip ko kung hinahanap ba kami ni Senyorito Simon? Kung nagtataka ba
siya kung bakit wala kami sa bahay? Ngunit agad ko rin sinusupil ang anumang iniisip ko dahil
alam ko naman na hindi mangyayari na hahanapin niya kami ni Santino.
Si Manang Lorna naman ay masama pa rin daw ang pakiramdam. Ngunit hindi ko ipinapaalam
kay Manang na narito kaming dalawa ng anak ko sa ospital. Tiyak na magaalala siya at baka
pilitin ang sariling magpunta rito upang samahan akong bantayan si Santino. Hinawakan ko ang
aking cellphone. Tinitigan ko ito at umaasang may matatanggap akong text o tawag at
rumihistro ang pangalan ng taong inaasahan ko.
Ngunit para akong tangang naghihintay at umaasa.
Lalo akong na lungkot at naalala si Nanay at Senyora Loreta. Kung narito lang ang kahit isa sa
kanila ay may katuwang ako.
Payapang natutulog si Santino sa hospital bed. Hinawakan ko ang maliit niyang kamay kung
saan nakakabit ang dextrose na nilagay sa kanyang kaliwang kamay. Halos madurog ang puso
ko ng oras na hinahanapan siya ng ugat upang mailagay ang dextrose. Iyak ng iyak si Santino
ng tinusok siya ng karayom.
Nagpupumiglas siya dahil nasasaktan. Palihim akong naiyak ng mga sandaling 'yun. Sinisisi ko
ang sarili ko sa nangyari. Kung sana ay hindi kami naulanan ay hindi ako magkakasakit at hindi
ko mahahawa ng sakit ang aking kaawa-awang anak.
"Santino, magpagaling ka na anak. Miss na miss na ni Mama ang kakulitan mo. Miss na miss
na ni Mama na nakikita kitang naglalaro." bulong ko sa anak ko habang hinahaplos ang kanyang
manipis na alon-alon na buhok.
"Papa."
Nagulat pa ako ng biglang magsalita ang anak 1<0. Nasambit niya ang salitang Papa sa kabila
ng siya ay mahimbing na natutulog.
Napangiti ako hilaw.
"Papa mo pa rin ang hinahanap mo kahit hindi ka naman niya pinapansin. Ganun mo ba
kamahal ang Papa mo? ll tanong ko habang hindi ko na napigilan ang pagtulo ng aking luha.
Lalo akong nakaramdam ng habag sa anak 1<0. Kahit kailan ay hindi pa niya nadama ang
mahalin siya ng Papa niya ngunit kahit sa pagtulog ay tinatawag niya ang pangalan nito.
"Hayaan mo anak, hindi tayo susuko.
Ipaglalaban ni Mama na anak ka ng Papa mo. Hinding-hindi tayo SUSUkO. Basta magpagaling
ka lang anak. Magpagaling ka na Santino."

Episode 39
"Pwede na kayong umuwi. Basta ipagpatuloy pa rin sa bahay ang mga irereseta kong gamot
kay baby Santino."
At nakahinga na ako ng maluwag matapos kong marinig ang sin abi ng doktor na nag rounds
ngayong umaga. Tila naalis ang anumang nakadagan sa aking dibdib. Pang-apat na araw na
namin ngayon sa ospital at sa wakas ay maaari na raw kaming lumabas at pwedengsa bahay
na lang ituloy ang gamutan. Tuluyan na rin humupa ang ubo at sipon ko. Sana nga lang ay
magaling na rin si Manang Lorna. Miss na miss ko na rin siya katulad ng pagka miss ko kay
Senyora at kay Nanay. Halos dalawang linggo ko na rin hindi nadalaw si Nanay dahil naging
abala ako sa pagbebenta ng halaman at ngayon nga naman ay kagagaling lang namin ni
Santino sa sakit.
Umabot ng mahigit kinse mil ang dapat kong bayaran sa ospital ngunit dahil sa philhealth ay
wala na akong babayaran kahit piso. Malaking tulong lalo pa sa mga mahihirap na mamamayan
na kahit pamasahe lang papuntang ospital ay wala. 'Yun naman talaga ang katotohanan.
Kapag mahirap ka ay umaasa ka na langsa mga albularyo sapagkat wala kang sapat na pera
pang ospital. Sabi nga ng karamihan "bawal ang magkasakitll lalo kong isa ka lang maralita na
iniraraos lang ng pilit ang pagkain ng tatlong beses sa isang araw.
Mabuti na lang at mababait ang mga taong kasama namin sa ward. Pinakisuyo ko muna sa
kanila si Santino habang tulog upang maasikaso ko ang mga dapat kong asikasuhin upang
makauwi na kami ngayon tanghali. Mula sa pirma ng nurse, sa ginamit naming sapin sa kama,
pharmacy at sa kung anu-ano pa. Bago mag tanghali ay nasa labas na kami ng ospital ni
Santino.
Masigla na si Santino hindi katulad ng araw na dalhin ko siya dito. Hindi siya makahinga ng
maayos at laging aburido dahil sa barado ang ilong.
"Santino, uuwi na tayo sa bahay." Nakangiti kong bulong sa aking anak na hawak na naman
ang paborito niyang laruan. Ang motorbike na laruan na bigay ng kanyang Mommy Selene.
"Papa, Papa, Papa."
Sunod-sunod na pagkakasabi ni Santino sa salitang Papa habang seryoso lang na kinakalikot
ang kanyang hawak na laruan.
"Hindi darating ang Papa mo Santino. Kahit ilang beses mo pa siyang tawagin ay hindi siya
darating." Malungkot kong wika habang nakatanaw sa isang pamilya na nakasabay naming
lumabas sa ospital. Isang batang babae na nasa apat na taon siguro ang edad na karga
marahil ng kanyang Nanay. Habang ang kanyang tatay naman ang may dala ng mga garnit na
kanilang ginamit sa 100b ng ospital tulad ng electric fan, thermos, mga unan at isang bag
kung saan siguro nakasilid ang kanilang mga darnit.
Nakakainggit.
Samantalang ako, karga ko si Santino habangtinulungan lang ako ng isa sa mga security
guards ng ospital na dalhin ang ilang mga gamit namin upang maihatid kami rito sa sakayan.
Isang clip fan na pinasuyo ko lang na bilhin sa isa sa mga tagabantay ng katabi naming
pasyente. llang piraso ng darnit na siyang binitbit ko ng ipacheck up ko si Santino.
"Heto po ang bayad." Inabot ko na ang bayad sa sinakyan naming taxi ni Santino. Tinulungan
naman ako ni Manong driver na ibaba ang mga garnit ko sa harap ng gate ng bahay ni
Senyorito Simon.
Kukunin ko na sana ang susi sa aking bag ng biglang bumukas ang gate.
Si Senyorito Simon ang nagbukas.
"Akala ko tuluyan na kayong lumayas sa pamamahay ko," wika niya habang bakas sa mukha
na naiinis sa pagdating naming mag-ina.
Alam mo 'yung pakiramdam na tila kami mga pulubing namamalimos ng kanyang anak clito sa
harap ng kanyang bahay.
Nag buntong-hininga ako.
"Bakit naman kami lalayas ni Santino? Asawa mo ko at anak mo siya. Kaya dito lang kaming
dalawa sa bahay natin." Kalmado kong sagot at kinuha na ang aking mga ibang bitbitin.
"At anong tingin mo sa pamamahay ko? Aalis kayo ng ganun lang at babalik kung kailan niyo
gusto?" asik ni Senyorito na hinarang ang kanyang malapad at malaking katawan sa maliit
pintuan ng gate.
"Senyorito, pagod ako. Wala pa akong maayos na pahinga. Kaya utang na 100b saka mo na
ako awayin. Gusto ko munang matulog." Pakiusap ko kay Senyorito.
"Wala akong pakialam!" madiin niyang pagbigkas.
"Wala naman talaga. Tinanong mo ba ako kung saan kami galing ng anak mo? Tinanong mo
ba kung bakit wala kami ng ilang araw? Hindi mo
naman itatanong dahil wala kang pakialam." hindi ko na napigilan ang aking sarili.
"Galing kami sa ospital kasi naconfine si
Santino. Pero syempre wala ka naman pakialam. Pinasusuyo ko ngang bilhan mo siya ng
gamot pero nagbibingi-bingihan ka kahit naririnig mo ako dahil wala ka naman pakialam.ll
Dagdag ko pang sabi.
Dalawang kamay na namaywang si Senyorito at lalong kumunot ang noo.
"Kasalanan mo 'yan! Isa kang pabayang ina kaya laging nagkakasakit ang anak mo." Muli
niyang asik.
Napapikit ako at pilit kinakalma ang nagpupuyos kong damdamin.
"00, kasalanan ko na. Kasalanan ko ng lahat. Pero walang-wala ang kasalanan ko kumpara sa
kasalanan mo." Matapang kong sabi.
Turnaas at baba ang adam ls apple ni Senyorito Simon. Tila may nais siyang sabihin ngunit
nanatili na lamangtumitig sa akin.
"May sakit ako at nakikiusap na alagaan mo siya pero pinagbigyan mo ba ako? Nakiusap
akong bilhan mo siya ng gamot pero ginawa mo ba? ll panunumbat ko.
"Ngayon kung wala ka ng magandang
sasabihin. Gusto ko ng magpahinga. "
Nagpakawala muna ng marahas na paghinga si Senyorito Simon bago umalis sa gate.
"Papa, papa, papa." Muling sambit ni Santino. Pumapalakpak pa siya habang nakatingin sa
tatay niya na sa harapan lang namin. Ngunit umiwas na lang akongtingnan kung anong
reaksyon ni Senyorito sa malinaw na pagtawag sa kanya ni Santino.
"Papa, papa..
Tawag muli ni Santino na nakatingin sa aking likuran. Naglalakad na kasi ako patungo sa 100b
ng bahay.
"Tama na, Santino. Tama na ang pagtawag mo. Lalo lang nasasaktan si Mama sa ginagawa
mo," bulong ko sa kanya.
"Mama na lang angsabihin mo anak. Mama na lang." Dagdag kong sabi kay Santino na
hanggang ngayon ay nakatingin pa rin sa aking likuran. Hindi ko alam kung naroon pa rin ang
kanyang ama. Ayoko ng lingunin pa dahil ako ang mas nasasaktan sa ginagawa niyang
pagtikis sa anak namin.

Episode 40
"Ang laki naman ng binagsak ng katawan ni Santino? l' puna ni Manang Lorna ng makapasok
na siya matapos din ang halos isang linggo niyang pagkakaroon din ng sakit.
"Oonga PO, Manang." Malungkot kong tugon. Kapansin-pansin naman talaga ang pagkahulog
ng katawan ni Santino. Ang kanyang pisngi ay nawalan ng umbok. Nangangalumata pa rin ang
kanyang mga mata sanhi ng ilaw araw na napupuyat kapag inuubo.
"Ganyan talaga kapag malapit na ang kaarawan. Lalo na si Santino na mag celebrate ng
kanyang unang birthday," ani Manang.
"Ganun po ba 'yun, Manang?" nagtataka kong tanong sa kanyang sin abi.
"00, kahit naman tayong mga matanda na ay nagkakasakit bago o pagkatapos nating mag
birthday. Hindi ko alam kung bakit. Ngunit 'yun ang paniniwala ng iba." Paliwanag pa ni Manang
habang hinihiwa ang bawang at sibuyas na gagamitin sa pag gisa ng aming ulam ngayong
tanghalian. Kahit si Manang ay pumayat at halata rin na nanggaling sa sakit.
"Ikaw, Karen? llang kilo ang na bawas pa sa timbang mo? Kumakain ka pa ba? Mas malaki
ang ipinaya mo ngayon. Maligalig pa rin ba si Santino at namamayat ka ng husto?"
Bigla kong itinaas ang aking braso at sinuri kong pumayat ba ako.
"Pumayat po ba ako?"
"Sobrang payat mo na. Napakajina mo naman kasing kumain. Paano mo pa makakarga si
Santino kung masyado ka ng payat?" wika ni Manang.
"Ewan ko PO, Manang. Kumakain naman ako pero hindi ako turnataba. Hayaan po ninyo at
magtatanong ako ng tam ang vitamins para sa akin sa drug store." Sagot ko kay Manang.
Napansin ko naman talaga ng kung payat ako dati ay mas pumayat ako ngayon. Hindi naman
sa ayaw kong kumain. Talagang binawasan ko na lang ang pagkain ko. Baka kasi maisumbat
na naman ni Senyorito Simon kapag nakita niya akongtumaba. Kung pwede nga lang ay doon
na kami ni Santino tumira sa bodega para hindi niya na kami makita.
"Sa isang linggo ay pasko na. Ano ang plano ninyo? Uuwi ba kayo sa probinsya?
Bigla akong napaisip sa naging tanong ni
Manang
Pasko na pala.
"Opo, Manang. Uuwi po kami ng probinsya kaya po magpahinga muna kayo. Enjoy po ninyo
鈥
ang pasko at bagong taon kasama ng pamilya ninyo, � sambit ko kay Manang.
Ano nga ba ang plano?
Wala naman kaming pupuntahan ni Santino kundi dito lang sa bahay. Sana nga ay may plano
si Senyorito Simon. Ngunit ang iniisip ko ay mas ma[abo pa sa di[ang malabo.
"Senyorito, pasko na sa susunod na linggo.
Anong plano mo? Uuwi ba tayo ng probinsya? � 鈥
Habang umiinom ng kanyang mainit na kape ay sinamantala ko na ang pagkakataon na
magtanong kay Senyorito. Maliban kasi sa ganitong oras ng agahan ay wala na akong ibang
pwedeng maging pagkakataon dahil buong araw ay wala siya dito sa bahay.
"Uuwi? bakit mo tinatanong? Dahil ba naroon angtunay na ama ng anak mo at gusto mo ng
makita? ll saad niya habang hinihiwa ang kulay pulang hotdog sa kanyang plato.
鈥
"Nagtatanong lang. Ikaw ang ama ni Santino at wala sa hacienda Sto. Domingo. � Kalmado
kong pagtugon.
"Really? " sagot niya.
"Ito ang unang pasko na hindi ko makakasama ang Lola ko pero narito ka at tinatanong kung
ano ang balak ko sa pasko? Palagay mo makakapag celebrate ako ng pasko na wala na si
Lola at hindi kasama ang nag-iisa kong kapatid? ll sarkastiko niya sabi.
May punto naman ngunit,
"Pasensya ka na. Si Santino lang naman ang iniisip ko kung kaya nagtanong ako. Ito rin kasi
ang unang pasko na kasama na siya sa celebration. " Mahinahon ko pa rin na wika.
Tahimik lang si Senyorito habang ipinagpatuloy ang pagkain ng almusal. Hindi na rin ako kumibo
upang paggalang sa kanyang pagkain ng almusal.
"Ang iba kasi na pamilya ay nagbabakasyon kapag may okasyon. Kaya na tanong ko sayo
upang maaga akong makapaghanda."
Huminto sa pagbabasa ng dyaryo si Senyorito at saka pagak na tumawa.
"Pamilya? Sinong pamilya? Tayo?" Tanong niya habang itinuro ako.
"Kahit kailan ay hindi kita tinuring na pamilya at hinding-hindi kita ikokonsidera," sambit niya
habang binistahan pa ako ngtingin
na mula ulo hanggang paa.
"Kung gusto ninyong urnalis at magbakasyon sa kung saang lupalop ng mundo ay wala akong
pakialam. Mabuti nga 'yon at mawawala kayo sa paningin 1<0."
"Pero senyorito kahit ipasyal mo lang si Santino sa kung saan magandang mamasyal.ll Patuloy
kong pakiusap.
"Talaga? Hindi ka ba natatakot na baka kung ipasyal ko siya sa kung saan lugar ay maisipan
kong iligaw o kaya naman ay iwanan ko sa gitna ng maraming tao?"
"Tiyak na naman na hindi gagawin Iyun.ll Sagot ko naman at nakipagtitigan sa kanya. "At
paano ka naman nakakasiguro? l' kunot-noo na tanong niya.
Bumuga muna ako ng hangin.
"Hindi mo gagawin na iligaw siya dahil anak mo siya. Natitiyak ko." matatag kong sagot.
Tumawa si Senyorito.
"Hindi ka ba talaga nagsasawa na panindigan ang kasinungalingan mo?"
"Hindi ako magsasawa dahil hindi naman ako nagsisinungaling at humahabi ng kwento." Muling
pumailanlang ang matunok niyang halakhak.
"Bilib na talaga ako sayo, Karen. Bravo. Excellente." Pumapalakpak pa ang kanyang dalawang
kamay na animo ay tuwang-tuwa sa akingsinabi.
"May nakakatawa ba?" nagtataka kong nagingtanong na.
"Ikaw. Ikaw ang nakakatawa dahil ang kapal ng mukha mo." deretsahang sagot ni Senyorito
Simon at saka nagpupunas na tissue sa gilid ng kanyang labi.
"Wala naman na nakakatawa sa anumang sinabi ko. Tinatanong lang naman kita kung may
plano ka sa pasko. May plano kasi ako.
Makikiusap ako sa ospital kung saan naroon si Nanay na kung pwede ay doon kami mag
celebrate ng pasko." lahad 1<0.
"Wala naman akong paki kung saan kayo magpasko. Basta kung pwede nga lang ay huwag na
kayong bumalik."
Malungkot ko na lang na pinagmasdan si Senyorito Simon habang nag lakad patungo sa labas
ng bahay.
Sana lang ay payagan kami ng ospital upang makasama si Nanay kahit ngayong darating na
pasko lang. Noon, kami lang ni Nanay ang ang laging magkasama sa tuwing pasko at bagong
taon. Kaya nais ko dati na kung sakaling
mag-aasawa ako ay gusto ko ng maraming anak. Masaya kasi kapag maraming miyembro ang
isang pamilya.
Ngunit mas masaya sana kung kasama namin si Senyorito Simon na sasalubungin ang pasko at
bagong taon.

Episode 41
"Pasensya na, Ma'am pero hindi po namin mapagbibigyan ang gusto ninyo. Unang-una po ay
may kasama po kayong baby na hindi po pinapayagan na papasukin dito sa ospital kung wala
namang sakit. Kaya sorry po talaga.'l Lahad ng babaeng nurse na kinausap ko tungkol sa
balak ko sanang makasama namin ni Santino si Nanay dito sa ospital ngayong darating na
kapaskuhan. Nakiusap ako hanggang sa makakaya ko ngunit sadyang mahigpit daw ang
patakaran lalo na at may kasama akong bata. Okay lang daw na ako lang mag-isa ngunit hindi
pwede si Santino.
"Ganun ba? Naiintindihan ko naman, salamat." Malungkot kong tugon.
"Pasensya na po talaga, Ma'am." Ulit na paghingi ng pasensya ng mabait na nurse bago ako
iniwan clito sa lobby ng ospital.
Laglag ang balikat ko na tinahak ang daan palabas ngospital. Inuna ko na rin na dalawin si
Nanay at ngayon nga na pauwi na ako ay naisipan kong magtanong sa mga nurse kung pwede
kong isama rito sa pasko si Santino. Ngunit hindi
naman pala pwede.
Tama naman sila. Delikado sa isang bata ang manatili sa 100b ng ospital kung hindi naman ito
pasyente dahil baka makasagap sila ng sakit. Kaya hindi na rin ako nakipag kulitan pa kahit
ang totoo ay nadismaya at talagang nalungkot ako. Gusto ko talagang makasama si Nanay
kahit ngayon lang na pasko dahil miss na miss ko na siya.
Napag pasyahan kong dumaan muna sa malapit na pamilihan. Hindi ko naman masyadong
inaalala si Santino dahil hindi naman siya umiiyak kay Manang Lorna na siyang nag-aalaga sa
kanya sa tuwing aalis ako upang dumalaw kay Nanay. Balak ko munang turningin-tingin sa
mga panindang damit, sapatos, tsinelas mga bag at kung anu-ano pang mga paninda. Hindi
mahulugang karayom ang pamilihan dahil sa sobrang clami ng mga tao na namimili marahil ng
regalo para kanilang mga mahal sa buhay o kaya naman ay sa mga inaanak. Karamihan ay
mga Nanay na hawak mabuti sa kamay ang kanilang mga kasamang anak para naman siguro
bilhan ng mga isusuot sa pasko.
Sa paglilibot ay inagaw ang atensyon ko ng isang set ng family shirts na nakasabit sa isang
stall ng mga damit. Kulay puti ang kulay at may
disenyo ng puso sa harap at may nakasulat na Mama, PApa at Baby. Tamang-tama sa aming
tatlo. Isa sa akin, kay Santino at kay Senyorito Simon.
"Magkano ang set ng family shirts na 'yun?" tanong ko at sabay turo sa itaas. Tumingala
naman angtindera na sa palagay ko ay nasa teenager pa lang ang edad. Maiksi ang buhok na
sakto lang lumampas sa kanyang tainga.
"Five hundred pesos po ang set."
Dahil talagang nagustuhan ko ang naturang mga damit kaya agad ko na rin binili. Hindi na ako
nakipag tawaran pa sa presyo dahil baka hindi pa nakararami ng benta ang may-ari ng
darnitan. Naglibot-libot pa ako at naisipan ko na rin na bigyan ng regalo si Manang Lorna pati
na ang kanyang mga apo na madalas niyang ikwento sa akin. Bakas ang tunay na kasiyahan
sa mukha ni Manang sa tuwing pag-uusapan namin ang kanyang pamilya lalo na ang kanyang
mga apo. Naaalala ko tuloy si Senyora Loreta na tuwang-tuwa kay Santino. Malamang na
kung okay langsi Nanay ay baka hindi ko na mahawakan si Santino dahil siya na ang mag-
aalaga sa kanyang apo. Masaya talaga siguro kapag may Lola o Lolo ka. Hindi ko kasi
naranasan na magkaroon dahil kami lang talaga
ni Nanay ang magkasama sa buhay.
"Manang, pasensya na po kayo at ito lang po ang nakayanan kong iregalo sayo at sa parnilya
niyo PO." Agad kong ipinakita kay Manang ang mga pinamili ko. Natutulog naman si Santino sa
kanyang crib.
"Ano ka ba? Ang dami kaya nito, Karen. Binigyan mo na ako ng bonus ngayong pasko ay
ipinamili mo pa ako ng mga regalo kasama pa ang pamilya 1<0." Maluha-luha na pahayag ni
Manang. Tinanggal niya pa ang kanyang salamin sa mata at pinunasan sa laylayan ng suot na
damit.
"Bakit po kayo umiiyak, Manang?" nagtataka ko namang tanong. May nakakaiyak ba akong
sinabi? Nasaktan ko ba angdamdamin niya?
"Naiiyak ako sa sobrang saya, Karen. Marami na rin kasi akong pinagsilbihan na mga amo pero
iba ka. 00 at nakakatanggap rin ako ng bonus sa kanila ngunit ikaw ang pinakamabait,
pinaka mapagpakumbaba at hindi mayabang kahit pa kungtutuusin ay napakayaman mo. Kaya
hindi ako makapaniwala na pinapahalagahan mo maging ang pamilya ko. Salamat Karen," S?
sambit ni Manang habang patuloy sa pagpunas ng mga hindi mapigilang luha sa kanyang mga m
ata.
Na touch ako sa kanyang sinabi. 00, totoong nakatanggap na siya ng bonus na cash ngunit
galing kay Senyorito Simon ang pera. Mabuti pa si Manang Lorna nakikita kung paano akong
nakikita ni Senyora Loreta. Kaya hindi ko rin napigilan na mangilid ang luha ko.
"Manang, hindi po kayo ibang tao para sa akin. Pamilya po ang turing ko sayo at maging sa
pamilya mo. Ang kabutihan na ipinakita mo sa aming mag-anak ay ibinabalik lang po namin sa
inyo." Madamdamin ko rin na pahayag. Wala akong masabi kay Manang. Hindi siya mareklamo
sa trabaho. Kahit hindi ko naman pinapagawa sa kanya ay ginagawa niya ng kusa. Ang totoo
ay hindi ako nagpapalaba o nagpaplantsa ngdamit sa kanya. Ang madalas niyang gawin ay
magwalis sa labas at loob ng bahay na hindi ko magawa dahil kay Santino. Nagluluto siya ng
para sa tanghalian namin. Basta kaya ko ay ako na ang gumagawa. Ngunit hindi abusado si
Manang. Humahanap talaga siya ng pwedeng gawin sa loob at labas ng bahay at nakikita ko
naman na talagang pulido ang kanyang mga nililinis at inaayos.
"Unang beses lang kasi na nangyari na binigyan ako ng amo ko na kasamang binigyan ang
buong pamilya ko. Kaya hindi ko talaga
mapigilan ang lumuha. Hindi naman dahil sa regalo kundi sa pag-alala mo sa pamilya ko.
Salamat Karen. Salamat din kay Senyorito Simon na kahit kailan ay hindi ko pa nakakausap.'l
am Manang.
"Wala po 'yun. Mahal ko kayo dahil mahal po ninyo kami lalo na si Santino." Tapat kong sagot.
"Ito ba ang susuotin ninyong tatlo sa pasko?" tanong ni Manang at saka itinaas ang t-shirt na
hawak. Ang family shirt na binili ko.
Napangiti ako.
"Opo, Manang. Sana lang at kasya sa asawa ko. Wala na kasing mas malaking size pa rito."
Para kasing alanganin ang sukat ng t-shirt na para kay Senyorito Simon. Masyadong malaki
ang katawan niya at hindi kakasya ang t-shirt na binili
1<0.
"Pihadong susuotin naman ng asawa mo
'yan kahit pa namumutok sa katawan niya.ll
"Sana nga PO." Tanging nasambit ko na lang dahil hindi naman talaga ako umaasa na
papansinin ni Senyorito ang damit at lalo sigurong hinding-hindi niya susuotin.

Episode 42
Abala ako sa pagluluto ng simple naming noche buena para mamayang pagsapit ng alas dose
ng hatinggabi. Kalahating kilo ng spaghett konting shanghai, pritong manok, isang tasty
bread na may palaman na cheese, orange juice para inurnin at ilang piraso ng prutas gaya ng
mansanas, ponkan, ubas, melon, pakwan, pinya, suha, Chico, at saging na magkakasama
sa isang basket na nasa gitna ng aming mahabang lamesa.
Ako lang talaga ang nagluto dahil hindi ko na pinapasok ngayong araw si Manang Loreta upang
mapaghandaan din ang gagawin nilang selebrasyon ng kanyang buong pamilya ngayong
kapaskuhan.
Pasado alas otso na ng gabi ngunit wala pa rin si Senyorito Simon. Hindi pa rin siya bumabalik
mula ng umalis siya kanina ng tanghali at hindi ko alam kung saan siya nagpunta.
Samantalangsuot na namin ni Santino ang aming darnit. Ang family shirt na binili ko. Ang para
kay Senyorito Simon ay ipinatong ko sa
kanyang inuupuan dito sa lamesa para mapansin niya agad kapag mauupo na siya para kumain.
"Hintayin natin ang Papa mo, Santino. Malay natin, bumili siya ng regalo para sa ating dalawa.
Kaya hanggang ngayon ay wala pa siya." saad ko sa karga-karga kong anak na nakatingin sa
labas ng bahay. Nakikita niya kasi mula sa bintana ang papalit-palit na ilaw ng christmas light
na pinagtulungan naming ayusin ni Manang upang maikabit ko sa tapat ng bintana. Magkaroon
man lang ng simbolo ng kapaskuhan ang bahay.
Pumatak ang alas nuebe ng gabi ngunit wala pa rin si Senyorito Simon. Lumamig na rin ang
mga pagkain na niluto ko.
"Hindi bale, pwede namang initin mamaya bago kami kumain.ll bulong ko sa aking sarili.
Halos mabali na ang leeg ko habang nakatanaw sa labas ng bahay kung may parating na
sasakyan. Nakatutok din ang pandinig ko kung sakaling makarinig ng ugong ng sasakyan.
Muli akong sumulyap sa malaking wall clock ng bahay. Mag-alas onse na ngunit wala pa rin
dumarating. Naalala ko noong unang pasko na kasama ko si Senyorito Simon. Ako lang mag-
isa at walang kasama dito sa bahay. Muli na naman bang mauulit? Pero kasama ko na si
Santino ngayon kaya hindi na ako mag-iisa.
"Mukhang tayong dalawa lang anak ang mag celebrate ng pasko," wika ko kay Santino na may
hawak na mansanas. Binigyan ko talaga siya ng pagkain upang huwag mo ng matulog.
llang minuto na lang pasko na at malapit ng turnapat ang dalawang kamay ng orasan sa ganap
na alas dose ng hatinggabi ngunit wala pa rin ni anino ni Senyorito Simon. Nainit ko na rin lahat
ng pagkain na niluto ko kanina at maya-maya lang ulit ay lalamig ng lahat. Panay na rin ang
pag hikab ni Santino indikasyon na inaantok na.
Five, four, three, two ,one
"Merry Christmas, Santino." Count down ko at sabay yakap at halik sa pisngi ng aking anak
na antok na antok na habang nakaupo lang sa kanyang crib. .
"Gusto mo bang kumain, nak? Anong gusto mo?" tanong ko sa anak ko na nagluluha na ang
gilid ng mga mata.
Matapos kong timpalahan ng gatas sa kanyang bote si Santino ay kusa na siyang humiga sa
kanyang crib.
"Matutulog ka na ba, Santino? Hindi mo na hihintayin ang Papa?"
Pumikit na si Santino habang panay na ang
sipsip ng gatas sa kanyang bote. Talagang inaantok na ang anak ko. Kapag kasi binabanggit
ko ang salitang papa ay gagayahin niya ako at paulit-ulit na siyang magsasalita ng Papa ngunit
ngayon ay tinalo na siya ng sariling antok.
Hanggangsa maubos niya na ang laman ng bote ng gatas. Tuluyan ng iginupo ng antok si
Santino at naririnig ko pa ang mahina niyang paghilik. Inayos ko muna ang anak ko bago ko isa
-isangtinakpan ang mga pagkain sa lamesa. Nagtimpla muna ako ng kape at matiyaga pa rin
na hinihintay si Senyorito Simon.
Kinuha ko ang aking cellphone upang kahit paano ay malibang ngunit aksidente kong napindot
ang gallery kaya naman tumambad ang mga litrato ni Nanay.
"Merry Christmas PO, Nanay." Pagbati ko sa akingNanay.
"Gustuhin ko man po na riyan kami ni Santino mag celebrate ng kapaskuhan ay hindl naman po
pwede." Malungkot akong nakangiti habang kinakausap ang larawan ni Nanay sa screen ng
aking cellphone. Kuha ang litrato na ito noong nag graduate ako ng high school. Nakangiti siya
sa camera na parang walang anumang problema. Buhay na buhay si Nanay sa larawan at hindi
akalain na ngayon ay nakaratay
siya sa higaan ng ospital at matagal ng hindi gumigising.
"Huwag po kayong mag-alala, Nay. Kaya ko po ang lahat. Kakayanin ko po na maging
matapang hindi lang para sa akin kundi maging kay Santino. Pangako mo lang na magigising ka
at hindi mo kami iiwanan ni Santino. Mahal na mahal po kita, Nay. Kaya dalian mo na pong
gumising.ll
Naka dalawang tasa na ako ng kape ngunit wala pa rin si Senyorito Simon. Ganap ng alas dos
ng madaling araw ngunit kahit konting pag-asa na darating siya ay wala akong nakikita.
"Saan ka kaya nagpunta? Saan ka nag celebrate ng pasko? Mas importante ba ang mga
kasama mo ngayon kesa sa aming mag-ina mo?" tanong ko sa hangin.
Lumabas ako ng bahay at turningala sa kalangitan na punong-puno ng mga kumukutitap na
bituin.
"Mabuti pa ang mga bituin sa langit.
Nanatiling magkakasama kahit pa kung tutuusin ay milya-milya ang layo nila sa isa't-isa," ani
ko at saka niyakap ang sariling katawan dahil sa lamig. Nanunuot ang malamig na simoy ng
hangin ng kapaskuhan. Waring naghahatid pa ng hungkag na kalungkutan.
Ang ibang mga pamilya ay siguradong magkakasama ngayon. May mga regalo sa isa't-isa at
masayang mga nagsasalo sa kanilang noche buena.
Samantalang kaming dalawa ng anak 1<0. Naghihintay sa isang tao na hindi naman kami
itinuturing na pamilya.
Ilang sandali pa at pumasok na akong muli sa loob ng bahay. Ang Christmas light na masayang
pinagmamasdan kanina ni Santino ay akin ng tuluyang pinatay.
"Hayaan mo, anak. Marami pa namang darating na pasko. Malay mo sa susunod ay
makakasama na natin ang Papa mo." At saka ko na dahan-dahan ng binuhat si Santino upang
umakyat na kami sa aming silid sa ikalawang palapag. Hindi na marahil uuwi ngayon si
Senyorito Simon at hindi ko rin naman tiyak kung uuwi siya bukas maging sa mga susunod
pang bukas.

Episode 43
"Senyorito, bakit hindi ka naman umuwi kagabi? Hinintay ka namin ni Santino hanggang
madaling araw." Kalmado kong tanong at salubong kay Senyorito Simon na sa wakas ay
umuwi na ng bahay ngayong alas dos ng hapon. Iba na angdamit na kanyang suot ngunit ang
pantalon niya ay hindi nabago.
Masakit man talagang isipin na maaaring may kasama siyang ibang babae ay hindi ko naman
magawang maisatinig. 00 at mag-asawa kami ngunit alam ko naman na kahit mag hubad ako
sa harapan niya ay hindi niya ako magugustuhan. Kung para sa mga babaeng nasa alta
siyudad na nakakakilala sa kanya at nakakasalamuha niya ay nabibilang lang talaga ako sa mga
ordinaryong mga babaeng taga baryo. Isang simpleng babae na ang tanging alam lang ay mga
gawaing bahay.
Tumigil naman siya sa paglalakad at seryoso akong hinarap. Napansin kong medyo hindi siya
nag-aahit ng kanyang balbas.
"Bakit kailangan kong umuwi? At bakit parang sinisisi mo ako sa paghihintay ninyong
mag-ina? Sino ba ang nagsabing hintayin niyo ako? Sinabi ko ba?" sagot niya habang
salubong ang makapal na kilay at dalawang kamay na namewang.
"Gusto lang naman namin ni Santino na makasama ka kahit sa araw lang ng pasko.
Makabonding ka at maka sabay kumain ng mga niluto 1<0." Malungkot kong tugon.
"Hindi ba at sinabi kong hindi ako mag se-celebrate ng pasko! l' sigaw niya sa akin. Bahagya
ko pang nailayo ang mukha ko dahil nabigla ako sa pag sigaw niya. Napatingin nga ako sa
itaas ng bahay at nakiramdam kung maririnig kong iiyak si Santino na kasalukuyang natutulog
sa silid.
"Sana man lang urnuwi ka kahit saglit lang. Lumamig langtuloy ang mga pagkain na niluto ko
para sa noche buena. Ilang beses ko nga na ininit ang mga pagkain para kapag dumating ka
maihain ko agad." patuloy kong lahad at binabalewala ang pag susungit ng kausap.
"Sana kinain mo ng lahat ng hindi mo paulit-ulit na niluto. At pwede ba?! Magdamag akong
nagtatrabaho sa kumpanya at wala akong panahon na magsaya dahil lang sa pasko." Asik
niya sa akin at tangka na sana akong iiwan.
"Tingnan mo, Senyorito." hinabol ko siya at iniladlad sa kanyang harapan ang t-shirt na binili
ko para sa kanya.
"Ang cute diba? Terno tayong tatlo ng anak natin. Suot ko na ang akin at suot din ni Santino
ang kanya." masaya kong sambit at ipinakita ko rin ang nakasulat sa harapan ng t-shirt na
suot ko.
"Hindi ko alarn kung kasya ba sayo ang Size ng damit na binili 1<0. Kaya isuot mo na ng
malaman." Inaabot ko kay Senyorito Simon ang damit ngunit nakatitig lang siya sa aking
hawak.
"Sige na, Senyorito. Isukat mo na at pwede ba tayong kumuha ng family picture? Tayong
tatlo ng anak natin." Nasasabik kong tanong.
Ganun na lang ang pagkamangha ko ng abutin naman ni Senyorito Simon ang damit na
ibinibigay ko.
"Isuot mo na. Pagkasyahin mo na lang kapag hindi kasya.ll Pamimilit ko.
Tumingin naman sa akin si Senyorito Simon bago niladlad ang t-shirt.
"Mukhang maganda nga,ll Wika niya na ikinatuwa ko.
Ngunit ang tuwa ko ay napalitan ng pagkabigla ng walang sabi-sabi niyang winarak ang damit
na aking binigay.
"Mukhang maganda na sirain. You think na
susuotin ko ang ganitong klaseng damit? Huwag kang ilusyunada!" asik niya sa akin sabay
tapon ng pinunit na damit sa aking mukha.
"Ang bagay sa damit na binili mo ay gawin mong basahan. Hinding-hindi mo ako mauuto sa
mga palabas at drama mo! ll
Dinampot ko ang damit na nalaglag sa sahig ng kayang ibato sa aking mukha matapos ng
kanyang walang pusong paninira.
"Hindi mo naman kailangan na sirain. Ang mahal ng bili ko dito tapos sinira mo lang," saad ko
ngunit nanatili akong kalmado.
"Wala akongsinabi na bilhan mo ako ng darnit. Ikaw lang ang masyadong nangangarap ng
gising na magugustuhan ko ang binili mo. Mas gugustuhin ko pang maghubad kaysa suotin ang
mumurahin mong darnit."
"Hindi nga ito kasing mahal ng mga darnit na sinusuot mo kasi sa bargain ko lang ito nabili.
Pero hindi mo naman kailangan sirain kung ayaw mo. Wala na tuloy terno ang damit na suot
ko pati na kay Santino. Hindi bale, tatahiin ko na lang," wika ko habangtinitingnan kung gaano
kalala ang sira ng darnit. Tinatantya ko utak ko kung paano ko ito gagawan ng paraan.
Walang anu-ano ay hinablot ni Senyorito Simon angdamit at muling pinagpupunit. "Akina na
ang damit, Senyorito." Pilit ko rin naman inaagaw sa kanya ang damit ngunit kahit anong
gawin ko na paghablot ay hindi ko makuha sa kanya.
Mabilis pa na naglakad si Senyorito Simon patungo sa kusina na aking mabilis din na sinundan.
Tumungo siya trash bin at itinapon doon ang kaawa-awangdamit.
"Ganito ang gusto kong gawin sayo! Kaya pasalamat ka at hindi ka nagingdamit dahil kung
nagkataon ay matagal ka ng gutay-gutay at itinapon ko sa basurahan.l' Galit na niyang sabi.
Ako naman ay nanatiling nakatingin sa basurahan.
"Hindi pa ba?" untag ko sabay dako ang m ata kay Senyorito.
"Palagay mo ba ay hindi mo pa ako pinag pira-piraso? Palagay mo ba ay hindi mo pa ako
itinapon bilang basura?" seryoso kong tanong.
"Matagal mo na akongtinuring na basura at tanggap ko. Pero ang hindi ko matatanggap ay
pati ang anak ko na anak natin ay balewalain mo. Ipaglalaban ko si Santino bilang anak mo
kaya kahit anong gawin mong pang-iinsulto sa pagkatao ko ay hindi mo ako mapapa suko.ll
Madiin kong sambit at matapang na sinasalubong ang matalim na titig ng ama ng
akinganak.
"Lumaban ka hanggang gusto mo. Pero sigurado akong matatalo ka kahit ilang beses ka pang
lumaban.ll Madiin din ang salita ni Senyorito Simon at saka mabilis na humakbang palabas ng
kusina.
Maingat kong kinalkal sa basurahan ang retaso ng damit na sinira ni Senyorito.
"Gusto ko lang naman na magkaroon ng isang family photo habang suot ang family shirts.
Pero hindi na nga natupad nagawa niya pang sirain sa harapan ko. Sana pala ay itinago ko na
lang." Malungkot kong bulong at saka niyakap ang gula-gulanit na damit na aking binili.

Episode 44
"Salamat naman at nagawan ko ng paraan." Nasisiyahan kong sabi habang nakangiting
pinagmamasdan ang aking ginawa.
Ang gula-gulanit na damit ni Senyorito Simon ay pinagtiyagaan kong buuin kahit pa imposible
nang mabuo. Ang ginawa ko na lang ay nag hanap ako ng Plain na damit na kulay puti at doon
ko isa-isang pinatong at mano mano kong tinahi sa kamay ang bawat punit na damit. Maingat
at buong tiyaga kong binubuo ng halos buong magdamag at ilang araw.
"Buo na ulit ang family Shirt namin,ll sambit ko at nilagay na sa hanger ang damit ni Senyorito
Simon at ipinasok na sa aming cabinet na katabi ngt-shirt namin ni Santino.
'Yun nga lang at hindi na mabasa ng malinaw kong ano ang salita na nakasulat sa harap ng t-
shirt dahil talagang sobrang na damage.
Katok sa Pinto ng kwarto ang umagaw sa atensyon ko. Halos hindi ko kasi maalis angtingin ko
sa t-shirt naming mag-anak na sama-sama na Lilit na nakasabit.
Hindi na pwedeng suotin ang damit na para kay Senyorito ngunit masaya akong pagmasdan na
lang na narito sa loob ng cabinet habang kasama ang damit na para sa akin at kay Santino.
Bakit?
Dahil kahit man langsa mga damit namin ay magkasama-sama kami sa isang lugar habang
magkakadikit.
"Bakit PO, Manang? ll tanong ko kay Manang na siya pa lang kumakatok sa Pinto ng kwarto
namin ni Santino. Ngunit hindi niya na kailangan sagutin angtanong ko dahil nakita kong bitbit
niya ang mga bagong laba na mga damit namin ni Santino at nakatupi na.
"Tulungan na kitang magsalansan sa cabinet, Karen." Pag prisinta ni Manang.
"Ako na PO, Manang. Kayang-kaya ko na po ito."
Si Santino na abala sa paglalaro sa kanyang crib ay tuwang-tuwa na tumayo ng makita si
Manang na pumasok sa silid.
"Bakit wala kayong family photo dito na naka display sa kwarto niyo?" nagtataka na tanong
ni Manang habang inililibot ang paningin sa kabuuan ng buongsilid.
Ngayon lang talaga siya nakapasok dito sa
kwarto.
Natigilan ako.
Tama naman siya. Wala talagang picture dito na makikita kung saan kasama namin ni Santino
si Senyorito Simon. Ang karamihan ay mga picture namin ni Santino na pina print ko sa com
puter shop.
"Kahit sa ibaba aywala man lang naka-display. Samantalang ang ibang bahay ay masyadong
bongga sa mga naka display nilang mga pictures. Nagmumukha na ngang studio sa sobrang
dami.ll Natatawang banggit ni Manang habang inaayos ang aming kama na bahagyang n
agusot.
"Hindi po kasi mahilig ang asawa ko na magpa picture. Kahit na po ang magpahinga ay hindi
niya magawa dahil sa darni ng trabaho sa kanyang kumpanya." Hindi ko sinasadyang haluan ng
malungkot na himig ang aking isinatinig.
"Oonga pala, Karen. Napansin ko na ang claming pagkain sa ref. Kumain ba kayo noong pasko?
Parang wala mang kabawas-bawas ang mga niluto mo."
Wala talagang kumain. Nawalan kasi ako ng gana dahil wala man lang akong makasalong
kumain ng mga handa. Gusto ko nga sanang lumabas ng pasko at ibigay sa mga palaboy sa
Iansangan ang mga niluto ko upang hind masayang. Nakakainggit na karamihan sa ibang
mahirap na pamilya ay wala kahit ano sa kanilang hapag ngunit sama-sama naman.
Samantalang kami ni Santino ay nakatira sa isang malapalasyong bahay, may mga pagkain sa
lamesa ngunit malungkot na nagdiriwang dahil wala ang haligi ng amingtahanan.
"Konti lang po talaga ang kinain namin, Manang. Kung pwede pa hong kainin ay iuwi niyo na po
sa inyo.ll Walang gana kong sagot at patuloy sa pag aayos ng mga damit namin Santino sa
am ing closet.
"Bakit damit lang ninyo ni Santino ang nakikita ko riyan sa loob closet? Saan banda ang kay
Senyorito Simon?"
Muli akong natigilan. Alam kong wala naman intensyon na masama si Manangsa kanyang pag-
uusisa. Nagtatanong lang siya base sa kanyang obserbasyon.
Ngunit sa hindi ko malaman na dahilan ay biglang natawa si Manang Lorna.
"Ay! alam ko na. Hay naku! Ganyan din ako kapag naiinis dati sa yumao kong asawa. Kapag
nagagalit ako sa kanya ay pinapalayas ko siya at hinahagis ko palabas ng bahay ang lahat ng
mga
damit niya sa loob ng kabinet namin." Kuwento ni Manang habang masayang inaalala ang
kanyang namatay na asawa. Ramdam ko na mahal na mahal ni Manang ang asawa.
Napamaangna lang ako sa kanyang nahinuhang konklusyon kung bakit wala ang mga damit ni
Senyorito dito sa aming cabinet. Ngumiti na lang ako ng alanganin at hindi kumibo.
"Lalo na noong unang taon pa lang ng aming pagsasama. Akala mo ay aso at pusa kami na
panay nagbabangayan. Pero ako lang naman talaga ang nang-aaway sa asawa ko.ll Dagdag
pa na kuwento ni Manang.
"Mahal na mahal po siguro ninyo ang isa't-isa.'l Nakomento ko.
"00 naman. Alam mo sa buhay mag-asawa. Hindi talaga maiiwasan ang mag-away kahit pa
sa wala namang kwenta o kabuluhan ng dahilan. Kung minsan pa nga ay nalilimutan namin kung
bakit nga ba kami nag-away. Ang importante kahit gaano pa kabigat ang dahilan ay matutong
magpakumbaba at humingi ng tawad kung sino ang may kasalanan. Higit sa lahat, huwag na
huwag kayong maghihiwalay agad. Huwag kayong agad susuko kahit anong problema. Hindi
solusyon ang paghihiwalay. Sa ngayon kasi ang obserbasyon ko sa mga magkarelasyon ay
agad
ang pagdedesisyon na maghiwalay. Hindi iniisip ang magiging buhay ng kanilang mga anak. "
Mahabang litanya ni Manang.
"Tama po kayo, Manang. Karamihan nga po sa mga nabalitaan ko lalo na sa showbiz ang
madaliang paghihiwalay na para bang wala lang sa kanila ang kanilang mga pinagsamahan."
Sagot ko naman.
"Kaya ang tanging maipapayo ko sayo, Karen. Ipagpatuloy mo lang ang pagiging mabuting
asawa kay Senyorito Simon. Nakikita ko naman na wala naman kayong problemang mag-
asawa. Sa bagay ano nga ba ang maaari ninyong pag-awayan sa lagay ng buhay ninyo?
Mukhang abala lang sa paghahanapbuhay ang asawa mo ngunit hindi kayo pinababayaan na
mag-ina. Kaya anuman ang pagtatampo mo ay patawarin mo na siya.ll Payo ni Manang. Sa
loob-loob ko ay nais kong matawa.
Kami ni Senyorito Simon?
Walang problem a?
"Sana nga po Manang. Sana nga PO." Ang tangi ko na lang naibulong sa kawalan.
Episode 45
llang araw pa lang bago mag palit angtaon ay bumili na ako ng mga dapat bilhin. Mula sa damit
ni Santino, sa mga ihahanda kong pagkain hanggang sa mga prutas.
"Ang cute naman ng damit ni Santino.ll Puna ni Manang Lorna ng makita ang binili kong damit
para kay Santino na kanyang susuotin sa pagsalubong namin sa new year. Overall na kulay
gray at may mga dots na kulay puti.
"Nagandahan nga po ako, Manang kaya agad ko na pong binili. Kasyang-kasya nga po kay
Santino ng isukat ko.l' Nakangiti kong sambit kay Manang.
"Kumpleto na ba ang mga prutas na binili mo?" tanong ni Manang na saka kinuha ang fruit
basket at maayos na sinasalansan ang mga iba l t-ibang klase ng prutas na binili ko. Mahirap
na kasing makipag siksikan sa pamilihan kaya namili na ako ng mas maaga.
"Sige ako na ang bahala rito, Karen. Mabuti pang asikasuhin mo muna ang asawa mo." ani
Manang na inagaw na sa aking kamay ang mga gulay kong hawak.
Narito sa bahay si Senyorito at abala pa rin sa trabaho.
"Sige PO, Manang. Hatiran ko muna ng kape at almusal at hindi na naman kakain 'yon hangga't
hindi ko inaasikaso." sagot ko.
May sasabihin din ako kay Senyorito Simon at magandang pagkakataon na narito siya para
masabi ko. Hindi naman masyadong importante ang sasabihin ko kung susumahin pero para sa
akin, napakahalaga.
"Sige, ako na ang bahala rito at kay Santino," saad ni Manang.
Agad naman akong kumilos at ilang minuto lang ay humahakbang na ako kung nasaan ang
aking asawa. Dala ko ang kape at dalawang piraso ng chicken sandwich.
"Senyorito, heto na ang kape mo." Sabay lapag ko ng tasa ng kape at tinapay sa ibabaw ng
working table ni Senyorito Simon. Narito siya sa 100b ng kanyang library na kanya na rin
nagsisilbing working place clito sa bahay. Tulad ng dati ay marami na naman siyang ginagawa.
Tambak ang kung anu-anong mga papel na nakapatong sa kanyang lamesa. Masinsinan niyang
binabasa ang mga nakasulat at pagkatapos ay kanyang pinirmahan. Sa sobra niyang abala ay
hindi ko alam kung narinig niya akong kumatok bago pumasok dito sa silid.
Sa halip na lumabas na ako ng kanyang opisina ay bahagya lang akong lumayo at nagmamasid
sa paligid.
Nabasa na kaya ni Senyorito Simon ang lahat ng libro na naririto? Ano kaya ang pakiramdam
na ang pirma mo ang kailangan para aprubahan ang kung anu-anong proyekto o aktibidad?
Ngunit kaakibat naman ay ang kailangan talagang maging mabusisi at maging matalino gaya ng
ginagawa ni Senyorito Simon dahil nakasalalay sa kamay niya ang lahat ng pasanin sa
kumpanya.
"Wala na akong kailangan kaya pwede ka ng lumabas.ll
Bahagya pa akong nagulat ng magsalita si Senyorito Simon. Napatingin agad ako sa kanya
ngunit nakatuon pa rin ang kanyang paningin sa kanyang ginagawa. Siguro napansin niyang
narito pa rin sa loob ang aking presensiya. Masyado akong napahanga sa kaisipang napaka
galing talaga ng naging asawa ko.
"Pa,-pasensya ka na. May gusto lang sana akong sabihin.ll nauutal kong Wika ngunit nilakasan
ko na ang loob ko.
Hindi nagsalita si Senyorito Simon at patuloy lang sa kanyang ginagawa. Kaya naglakas loob
na
akong magsalita at sinabi ko na ang nais ng sabihin.
"Senyorito, sana naman narito ka sa new year para makasama ka naman namin ni Santino.
Pero huwag kang mag-alala, hindi naman kita pipilitin na magsuot ng family shirt natin o kahit
pa yakagin ka sa isang family photo. Basta sana narito ang presensya mo." tuloy-tuloy kong
sambit. Mahirap na at baka kabahan ako at hindi ko na masabi sa kanya ang nais kong sabihin.
Tahimik at walang tugon.
"Gusto ko lang na salubungin natin ang bagongtaon na magkakasama tayongtatlo. Kaya sana
huwag mo kang urnalis sa araw na 'yon." d Dagdag ko pang pakiusap.
Binagsak ni Senyorito Simon ang ballpen niyang hawak sa lamesa at saka turningin sa akin ng
matalim. Napalunok tuloy ako ng hindi oras sa kanyang n aging reaksyon.
"Hindi mo ba nakikita na marami akong ginagawa? Kailangan kong tapusin ang lahat ng mga
ito. Ayoko ng istorbo kaya lumabas ka na. Ang ingay-ingay mo. Mas importante ang
ginagawa ko kaysa sa mga sinabi mong walang kabuluhan." Sa halip ay galit na sagot niya.
"Gusto ko lang kasi na kasama ka namin ni Santino sa new year. Wala naman sigurong
masama sa gusto kong mangyari. Noong pasko kasi ay hindi ka man lang umuwi. Kaya sana
huwag kang umalis," wika ko at hindi nagpa sindak kahit nagagalit na naman siya.
"Bakit ba kailangan pa akong kasama? Hind ba kayo makakapag celebrate ng wala ako?
Bakit ba pinipilit mo ako sa ayokong gawin? Hindi pa ba malinaw sayo na ayoko sayo at sa
anak mo? Ano ba angdapat kung gawin para tigilan mo ako?" Asik niya ngunit burnalik na
angtingin sa kung anong mga binabasa.
"Syempre pamilya tayo. Kaya gusto ko lang na kahit anong okasyon ay dapat magkasama
tayo. Wala naman masama sa sinasabi ko. " tugon 1<0.
"Hindi tayo pamilya at hindi mangyayari ang magiging pamilya tayo. Itatak mo 'yan sa utak mo!
Kaya umalis ka na! ll pagtaboy niya sa akin.
" perO-"
"Leave!" sigaw niya na naman ng tangka akong magsalita muli. Ipipilit ko talaga ang gusto
Nag buntong-hininga ako.
May masama ba sa gusto kong mangyari?
Mahirap bang gawin ang gusto ko?
Gusto ko lang naman na abutan kami ng pagpapalit ngtaon na parehong na sa 100b ng bahay.
Mahirap ba para sa kanya na makasama kaming mag-ina niya sa isang okasyon na
ipinagdiriwang ng lahat?
"Sana pagbigyan mo naman kami." Muli akong nagsalita.
Ngunit hindi na naman nagsalita si Senyorito Simon. Salubong ang kilay niya habang nakatutok
sa kanyang gin agawa.
Tumalikod na ako para tunguhin ang pinto ng silid. Ngunit muli akong lumingon sa aking likuran
at naghihintay kong magsasalita ulit siya. Ngunit kahit ugatin pa ako sa kinatatayuan ko ay
hindi ko siya mapapa payag sa gusto ko.
"Hindi tayo pamilya at hindi mangyayari magiging pamilya tayo!" Waring umalingawngaw ng
paulit-ulit sa utak ko ang kanyang sinabi. Malungkot akong lumabas ng kanyang silid. Mabigat
Na humakbang palayo dahil sa kabiguang lagi ko na lang nararanasan..

Eoisode 46
Kung pwede nga lang ay lagyan ko ng kandado ang lahat ng pintuan at gate ng aming bahay
at itapon sa malayo ang susi upang hindi na mahanap. Kung pwede nga lang din ay itali ko sa
kanyang kama o kaya ay painumin ko ng may halong pampatulog ang inumin ni Senyorito
Simon, wag lang siyang makalabas ng bahay ngayong araw. Ngayon ay narito siya sa bahay
at maghapong hindi lumalabas ng kanyang silid. Sana nga lang ay huwag siyang umalis. Ngunit
hindi maalis na isipin kung aalis din siya at iiwanan na naman kaming mag-ina.
"Senyorito, saan ka pupunta?" pababa pa lang ng hagdan ay sinalubong ko na si Senyorito
Simon na ngayon ay bumaba ng hagdan at mukhang bihis na bihis at may pupuntahan.
Nakasuot siya ng damit na pinaghalong kulay puti at itim na polo shirt at naka bukas pa ang
tatlong butones sa bandang dibdib. Basa pa ang kanyang alon-alon na buhok indikasyon na
siya ay bagong ligo.
"Wala kang pakialam kahit saan pa ako magpunta.'l Walang gana niyang sagot at saka
ako nilampasan.
"Hindi ba pwedeng bukas ka na lang umalis? Ganun ba ka importante Iyan? llang oras na lang
kasi at bagong taon na. Dapat narito tayong lahat sa 100b ng bahay." Patuloy kong habol sa
kanyang paglalakad. Halos madapa pa ako sa pagmamadaling makasabay lang sa mabilis
niyang paghakbang.
"Importante man o hindi. Aalis ako ng bahay. Ano naman ngayon kung abutan ako ng bagong
taon sa labas ng bahay? Huwag mo nga akong isama sa kung anong mga paniniwala mo.
Abutan man ako ng bagong taon dito sa bahay ay hindi pa rin naman mababago ang kung ano
ang pagtingin ko sayo. Basura ka pa rin at desperadang mukhang pera." pang iinsulto niya sa
akin at saka pinindot ang hawak niyang susi upang bumukas ang pinto ng kanyang kulay itim
na sasakyan.
Ngunit hindi ako nagpatinag. Sanay na naman ako sa mga pang iinsulto niya. At isa pa, alam
ko naman sa sarili kung walang katotohanan ang kanyang mga paratang.
Tama si Manang Lorna. Sa buhay mag-asawa ay hindi maiiwasan ang away. Kailangan lang ay
kahit anong mga pagsubok ay huwag sumuko at huwag maghihiwalay. Kaya mas [along nag-
alab
ang kagustuhan kong ipaglaban ang pagiging mag-asawa namin at ang anak naming si Santino.
Kailangan ko lang talagang magtiis at magtiyaga. Sabi nga ng karamihan, kapag may tiyaga
ay may nilaga. Kaya lalo akong pagpupursige.
"Okay sige, pwede kang umalis. Pero siguraduhin mo naman na makakabalik ka bago mag alas
dose ng hatinggabi. Nagluto ako ng mga paborito mong pagkain." Hinawakan ko pa ang pinto
ng kanyang sasakyan ng tangka niya na itong isasara matapos na siyang makapasok sa 100b
nito at mahawakan ang manibela.
"At sino ka para manduhan ako? Huwag ka ngang umasta na parang nanay ko dahil matagal
na siyang nagpapahinga. Huwag kang umasta na parang isang huwarang asawa dahil hindi
bagay." Seryoso niyang sambit at pilit ng isinasara ang pintuan ng kanyang sasakyan kung
saan nakaharang pa ang mga kamay ko upang hindi nuya maisara.
"Gusto ko lang na narito ka sa bahay dahil malas daw kapag inabutan ka sa labas ng bahay,"
wika ko ulit.
Pagak na natawa si Senyorito Simon.
"Simula ng dumating ka nagkamalas-malas na ako. Kaya sabihin mo nga ngayon, kapag ba
nanatili ako sa loob ng bahay ay aalis ka na sa bahay ko? Aalis ba kayo ng anak mo sa buhay
ko? Hindi naman hindi ba? Dahil ganun ka kapal ang mukha mo na kahit pinagtabuyan ka na
ay pilit ka pa rin sumisiksik."
Hindi na ako naka kibo. Kusa na lang kumawala ang mga kamay ko na mahigpit na nakapit sa
pintuan ng kanyang sasakyan.
Sa biglaan niya pag papaandar at pag harurot sa kanyang sasakyan ay bahagya pa akong
nahagip at natumba sa kung saan ako nakatayo. Hindi na ako nakakilos at nanatiling nakaupo
na lang sa magaspang na semento at malungkot na lang na pinagmasdan ang papalayong
sasakyan ng aking asawa.
"Santino, tayo na lang dalawa ang kumain mamaya. Marami tayong handa sa lamesa may
fruit salad pa tayo at hamon. Alam mo anak, karm noon ng Lola mo sa probinsya. Sopas
lang ang handan namin pero masaya na kami. Hindi ko nga malalaman ang lasa ng ibang
pagkain dati kung hindi sa ibang bahay kung saan ako sinasama ni nanay na magmano kapag
pasko. Ganun kami kahirap ng Lola mo, anak.'l Mga kwento ko kay Santino na nakaupo sa
aking kandungan habang masaya kong naalala ang nakaraang pasko na kasama ko si Nanay.
Narito kami ngayon sa mahabang lamesa kung saan naka hain ang rnga niluto kong handa para
sa bagong taon.
"Alam mo anak, masaya kami ni Nanay kahit wala naman kaming magarbong handa tuwing
okasyon. Pero alam mo anak, masaya talaga kami ni Nanay kahit dalawa lang kami. Parang
tayong dalawa ngayon ang kaibahan nga lang, anak. Marami tayong handa at nakatira tayo
sa malaking bahay." patuloy kong mga kwento sa anak kong pinipilit abutin ang mga pagkain
na nasa kanyang harapan.
Nakangiti ako habang nakamasid sa masaganang hapag kainan. Ito ba ang sinasabi nilang
pagkakaiba ng mayaman sa mahirap?
Mahirap kami ni Nanay ngunit masaya kami. Samantalang ngayon na may ganito na kaming
malaking bahay at regrigerator na punong-puno ng mga laman ay hindi ko naman magawa na
magdiwang.
Limang minuto na lang bagong taon na.
Wala pa rin si Senyorito Simon.
"Hayaan mo anak, tayo na lang ang sabay magcount down mamaya kapag mag-alas dose na
nag hatinggabi. Hayaan na muna natin ang Papa mo sa kung saan siya masaya. Malay natin
trabaho ang dahilan niya kung kaya siya umalis
ng ala singko ng hapon at hanggang ngayon ay wala pa rin." pagsisinungaling ko mismo sa
aking sarili.
Mamaya lang ay natatanaw na sa malaking bintana ng bahay ang mga nagliliwanag na mga
pailaw sa kalangitan. May kulay pula, dilaw, asul at berde ang nagpaligsahan ng pagsabog ng
liwanagsa madilim na langit.
Bagong taon na.
"Happy New Year, Santino!" Sabay halik ko sa tuktok ng kanyang ulo.
Ano kayang bagong kapalaran ang naghihintay sa atin anak? tanong ko sa kawalan at patuloy
na nakatingin sa nagliliwanag na langit.
Episode 47
"Simon!"
Malakas kong pagtawag sa pangalan ni Senyorito Simon na kalalabas lamang ng elevator.
Kagalang-galang siyang tingnan sa suot nyang three piece suit. Bakas ang pagod sa mukha
pero napaka-gwapo pa rin niya. Kasabay niyang lumabas sa elevator ang dalawang may edad
na lalaki na parehong may mga makapal na salamin sa mata. Mukha rin silang mga kagalang-
galang sa kanilang kasuotan ganun din sa kanilang paglalakad. Naka-taas noo sila at ang mga
tindig ay tila mga nakakataas na opisyal. Hindi nga ako nagkamali ng sapantaha dahil ang
bawat empleyado na kanilang madaanan ay magagalang na bumabati habang naglalakad sila
patungo sa salamin na pintuan na kusang bumubukas.
Kumaway-kaway ako upang agad akong makita ni Senyorito.
Matapos namin dalawin ni Santino sa ospital si Nanay para kamustahin ay nagpasya akong dito
tumuloy sa building kung nasaan ang kompanya ng aking asawa. Pasado ala-singko na rin kasi
at ala-sais naman ang oras ng pag-uwi ni Senyorito Simon. Malapit lang naman ang ospital
kung nasaan ang kanyang pinamamahalaan niyang kumpanya kaya naman clito na kami
tumuloy ni Santino.
Dumilim ang mukha ni Senyorito Simon ng magtagpo ang aming mga mata. Ngunit mas
nilawakan ko ang aking pag-ngiti at binalewala ang kaseryosohan ng kanyang mukha habang
nakatingin sa direksyon 1<0.
Hindi naman kasi ako pinapasok ng mga security guards na nagbabantay sa bukana ng
kompanya kahit pa nagpakilala akong asawa ng isang Simon Andres Sto.Domingo.
Nagkatinginan lamang ang mga guwardiya ng marinig ang pagpapakilala 1<0.
Akala nila ay nababaliw na ako para magpakilala bilang asawa ng isang Simon Sto. Domingo.
Hindi ko naman sila masisisi.
Sino nga naman ang maniniwala.?
Ang isang simpleng babaeng gaya ko na wala man lang kolorete sa mukha at malamang na
puro alikabok pa. Babaeng wala man ayos ang mahabang buhok dahil sa paglalakad papunta
rito mula sa ospital. Isang babaeng nakablouse na kulay pink na napaka simple at kupas na
maong na pantalon na tatlongtaon ko ng gamit mula ng aking nabili.
Kaya paano akong magiging asawa ng nagmamay-ari ng isang malaking kompanya?!
Ng isang bilyonaryo?!
Mas lalo kong pinalawak ang aking ngiti ng mas malapit na siya sa amin. Kahit pa ang totoo ay
ngalay na ngalay na ang kanan kong kamay dahil sa pagbuhat sa anak ko habang sa kaliwa
naman ay sukbit ko ang kanyang mga gamit tulad ng bote ng gatas, pamalit na damit at
laruan.
"Papa! Papa! "
Nagulat din ako sa naging reaksyon ni
Santino ng makita ang ama. Dalawang beses niya itong tinawag na "Papa" habang
pumapalakpak at masayang bungisngis.
Nagkatinginan naman ang mga taong nakarinig. Lalo na ang dalawang may edad na lalaking
kasama niya maging ang mga security guards at ibang empleyado na nasa malapit lang sa
amin.
"Papa? May anak ka na Mr.CEO? " manghang tanong ng isa sa dalawang may edad na lalaki
na kanyang kasabay. Payat ang pangangatawan
ngunit mukhang matalino. Inayos niya pa ang kanyang salamin at tiningnan kaming mabuti ni
Santino.
Walang reaksyon kay Senyorito.
"So? The spreading humors was true? Na kinasal ka na at meron ng anak." sabi naman ng
isa pang may edad na lalaki na nakangiti pa akong pinagmasdan bago nilahad ang kamay at
kinamayan ako.
"I'm so glad to meet you Mrs.Simon
Sto.Domingo." nakangiti niyang saad sa akin at nakipag high-five kay Santino na tuwang-
tuwa pa rin.
"Sorry PO, Madam." sabay-sabay na sabl' ng mga security guards na nagyuko pa ng mga ulo
at hiyang-hiya akong tiningn an.
Ngumiti ako at nagwika.
"Wala 'yun, tama ang inyong ginawa. Hindi ninyo ako kilala kaya hindi ninyo ko pinapasok.
Salamat at maasahan kayo ng asawa ko dito sa kompanya." nakangiti at magaan kong
litanya. Para naman silang nabunutan ngtinik ng marinig ang aking sinabi.
"Good choice iho, akala ko sa bussiness ka lamang magaling ngunit pati na rin pala sa pagpili
ng asawa." tinapik-tapik pa ng nagpakilalang Mr.Diaz ang balikat ni Senyorito Simon.
Buong akala ko ay itatanggini Senyorito Simon angsapantaha sa akin at kay Santino ngunit
peke siyang ngumiti at magalang na nagpaalam sa mga kausap.
"Salamat po talaga Madam at sorry po ulit Mr.CEO" muling paghingi ng tumatayong leader ng
guards ng akma na kaming aalis. Malaki ang katawan at maitim ang balat. Akalain mo nga na
isa siya sa mga masasamang goons sa mga pelikula sa television.
Ngumiti na lamang ako ulit sa kanila bilang pagtugon bago ako turnalikod at sumunod sa
nagmamadaling nilang Mr.CEO.
Tahimik na kaming nakasakay sa mamahaling itim na kotse ni Senyorito at binabaybay
angdaan pauwi ng mansyon.
Alam kong nagulat siya dahil sa ginawa kung pagpunta sa kanyang kompanya pero desidido
ako sa gusto ko.
Gusto kong kilalanin niya ang anak namin kahit anong mangyari.
Gusto ko rin na kilalanin ng mga tao sa paligid si Santino bilang panganay at nag-iisang anak ni
Senyorito Simon.
Marahas ang paglabas niya sa sasakyan ng maayos niya na itong maigarahe sa pwesto sa
garahe.
Akma na rin sana akong baba ng maunahan niya akong buksan ang pintuan ng sasakyan at
marahas din na hinawakan ang kaliwa kong braso.
Nag-iigtingan ang kanyang ugat sa [eeg at kung nakamamatay angtingin ay malamang kanina
pa ko nalagutan ng hininga.
"Ano ba Senyorito!? Nasasaktan ako.ll reklamo ko pero malumanay pa rin ang pagkakasabi.
"Masasaktan ka ta[aga sa oras ng u[itin mo ang pagpunta mo sa kumpanya!" Bulyaw niya sa
akim
"Galing kami sa nanay ko sa ospital at malapit ka lang kaya pinuntahan ka na namin ni
Santino at hindi kaba natutuwa? Tuwang-tuwa ang anak mo ng makita ka kanina.ll saad ko
na hindi inaa[intana ang galit na galit kong kausap bagkus ay kalma lamang ako.
"Wag na wag na kayong mag pupunta sa kumpanya! Naiintindihan mo bulyaw niya na naman.
Akala mo nakagawa kami ng malaking pagkakamali.
Binalingan ko si Santino na mahigpit na humawak sa leeg ko. Ramdam kong natatakot ang
aking anak sa paraan ng pagsasalita ng kanyang papa.
"Santino anak wag kang matakot. Lambing lamang ni papa na sigawan si Mama."
Haplos-haplos ko ang ikod ni Santino upang kumalma at huwag umiyak.
Waring natigilan naman si Senyorito dahil sinulyapan ang anak na ngayon ay nakasiksik na sa
aking leeg.
"Senyorito, sa pagkakaalam ko. Isa ako sa nagmamay-ari ng sinasabi mong kumpanya,ll sabi
ko sa natitigilan kong kaharap.
"At anumang oras kong gustuhin magpunta doon ay walang problem a." Dugtong ko sa
kalmadong boses at sinamahan pa ng simpleng ngitl.
Lalong dumilim ang mukha ni Senyorito. Lapat na lapat ang kanyang mga labi. Bumaba na ako
ng sasakyan habang hinehele-hele pa sa pamamagitan ng lullaby ang natatakot kong anak.
Kung dati si Senyorito ang madalas mang iwan sa tuwing kami ly nagkasagutan. Ngayon, siya
naman ang iiwanan ko sa eksena.
Sumilay ang ngiti sa aking labi dahil nagawa ko siyang patahimikin. Patatawarin ko siya sa
hindi niya pag-uwi noong pasko at bagong taon.
Ngunit hindi naman ako basta na lang susuko. Lalaban ako hanggat kaya ko.

Episode 48
"Paano PO, Manang Lorna kayo na muna po ang bahala kay Santino. Hatiran ko lang po ng
tanghalian ang kanyang Papa." Nakangiti kong pagpapa-alam kay Manang Lorna na inaayos pa
ang mga dala-dalahan ko. Naisip ko kasing pagdalhan ng tanghalian si Senyorito Simon dahil
hindi naman kumain ng maayos kagabi dahil sa tambak na naman na trabaho na inuwi sa
bahay. Kaya naman pinagluto ko siya ng pocherong baka na isa sa mga paborito niyang ulam.
Pinaka tantiya ko pa ang timpla ko sa mga sangkap upang siguraduhin na masarap. Pinatikim
ko pa si Manang Lorna at ayon naman sa kanya ay tamang-tama ang pagkakaluto ko.
"Mag-ingat ka sa byahe, Karen Sagot naman sa akin ni Manang at iniabot na ang aking mga
dadalhin. Kailangan ko na rin magmadali upang makarating agad sa kanyang opisina. Baka
abutan kasi ako ng traffic at sa halip na tanghalian ay maging merienda o kaya naman ay
hapunan angdala kong pagkain.
Naiiwanan ko na rin naman si Santino kay
Manang Lorna dahil kilala siya ng anak ko at kampante rin naman ako dahil magiliw sa bata si
Manang Lorna. Ayoko na rin namang isarna si Santino dahil mainit sa labas ng bahay at isa pa
ay sa saglit lang naman ako sa kumpanya.
Madalas na rin naman kamingdumalaw ni Santino sa opisina ni Senyorito kaya naman sanay na
sanay na ang mga tao sa kumpanya sa presensya naming mag-in a.
Syempre hindi naman natutuwa si Senyorito
Simon pero wala siyang magawa dahil pinamumukha ko kung sino ako at may karapatan din
ako sa kompanya.
Wala namangtraffic sa daan kaya naman wala pang alas onse ng urnaga ay nakarating na ako
sa kumpanya.
"Good morning, Ma'am Karen." Bungad na pagbati sa akin ni Amy ang personal na sekretarya
ng aking asawa. Halos magkasing tangkad lamang kami. Maputi ang kulay ng kanyang balat at
may nunal siya sa ibabaw ng kanang bahagi ng kanyang mata. Magalang rin si Amy at mabait
sa akin maging kay Santino. Hindi ko maramdaman na pinaplastik niya lang ako kagaya ng
nararamdaman ko sa ibang empleyado na binabati ako kapag nakasalubong ako sa hallway.
Ang iba ay nagtataas ng kilay samantalang ang iba ay nagbubulungan.
"Goodmorning, Amy." sagot ko sa kanya habang nakatingin sa pintuan ng opisina III Senyorito
Simon.
"Tamang-tama Ma'am, lalabas na po sana ako para mag pahatid ng pananghalian ni Sir.
Nariyan po siya sa loob, Ma'am Karen. Mauna na po ako sa ibaba dahil may gagawin pa ako,"
saad ni Amy at saka isinabit na ang kanyang shoulder bag.
"Sige, kumain ka na rin ng tanghalian at ako na ang bahala sa Sir mo." Nakangiti ko namang
tugon sa kanya.
"Alis na po ako, Ma'am." Paalam niya sa akin at ng makaalis na si Amy ay siya namang
pagkatok at pagpihit ko ng doorknob ng opisina ni Senyorito Simon.
Walang tao sa lamesa niya kung saan naroroon ang pangalan niyang nakaukit sa babasagin at
parihaba na bagay.
Simon Andres Sto.Domingo at sa ibaba ng pangalan nakaukit ang rnga letrang CEO.
Nagpalinga-linga ako sa opisina ngunit walang sumasagot sa tawag ko. Simple lam ang ang
interior design ng kanyang opisina. Walang masyadong palamuti at pinaghalong kulay itim at
puti lamang ang makikitang pintura. Kung sa ibang pamilyadong lalaki lamang ay malamang
na nasa ibabaw ng kanyang lamesa ang larawan namin ng anak niyang si Santino.
Napa buntong-hininga ako.
Ano pa ba ang aasahan ko? Pinasasama ko lamang ang loob ko sa aking mga iniisip.
Paulit-ulit na nga na sinisigaw sa aking mukha na hindi niya ako matatanggap bilang asawa at
maging anak si Santino.
Pero hindi ako papayag. Determinado talaga ako.
"Senyorito Simon?" muli kong tawag sa kanyang pangalan.
Bumukas ang pintuan ng kanyang nagsisilbing silid-tulugan dito sa a kanyang opisina. Dito lang
siya marahil natutulog kapag hindi siya urnuuwi sa bahay. Iniluwa si Senyorito Simon na may
hawak-hawak na naman na baso na malamang ay alak ang laman base na rin sa namumulang
mukha ng lalaking hinahanap ko.
"At ano na naman ang kailangan mo at narito ka na maangas niyang tanong sa akin.
Pilit naman akong ngumiti at ipinakita ang bitbit ko. Napansin ko ang isang magazine sa
ibabaw ng lamesa niya. Kahit hindi ko lapitan ng mabuti ay alam na kung sino ang naroroon.
Si Senyorita Daphne.
Malamangsiya na naman angdahilan kung bakit napaka agang nagpapaka lunod sa alak ng
"asawa l' ko.
Binalewala ko na lamang ang sumisibol na panibugho sa aking dibdib at pilit akong kumilos ng
normal.
"Dinalhan kita ng pananghalian dahil napansin kong hindi mo naubos ang hapunan mo kagabi.
Nag kape ka lang din kaninang urnaga. Hindi ko na isinama ang anak mo dahil mainit sa labas.
Ipagahahain na kita para makakain ka na.
Ang aga-aga mo yatang urniinom ng alak?" litanya ko sa mahinahong pananalita.
Tumaas ang gilid ng kanyang labi na para akongtinutuya.
"Stop nagging! Hindi bagay sayo because you're worthless!" bulyaw niya sakin saka mabilis na
ininom ang natitirang likido sa kanyang hawak na babasaging baso.
Hindi na ko nabigla sa inasal niya. Lagi naman na ganun angtono niya sa tuwing kakausapin
ako. Kaya naman inayos ko na lamang ang mga tupperware na pinaglalagyan ng ulam at ng
kanin.
Naglakad naman si Senyorito Simon sa
pintuan at nagtaka naman ako ng marinig ang pag "click" indikasyon na ni lock nya ang pinto.
Bigla tuloy aking napatingin sa gawi niya at para akong kinabahan ng haklasin niya ang kanyang
kulay asul na kurbata at isa-isang tin atanggal ang butones ng kanyang longsleeve polo habang
nakatingin sa akin.
"Not bad." at sinuri niya ko mula ulo hanggang paa habang nakataas ang kanyang isang kilay
at may naglalarong ngisi sa kanyang labi.
Nakasuot ako ng simpleng kulay yellow na dress na umabot lamang sa taas ng aking tuhod
habang ang buhok ko naman na mahaba ay nakatali pataas kaya naman lantad ang aking leeg
at batok. Hindi ko nga rin lubos maisip na angdati kong maitim na balat ay pumuti at kuminis.
Hindi naman ako angtipo ng babaeng ng kung anu-anongsabon at lotion ang ginagamit
katawan at mukha. Naisip kong nasa lungsod nga pala ako at marahil tama nga ang sinasabi
nilang nakakaputi ang tubig na ginagamit dito dahil may halo daw na gamot. Pwede rin naman
na dahil sa hindi naman ako nasisikatan ng araw sa maghapong nasa 100b ng bahay.
Parang ayoko ng isipin kung ano ang
binabalak ni Senyorito Simon.
Napalunok ako at parang gusto ko ng kumaripas ng takbo.
"Bakit parang namumutla ka? Why? Hindi ba ito naman ang gusto Imo?"

Episode 49
"Saka niya ako mabilis na dinaluhan at lumapat sa aking leeg ang kanyang labi.
Nangilabot ako. Tila tumaas ang lahat ng balahibo ko sa katawan.
Nakuryente ako at waring nanuot sa bawat himaymay ng kalamnan ko ang mainit na
pagdampi ng kanyang hininga sa aking balat.
"Senyorito!" tawag ko sa kanya habang tinutulak ko siya gamit ang aking buong pwersa.
"What?! Stop acting like an innocent woman!" mabalasik niyang asik sa mukha ko at saka
ako mahigpit na hinawakan sa aking kanang braso at kinaladkad patungo sa gawi kung nasaan
ang silid-tulugan.
Hindi ko alam kung ano ang dapat gawin. Natataranta na ako at sinalakay ng sobrang kaba sa
dibdib.
Sisigaw ba ko at hihingi ngtulong?
Pero? Hindi ba't asawa niya ako? At isa sa obligasyon ko ang ipagamit ang katawan ko sa
kanya dahil mag-asawa kami?
Nalilito talaga ko.
Marahas niya na akong ibinalibag sa malapad na kama na nasa gitna ng silid ng tagumpay niya
akong makaladkad sa 100b nito. Madilim sa silid dahil natatakpan ng makapal kurtina ang mga
bintana na [along nagpadagdag sa kaba ko.
Gaya ng ginawa niya sa pintuan sa labas ay mabilis niya na rin na ilock ang doorknob ng silid.
At heto na nga siya sa harapan ko. Hindi ko ba napansin kung paano siya nakapag hubad ng
kasuotan at tanging boxer shorts na lamang ang turnatakip sa kanyang hubad at perpektong
katawan. 'Yung tipong walang nakatagong malaking tiyan gaya ng mga manginginom sa kanto.
Lalong nag pahindik ng balahibo ko ng mapadako ang aking makasalanang mata sa umbok sa
kanyang harapan na waring nais nang kumawala sa 100b ng nag-iisa niya na lang na saplot.
"Love the view b* * *h?" patuya niyang tanongsaka sumampa sa kama. Ako naman ay napa-
urong at akma sanang aalis ng hilahin niya ang kaliwa kong paa na nagingdahilan kung bakit
ako nahiga habang nakatihaya.
"Senyorito, ano bang ginagawa mo?" hindi ko alam kung nahalata niya na ang panginginig ng
boses ko habang nagtatanong.
Nakangisi siya habang pinagmamasdan ang aking katawan at mukha. Gustuhin ko man na
bumangon ay dinaganan niya ang aking mga hita habang ang kaliwa niyang kamay ay nakapigil
din sa aking kaliwang kamay.
Naglakbay sa likuran ko ang kanyang kanang kamay at nanlalaki ang mga mata ko ng
maramdamang ibinaba niya ang Zipper ng aking damit. Pinigilan ko ang kanyang kamay gar-nit
ang kanang kamay ko ngunit ano ba ang laban ng lakas ko sa lakas ng isang lalaki.
"I l m gonna f*ck you hard." Mariin niyang bulong sa akingtenga na naghatid ng bolta-boltahe
ng kuryente. Turn aas ang lahat ng balahibo ko sa katawan ngdumampi sa aking balat ang
kanyang mainit na hininga.
"Don 't try to fight dahil uuwi kang wasak ang damit." Pabulong niyang pagbabanta sa akin.
Nanghihina na ako. Sumuko na lang ako dahil wala naman akong laban at pagpipilian pa.
Ano pa nga ba ang magagawa ko?
At saka, baka heto na ang hinihintay kong pagkakataon. Baka matanggap niya na akong
asawa at anak si Santino.
Hindi ko alam kung paanong nangyari ngunit dahil siguro sa kakaisip ay hindi ko na namalayan
kung paano niyang hinubad ang lahat ng saplot ko sa aking katawan. Parehas na kaming
walang kahit anong damit sa ibabaw ng kanyang kama.
Ang una naming pagniniig ay hindi ko maalala. Kaya hindi ko pa rin alam kung anong dapat
gawin.
"Good girl." Bulong niya muli sa akin ng maramdaman niya na sigurong hindi ko na siya tinutulak.
Ipinikit ko na lamang ng mariin ang aking mga mata at hinayaan na lang siya sa nais niyang
gawin.
Marahas niya akong hinalikan at kinagat sa aking leeg, sa aking labi na pilit kung tinitikom
ngunit kanyang madiing kinagat para buksan ko. Nalasahan ko narin ang mapait na lasa ng
matapang na alak na kanyang iniinom ng galugarin ng pangahas niyang dila ang 100b ng aking
bibig. Tumulo ang luha ko dahil sa sakit na aking nararamdaman. Wala rin siyang ingat habang
pinipilit niyang pinapasok sa pagkakababae ko ang kanyang "alaga". Kanina ng tuluyan niyang
hubarin ang kanyang boxer shorts ay nakita ko kung gaano kahaba iyon at kataba. Kaya
naman siguro nasasaktan ako dahil hindi ko lubos maisip na kakasya iyon sa maliit na butas
ng aking p e. Nanganak man ako pero hindi naman sa maselang parte ng katawan ko lumabas
si Santino dahil na ceasarian ako.
Tila bingi si Senyorito at hindi naririnig ang aking pagmamakaawa.
Urniyak na lamang ako sa sakit na nararamdaman sa wala niyang ingat na paggalaw sa aking
ibabaw. Pakiwari ko nga ay halos mawasak ang kama kung paano siya kumilos. Parang
lumilindol sa paligid.
g so tight." Paos niyang sabi habang ang kaninang mabaglmal na pagkilos niya sa aking
ibabaw ay bumilis ng bumilis ang pagbaon ng kanyang alaga na tila may hinahabol.
Nagpaubaya na lamang ako.
Ano pa bang silbi ng lakas ko sa pwersa ng lakas niyang ginagamit?
"I l m c g! f* *k!" Saka niya ako mariin na sinibasib ng kanyang mga halik. Tila mauubusan
siya sa paraan na kanyang ginagawa.
At naramdaman ko na lang na tila may mainit na likido na sumabog sa kaloob-looban
Dinig ko ang mabilis na paghinga ni
Senyorito Simon at ang nag-uunahan na tibok ng kanyang puso habang nakapatong pa rin ang
kanyang hubad na katawan sa katawan ko at nakasubsob ang mukha sa leeg 1<0.
Maya-maya pa ay tumayo siya at walang-hiyang lumakad patungo sa c.r ng kwarto ng hubo't
-hubad.
"Lumayas ka na! Ayoko na dadatnan ka pa clito sa loon paglabas ko ng banyo! ll Madiin
niyang pagtaboy sa akin at pabalibag na isinara angpintuan ng cr.
Nanginginig akong isinuot ang aking mga panloob maging ang gusot-gusot ko ng darnit.
Inampat ko ang Il-Iha sa aking mukha.
Sinuklayan ang buhok ko gamit ang sariling mga daliri.
Napa-igik ako sa sakit ng ihakbang ko ang aking mga paa.
Ramdam ko ang sakit ng katawan lalo sa akingp e bunga ng marahas na pag-angkin ni
Senyorito Simon.
Napapa ngiwi ako sa bawat dahan-dahan kong pag-usad.
Ngunit wala na sigurong mas sasakit pa sa pagtrato niya sa akin matapos kong magpa-ubaya.
Pinalayas ako ng ganun-ganun na lamang at pinagtabuyan na parang isang basura.

Episode 50
Kahit ilang linggo na ang nakakaraan ay hindi ko pa rin lubos maisip ang kapangahasan na
ginawa sa akin ni Senyorito Simon.
Pakiramdam ko na agrabyado ako bilang babae.
Ngunit surniksik sa isipan ko na, oonga pala, mag-asawa kaming dalawa. Kaya kahit gusto
kong pumalag sa kanyang ginawa ay hindi ko nagawa.
Araw-araw naman na umuwi si Senyorito sa mansyon ngunit kagaya pa rin ngdati ay wala
siyang pakialam sa amin ni Santino. Para kaming hindi magkakilala at hindi magka anu-ano.
Nagbibigay siya ng panggastos sa bahay pero inilalapag niya lamangsa labas ng pintuan ng
kwarto namin at naglalagay lamang ng maikling note kung para saan ang mga pera na kanyang
iniiwan.
Gusto ko kasi siyang makausap tungkol sa nalalapit na unang kaarawan ng anak namin. Gusto
ko na rin sanang isabay ang pagpapabinyag kay Santino para maging ganap na siyang
Kristiyano. Sa totoo lang ay parang na trauma ako na lumapit sa kanya dahil sa ginawa niya
sa akin
kailan lang. Para bang sa tuwing nakikita ko siya ay may gagawin siyang hindi maganda.
Ngunit ngayon ay lakasan ko na ang loob ko at hindi na padadaigsa takot na lumu lukob sa
aking pagkatao.
Mabuti na lamang at araw-araw na siyang narito umuwi at laking pasasalamat ko na hindi siya
madalas umaalis. Maliban na lang kung papasok na siya sa trabaho. Naabutan ko siya sa
kanyang study room na abala lamangsa kung anong mga binabasa sa personal niyang laptop at
kung minsan ay may katawagan sa hawak gamit n iyang cellphone.
Lakas loob na akong lumapit para buksan ang usapan tungkol kay un ang kaarawan ni Santino.
Turnikhim muna ako upang agawin ang kanyang atensyon.
"Senyorito.ll Tawag ko sa kanya na seryosong nakatutok sa laptop at hindi narinig ang
patikhim ko. Tulad ng nakasanayan niya lamang suotin kapag narito langsa bahay. Naka
sandong puti at khaki short lamang siya. Gulo ang buhok ngunit bagay naman sa kanya at
mas nakadagdag pa sa kanyang kagwapuhan.
Nagtaas siya ng tingin habang salubong ang kilay.
Sinalakay ako ng kaba ng mag tama ang aming paningin. Waring nais kong kumaripas ng
takbo dahil nakikita ko sa aking balintataw ang eksena naming dalawa sa kanyang opisina.
"What?" seryoso niyang tanong.
"Ka-kasi malapit na ang first birthday ni
Santino. Gusto ko na rin kasi siyang pabinyagan.ll Sagot ko sa mahinahon na boses at pinilit
ko talagang isatinig na.
Salubong pa rin ang kilay niya ng marinig angsinabi ko.
Sumandal siya sa sandalan ng upuang gawa sa kahoy at pinag siklop sa malapad na dibdib ang
mga braso at saka mulingtumingin sa akin.
"So, you wanna throw a big party?" seryoso niyang tanong ngunit tumaas ang gilid ng labi.
Ginalaw ko ang ulo ko at sabay sagot.
"Hindi naman. Kahit walang handa basta mapabinyagan lang si Santino. Gusto ko na rin kasi
na maging ganap na kristiyano ang anak natin." Kalmado ko pa rin na sagot.
"Anong problema? Pabinyagan mo 'yang anak mo! Bakit kailangan i-inform mo pa ako? Ako
ba ang pari na magbabasbas ng holy water sa anak mo at kailangan mo pa akong kausapin.
llang ulit ko ba na dapat sabihin na kapag narito ako sa bahay ay huwag mo akong istorbohin
dahil busy ako? " sarkastiko niyang sabi saka bumalik sa pagta type sa kanyang laptop.
Sanay man akong balewalain ay hindi ko pa rin maiwasan talagang masaktan sa ginawa niyang
pambabalewala lalo na kay Santino.
"Kailangan kasi ang presensya mo sa simbahan bilang papa ni Santino. Baka kasi may
puntahan ka sa araw ng binyag niya kaya inaabisuhan na kita ng mas maaga." Tugon ko na
para bang nagmamakaawa pa sa kanya. Kung pwede nga lang na kaladakarin ko siya patungo
sa simbahan upang masiguradong pupunta siya. Kailangan siguraduhin ko na makakarating siya
sa binyag ng anak namin.
Hinintay ko siyang mag komento pero panay lamang ang pagtipa sa kanyang laptop. llang
sandali pa ang nakalipas at hindi pa siya kumikibo.
"Senyorito." Untag ko na sa kanya ng hindi na ako makatiis.
"Wala akong panahon diyan sa sinasabi mong birthday o binyag pa anak mo!
Naiintindihan mo ba?! Mas kailangan ako ng kumpanya kaysa umattend ng birthday party o
ng binyagan. At ilang ulit ko rin dapat ulitin na hindi ako ang ama ng anak mo at hindi ko
kailanman
matatanggap! You better get out of my sight and leave me alone! " mariin niyang pagpapaalis
sa akin at hindi na ako tinapunan ng paningin at mas lalong inabala ang sarili sa kung anong
binabasa sa laptop niya.
"Anak mo si Santino. Anak natin siya. Kahit anong gawin mo na pagtanggi ay ipagpipilitan ko
na anak mo siya.'J Hindi na ako nakatiis.
"Hindi ko siya anak! Kahit kailan ay hindi ako magkakaroon ng anak lalo na sa babaeng katulad
mo!" bulyaw niya sa akin.
"Bakit hindi? Dahil ba sa mahirap lang ako? Dahil ba katulong lang ang nanay ko sa hacienda
niyo?" naiiyak kong tanong. Hindi ako nasasaktan sa pang-iinsulto niya sa pagkatao ko. Mas
nasasaktan ako sa tuwing sasabihin niyang hindi niya anak si Santino. Nadudurog ang puso ko
bilang isang Ina.
"Dahil isa kang basura! Isa kang mapanlinlang na babae na gagawin ang lahat para sa pera.
Alam kong hindi tayo magkakilala pero kilala ka ng mga tao sa hacienda. Sila ang nagsabi sa
akin kung anong klaseng babae ka. Kung anong mga ginagawa mo bago ka pa nag bait-baitan
sa harapan ng Lola 1<0." Nanlilisik ang mata na lahad ni Senyorito.
Burnagsak ang luha ko.
"Bakit mas naniniwala ka sa kanila? Anuman ang mga nalaman mo tungkol sa akin ay hindi ko
alam kung ano ang intensyon nila sa pagsisinungaling. Kasama mo na ako ng ilang taon. Ganun
ba ang pinakita ko sayo? Gahaman ba ako tulad ng mga paratang mo? Kung gahaman ako
sana matagal ko ng kinuha ang yarnan na namana namin ni Santino." Humihingal kong litanya..
Sino ba ang mga taong nag kwento sa kanya ng mga pawang kasinungalingan lang? Kilala ba
nila ako at ganun nila akong ilarawan? Ano ba ang intensyon nila? Ano ang makukuha nila?
Maraming tanongsa aking isipan na nais kong bigyan ng kasagutan. Tulad na lang nang kung
paano kami magkasama ni Senyorito Simon sa isang silid ng araw na 'yun. Paano ba nangyari
na may nangyari sa pagitan naming dalawa?
Bakit wala man lang akong maalala kahit konti.
"Hindi ko alam kung ano pa ang mga binabalak mo kung bakit ka pa narito. Baka nga unti-unti
mo na akong nilalason para makuha rin angyaman na meron ako." Makasalanan niyang
bintangsa akin. Pinag-iisipan niya pala ako ng mga ganung bagay.
"Ngayon naman pinagbibintangan mo akong isang mamamatay tao? ll naghuhumindig ang
balahibo kong tanong.
"Hindi naman malayong mangyari ang iniisip ko. Lalo pa at sa mga kagaya mo na gagawin ang
lahat para umangat sa buhay. Mabait ako at marunong makisama sa kahit sinong tao,
mayaman man o mahirap. Ngunit ang katulad mo ay hindi nararapat sa kabaitan ko."muli
niyang paratang sa akin.
" Wala na akong magagawa kung mas paniwalaan mo pa kungsino man ang naninira sa
pagkatao ko. Dalangin ko lang na sana dumating ang panahon na mapatunayan ko sayo na
wala akong ginagawang masama at wala akong ginawang kahit anong masama para lang sa
pera. Sana rin kapagdumating ang panahon na 'yun ay hindi pa huli ang lahat. Sana
mapatawad pa kita sa lahat ng ginagawa mong pananakit sa akin at kay Santino." Mga
binitawan kong salita.
Sana nga dumating na ang araw na 'yun. Dumating na upang malinis ko ang pagkatao ko na
dinumihan ng mali niyang paniniwala.
"Huwag ka ng urnasa dahil hindi darating ang panahon na sinasabi mo." Mariin niyang sabi.
Gusto ko sanang magsalita pa ngunit ikinuyom ko na lamang ang aking kamay.
Napa buntong-hininga na lamang ako at nagdesisyon na lumabas ng study room.
Ang totoo gusto kong sum abog sa galit.
Gustong-gusto kong magmura!
Pero kinimkim ko na lamang dahil mas naniniwala akong ang panahon lang ang makapagsasabi
ng tamang oras upang malinis ko ang aking pangalan.
Episode 51
Sumapit ang first birthday ni Santino at abala akong nag-asikaso ng lahat.
Simple at konting pagkain lamang ang aking personal na niluto kasama angtulong ni Manang
Lorna. Pina imbitahan ko rin ang kanyang mga anak at mga apo upang makasama at makilala
ko na rin. Sila lamang ang magiging bisita namin ngayon. Hindi ko lang alarn kung may
inimbitahan na bisita si Senyorito Simon na darating.
Ang importante naman malusog at walang sakit ang anak ko.
Napangiti ako ng isusuot ko na ang ternong puting damit ng cutie patootie kong anak. Puti rin
ang kulay ng kanyang sapatos at medyas maging ang kanyang sumbrero.
Ganap na alas diyes ng umaga ang oras ng pagbibinyag sa kanya sa malapit na chapel sa
subdivision.
Si Manang Lorna ang napili kong ninang ni Santino. Hindi nga makapaniwala si Manang. Alam
kong marami siyang nais itanong sa akin tungkol sa buhay namin bilang mag-anak ngunit
tahimik na lamang siyang nagmamasid.
At ang ninong naman?
Isa sa mga anak ni Manang Lorna.
Wala naman kasi akong kilalang iba na pwedeng tumayong ninong at ninang ng anak ko. Kung
sanang na sa probinsya kami o kaya naman ay gising at magaling na si Nanay. Malamang na
maraming kukunin 'yun para maging ninong at ninang ng una at nag-iisa niyang apo.
Kung sana ay buhay din si Senyora Loreta.
Malungkot akong nakatanaw sa gate ng mansyon. Kahit alam kong imposible ay patuloy ako
sa panalangin na darating si Senyorito Simon para dumalo sa binyag ng kanyang anak.
"Karen, mag-aalas-dyes na. Baka mahuli tayo sa oras ng binyag." tinig ni Manang Lorna na
mas bum ata sa kanyang ayos ngayon. Naka-kulay puti din siyang bistida na lampas tuhod at
nag pahid ng konting lipstick.
"Sige PO, tayo na PO." Pinasigla ko na lamang ang aking boses para maitago ang kalungkutan
na nadarama. Inayos ko ang aking kulay puting lace na dress na umabot lamang sa itaas ng
aking tuhod at saka sinabit ang shoulder bag sa aking balikat at binitbit na si Santino.
Araw ng anak ko ngayon. Dapat maging masaya at huwag maging negatibo. Naniniwala
akong darating siya. Naniniwala akong kahit paano ay maaawa siya sa anak namin.
Sa simbahan habang hinihintay ang pari ay panay pa rin ang sulyap ko sa malapad na pintuan.
Panay ang usal ng panalangin na sana dumating si Senyorito Simon.
Dumatingna ang pari at sumenyas na mag-umpisa na ang seremonya ng binyag ngunit
nakiusap pa ako na maghintay pa kahit konti dahil wala pa angtatay ng bata. Halos kalahating
oras na ang paghihintay namin ay wala pa rin kahit anino ni Senyorito.
Ngunit patuloy pa rin akong naniniwala na papasok siya sa 100b ng simbahan.
Ako lang talaga ang patuloy na umaasa sa isang imposibleng mangyari.
Umaasa na darating siya kahit nag mukha akong tanga. Namuti na ang mga mata namin sa
paghihitay.
Umabot pa ng isang oras ngunit wala talaga si Senyorito Simon.
"Umpisahan na po ninyo Father.
Pasensya na po at na -delay pa ng isang oras." Paghingi ko ng pasensya kay Father na
ngumiti lamang at saka inumpisahan ang pagbibinyag kay Santino.
Wala mang kalahating oras ay natapos ang binyagan. Masaya ang mag-anak ni Manang Lorna
na nagsasalo-salo sa handang pagkain sa lamesa.
Mabait at magalang ang mga anak at apo ni Manang Lorna na hindi naman nakapagtataka dahil
mabait naman talaga si Manang.
Hindi ko tuloy maiwasan ang mainggit sa kanila.
Masaya sila sa simpleng buhay na mayroon sila parang kami lang ni Nanay noong kami lang ang
magkasama sa probinsya.
Simple pero nagmamahalan at masaya. Maaaringtama ang karamihan na masaya ang tao
kapag may pera.
Nabibili ang lahat ng gustuhin.
Bahay, alahas, mamahaling sasakyan, pagkain o kahit pa ang pinakamahal na yarnan sa
mundo.
Pero bakit kami ni Santino?
Bilyonaryo ang Papa niya. Nakatira kami sa malaki at magarang mansyon. May sariling kotse
at maraming pera ngunit hanggang doon lang ang kaligayahan namin.
" Karen
Boses ni Manang ang nag pabalik sa akin mula sa malalim na pag iisip. Tumingin ako sa sa
kanya at inabutan ako ng plato na may laman ng pagkain.
Ngumiti ako saka inabot ang plato.
"Salamat po, Manang,'l wika ko at ngumiti sa kanya.
Bumaling si Manang kay Santino na naglalaro sa loob ng kanyang Crib.
"Kristiyano ka na Santino. Maging mabait at mabuti ka lagi sa Mama Karen mo,ll sabi ni
Manang sa anak ko saka hinaplos ang ulo ni Santino. Humagikgik naman ang anak ko at
turnayo at parang nagpapakarga kay Manang.
"Gustong-gusto po kayo ni Santino," saad ko.
"Kasi gustong-gusto ko siya at saka ninang niya ako." Sagot ni Manang saka kinarga si
Santino.
"Karen, bakit hindi man lang naka-attend ng binyag ni Santino ang papa niya? ll kapagkuwan
ay tanong ni Manang.
Natigilan ako ngunit agad ko rin na hinamig angsarili.
"Busy po siguro sa negosyo." Nakangiwi kong sagot saka iniwas ang aking paningin sa
mga mata ni Manang. Ayokong mabasa niya ang kalungkutan sa aking mga mata.
"Karen, matanda na ako at marami na rin na pinagdaanan sa buhay," wika ni Manang na
nakangiti habang karga si Santino na masayang nilalaro ang hawak na laruan na bigay ng
Mommy Selene niya.
"Sa edad ko, alam ko na rin tukuyin kung totoo o kung peke ang ugali ng isang tao. Kung
mayroong itinatago." Pagpapatuloy ni Manang habang nakatingin sa kanyang mag-anak na nag
kasiyahan pa rin.
"Manang-" Nausal ko sa mahinang boses.
Tumingin siya sa akin ng nakangiti.
"Hindi karapat-dapat kung paano ang nakikita kong pagtrato ng asawa mo sa inyo ng anak mo.
Maaring hindi ko alam ang istorya pero tiyak akong isa kang mabuting tao, Karen," sambit ni
Manang. Nangingilid ang luha ko na kanina ko pa pinipigilan na bumagsak. Mabilis ko itong
pinunasan sapagkat ayoko ng maging mahina lalo na sa paningin ni Senyorito Simon. "Manang
kayo na muna po bahala rito. Pupuntahan ko po ang asawa ko." Mabilis kong pagpapa-alam
kay Manang at saka kinuha sa kanyang kandungan ang ngayon ay Kristiyano ko ng anak.
"Mag-ingat kayo, Karen." Pahabol ni Manang habang malalaking hakbang ang ginawa ko
palabas ng mansyon. Patungo kami sa kompanya ng asawa ko at ama ni Santino.

Episode 52
Hindi ko alintana ang mainit na panahon at pinuntahan agad ang lugar kung saan ko
matatagpuan ang aking asawa na hindi man lang nagpakita kahit kanyang anino kanina sa
binyag ng anak namin.
Nagmamadali akong lumabas ng Taxi na sinakyan namin ni Santino at saka ako tiningala ang
mataas na building na napapalibutan ng mga salamin na nakakasilaw dahil sa tama ng sinag ng
tirik na tirik na haring araw.
"Good afternoon PO, Ma'am Karen." salubongsa akin ng guwardiya na mukhang goons na dati
ay ayaw pa kaming papasukin ni Santino dahil sa hindi naniniwala na ako si Mrs.Simon Andres
Sto.Domingo. Ang nagmamay-ari ng matayog na building na ito at ang nagpapasahod sa
lahat ng taong nagtatrabaho sa 100b nito.
"Good Afternoon din." magiliw kong sagot sa kanya at saka niya na ako pinag buksan ng
pintuan na gawa sa salamin upang makapasok sa 100b ng building.
"Hello! Santino! "salubong rin naman ng
ibang mga empleyado na nakakakilala sa amin ng anak ko.
"Good afternoon PO, Ma'am." magagalang nilang salubong sa presensya naming mag-ina.
Bawat pagbati nila ay tango at ngiti na lang ang sagot ko. Sa totoo lang ay nahihiya ako na
binabati at tinatawag nila akong "Ma'am". Hindi kasi ako sanay na tinatawag sa ganung
pangalan at mas lalong hindi rin ako sanay sa binibigay nilang special na atensyon sa aming
mag-ina. Para sa akin ay ordinaryo lang kami ng anak ko at kaya lang kami narito upang
komprontahin si Senyorito Simon.
Pagkasakay na pagkasakay ko ng elevator ay may pumindot na para sa akin kung saan floor
ang destinasyon 1<0. Isa sa mga kasabay kong babae na naka corporate attire at matamis na
nakangiti sa akin na nakalulan din clito sa elevator. Batid niya naman siguro kung saang
palapag ang tungo namin ni Santino kaya siya na ang pumindot para sa aming mag-ina.
Nakangiti akong nagpasalamat sa babae at sinuklian din naman ako ng magiliw na ngiti.
Kinakabahan ako ngunit mas nangingibabaw ang galit sa 100b 1<0. Nanlalamig ako sa
nadarama na inis at galit.
First Birthday at binyag pa ng anak ko pero
wala ang presensya ng Papa niya sa simbahan. Hindi ko iniisip ang nakakahiya na paghihintay
ng matagal ng mga tao sa simbahan para sa pagdating ni Senyorito. Dahil mas dinaramdam ko
ang hindi man lang niya kami pinagbigyan kahit ngayon lang na binyag ni Santino. Kahit ngayon
lang maramdaman ng anak ko na meron siyang ama. Kahit ngayon lang na kailangan na
kailangan siya.
Naghihimagsik ang kalooban ko! Nagpupuyos ako sa galit ngunit pilit kong hinahawakan at
kinokontrol. Ayoko pa rin naman na gumawa ng eksena.
Masakit lang bilang isang Ina ang hindi man lang sumipot ang ama ng anak ko sa mismong araw
ng binyag.
Tama ang sinabi ni Manang Lorna.
Hindi namin deserved ni Santino ang tinatrato ng ganito! Hindi kasalanan ng anak ko na
ipinanganak siya at maging ama si Senyorito Simon.
Panay ang buntong-hininga ko. Pinapakalma ko ang aking sarili dahil baka mauna pa akong
mawalan ng malay.
Sa samut-saring iniisip ay hindi ko napansin na kamingdalawa na lang ni Santino ang narito sa
100b ng elevator at narinig ko lang na tumunog
bilang hudyat na magbubukas na ito.
Tiningnan ko pa kung nasaan floor na karm at ng makitang narito na kami sa palapag kung
nasaan ang opisina ng CEO ay nagmamadali akong lumabas.
"Ma'am, Karen!"
Agad akong ngumiti ng makita si Amy na nagulat pa sa biglaan naming pagdalaw na naman ni
Santino.
"Amy." nakangiti kong tawag sa kanyang pangalan ng kami ay salubungin.
"Ma'am, alam po ba ni Sir na pupunta kayo ngayon? l' tila naguguluhan na tanong ni Amy at
panay pa ang sulyap sa naka saradong pintuan ng opisina ng kanyang amo.
"Hindi Amy, kapag pupunta kami rito ay hindi naman kami nagpapaalam sa Sir mo. Narito ba
siya sa 100b?" nakangiti pa rin ako ng sumagot at nagtanong naman sa kanya. Bagamat
nalilito ako sa inaasal ng magalang na sekretarya ng aking asawa. Waring siya ay balisa at
hindi mapakali.
"Kasi PO, Ma'am Karen." Atubiling sagot ni Amy na tila litong-lito.
Nagtataka man ako sa kanyang asal ay binalewala ko na lamang at nagpatuloy sa aking balak
gawin.
"Sige Amy, papasok na kami sa 100b." At humakbang na ako patungo sa nakapinid na pinto.
"Ma'am Karen, sandali PO!" napalakas pa ang boses ni Amy nang makitang akma ko ng
bubuksan angdoorknob ng pinto.
Napatingin ako sa kanya na naguguluhan.
Nakatingin lang naman siya sa akin na parang may nais sabihin. Ngunit wala naman siyang
sinasabi.
Sa katahimikan at paghihintay sa nais sabihin ni amy ay nakarinig ako ngtila may tumatawa.
Kunot ang noo kong hinanap kung saan nanggaling angtawa na aking narinig.
Tawa ng isang babae at nanggagaling lang naman sa 100b ngopisina ng asawa ko.
Sinalakay ako ng kaba.
00 at hindi ako mahal ng asawa ko ngunit asawa pa rin niya ako. Legal kaming mag-asawa
sa mata ng kahit na sinuman.
Akala ko tanggap kung hanggang sa papel lamang ang titulo ko bilang asawa niya. At kahit
mambabae pa siya ay wala akong karapatan na tumutol, magselos o masaktan dahil hindi
naman kami totoong nagmamahalan.
Pero bakit?
Bakit bumigat ang puso ko sa kaalamang sa likod ng nakapinid na pintong ito ay matatagpuan
kong may kaulayaw na ibang babae ang aking asawa?
"Kasi Ma'am, kasi ano PO-" hindi matuloy-tuloy ni Amy ang nais sabihin sa akin at napapa
karnot pa sa kanyang Lilo.
Bigla kong ipinihit ang doorknob at saka itinulak ang Pinto.
Tama ako.
May dalawangtao na nasa loob ng opisina. Pareho rin na nabigla sa pagpasok ko. Namin ng
anak ko.
Parang sinaksak ng libo-libong patalim ang dibdib ko sa nakitang eksena nilang dalawa. Ngunit
nanatili akong kalmado at hindi nagpapakita ng emosyon.
Ang asawa ko na nakaupo sa kanyang swivel Chair at nakakandong lang naman sa kanya ang
isang babaeng malayong-malayo sa karakter ko bilang simpleng babae.
Maganda at eleganteng tingnan sa suot niyang kulay pulang dress na damit at labas ang
maputi at makinis na balat ng kanyang balikat at likod.
"Good Afternoon." Ako ang unang nakabawi at burnasag sa ilangsaglit na katahimikan na
namayani dito sa 100b ng opisina.

Episode 53
"Oh! long time no see, Karen!" ngumit naman ang babae at hindi man lamang natinag sa
kandungan ng "asawa ll ko. Wari pang natutuwa na naabutan ko sila sa ganung eksena. Siya
ang babaengtunay na mahal ng asawa 1<0.
Ang babaeng galit na galit sa akin noong siya raw ay inagawan ko ng kasintahan.
Si Senyorita Daphne.
Samantalang salubong naman ang kilay ng aking asawa at matalim ang titigsa amin ng anak
niya.
"Ano naman ang ginagawa ninyo dito? l' tanong niya na para bang hindi man lang tinablan ng
hiya sa katawan. Asawa niya ako at kahit saang anggulo na tingnan ay isang kataksilan ang
nasaksihan kong ginagawa nila ng dating nobya.
Binalingan ko sa aking likod ang namumutlangsi Amy.
"Secretary Amy, pwede ko bang makisuyong kargahin at alagaan mo muna itong anak ng
boss mo." Pakiusap ko sa sekretarya na hindi malaman
kung ano ang gagawin. Binigyang diin ko talaga ang pagkakasabi ng "anak ng boss mo" at
sigurado kong naririnig ng dalawang mukhang nabitin sa paggawa ng isang makasalanang
milagro.
"Opo, Mam Karen. Santino halika na muna. Gusto mo ba na maglaro tayo? ll tarantang sagot
ni Arny ngunit nagawa pa rin na ngumiti at kunin ang anak ko na agad namangsumama dahil
kilala na naman siya dahil madalas kapag naririto kami sa opisina ng Papa niya ay siyang
madalas niyang kalaro.
Tumango naman ako kay Amy na halata sa mukha ang simpatya para sa akin.
Isinara ko ang pintuan ng opisina at binalingan muli angdalawa.
"Well, para sagutin ang tanong mo kanino Senyorito Simon kung ano ang ginagawa ko ngayon
dito. Bakit? Asawa mo ako kaya naririto kami ng anak nating dalawa." Madiing wika ko ngunit
banayad pa rin ang boses.
Mahinang tumawa si Senyorita Daphne.
Tawa na alam kong may kasamang pang-iinsulto. "Asawa na hanggang sa papel lang." Singit
ng dating kasintahan ng asawa ko habang nakangisi.
Ngumiti ako at hindi nag papa-epekto sa kanyangtinuran.
"First birthday ni Santino ngayon at binyag niya. llang beses akong nagpadala ng text at ilang
beses din akong turnatawag sa cellphone mo." Wika ko habang ramdam ang paninikip ng
dibdib ko kahit pa nakangiti ako.
"Hinintay kitang dumating sa mansyon at ganun din sa simbahan para sa binyag ni Santino
pero wala ka. Tapos nandito ka lang pala." Tuloy-tuloy ang litanya ko habang salitan ang
aking paningin sa dalawang taong nasa harapan ko at hindi ko talaga sila binibigyan ng
pahintulot na magsalita. Kapag nakikita kong bubuka ang bibig nila ay agad akong
nagmamadaling magsalita.
"Karen, alam mong hindi ako pupunta at nilinaw ko na sayo. At kung ano man ang iniisip mo
sa ginagawa namin ni Daphne. Wala kaming anumang ginagawa. Kaya don't make a scene."
Madiin na muling sagot ni Senyorito.
Turnawa ako ng pagak at mas lalong nilawakan ang ngiti ko sa pagpapaliwanag ni
Senyorito na wala silang ginagawang masama.
"Huwag kang mag-alala, Senyorito. Kahit sino namang makakita sa posisyon ninyong dalawa
ngayon ay hindi mag-iisip na mga taksil
kayo." Nakangiti ngunit nang-uuyam kongturan.
"Karen, huwag ka ngang ilusyunada. Alam mong pinakasalan ka lamang ni Simon dahil kay Lola
Loreta and that's all!" mataray na singit ni Senyorita Daphne na may mapang-insulto na ngiti
sa kanyang labi.
"llusyonada? Ako?" sabay turo ko pa sa sarili ko at sabaytawa ko rin naman.
"llusyonada man ako sa paningin mo ngunit baka nakakalimutan mo na ako ang Legal na asawa
niyang lalaki na hinaharot at nilalandi mo." Malumanay ko pa rin na litanya.
Nakita kong paanong nalukot ang mukha ni Senyorita Daphne at madaling turnayo mula sa
kandungan ng aking asawa at saka malalaking hakbang na ginawa upang lapitan ako.
"Ang talas na ngdila mo. Bakit ano ba ang pinagmamalaki mo? Ang kasal kayo ni Simon?
Ang may anak kayo? Nagpapatawa ka ba, Karen? Hindi ka ka 脧 lanman papasa sa standard
ng boyfriend ko. Wake up! He's going to file an annulment against you! Dahil ako ang dapat
niyang asawa at hindi ang kagaya mong pobreng probinsyana," sambit ni Senyorita Daphne na
pinag siklop pa ang braso sa dibdib.
Hindi na ako nagulat sa mga sinabi niya.
Inaasahan ko na gagawin ni Senyorito Simon na
ipawalang bisa ang kasal namin.
"Daphne, please leave. Umalis ka na." Seryosong utos ni Senyorito Simon sa dating niyang
nobya.
"What?! Simon siya dapat ang pina palayas mo! Not me! She is a b* * *h! Kasalanan niya
kung bakit nagkalayo tayong dalawa. Siya dapat ang lumayas dito!" sikmat ni Senyorita
Daphne na ituro pa ang direksyon ko. Nanlalaki ang kanyang mga mata sa galit habang
nagsasalita.
"Please leave, ayokong pag pyestahan ng mga tauhan ko ang pribado kong buhay." Muling
pantataboy ni Senyorito sa hindi makapaniwala na si Senyorita Daphne.
Nagtagis ang bagang niya at binalingan ako muli ngtingin.
"Damn you! Ikaw angdapat umalis! Dahil isa kang mang-aagaw! Sinamantala mo ang kabaitan
ni Iola Loreta at pinikot mo ang boyfriend ko para mapilitang pakasalan ka para nga naman
may pantustus ka sa nanay mong hanggang ngayon ay tulog at kung ako sayo ay huwag ka
ng um asa na magigising pa-"
Isang malakas na sampal ang lumapat sa kaliwang pisngi ni Senyorita Daphne na galing sa akin.
Dahilan upang hindi niya na matuloy ang anupaman na kanyang nais sabihin.
"Minsan mo na akong sinampal kahit ako ang ininsulto mo. Pero ngayon hindi na ako papayag
na insultuhin mo ulit ako. At sino ka para sabihin sa Nanay ko na hindi na siya gigising? Diyos
ka ba?!" nanggagalaiti kong singhal sa kanya.
00 at pinag pasensyahan ko siya sa pang-iinsulto sa akin. Pero huwag na huwag niyang
idadamay ang Nanay kol Dahil kaya kong gawin ang lahat para ipagtanggol ang aking Ina.
"How dare you to slap me! "akma akong susugurin ulit ni Senyorita Daphne ngunit mabilis na
siyang dinaluhan ni Senyorito Simon.
"Stop it Daphne! Stop it! Ako na ang maghahatid sayo sa labas." At mabilis siyang hinawakan
sa braso at iginiya palabas ng aking asawa ang dati niyang kasintahan na nagwawala.
Sabay silang lumabas at iniwan akong nag-iisa.
Napangiti ako.
Gusto kong matawa habang umiikot ang paningin ko sa kabuuan ng opisina ng aking asawa.
Pakiramdam ko ngayon. Ako ang panalo. Dahil ako ang naiwan sa itinuturing na kaharian ng
asawa ko.
Ako pa rin ang nag-iisang reyna ng kaharian na ito.
Ngunit, ako nga ang nanalo pero kay Senyorita Daphne pa rin surnama si Senyorito Simon.

Episode 54
"Masaya ka ba ngayon, Santino? Sa wakas ay kristiyano ka na? ll tanong ko sa anak kong
panay angtampisaw ng mga paa sa tubig ng malapad na swimming pool sa likod bahay.
Sinubukan ko lang na isawsaw ang kanyang mga paa kung ano ang magiging reaksyon niya.
Akala ko ay magugulat siya sa lamig ngunit tuwang-tuwa ang bata habang mabilis na puma
padyak sa malamig na tubig ng pool.
llang araw na simula ng mag isang taon siya at ilang na rin ng mangyari ang hindi ko inaasahan
na dadatnan na eksena sa 100b pa mismo ng opisina ni Senyorito Simon.
Aaminin kong sobra akong nasaktan. Alam ko naman na hindi ako mahal ni Senyorito Simon
ngunit hindi ko rin alam kung bakit waring nadurog ang puso ko habang paulit-ulit na bumabalik
sa aking balintataw ng kung paano ko sila inabutan ni Senyorita Daphne. Gusto ko silang
sugurin at saktan ngunit mas nanaig sa akin ang magingsibilisado.
Sunod-sunod na tunog ng doorbell ang
kumuha ng atensyon ko. Kaya naman binuhat ko na si Santino at pinunasan na ngtuwalya ang
kanyang basang talampakan at nagpunta sa gate ng bahay upang alamin kung sino ang tao sa
labas.
"Sino kaya?" nagtataka ko na tanong sa akingsarili. Hindi naman pwedeng si Manang
Lorna ang nag do-doorbell dahil nagpaalam si Manangna hindi muna makakapasok ngayon at
dadalaw muna sa kanyang mga kapatid sa kanilangprobinsya.
"Si Senyorita Selene kaya? ll tanong ko ulit. Umuwi kaya ulit mula sa amerika ang hipag ko at
narito ulit upang dalawin si Santino? Wala kasi akong ideya kung sino ang tao sa labas. Wala
naman akong pinapadeliver na kahit ano. Baka naman bisita ni Senyorito Simon? Pero bakit
hindi siya tumuloy sa opisina ng asawa ko?
Bago buksan ang malaking bakal na gate ay sinilip muna sa maliit na butas kung sino ang taong
nasa labas.
Natigilan ako ng mapag sino ang hindi inaasahang bisita.
Pati ba naman dito ay magpupunta siya? Alam niya naman siguro na wala rito kung ang
asawa ko ang hinahanap niya.
Anong kailangan niya?
Ayoko sana siyang pag buksan ngunit baka mabuti na rin sigurong magkausap kami nang
kamingdalawa lang.
Nag buntong-hininga muna ako at saka dahan-dahan na binuksan ang gate.
"Bakit ang tagal mong buksan?" asik na tanong agad ni Senyorita Daphne at saka humakbang
papasok sa 100b ng gate. Medyo tinabig niya pa ako dahil nakaharang ako sa
kanyangdadaanan.
"Oh! My dream house!" palatak niya at inikot ang kanyang paningin sa bakuran ng mansyon.
"Anong ginagawa mo rito?" matabang kong tanongsa kanya.
Ngunit wari siyang walang naririnig at tinalunton ang daan patungo sa mansyon. Sinusundan
ko lang naman ang bawat paghakbang niya.
Ngunit hindi pa niya sinasagot ang tinatanong ko.
"Anong ginagawa mo rito? Walang ibang tao rito kundi kami lang ng anak ko. Kaya kung
meron ka man hinahanap ay hindi mo siya makikita kahit umikot ka pa ng ilang beses sa buong
bahay." Imporma ko kay Senyorita Daphne na tila manghang-mangha sa nakikita na
magandang kapaligiran ng mansyon.
Seryoso niya akong nilingon sa kanyang likuran at ang kanyang nakangiting mukha ay napalitan
ng kaseryosohan.
"Anong ginagawa ko rito? Ang lakas naman ng 100b mo na tanungin ako ng ganyan tanong
gayong alam mo naman kung sino ako sa buhay ni Simon na siyang nagmamay-ari ng mansyon
na ito,l' sambit niya.
Seryoso lang akong nakinig sa kanyang mga sinabi.
"Bakit? Ano ka ba ni Simon na asawa ko at tatay ng anak ko?" deretsahan kong tanong.
"At tinanong mo pa talaga? Bakit nakalimutan mo na ba na ako angdating girlfriend ng
sinasabi mong asawa mo?" nanlalaki pa ang mata ni Senyorita Daphne habang nagsasalita.
Hindi ako nag patinag.
"lkaw na rin ang nagsabi na dati kang girlfriend ng asawa ko. So, ano pa ang ginagawa mo
rito? Isa ka ng nakaraan at ako kasama ang anak ko ang kasalukuyan." Malumanay kong
pahaging sa babaeng kaharap 1<0.
"Dahil kasalanan mol. Kung hindi mo pinikot
ang boyfriend ko. Kami sana ang nagpakasal. Ako sana ang narito sa mansyon na ito at hindi
ang kagaya mong hampaslupa!" nanggagalaiti niyang sigaw sa akin.
Dahil kanina pa siya sumisigaw ay waring nakaramdam ng takot si Santino. Yumakap ng
mahigpit sa aking leeg si Santino at itinatago ang mukha. Ganito ang kanyang ginagawa
kapag natatakot.
"Umalis ka na dahil kahit anong gawin mo ay hindi na magbabago ang katotohanan na ako na
ang asawa ni Simon. Ako na ang legal at kami na ng anak ko ang pamilya niya. Ibaon mo na
sa limot ang nakaraan ninyo." Pagtaboy ko sa kanya. Mali na pinapasok ko siya clito sa
mansyon. Natatakot si Santino sa paraan ng kanyang pagsasalita.
"At sino ka para utusan ako na kalimutan ang nakaraan? Hindi mo ako pwedeng diktahan.
Madali ko lang maagaw si Simon dahil ako ang tunay niyang mahal. At kahit ilang anak ay kaya
ko siyang bigyan kaya huwag mong ipagmalaki sa akin na may anak kayo. Kayang-kaya kong
agawin angdating akin lalo na ngayon na wala na si Lola Loreta. Wala ka ng kakampi pa."
Nanggigil niyang turan na tila siguradong-sigurado sa kanyang mga sinasabi.
Nanatili akong kalmado sa kabila ng ako ay nanghihina na sa kanyang mga makatotohanang
salita. Tama naman siya.
Siya ang talagang mahal ni Senyorito Simon. Ngunit na sa akin ang alas. Ako ang asawa at
nasa akin ang lahat ng karapatan para kaladkarin siya palabas ng mansyon.
"Umalis ka na bago pa ako turnawag ng mga guwardiya at ipa kaladkad ka palabas ng bahay
1<0." Banta ko sa kanya.
"Wow! Bahay mo talaga? Ang kapal talaga ng mukha mang angkin ng mga bahay na hindi mo
naman pag-aari kagaya ng pagkuha mo sa boyfriend ko! Hindi ka lang pala desperada at
mukhang pera. Isa ka rin pa langdakilang mang aagaw na pag-aari ng iba!" patuloy niyang mga
paratangsa akin.
Ngunit nanatili akong matatag na harapin siya.
"Ano man ang pag-aari ng asawa ko ay pag-aari ko na rin. Kaya mag-ingat ka sa mga
sinasabi mo. Dahil ang lupang tinatapakan mo ay akin. Gusto mo bang ireklamo kita ng
trespassing?" mahinahon kong pananakot kay Senyorita Daphne.
Natawa naman siya ng pagak sa aking sinambit.
"Ako trespassing? Hello! naririnig mo ba ang mga sinasabi mo? Baka ikaw pa ang
mapagkamalan na trespasser sa itsura mo." Panunuya niya habangtiningnan ako mula ulo
hanggang paa.
Kung batayan nga naman ang itsura ay mukha akongyaya ng sarili kong anak kumpara sa ayos
niyang mukhang may pupuntahan na party sa sobrang kolorete ng mukha. Hapit na hapit ang
suot niya na damit at mini skirt sa kanyang katawan.
Kinuha ko ang cellphone ko sa bulsa ng aking short na suot. Maya-maya lang ay nasa kabilang
linya na angtinatawagan 1<0.
"Hello PO. Magandang umaga. Meron kasi akong gustong ireklamo ng trespassing. Kaya kung
pwede magpunta kayo agad para kaladkarin palabas ng mansyon ko ang babaeng inirereklamo
ko.ll saad ko sa kausap ko sa cellphone kong hawak.
"How dare you!" singhal sa akin ng namumutlang si Senyorita Daphne.
"How dare me talaga dahil kung ako sayo. Umalis ka na bago ka pa abutan ng mga guwardiya
na tinawag ko." Sagot ko sa kanya.
"Hindi pa tayo tapos babaeng ilusyonada. Babawiin ko sayo ang lahat ng dapat ay sa akin."
Huling binitawang mga salita ni Senyorita
Daphne bago nag martsa palabas ng mansyon.

Episode 55
Akala ko hindi ko mapapa-alis si Senyorita Daphne dito sa 100b ng mansyon kanina. Mabutl na
lang at takot siyang ipakaladkad ko sa mga guard na tinawagan ko. Sabagay, hindi talaga
ako nagbibiro. Talagang ipapakaladkad ko siya dahil ayaw niyang tumigil sa pagsasalita ng
malakas. Natatakot tuloy si Santino sa kanya.
Kanina ng nandito siya. Nakaramdam ako ng takot.
Takot na baka isang araw ay umuwi na siya clito sa bahay sa pahintulot ni Senyorito Simon.
Ngunit sa kabila ng takot ay sumibol din ang tapangsa akin. Hinding-hindi ako papayag na
tumira siya dito. Ako ang asawa ng asawa ko kaya walang sinumang makakaagaw ng trono
ko at ng anak ko sa bahay na ito. Kami lang ni Santino ang may karapatan na tumira dito.
"Anong ginawa mo at hinarang ako ng mga security guards ng subdivision dahil tumawag ka
raw sa kanila at may gusto kang pakaladkarin palabas ng bahay? Sinong pinapasok mo ng
walang pahintulot 1<0?" salubong ang makapal na kilay ni Senyorito Simon habang nag tanong
sa
akin.
Halatang kararating niya lang galing ng trabaho dahil hawak pa niya ang kanyang mga gamit.
Hindi pa rin siya nakapag palit ngdamit pambahay ay sinadya na talaga akong puntahan dito sa
kusina upang tanungin sa nangyari kanina. Hindi na kasi inabutan ng mga securities na
tinawagan ko si Senyorita Daphne clito sa bahay.
Pinunasan ko muna ang gilid ng bibig ni
Santino na aking sinusubuan ng kanyang cerelac. Pinainom ko na muna rin ngtubig ang anak ko
bago ko hinarap ang bagong dating niyang ama. "Kanina kasi nandito si Senyorita Daphne.
Halos magwala at ayaw niyang umalis. Kaya naman tumawag na ako ng mga security guards
para magpatulong na paalisin siya. Natatakot na kasi si Santino sa paraan ng kanyang
pananalita." Malinaw kong pagpapaliwanag.
Nilapag na ni Senyorito Simon ang kanyang mga hawak na garnit sa lamesa na parihaba clito
sa kusina at saka tinatanggal ang kanyang kurbata.
"Paano nakapasok dito sa 100b ng bahay si Daphne?" muli niyang kunot-noo na tanong
habang hinila na ang kurbata sa kanyang leeg.
"Pinapasok ko siya.ll Matabang kong
pag-amin.
Naningkit ang mga mata ni Senyorito Simon ng marinig ang sinabi ko.
"Pinapasok? At bakit mo siya pinapasok dito sa 100b gayong alam mong ayaw niya sayo at
siguradong aawayin ka lang niya? " nakapamewang ang dalawang kamay ng asawa ko ng
matigas na magtanong.
"Kasi gusto ko rin siyang makausap ng maayos. Tungkol sa mga personal na bagay. Lalo na
ang tungkol sa atin. Ang kaso mukhang nagpunta talaga siya dito para ipamukha sa akin na
hindi naman kami ni Santino ang gusto mong makasama sa bahay na ito." Malungkot kong
pangangatwiran.
Hindi kumibo si Senyorito Simon at seryoso lang na nakatingin sa aming mag-ina.
"Kumain ka na ba? Maupo ka na at ipaghahain na kita. Sinigang na sugpo ang ulam.ll tanong
at pag-aya ko sa kanyang kumain upang ibahin na ang usapan.
"Anong pinag-usapan niyo ni Daphne? Huwag mong sabihing nag-away kayo at urn abot sa
nagsabunutan o nag sampalan kayong dalawa?" tanong ni Senyorito Simon.
Concern kaya siya kung nasaktan ako o si Santino? Syempre hindi sa amin kundi kay
Senyorita Daphne. Nag-aalala siyang baka nasugatan ko ang makinis na balat ng kanyang ex-
girlfriend.
Napa buntong-hininga ako bago sumagot.
"Huwag kang mag-alala, Senyorito. Hindi ko siya sinaktan kahit pa gustong-gusto ko siyang
sampalin. Kahit pa gusto ko siyang sabunutan sa panggugulo na ginagawa niya. Gusto ko rin
siyang kaladakarin palabas ng bahay upang ipamukha sa kanya kung sino ako at kung sino
siya.l' Mahinahon kong paliwanagsa kabila ng naramdamang kirot sa puso ko.
Siguradong nag-aalala ang asawa ko sa kanyang dating nobya. Mas concern siya kung
nasaktan si Senyorita Daphne kesa sa amin ng kanyang anak.
"Hindi mo kailangan na makipag-away kahit kanino para lang patunayan kung sino ka sa
pamamahay na ito o sa buhay ko. Dahil kahit anong gawin mong pagtatanggol sa sarili mo ay
hindi magbabago ang paniniwala ko. Hanggang papel lang ang pagiging mag-asawa natin. At
sa susunod, huwag na huwag kang mag papasok ng kahit na sinuman dito sa bahay ko ng
wala ang aking pahintulot," sambit niya at akma ng kukunin ang kanyang mga gamit na nilapag
kanina sa lamesa.
"Kung kailangan na makipag-away ako sa kahit pa isang libong bilang ng mga babae ay
gagawin ko para lang masiguro na wala ng manggugulo dito sa bahay o kahit pa sa opisina
mo." Matapang kong wika.
Lumingon sa akin ang asawa ko na paalis na sana.
"Huwag na huwag ninyo akong susubukan ni Senyorita Daphne dahil kaya kong gawin ang kahit
pa imposibleng magawa ko para ipagtanggol ang sarili ko at ang anak 1<0." Dagdag kong sabi.
"Hindi mo na kailangan na sabihin. Alam kong kaya mong gawin ang lahat para manatili sa
bahay na ito at maging asawa ko. Hindi mo na kailangan patunayan dahil nagawa mo na.
Pinikot mo na nga ako hindi ba? Pinapalabas mo na ako ang ama ng anak mo. Kaya alam ko
na marami kang kayang gawin at kaya pang gawin sa ngalan ng kayamanan na makukuha mo
at ng anak mo." Maanghang na parunggit ni Senyorito Simon.
Ngunit ngayon pa ba titiklop ang aking tuhod?
"Anak mo si Santino." Madiin kong sabi.
Ngumisi si Senyorito Simon sa narinig ngunit hindi nagkomento.
" Anak mo siya kahit ilang beses mo pa siyang itatwa. At hindi ako magsasawang ipagpilitan
'yun. Anak mo si Santino at iyon ang totoo." Dugtong ko pa.
Hindi na ako nilingon ni Senyorito Simon. Tuloy-tuloy na lang siyang humakbang patungo sa
itaas ng bahay.
"Huwag kang mag-alala, Santino. Hanggat narito si Mama ay hindi tayo susuko upang
matanggap na ng Papa mo na anak ka niya.ll hinarap ko ng muli ang aking anak na abala sa
pagsubo ng cerelac. Hinayaan kung siya na ang hum awak ng kanyang kutsarang gawa sa
plastic upang pakainin ang kanyangsarili.
Biglang nawala ang anumang mabigat sa akingdibdib ng makita ang mukha ni Santino. Nagkalat
na sa kanyang pisngi ang cerelac na kanyang sinusubo.
"Salamat, anak at dumating ka sa buhay ko. Paano na lang ako kung wala ka? Ikaw at si
Nanay ang dahilan kung bakit masaya pa rin akong nabubuhay sa kabila ng mga masamang
nangyari noong mga nakaraan," saad ko sa aking anak na patuloy lang sa kanyang ginagawa.

Episide 56
Magmula ng naabutan ko na nasa 100b ng opisina ni Senyorito Simon ang dating kasintahan ay
mas madalas pa lalo ang pagpunta-punta namin ni Santino sa kanyang kompanya.
Hindi ako papayag na magsama silang dalawa. Kung kailangan ay bakuran ko ang buong paligid
ng kumpanya ay gagawin ko masiguro ko lang na hindi na makapasok dito si Senyorita Daphne.
Sa labas lang naman kami ng opisina ni Senyorito Simon. Waring guwardiya na tagabantay
ang papel naming dalawa ni Santino.
Noong una ay nagtataka ang asawa ko kung bakit kami narito. Lagi pa siyang nagagalit at sa
tuwing may pagkakataon ay tinataboy kami palabas ng kanyang kompanya. Ngunit nagsawa
na siya sigurong nagtatanong at nagagalit sa amin ng anak niya. Kaya hinayaan niya na lang
ako sa gusto kong gawin.
Kagaya naman ng nakasanayan ay hindi niya naman kami kinikibo kahit nakikita at kasama
niya kami buong maghapon ni Santino. Para sa kanya ay hangin lang kami ng anak ko. Ngunit
mabuti pa nga ang hangin kahit hindi nakikita ay nadarama naman. Kami ng anak ko ay hindi
man lang niya madama.
Mag mukha man akongtanga sa paningin niya ay ayos lang. Kahit pa isipin ng mga empleyado
niya na masyado naman ako kung magbantay sa asawa ko ay wala akong pakialam. Masiguro
ko lang na hindi na mag pupunta rito si Senyorita Daphne.
Hindi rin naman umaalis si Senyorito Simon.
Bahay at kompanya lamang ang pinagkakaabalahan niya at kung umaalis sa kompanya ng
alanganing oras ay agad kong tin atanong sa kanyang sekretaryang si Amy kung saan pupunta
ang boss niya. Madalas namang sagot ni Amy ay sa business meeting sa mga investors ang
punta ni Senyorito.
Minsan natatawa na talaga ko sa sarili ko. Nababaliw na nga siguro ako.
Para na akong isang babaeng takot na takot maagawan ng asawa.
Totoo naman.
Alam kong hindi nagbibiro si Senyorita Daphne sa kanyang banta. Ngunit hindi naman ako
papayag na magtagumpay siya o silang
dalawa ni Senyorito Simon sa kanilang balak.
Hindi kami maghihiwalay ni Senyorito Simon. Dito lang kami ni Santino sa ayaw at sa gusto
niya.
" Ang galing ng humakbang ng baby ko." Puri ko kay Santino na mabilis ng nakakalakad.
Nakakarating na rin siya sa kung saan-saang sulok ng bahay. Kaya naman doble na ang
ginagawa kong pagbabantay sa kanya. Masyado na kasi siyang malikot lalo na ngayon na
marunong na siyang maglakad ng mag-isa. Narito kaming mag-ina sa malawak na garden ng
mansyon.
Linggo at walang pasok sa opisina ang kanyang Papa kaya naman pahinga rin kami sa pag
bakod sa kanya.
Tuwang-tuwa akong kinukuhanan ng mga video sa aking cellphone na gamit ang bawat kilos ni
Santino na mabilis ng naglalakad. Napapangiti ako ng maluwag habang pinagmamasdan siyang
masayang humahakbang. Kitang-kita ang kakausbong niyangdalawang ngipin sa ibabang
bahagi ng gilagid sa tuwing siya ay ngumingiti.
Parang kailan lang ng naglilihi pa ako sa kanya. Naalala ko 'yung panahon na gustong-gusto ko
ng inihaw na manok na ako mismo ang nag hanap sa daan kahit gabi na upang makakain lang
ako.
Parang kailan lang ng mag-isa lang akong nag pupunta sa ospital para sa monthly check-up
1<0.
Parang kahapon lang din ng maaksidente akong mapa-anak ng wala pa sa tamang buwan dahil
sa pagkahulog sa hagdan ng habulin ko si Senyorito Simon para ipakita sa kanya ang
ultrasounds ng baby sa tiyan 1<0.
"Bakit umupo ka na sa damuhan? Pagod ka na ba anak? ll tanong at sabay lapit ko kay
Santino na urnupo na sa bermuda grass. Marahil ay napagod na siya sa halos may isang oras
na niyang paglalakad dito sa palibot ng hardin. Madalas ko nang kuhanan ng video si Santino
lalo na noong nabubuhay pa si Senyora Loreta. Araw-araw akong nagpapadala ng mga cute
na pictures at video ni Santino sa namayapang matanda. At lahat ng iyon ay naka saved sa
cellphone ko. Gustong-gusto ko rin kasi itong ipakita kay Senyorito Simon. Kaso hanggang
ngayon wala pa rin siyang ka amor-amor sa amin ng anak niya.
" Karen!"
Nagulat ako sa isang malakas na sigaw na tinatawag ang pangalan ko. Masyado kasi akong
nahulog at seryosong nanonood ng mga videos ni Santino na kinuhanan ko mula noong isang
buwan ko pa lang siyang ipinapanganak.
At napansin kong wala ang anak ko sa tabi at magingsa paligid na nakikita 1<0.
"Santino! Santino, anak!?" tawag at hanap ko sa kanya. Masyado naman akong nalibang sa
panonood at hindi ko namalayan na nakalayo na pala ang anak ko sa aking tabi.
"Nasaan ka singhal sa akin si Senyorito na mukhang galit na galit ng magawi ako sa isang sulok
hardin kung saan siya madalas nakaupo at gurnagawa ng mga paper works niya sa kompanya
kapag naririto siya sa labas ng bahay. Agad ko rin nakita si Santino na malapit sa lamesa at
napansin kong may basa ang isang bahagi ng kanyang suot na darnit. Hindi ko pinansin ang
galit ni Senyorito bagkus agad kong dinaluhan ang anak kong may inaabot pa sa lamesa na
gamit ng kanyang ama.
"Santino, anak bakit basang-basa ka? l'
"Anong bang ginagawa mo at hindi mo binabantayan ang anak mo?" nanggagalaiti na tanong
ni Senyorito Simon.
"Na sa garden kami at hindi ko napansin na nakalayo na pala siya sa akin." Sagot ko sa kanya
at agad ko ng pinunasan ang basa na bahagi ng
katawan anak ko sa bimpo na laging kongdala na para talaga pamunas niya.
"Hindi mo napansin? Alam mo ba kung ano ang ginawa ng anak madiin na sabi ni Senyorito.
"Ano bang ginawa ni Santino sayo at parang kakainin mo siya ng buhay?" tanong ko naman at
hindi ko na rin maitago ang inis. Paslit lang ang anak ko at kung mapatulan niya ay ganun na
lang.
"Look!" itinuro ni Senyorito ang mga papel sa lamesa at ang laptop niya. Napansin ko ang
nakatumbang baso ngjuice na siya sigurong sanhi ng pagkaka basa ng mga gamit sa ibabaw
ng lamesa.
"Natabig ng anak mo ang baso ngjuice kaya naman itong mahahalagang papeles na minamadali
kong tapusin ay nawalan ng saysay! ll singhal niya sa akin at winagayway pa sa harapan ko
ang mga basang-basang papel na natapunan ngjuice na tumutulo pa.

Episode 57
"Pasensya ka na Senyorito. Hindi naman sinasadya ng anak mo ang nangyari." Paghingi ko ng
pasensya. Hindi ko naman alam na malakas ang loob si Santino at lalayo sa hindi niya na ako
nakikita.
"Ikaw ang may kasalanan dahil hindi mo binabantayan ng maayos ang anak mo! Kung sa
swimming pool tumuloy ang bata at nalunod dahil hindi mo binantayan nang maayos.
Maibabalik pa ba ng paghingi mo ng pasensya ang buhay niya?!" asik niya sa akin.
Hindi ko naman malaman kung ano ang isasagot ko sa kanya dahil abala ako sa pagpunas kay
Santino. Orange juice ang tumapon sa harapan ng kanyang damit at kitang-kita ang kulay
dahil puti ang kulay ng damit ni Santino.
"00 nga naman pala. Wala na si Lola kaya naman lumilitaw na talaga ang tunay mong kulay.
Wala na nga namang kwenta sayo kahit mapahamak ang batang anak mo dahil nakuha mo na
ang gusto mo. Ang mapanahan ka ng limpak na limpak na pera. Kaya aminin mo na
nagpapanggap ka lang na isang ulirang Ina. Kasi ang totoo, isa ka talagang pabaya at walang
kwentang Ina na mukhang pera!" at dinuro pa ako sa mukha ni Senyorito Simon.
At na putol na ang mahabang pisi ng pasensya 1<0.
"Sobra ka namang magsalita! Sa ating dalawa ikaw ang pabaya at walang kwentang ama! l'
sigaw ko rin sa kanya.
Hindi ko na mapigilan ang sarili kong galit.
Sumabog na ako!
Dahil sobra na siyang magsalita.
Ako pa talaga ngayon ang pabayang Ina?
"Sino sa ating dalawa ang hanggang ngayon hindi pa rin matanggap na anak si Santino? Hindi
ba't ikaw?!" singhal ko sa kanya at dinuro ko rin siya gaya ng ginawa niya sa akin. Hindi ako
matatakot na lumaban dahil walang katotohanan na naman ang kanyang paratang.
"Ano? Nasaan na ang ipinagmamalakl mong DNA test na sinasabi mong isasampal mo sa
mukha ko sa oras na maging negative ang resulta? Wala na si Lola Loreta kaya naman wala
ng pipigil sayo na gawin ang bagay na gaya DNA Test!" galit na galit kong sabi sa mukha niya.
Tiim ang bagang at marahas na paghinga ang nakikita ko sa itsura ni Senyorito Simon.
"Ano? Wala kang masabi? Siguro nga nag pa test ka na dahil hanggang ngayon wala kang
naisasampal sa mukha ko. Dahil napatunayan mong mali ka! Ano ba ang pinagsasabi mo na
nakuha ko na ang gusto ko dahil mayroon na akong limpak-limpak na pera? Bakit nakita mo
ba akong namili ng mga mamahaling gamit? Ng mga branded na damit? Mga alahas? Mga
mamahaling materyal na bagay para masabi mo sa akin na mukha akong pera?" tuloy-tuloy
kong panunumbat sa kanya.
"00, siguro nga tama ka. Mukha nga akong pera at tama ka rin. Desperada talaga ako. Dahil
hanggang ngayon na sa ospital ang nanay ko at pera ninyo ang burnubuhay sa kanya. Pero
kahit kailan hindi ko inabuso o sinamantala ang kabaitan ni Lola Loreta. Dahil kusa siyang
tumulongsa amin ng Nanay ko. Kusa niyang binigay ang mga bagay na kailanman ay hindi ko
hinihingi!" nanggagalaiti kong sambit.
"At anong sabi mo? Ako? ll turo ko sa sa sarili 1<0.
"Ako pa talaga ang pinaparatangan mong pabaya at walang kwentang Ina? Ako na mula't-
mulang nabuntis kay Santino ay ako lang mag-isang nagpupunta sa ospital para magpa-check
up kahit hirap na akong maglakad at wala man lang umaalalay sa paglalakad ko. Nagutom ako
sa paghihintay sa inihaw na manok na pinaglilihian ko pero pag-uwi mo kahit isang hiwa wala
ka man langdala-dala! Kaya kahit gabi at buntis ay ako ang nag hanap at bumili sa labas. Ako
lang ang gumigising sa madaling araw para mag palit ng diaper at magtimpla ng gatas. Madalas
akong nalilipasan ng gutom dahil hindl' mo man ako matulungan mag-alaga kay Santino. Tapos
ngayon tatawagin mo akong pabaya at walang kwentang ina dahil lang sa mga papel na
pwede mo naman sigurong ulitin." Madiin kong dagdag litanya.
Nag tatagis ang bagang ko sa galit.
Pakiramdam ko nauubusan na ako ng hangin sa aking baga dahil hindi na ako makahinga ng
maayos.
Titig na titig sa mukha ko si Senyorito. Lapat na lapat ang kanyang labi at taas-baba ang
kanyang adam's apple. Waring may nais siyang sabihin habang ako ay nagsasalita kanina
ngunit nanahimik na lang at hinayaan ako sa aking talumpati.
"Are you done?" maya-maya ay seryoso niyang tanong sa akin nang hindi na ako nagsalita.
Hindi ako kumibo dahil ramdam ko pa rin
ang panginginig ng bawat himaymay ng kalamnan ko dahil sa galit. Nakatingin lang ako sa
kanya ng matalim.
Kumilos si Senyorito Simon. Kinuha niya ang lahat ng mga papel na nabasa ngjuice at itinapon
sa malapit na trash bin. Burnalik sa lamesa at kinuha ang nabasang laptop saka malalaking
hakbang na pumasok ng mansyon.
"Papa," sambit ni Santino habang nakatingin sa direksyon na tinahak ng kanyang ama.
"Kahit nagagalit na sayo ang Papa mo siya pa rin ang binabanggit mo." seryoso kong turan sa
aking anak na bahagya pa na nagulat ng marinig ang pag-andar ng sasakyan.
Sasakyan ng Papa niya na marahil ay aalis ng bahay dahil na badtrip.
Pumasok na rin kami ni Santino sa 100b ng mansyon upang malinisan ko na siya ng katawan.
Napangiti agad ang anak ko ng makita si Manang Lorna na may dalang tray ng merienda
habang naglalakad patungo sa kinatatayuan naming mag-ina.
Pero nakita ko kung paanong mula sa pagkakangiti ay napalitan ng pagkagulat ang mukha ni
Manang at nagmadali na kaming lapitan ng aking anak.
"Mahabaging langit, Karen! Bakit dinudugo
Sa narinig kay Manang ay agad akong napatingin sa ibabang bahagi ng aking katawan. Ganun
na lamang ang pagbaha ng gulat sa mukha ko ng makita ang urnaagos na buhay na kulay
pulang likido sa aking binti.
"Halika na! Dadalhin na kita sa ospital, Karen." Alalang-alala si Manang at hindi na alam kung
saan ilalagay ang dala-dalang tray. Agad niyang kinuha sa akin si Santino.
Litong-lito man ako kung bakit ako dinudugo ay mabilis kaming nakarating sa gate ng mansyon.
Mabuti na lamang ay may dumaan agad na Taxi na walang nakalulan.
"Sa pinakamalapit na ospital at please lang pakibilisan dinudugo ang kasama 1<0." Tarantang
sabi ni Manangsa Taxi driver na agad naman na pinaandar ang kanyang sasakyan.
Bakit ako din udugo?
Paulit-ulit na tanong ko sa isipan ko.

Episode 58
Halos hindi ako kumukurap habang deretsong nakatingin sa isang sisidlan na nakapatong sa
lamesa na malapit kungsaan ako nakahiga.
Isang maliit na kahon at nakabalot na ng tela.
Narito na naman ako sa isang pribadong silid ng isang ospital.
Pilit akong umupo ngunit lipad ang utak.
"Sorry for your loss, Miss."
Paulit-ulit kong naririnig sa aking tenga ang mga salitang iyon na galing sa doktor na tumingin
sa akin kanina.
Paulit-ulit at naririndi na akong marinig. Tinakpan ko na ang dalawa kong tenga ng aking
dalawang kamay ngunit tumatagos pa rin ang tinig.
Pero hanggang ngayon ay hindi ko pa rin lubos na maunawaan kung bakit.
Bakit?
Bakit ayaw pumasok sa isipan ko.
Bakit ayaw tanggapin ng buong sistema ng katawang lupa ko ang katotohanan na paulit-ulit
ng sinasabi ng utak 1<0.
Para akongtinakasan ng lakas. Wari akong nalanta na gaya ng isang halaman.
Wala akong maapuhap na dapat sabihin o dapat pang banggitin.
Isang mahinang katok sa pinto ang aking narinig ang nagpa gising sa aking natutulog na diwa.
Kasabay ng pagbukas ay iniluwa ang nakangiti ngunit bakas ang kalungkutan sa mukha na si
Manang Lorna.
"Hinabilin ko muna si Santino sa mga anak at apo ko. Huwag kang mag-alala at tinitiyak kong
aalagaan nilang mabuti si Santino." Imporma niya sa akin sabay lapagsa kanyang dala-dalahan
sa monoblock na upuan malapit sa lamesa.
"Salamat po Manang. Hindi ko po alam ang gagawin ko kung sakaling wala kayo ng buong mag
-anak ninyo." Naluluha kong mahinang pasasalamat kay Manang Lorna.
Lumapit sa akin si Manang at hinawakan ang aking mga kamay.
"Huwag mo ng isipin iyon, Karen. Ang mahalaga ngayon ay magpalakas ka upang agad kang
gurnaling." Nangilid na rin ang luha ni Manang Lorna habang hinahaplos ang aking pisngi.
Muling dumako ang paningin ko sa maliit na kahon nakapatong sa lamesa.
"Dumaan ako ng mansyon. Naabutan kong nagmamadaling umalis ang asawa mo bitbit ang
isang maleta. Sinubukan kong habulin ang kanyang sasakyan para sabihin na narito ka sa
ospital ngunit hindi niya ako narinig," sambit Manang sa malungkot na tinig.
May bago pa ba?
Kailan ba siya nagkaroon ng pakialam? Baka hindi niya nga alam o namalayang wala kami ni
Santino sa 100b ng mansyon.
Mabuti na ngang huwag niya ng malaman dahil tiyak akong hindi naman siya interesado na
malaman kung bakit ako narito sa ospital.
Kaya bakit kailangan pang sabihin sa kanya?
"Manang, pasensya na po kayo kung naistorbo namin kayo ni Santino. Pero ang totoo PO.
Ayoko na po siyang istorbohin pa." Tapat kong sabi na ang tinutukoy ko ay si Senyorito
Simon.
"Karen, unang-una hindi kayo istorbo ni Santino sa akin at kahit pa sa buong pamilya ko.
Masaya kaming tulungan ka. At saka sino pa ba ang magtutulungan kung hindi tayo-tayo lang
naman." Malumanay na saad ni Manang.
Nais kong ngumiti sa narinig pero talagang wala akong gana.
Sinong isang Ina ang magkakaroon pa ng ganang ngumiti matapos mawalan ng isang hindi pa
naisisilang na anak?
00, nawalan ako ng isang anak.
Hindi ko man lang naramdaman na nasa sinapupunan ko na pala siya.
At heto siya sa harapan ko.
Nakasilid sa isang maliit na kahon.
Wala ng buhay.
Kailanman ay hindi ko na makikita pa
Masakit.
Napakasakit at sobrang sakit.
Pero hindi ako maka-iyak. Hindi ko kasi matanggap dahil hindi katanggap-tanggap na ganun
lang siya kadaling nawala sa akin.
Tunog ng cellphone ang naka agaw ng pansin ko mula sa malalim na pag-iisip. Liningon ko si
Manang na abala sa paghahalungkat sa kanyang bag.
" Karen, cellphone mo pala itong tumutunog." Sabay abot sa akin ni Manang ng cellphone.
Ayoko sanang abutin ngunit tila may kung anong nag udyok sa akin upang sagutin ang tawag.
Sino man ang tumatawag ay wala akong ideya.
Dahil bukod tanging si Manang at secretary Amy lamang ang pinagbigyan ko ng cellphone
number ko.
Unknown number ang nakarehistro sa screen ng cellphone ng makita ko ito.
Hindi ko ugaling sumagot ng hindi kilalang numero pero hindi ko din maintindihan kung bakit
kahit wala akong ka gana-gana dahil sa pagluluksa ay sinagot ko ang tawag.
"Hello?" sabi ko ng itapat ang cellphone sa kaliwang tenga ko at tinanong naman ng kabilang
linya kung ako ba si Ms. Karen Sto.Domingo.
"Ako nga PO." Tipid kong sagot.
"Ms. Sto.Domingo, kailangan po kayong magpunta sa ospital ngayon," sabi naman ng kabilang
linya at sa narinig ay unti-unti ng nanlalabo ang aking paningin dahil sa pagbagsak ng aking Iuha
habang nakikinig sa paliwanag kung bakit kailangan kung magtungo sa isang ospital.
"Papunta na po ako." Sagot ko sa
gurnagaralgal na tinig.
"Anong nangyari Karen? Sino ang tumawag?" nag-aalala na tanong ni Manang ng makita
akong luhaan.
Umiling-iling ako at tinakpan ang sariling bibig ng aking palad para pigilan ang malakas na
paghikbi.
Nagtanong muli ako kung bakit?
Bakit parang ang lupit naman ng kapalaran sa akin.
Umiiyak kong tanong sa aking isipan.
Yumakap ako ng napakahigpit kay Manang Lorna.
Pakiramdam ko talagang bibigay na ang katawan ko sa samut-saring emosyon na
nararamdaman ko.
Humagulgol ako ng iyak.
"Karen." Hinaplos ni Manang aking likuran upang ako ay pakalmahin.
"Manang, wala na rin ang Nanay ko. Wala na rin siya." Sa pagitan ng paghikbi ay nabigkas ko
sa naghihinagpis na tinig.
Niyakap ako ni Manang nang mahigpit na para bang pinapadama sa akin ang taos pusong
niyang pakikiramay.
"Manang, masama po ba akong tao? Masama po ba akong Ina? Para mawalan ng anak?
Masama ba akong anak para walang kinilalang ama tapos ngayon namatayan ng Nanay?
Manang, masama po ba ako? "
Sunod-sunod kong mga tanong kay Manang.
"Hindi anak, napakabait mong Ina kay
Santino kaya alam kong mabait kang anak sa Nanay mo. Pero ganun talaga ang buhay Karen,
sadyang mahiwaga at mahirap maunawaan." Sagot ni manang sa basag na tinig.
"May dahilan ang Panginoon kaya nangyayari ang lahat Karen. Pagsubok lang ito para sayo,
anak." Dagdag ni Manang.
Pagsubok?
Wala na po bang katapusan itong pagsubok na ito?
Una naaksidente si Nanay.
Pangalawa ang wala sa oras kong pag-aasawa na at ang turingsa akin ng aking asawa ay
isang salot na basura, desperadang mukhang pera.
Pangatlo at pang-apat ay ang sabay na pagkawala ng anak kong hindi ko man lang nakita at
si Nanay na alam kong lumaban pero burnigay na rin matapos ang mahabang pakikipaglaban
para sa buhay.
Para ulilang-ulila na ang pakiramdam ko.
"Kailangan mong magpakatatag anak.
Kailangan ka ni Santino, Karen."
Lalo akong napaiyak sa narinig kay Manang.
Tama.
Si Santino, ang anak ko. Ang anak ko na lamang ang siyang meron ako ngayon.
Umiyak ako ng umiyak kay Manang Lorna.
Pagluha lamang ang tanging magagawa ko dahil ang pagdadalamhati na nararamdaman ko ay
hindi kayang tumbasan ng kahit anong salita sa diksyunaryo o kahit anumang materyal na
bagay sa mundo.

Episode 59
"Sigurado ka na ba sa desisyon mo, iha? Pinag-isipan mo ba ng mabuti itong gusto mong
gawin 1<0?" kunot-noo na tanong sa akin ni Attorney Silvestre Clemente.
Mabuti na lang pala at naitago ko ang calling card niyang ibinigay sa akin noon.
Isang linggo na ang nakaraan ng sabay mawala sa buhay ko ang aking anak at si Nanay.
Mahirap tanggapin. Pero kailangan kong umusad at magapatuloy sa buhay para sa kay Santino.
Hindi pa rin umuwi si Senyorito Simon magbuhat ng sabihin sa akin ni Manang na naabutan niya
itong nagmamadaling umalis dala ang maleta na siyang ginagamit niya kapag lumalabas ng
bansa.
"Opo, Attorney. Sigurado po ako." Matatag at nakangiti kong n aging sagot.
Tinitigan ako ni Attorney na parang pinag-aaralan at tinitimbang ang sagot ko at ang nais
kong mangyari. Waring tutol siya sa nais kong gawin ngunit ako na mismo ang personal na
nagsabi sa kanya.
"Tama ka naman, iha. Mahigpit na bilin ni
Senyora Loreta na kapag nakipaghiwalay si Simon ay awtomatikong mapupunta lahat ng ari-
arian ng namayapang Senyora ay sa inyong mag-ina. Walang matitira kahit isang kusing kay
Simon at maging ang mana na para kay Selene ay madadamay at mapupunta rin sa pangalan
mo.
lyon ang nakalagay sa huling testamento at walang nakalagay na kung sakaling ikaw mismo
ang nakipaghiwalay kay Simon." Litanya ng may-edad ng lalaki na matamang binabasa ang
papel kungsaan nakasulat ang huling habilin ni Senyora Loreta.
lyon ang kondisyon ni Senyora Loreta sa kanyang huling testamento. Kaya kahit gustong-
gusto na akong palayasin at hiwalayan ni Senyorito Simon ay hindi niya magawa. Dahil ang
lahat ng kayamanan ng pamilya niya ay kami ni Santino ang makikinabang. Alam ko namang
kayang-kaya ni Senyorito na mas higitan ang yaman na iniwan ng kanyang namayapang Lola
dahil sa angking talino at diskarte sa larangan ng pagnenegosyo. Ngunit iniisip marahil niya ang
kapatid na si Senyorita Selene na sanay sa luho at layaw sa buhay. Dahil mulat-mula ay anak
mayaman sila o pwede rin namang ayaw mawala ni Senyorito ang kanyang kompanya. Ang
kanyang pinamumunuang kaharian.
"Kaya po naririto ako, Attorney. Para personal na sabihin na kayo na po ang bahala sa lahat.
Pipirmahan ko po ang kailangan kong pirmahan para po mapadali ang lahat." Malugod kong sabi
sa kagalang-galang na abogado.
Saglit na nawalan ng kibo si Attorney at inayos pa ang salamin sa kanyang mata.
"Sabihin mo nga iha, anongdahilan mo para gawin ang bagay na ito? Karen, alam mo ba kung
gaano kalaking halaga ang mawawala sa inyo ng anak mo?" tanong muli ni Attorney.
Ngumiti ako at sumagot ng diretso sa mga mata ng kausap ko.
"Hindi ko naman po kasi kailangan ang ganyang kalaking halaga at kadaming kayamanan. Wala
naman po akong alam sa pagpapatakbo ng kahit anumang negosyo. Lumaki po ako sa hirap
at sanay po akong pinaghihirapan ang isang bagay para makuha. Masaya na po ako sa
simpleng buhay na kasama po ang anak ko, Attorney. Sapat na po ang mabuhay kami ng
tahimik ng anak 1<0. Gusto ko na pong maging malaya sa lahat. Lalo na sa kasal namin ni
Senyorito Simon. Alam ko po na nakakahinayang ngunit pinag-isipan ko pong mabuti ang lahat
ng desisyon ko.l' Matapat kong n aging paliwanag.
Turn ango-tango si Attorney habang nakikinig sa akin.
"Well, kung talagang desidido ka na sa desisyon mong ito. Sige gagawin ko na at mukhang
hindi ko na rin mababago ang isipan mo." Maya-maya ay sambit ni Attorney. "Maraming
salamat po,ll sambit kong pasasalamat.
Sa sabay na pagkawala ng anak ko at ni
Nanay ay napagtanto ko na baka kinarma ako. Kinarma ako sa pagiging makasarili. Sa pag
pilit kay Senyorito Simon na tanggapin at mahalin ako at si Santino.
Kaya handa na akong pakawalan siya. Ako na ang kusang kakawala sa anumang tali na
nagdurugtong sa aming kasal.
At ang mana namin ni Santino?
Taos puso ko na rin na ibinigay sa pangalan ni Senyorito Simon.
00, lahat ng tao kailangan ang pera.
Sino ba ang hindi? Marami ngangtumataya sa lotto para sa inaasam na milyong panalo.
Pero kung iyon ang isa sa dahilan kung bakit nakulong kami ni Santino sa ganitong klaseng
buhay. Malungkot dahil sa hindi kami tanggap at pinagtatabuyan. Ipa paubaya ko na sa kanila
ang
lahat. Kahit gaano man karami angyaman na 'yon. Kanilang-kanila na lahat. Wala akong
interes na garnitin.
Maging malaya lang kami ng anak ko at maging si Senyorito Simon. Alam kong lubos siyang
sasaya sa oras na mawala na kami ni Santino sa buhay niya.
At ano pa ba ang silbi ng pera kung ang isa sa dahilan ng pagtitiis ko sa kabila ng hindi
magandang pagtrato sa amin ni Senyorito Simon ay dahil kay Nanay. Dahil kailangan niya ng
magandang ospital at malaking halaga ng pera para sa gamutan.
Pero wala na si Nanay. Kaya ano pa ang pwede kong maging dahilan?
"Sige po Attorney, malayo-layo pa ang pupuntahan namin ng anak ko. Kung may kailangan pa
ho kayo sa akin ay tawagan niyo na lamang po ako." Magalang kong parnamaalam sa may
edad na abogado na magiliw din naman kaming inasikaso at inihatid sa labas ng kanyang
tanggapan.
Paglabas ko ng kanyang opisina ay nakadama ako ng kaginhawaan. Tila may nawala na isang
bagay na nakaatang sa aking balikat. Gumaan na para bang nawalan ako ng mga pasanin.
Ngumiti ako at inakay ang aking anak na tahimik lamang naman sa akingtabi. Nagpaalam na rin
ako kay Manang Lorna at lubos ang naging pasasalamat ko sa mga naitulong niya sa amin ng
anak 1<0. Gusto niya nga kaming kupkupin mag-ina na magalang kong tinanggihan. Mas gusto
kong lumayo at magsimulang muli.
"Santino, aalis na tayo. Doon sa pupuntahan natin ay magsisimula tayong muli. Huwag kang
mag-alala dahil gagawin lahat ni Mama ang lahat upang mabuhay tayo ng masaya." Hinalikan
ko sa gilid ng ulo si Santino kasabay ng pagpatak muli ng mga luha ko.
Urniiyak ako hindi dahil sa anu pa man, kundi dahil sa katotohanan na katulad sa naging
kapalaran ko ang magiging kapalaran ng aking anak na walang matatawag na ama habang
lumalaki.
Ngunit pinapangako ko sa aking sarili.
Heto na ang huling beses na iiyak ako at kasabay ng pag-alis namin ay iiwan ko na rin ang
mapait na alaala sa mansyon.

Episode 60
"Bakit narito silang mag-ina?"
"Baka hiniwalayan na ni Senyorito Simon. Sabagay, hindi naman talaga Sila bagay at hindi nga
ba ang usapan dati ay pinikot niya lang si Senyorito?l'
"Oonga, baka pinalayas na silang mag-ina sa bahay nila sa lungsod. Balita ko kasi ay doon Sila
naninirahan sa isang malaking mansyon."
Bulungan ngtatlong kababaihan na nakatambay sa tindahan kung saan kami kasalukuyang
bumibili ng kape at asukal ng karga-karga kong si Santino. Dahil malapit lang naman ang
kinaroroonan nilang tatlo at medyo may kalakasan ang kanilang boses kaya naman malinaw
kong naririnig na kami ng anak ko ang paksa ng kanilang pag-uusap. Hindi naman bago sa akin
na kaming mag-ina ang pinag-uusapan nila. Mula ngdumating kami sa bahay namin ay
madalas ko ng makita ang mga nagbubulungan na mga kapitbahay habang nakatingin sa aming
mag-ina.
Kunsabagay, hindi ko naman Sila masisi kung nagtataka man Sila sa biglaan naming pag-uwi na
mag-ina. Ano pa nga ang ginagawa namin ng anak ko dito na alam ng karamihan ay nakatira
kami sa siyudad. Alam ng lahat na ako ang asawa ng tagapagmana ng hacienda Sto.
Domingo at si Santino ang panganay na anak ni Senyorito Simon.
Wala naman kaming ibang pupuntahan ni Santino kundi ang urnuwi clito sa bahay ng aking
yumaong Nanay. Isang linggo na rin ang nakaraan ng magdesisyon akong umuwi na rito sa
aming probinsya. Mahirap na desisyon lalo pa at hindi naman nasanay si Santino na nakatira
kami sa maliit na bahay kubo. Hindi siya sanay na nakakarinig ng tilaok ng manok sa urnaga at
sa maraming tao na nakapaligid sa amin sa tuwing kami ay mamamataan sa labas ng bahay.
Batid kong nais nilang mag-usisa ngunit walang may lakas-loob na magtanong ng direkta sa
akin. Naroon ang pag aalinlangan dahil sa kaalaman na ako ay asawa ng nagmamay-ari ng
mga lupang kinatitirikan ng kanilang bahay o ng lupang kanilangsinasaka.
Sa ngayon ay iniisip ko kung paano kami mabubuhay na mag-ina. Wala akong pera kundi ang
natira sa pinagbentahan ko ng aking mga halaman na ginamit kong panggastos noong birthday
at binyag ni Santino. Hindi rin naman ako makapag hanap ng trabaho dahil walang mag-aalaga
kay Santino.
"Karen, lubos akong nakikiramay sa nangyari sa nanay Karina mo. Nakakalungkot na matapos
ang mahaba niyang pakikipaglaban para mabuhay ay sumuko rin ang kanyang katawan.ll
Malungkot na hayag ni Aling Perla. Ang isa sa kaibigan ni Nanay dito sa aming lugar. Magka
edad sila ni Nanay at pareho na nag trabaho dati sa loob ng hacienda Sto.Domingo.
"Salamat PO, Aling Perla. Alam ko naman po na lumaban si Nanay upang mabuhay ngunit
talagang hindi na po siguro kinaya ng kanyang katawang lupa." Wika ko naman. Muli akong
naging malungkot ng maalala si Nanay. Sa totoo lang ay hindi ko alam ngayon kung paano ang
mabuhay ng wala siya ng tuluyan dito sa mundo. Nasanay kasi akong Iaging siyang
nakasaklolo sa akin. Sanay akong Iagi siyang na sa tabi ko mula noong ako ay kanyang
isinilang.
Pero iba na ang sitwasyon ngayon. May anak na rin ako na dapat buhayin. Kaya naman dapat
na akong masanay na turnayo sa aking sariling mga paa.
"Kamusta ka naman, Karen? At bakit narito kayo ng anak mo?" magkasunod na tanong ni
Aling Perla.
Sa totoo lang ay ayaw kong pag-usapan ang kahit na anong dahilan kung bakit kami narito ng
anak ko. Hindi na lang ako sumagot at bagkus ay iniba ang takbo ng usapan.
"Gusto ko po sanang magtanong kung meron po kayong kilala na burnibili ng bahay at lupa?"
ang siyang naging tanong ko upang iwasang sagutin ang mga tanong ng kaibigan ni
Nanay.
Saglit na nag-isip si Aling Perla.
"Meron naman at sa katunayan nga ay gustong bilhin ang bahay ninyo."
Napangiti naman ako sa narinig kong sagot.
"Huwag mong sabihin na nais mong ipagbili ang bahay ninyo? 'l manghang tanong ng aking
kausap.
Ang plano ko talaga ay ibenta ang lupa at bahay namin clito sa hacienda. Ayokong manatili
rito lalo pa at kilala ng mga tao kung sino ang asawa ko at tatay ng anak ko.
"Opo, upang wala na po akong balikan pa sa lugar na ito. Aalis din po kasi kami ni Santino.ll
Ang sagot ko.
"Akala ng karamihan ay naghiwalay na kayo ni Senyorito Simon kaya kayo ay narito na mag-
ina. Naku! ang mga tsismosa nga naman.
Masyadong advance kung mag-isip. Nand ito ka lang pala upang ibenta na itong bahay ninyo?
Sabagay, dapat mo na ngang ipagbili upang mapakinabangan dahil sayang lang kung kakainin
lang ng alikabok ang buong bahay. Hayaan mo at sasabihin ko agad sa kakilala kong
interesado rito sa bahay ninyo,ll saad ni Aling Perla na nakipag kwentuhan pa saglit ngunit
nagpaalam na rin na pupuntahan pa ang kilalang interesado dito sa bahay.
Hindi na rin ako nagulat sa kanyang nasambit ukol sa usapan ng ibang tao kung bakit kami
nandito ngayon ni Santino. Wala naman akong pakialam pa kahit pag-usapan pa nila ang
buhay namin. Ang importante ngayon ay maka alis na kaming mag-ina sa lugar na ito.
Ayokong lumaki dito si Santino. Siguradong pupukulin siya ng panlilibak ng mga
mapanghusgang tao at sasabihan ng mga masasakit na salita gaya ng ginawa nila sa akin.
Pag-aari ng mga Sto.
Domingo ang halos ng mga lupain na nakapalibot dito sa lugar kung nasaan kami ngayon ng
aking anak. Kaya walang hindi nakakakilala sa amin ni Santino.
Mahirap na desisyon na pakawalan ang bahay na ito. Dahil punong-puno ng alaala ng nakaraan
ang bawat sulok dito. Ngunit sa tuwing igagala ko ang aking mata sa kabuuan ng bahay ay
nakikita ko kahit saan ang pigura ng aking Nanay. Masaya habang nakangiti at buhay na buhay.
Kaya lalo akong kinakain ng lungkot at pighati.
Hindi ko alam ko kung saan kami pupunta ng anak ko pero bahala na. Gusto ko lang lumayo.
Doon sa walang bakas ni Senyorito Simon. Doon sa makapag-umpisa kami ni Santino
ngwalang taong pumupuna sa aming mag-ina.
"Kung nakaya ni Nanay na palakihin ako na siya lang mag-isa. Kakayanin ko rin para sa anak
1<0. " Determinado kong wika sa aking sarili habang nakatingin sa anak kong walang
kamuwang-muwang sa kinakaharap naming sitwasyon.

Episode 61
"Ma, may nakabili na raw po ng Hacienda Esmeralda.'J Imporma ng anak kong si Santino na
ngayon ay sampung taong gulang na habang pinaparada ang kanyang lumang bisikleta sa 100b
ng maliit na garahe sa gilid ng aming bahay. Galing siya sa eskwelahan at ngayon nga ay
nakauwi na dito sa aming muntingtahanan na gawa ang kalahati sa bato at ang kalahati
naman ay sa pawid. Mabuti na nga lang at nakabili na ako ng second hand na yero para sa
aming bubong na dati ay yari lang sa kugon na kapag umuulan ng malakas at sumabay pa ang
malakas na hangin ay para na rin liliparin. Isa lamang ang kwarto ng aming bahay at doon kam
sama-samang natutulog. May maliit na sala kung sakaling may bisita kami na dumating. Meron
din maliit na kusina at maayos na palikuran. Malawak ang aming bakuran kung saan nagagamit
kong taniman ng mga kung anu-anong mga halaman.
Walongtaon na ang nakalipas.
00, ganun kabilis at katulin ang dumaan na taon simula ng lisanin namin ni Santino ang lungsod
at umuwi dito sa probinsya para
magsimulang muli. Laking pasasalamat ko nga noon dahil sa tulong ng kaibigan ni Aling Perla ay
naibenta ko naman agad ang maliit na bahay at lupa na pinundar ni Nanay Karina at nagamit ko
agad ang halaga ng pinagbentahan upang makahanap ng panibagong pagtatayuan ng bahay.
Hindi ko inakala na dito kami sa kabilang bayan dadalhin ng aming mga paa ni Santino.
Nakapag patayo ako ng maliit na kubo malapit sa hacienda Esmeralda kung saan din ako
namamasukan bilang isa sa mga trabahador na nagtatrabaho sa kanilang mga malawak na
bukirin.
Simple lang naman ang gusto kong mangyari kahit noon pa. Ang mabuhay kasama ng mga
anak ko. Sila langsapat ngdahilan para wala na akong hanapin pa. Gusto ko ng tahimik at
mapayapang buhay matapos ang lahat ng mga masakit na nangyari sa nakaraan. Malayo sa
mga taong nakakakilala sa akin at kay Santino. At kung ano man ang kaugnayan naming mag-
ina sa mga Sto.Domingo na lalong-lalo na kay Senyorito Simon.
Simula ng umalis kami sa lungsod ay wala na rin akong ano pa man na balita tungkol sa dati
kong asawa. Ang cellphone na garnit ko naman ay hindi ko alam kung saan ko nawala. Kaya
wala na
rin akong naging balita kay Manang Lorna. Dalangin ko na lang na sana ay na sa mabuti silang
kalagayan ng kanyang buong mag-anak kagaya namin ng mga anak ko.
00. Aaminin 1<0.
Mahirap talagang mabuhay mag-isa bilang Nanay at walang katuwang lalo pa at wala naman
akong permanenteng trabaho na pinagkukunan namin ng panggastos sa araw-araw. Pero sa
awa naman ng Maykapal ay nakaraos naman kaming mag-ina. Kumakain naman kami ng
tatlong beses sa isang araw. Nakakapag-aral naman ang mga anak 1<0. Hindi ko nga lang
naibibigay sa kanila ang lahat ng kanilang mga gusto ay nakakagawa naman ako ng paraan
pagdating sa kanilang mga pangunahing pangangailangan.
"Ganun ba anak. Sana naman kasing bait ni Senyora Esmeralda ang nakabili ng hacienda,"
sambit ko naman habang inaayos ang mga halaman na siyang isa sa mga naging kabuhayan
namin.
Total naman ay mahilig ako sa halaman kaya iyon ang naisip kong gawing negosyo kagaya ng
gin awa ko dati upang may panggastos sa binyag at first birthday ni Santino. Marami akong
iba't-ibang klase ng halaman mula sa iba't-ibang uri ng mga mayana na nabebenta ko lamangsa
murang halaga hanggangsa mga mamahaling allocacia, dragontail, peace lilies, rubber plants at
mga iba't-uri rin ng mga orchids. Mayroon din akong mga bonsai plants at mga herbal plants
tulad ng oregano, sambong, acapulco, lagundi na karamihan ay hindi na pamilyar sa mga
kabataan ngayon. Pino-post ko sa aking personal na social media account at salamat naman
at mayroong mga bumibili. Ngunit hindi katulad ang presyo noong nasa lungsod ako nagtitinda.
Doon ay nakaka benta ako ng marami at mahal ang mga presyo ng mga halaman ko.
Samantalang dito sa probinsya ang pinakamahal ay nasa limandaang piso ko lang nabebenta.
"Kaya nga PO, Ma. Nag-aalala raw nga po si Mang Ernie. Baka raw po kasi mawalan sila ng
trabaho sa oras na may nakabili na po ng Hacienda. Syempre PO, baka palitan ng bagong
may-ari ang mga trabahador lalo na po ang may mga edad na." Patuloy na kwento ni Santino
na ang tinutukoy na Mang Ernie ay ang Lolo ng kanyang matalik na kaibigang si Estong.
"Hindi naman siguro anak." Baling ko sa kaya habang tinatanggalan ko ng mga tuyong dahon
ang isangdapog. Isang uri ng halaman na may malapad at pahabangdahon at naging mabili sa
akin dahil sa naglalakihang at
nagyayabungan ang mga binebenta ko.
"Sana nga PO, Ma. Kawawa naman po si Mang Ernie kapag nagkataon. Ang pagtatrabaho
lamangsa Hacienda ang ikinabubuhay po nila." Ngumiti ako sa narinig sa tinuran ng aking anak.
Likas talaga sa kanya ang pagiging maawain sa kapwa na parang ang namayapang Senyora
Loreta. Sayang lang at hindi na Sila nagkakilala pa na mag-lola.
Wari ngang nakikita ko sa imahe ng matandang Senyora Esmeralda ang katauhan ni Senyora
Loreta. Wala na rin asawa si Senyora Esmeralda at nasa Japan ang nag-iisang anak na babae
kung saan ito nakabase dahil sa trabaho.
Doon na rin nagkaroon ng pamilya at naninirahan. Kaya naman dahil sa katandaan at hindi na
kaya pa na patakbuhin ang Hacienda ay nakapag desisyon na ang matandang babae na
sumunod na lamang sa anak sa dayuhang bansa at ibenta na lamang ang kanyang mga ari-
arian dito sa Pilipinas.
"Ganun talaga ang buhay anak. Darating at darating ang pagbabago kahit pa ayaw natin.
Malaking tulong rin naman ang kinikita ko kapag kasama akong umani ng mga pananim. Kaya
isama na lang natin sa ating panalangin ang suliranin ni Mang Ernie at ng lahat ngtrabahador at
tao sa hacienda." Nakangiti kong suhestiyon sa aking anak na seryoso rin sa kanyang
ginagawa na paglilinis sa kanyang bisikleta.
"Sige PO, Ma." Maya-maya ay naging sagot ng anak ko at tumayo na rin mula sa kanyang
ginagawa at tumuloy sa loob ng bahay upang makapag palit na ng damit pambahay.
Saglit lang siyang nawala at pagbalik sa teresa ng bahay namin kung saan abala pa rin ako sa
pagpapaganda ng mga halaman ay meron na siyang dala-d alang nilagang kamoteng kahoy na
nakalagay sa Plastic na plato at isang baso ng tubig.
"Ma, asan nga po pala si Seb?" kunot-noo niyangtanongsa akin habang naka-amba ng isusubo
sa bibig ang nilagang kamoteng kahoy na hawak sa kanang kamay.

Episode 62
"Nagpaalam sa akin na kanina na aalis. Pupunta raw siya sa kapatid ni Estong. Baka naroon
sa Hacienda at doon na naman sila naglalaro." Sagot ko naman sa anak kong naupo na sa tabi
ko habang panay na ang nguya sa meryenda na niluto ko kanina.
Si Seb ang pitong taon gulang kong bunsong anak na lalaki.
00 at tama. Nagka-anak ako ulit.
Ngunit kambal sana ang pangalawa kong anak kung hindi nawala sa sinapupunan ko ang isa sa
kanila.
Mabuti na nga lamang at agad akong naisugod sa ospital ni Manang Lorna at mabilis na
naagapan ang pagdurugo ko ng mga nurse at doktor na tumingin sa akin at nailigtas si Seb sa
tiyak na kapahamakan.
Si Seb na kabaliktaran ng ugali ni Santino.
Tahimik at hindi pala kibo ang panganay kong anak. Madaldal at hindi nauubusan ng kwento
ang bunso kong anak. Madalas nga nauubusan na ako ngsalita at wala na akong mahanap na
sagot sa mga tanong niya na
kadalasan ay imposible. Napapaisip nga ako kung paano niya iniisip ang iba niyang katanungan.
Gaya na lamang ng ano ang boses ng uod?
Si Seb din ang madalas na nagtatanong kung kailan darating ang Papa nila na hindi ko
kailanman masasagot. Gurnawa kasi ako ng kuwento na nasa ibang bansa ang ama na
kanilang pinananabikang makita at makasama at kaya hindi nakaka uwi ay dahil nga
nagtatrabaho ng mabuti.
Ewan ko nga kung pinaniniwalaan pa nila angdahilan ko lalo na si Santino na nakakaintindi na.
Wala rin silang pareho na alam tungkol sa Papa nilangdalawa. Kahit pangalan ni Senyorito ay
iniba ko sa halip na Simon na mas kilala niyang pangalan ay Andres ang ibinigay kong pangalan.
Wala rin akong pinakita na litrato ni Senyorito. Dahilan ko naman ay nasama ang mga litrato
sa nasunog naming bahay dati na siyang naging dahilan ko rin kung bakit kami lumipat dito sa
Hacienda Esmeralda.
Ayoko na rin na magkaroon ng kaugnayan ang aking mga anak kay Senyorito Simon o kahit pa
kay Senyorita Selene. Ayokong masaktan ang mga anak ko kapag nalaman nila kung sakali
kung sino at saan matatagpuan ang kanilang
ama. Tama ng ako na lamang ang nakaranas ng sakit kung paano itaboy at makarinig ng kung
anu-anong mga masasakit na salita.
Habang padagdag ng padagdag ang kanilang mga edad ay natatakot na rin ako. Natatakot
akong isang araw ay sabihin nilang hahanapin nila ang kanilang ama at iwanan na nila ako.
Takot akong malaman nila ang katotohanan. Takot akong madanas nilang dalawa ang kung
paano ang tahasang itanggi at hindi kilalanin bilang anak ni Senyorito Simon.
Tama ng minsan akong nakipaglaban para sa karapatan ni Santino bilang anak ni Senyorito
Simon. Ngayon dalawa Sila ni Seb ay mas takot ako sa pwede nilang maramdaman.
Kaya kungdarating man ulit ang panahon na mag-krus ang landas namin ni Senyorito Simon ay
dalangin kong sana ay matagal pa at sana nga ay wag ng mangyari pa sa hinaharap.
Lalo na ngayon. Kung dati ay ako ang kamukha ni Santino ay hindi ko rin maintindihan kung
bakit at paano nangyari na habang lumalaki siya ay naging si Senyorito Simon ang naging
kamukhang-kamukha niya. Mula sa buhok niyang natural na alon-alon hanggang sa mukha. Sa
kanyang matangos na ilong, labi at mga mata na kung nakatitig ay siyang-siya ng ama niyang
si Senyorito Simon at hindi ko rin pwedeng sabihin na baka nagkataon lamang na magkamukha
silang dalawa dahil ganun na ganun din ang itsura ng bunso kong si Seb.
"Ma!"
Tawag ng isang matinis na boses ang nagbalik sa akin mula sa pag-iisip at ng lingunin ko ay
ang turnatakbo kong bunsong anak.
"Ma! galing po akong hacienda. Sabi ni Manang Puring may handaan daw po sa linggo at order
daw po sa inyo ng mga bulaklak ng orchids para raw po dekorasyon sa lamesa nila. Kasi
darating na raw po ang nakabili ng hacienda at ipapakilala na po ni Senyora Esmeralda."
Walang patid na pagkwento agad ni Seb pagkakita sa akin.
Mula sa pagkakayuko sa mga halaman ay tumayo na ako at naglakad para lapitan ang
hinihingal kong bunsong anak. Kinapa ko ang kanyang likod na basang-basa ng pawis.
"Santino! pakikuha mo nga ng sapin sa likod si Seb." Utos ko kay Santino na matapos kumain
ay pumasok na loob ng bahay. Maliit lang naman ang bahay namin kaya sigurado akong narinig
niya ang pinag-uutos ko.
"Ma, imbitado raw lahat ngtao sa Hacienda.
Wika po ni Senyora Esmeralda kasi daw po aalis na po siya. Saan po ba pupunta si
Senyora?" tanong ni Seb na nakakunot-noo pa.
"Ma, heto na PO." Si Santino na inabot ang lumang lampin na siyang ginagawa kong pang
sapin sa kanilang likod kapag basa sa pawis. Manipis lamang ang lampin at sumisipsip ng pawis
dahil cotton.
"Salamat, nak." Pasasalamat ko sa anak ko at inabot na ang lampin.
"Sa Japan na kasi titira si Senyora
Esmeralda, Seb." Sagot ko sa tanong ng bunso ko habang nilalagay ang sapin sa kanyang
pawis na likod.
"Hindi po ba sa ibang bansa iyon, Ma?" muli niya na namangtanong.
"00 anak sa ibang bansa nga ang Japan." Balewala kong sagot at burnalik sa ginagawa ko sa
mga halaman matapos siyang lagyan ng sapin sa likod.
"Hindi po ba nasa ibang bansa rin si Papa? Saan nga pong bansa, Ma?" sunod-sunod niyang
mga tanong na nakapagpatigil sa patri-trim ko sa mga dahon ngdapog.
Hindi ko matandaan kung may binanggit ba akong pangalan ng bansa kung nasaan kunwari
naroon si Senyorito Simon.
"Ma? Saan ang bansa naroon si Papa Andres?" mull' niyang tanong na tila naiinip na dahil hindi
ako sumagot.
"Sa Amerika, Seb." Si Santino ang sumagot.
Hindi ako sigurado kung may nabanggit ba akongAmerika sa kanila. Pero marahil nga ay meron
kaya nasabi na rin ni Santino sa kapatid. "Ma, wika po ni Manang Puring ay lalaki raw po ang
nakabili ng Hacienda at sabi po niya kamukha ko eaw PO." Tumigil ang paghinga ko sa muling
pag kwento ng anak ko.
"Kamukha mo? kunwari ay nagtataka ako pero tinatambol na ang dibdib ko.
"Opo, Ma. Pareho ko raw po na pogi.l' Sabay bumungisngis pa ang anak ko ng sumagot.

Episode 63
Magmula pa kahapon ay hindi na magkandaugaga ang lahat halos ng mga tao sa labas man o
sa 100b ng hacienda na tumutulong upang maidaos ang gagawin na handaan sa pangunguna
ng mabait na si Senyora Esmeralda. May mga naghihiwa ng gulay at karne. May nagluluto ng
ibat-ibang putahe ng karne ng manok, baboy, kambing, baka, itik at mga inihaw na isda gaya
ng bangus, tilapya at mayroon din naman mga shellfish at marami pang ibang uri ng pagkain
ang niluluto.
May mga naghahalo ng malagkit na kalamay na halos sumasama na sa malaking kawa kapag
hinahalo.
Kaya naman samu lt-sari na rin ang masarap na amoy ng mga lutuin na humahalo sa hangin na
tila [along nagpapa gutom sa mga tao.
Ngayon naman ay abala ang lahat sa pag-aayos ng mga palamuti sa paligid ng hacienda. May
mga nag sasabit ng iba't-ibang kulay ng mga ilaw sa mga puno upang kung sakaling abutin ng
gabi ang kasiyahan ay may ilaw na nakasindi para magbigay liwanag sa
buong kapaligiran sa pagkagat ng dilim.
Dama ang saya lalo na sa mga taong sabik ng makilala ang bagong kikilalanin na may-ari ng
buong hacienda Esmeralda.
Ngunit hindi rin naman mapagkakaila na ang iba ay naisasatinig sa kwentuhan ang kanilang
lungkot lalo sa nalalapit na pag-alis ng mabait na si Senyora Esmeralda. Ang iba naman na
may mga edad na trabahador na halos mga kalalakihan ay nag-alala sa pwedeng maging
kalagayan nila sa bagong may-ari ng hacienda. Maaari kasi na maging bago rin ang patakaran
ng kung sino man na nakabili ng lupain kanilang pinaglilingkuran.
Samantalang kami ng anak kong si Seb ay tumutulong sa pag-aayos ng mga lamesa na may
mga kulay berdeng mantel at sa paglalagay ng mga bulaklak ng orchids bilang palamuti sa gitna
ng mga lamesang hugis bilog. Hindi ko nga mabilang ang mga gagamiting lamesa sa sobrang
darni at maging ang mga monoblocks na nakapalibot sa bawat isa dito.
"Ma, kilala po ba ninyo ang nakabili ng hacienda?" tanong sa akin ng bunso kung si Seb habang
maingat niyang inilalabas sa sisidlang timba na may kontingtubig ang mga bulaklak ng orchids
na kulay kahel at maingat din na inaabot
isa-isa sa akin. Hindi kasi pwedeng masira ang mga bulaklak dahil ito ang nagsisilbi na palamuti.
"Hindi ko kilala, anak. Hindi ko pa naman naka kwentuhan si Senyora Esmeralda dahil abala
siya sa maraming bagay dulot ng kanyang pag-alis." Sagot ko naman habang inilalagay na ang
bulaklak sa 100b ng mga vase.
"Ma, ang yaman-yaman po siguro ng nakabili ng hacienda at maraming siyang pera. Sabi kasi
ni Estong hindi raw namin kayang bilangin ang pera na pambili nitong hacienda," wika ni Seb na
nanlalaki pa ang mga mata.
Ngumiti ako at saka sumagot.
"00, anak. Malamangna mayaman at maraming pera ang taong 'yon. Baka isa siyang
mayaman na negosyante at isa siguro sa mga negosyo niya ay ang mga produkto na galing sa
hacienda tulad ng mga mais, mani, kape, mga prutas, gulay at paghahayupan na binebenta
niya sa iba't-ibang panig ng bansa o kaya naman ay sa ibang bansa."
Waring manghang-mangha naman si Seb sa aking mga nasambit.
"Talaga PO, Ma? Ganun po sila kayaman? Kaya po kaya nilang bilhin kahit ilang hacienda pa?
Gusto ko pong maging negosyante para yumaman at magkaroon ng maraming pera tulad
nila." Bulalas ni Seb na waring nagniningning pa ang mga mata.
"Tsk, angtamad mo naman kayang mag aral ng leksyon. Kaya paano ka mangyayari ang
maging negosyante ka at yumaman? Baka lahat ng itayo mong negosyo ay malugi lang."
Pambubuska naman ng panganay kong si Santino na hindi ko namalayan na lumapit na pala sa
amin ni Seb at may dala-dalang tatlong bote ng distilled water na hindi pa nakabukas at
binigay sa amin ng kanyang batang kapatid ang dalawa sa mga hawak niya.
"Si Kuya talaga kahit kailan panira.
Nangangarap lang naman ako at sabi ni Mama at ni Teacher hindi naman masama ang
mangarap." Ingos ng bunso ko sa kanyang nakatatandang kapatid.
"Ang isang negosyante dapat matalino. Kasi pinag-iisipan nila nang mabuti kung paano sila
magkakaroon ng marami at malaking kita ng hindi sila malulugi sa mga negosyo nila. Kaya
dapat marunong ka ng magbilang up to one billion." Patuloy na panenermon ni Santino sa
nakababatang kapatid. Hindi kasi tulad ni Santino ang kapatid na bunso. Si Santino ay
matiyaga at masigasig sa pag-aaral samantalang ang bunsong kapatid ay inaabot ng siyam-
siyam bago gawin angtakdang-aralin o kaya naman ang mga project na dapat ipasa. Kung
hindi ko pa sermunan ay hindi pa gagawin.
"Ma, totoo po ba ang mga sinabi ni Kuya? Kailangan po ba talaga na matuto ako na
magbilang ng up to one billion?" nakasimangot na tanongsa akin ni Seb.
Hindi ko tuloy maiwasang maisip si Senyorito Simon. Kung sanang nandito siya at kasama ng
mga anak niya ay malamang na siya ang makasagot sa mga katanungan at magpaliwanag ng
mabuti kay Seb tungkol sa larangan ng negosyo.
"00, anak. Kailangan mong matutunan ang kung paano ang magbilang ng wasto para hindi ka
maloloko lalo na sa pag sukli." Sagot ko na lamangsa kanya. Hindi kasi pwedeng hindi ko
sagutin ang mga tanong ng aking bunso dahil kukulitin niya ko ng kukulitin at hindi tatantanan
hanggat hindi ako sumasagot.
Umugong ang malakas na bulungan sa paligid ng may tumigil na kulay itim at mamahalin na
sasakyan sa harapan mismo ng mansyon.
"Ma, sobrang gara po ng sasakyan ng dumating. Nakikita ko po 'yan sa t.v at halos
mayayaman po ang nakakabili ng mga ganyang klase ng sasakyan.ll Manghang-mangha pa sa
kanyang pag kwento si Santino at hindi inaalis ang paningin sa sasakyan.
"Ma, ayan na po siguro ang taong nakabili ng hacienda," Wika naman ni Seb na nahinto rin sa
pag-abot sa akin ng mga orchids ng aking inaayos sa mga vase.
Minsan nga ay hindi ko rin maiwasan ang mapaisip na lang ng bigla.
Ano kaya ang buhay namin ngayon ng mga anak ko kung sakaling hindi ako sumuko para
ipaglaban ang anumang karapatan ko bilang asawa ni Senyorito Simon. Kung ipinagpilitan ko pa
rin na tanggapin niya si Santino bilang anak. Malamang na hanggang ngayon ay nakatira pa rin
kami ng mga anak ko sa napakalaking bahay. Kung kinuha ko ang mana namin ni Santino
galing kay Senyora Loreta ay malamang na nabili ko ang mga magagandang damit at laruan na
gusto ng mga anak ko. Nabili ko marahil ang mga pagkain na madalas nilang pangarap na
matikman man lang.

Episode 64
Pero sa tuwing masasagi rin sa isipan ko kung ano ang naging kalagayan namin ni Santino
noong wala man lang ka amor-amor si Senyorito Simon sa kanyang anak ay para na akong
maiiyak at nagbabalik lahat sa aking puso at damdamin ang sakit na naranasan. Bumabalik ang
pighati at sama ng 100b na naramdaman ko noong mga panahon na mag-isa lang akong
lumalaban para sa inaasam na pagtanggap.
Kaya tama lang ang naging desisyon ko noon. Ako na ang kusang nagpaubaya at
nakipaghiwalay kay Senyorito Simon. Pinirmahan ko ang mga dapat pirmahan sa annulment
papers na galing kay Attorney Clemente. Pinirmahan ko rin ng walang alinlangan ang mga
papeles na patunay na kusa ko ng binigay sa kanya ang anumang mga ari-arian na pinamana
sa akin at kay Santino ng nam ayapang si Senyora Loreta.
Marahil tama nga na ipaglaban mo kung ano ang iyong karapatan.
Pero paano pa ako lalaban kung nawalan ako ng isang anak? Paano pa ako lalaban kung
ang patuloy kong pakikipaglaban ay nagdudulot ng mas masakit na pakiramdam hindi lang sa
akin kundi lalong-lalo na sa aking anak?
Nawawalan ako ng isang Ina na pinaghuhugutan ng lakas para mapagpatuloy sa buhay.
Sumuko ako hindi dahil tinanggap ko na ako ay isang talunan. Sumuko ako dahil gusto ko ng
katahimikan at kapayapaan.
Dahil gusto kung maging malaya sa relasyong ako lang ang lumalaban.
Dahil gusto ko rin ng normal na buhay para sa dalawang anak ko na sila ngayon na nagsisilbing
aking buhay.
Kaya tama lang na sinuko ko na ang laban. Tama lang din pinakawalan ko si Senyorito Simon
na ama ng aking mga anak.
Nagsimula ng magpatugtog ng mga nakakaindak na sayaw ang inarkila na sounds system.
Kaya naman ang ibang mga kabataan na nasa narito sa pagtitipon ay kanya-kanya ng pasikat
sa pagsasayaw. May mga naghihiyawan na rin sa saya at ang iba naman ay masaya ng mga
nakaupo at nanonood sa kapaligiran.
Kahit tanghali tapat naman ay hindi mo masyadong ramdam ang init ng tirik na araw
dahil sa lilim na ibinibigay ng mga naglalakihang mga iba't-ibang punong kahoy gaya ng mangga,
santol, kaimito na nakapaligid sa dito sa pinagdausan ng kasiyahan.
"Karen, ang gaganda ng mga bulaklak na inayos mo. Nakita ni Senyora Esmeralda ang mga
lamesa mula sa teresa sa tapat ng kanyang silid. Salamat daw ng marami." Si Manang Puring
ang nagwika. Siya ang mayordoma ng mansyon. May katabaan siya at maitim ang balat
ngunit isa siyang m abuting tao.
"Walang anuman po lyon, Manang. Pakisabl po kay Senyora na tungkulin ko pa na pagandahin
ang mga bulaklak upang muli siyang kumuha sa akin." Magalang kongsaad at hinaluan ko ng
konting biro.
"Siya nga naman, " sambit naman ni Manang Puring at pareho na kaming mahinang tumawa sa
kanyang pagsang-ayon.
"Bakit hindi pa kayo kumukuha ng pagkain? Aba ly kanina pa nagbigay ng hudyat na pwede ng
kumain ang lahat ng mga tao dito.l' Kunot-noo na tanongsa amin ng mga anak ko ni Manang
Puring.
"Marami pa po kasi na nakapila sa lamesa kung nasaan po ang mga pagkain, Manang."
Sagot naman ni Seb na gurnawi pa ang paningin sa lamesa kung saan dagsa ang mga taong
nakapila para sa pagkain.
"Aysus!" bulalas ni Manang Puring na pumapalakpak pa ng makita ang haba ng pila ng mga tao.
"Maya-maya na po kami pipila Manang. Hindi pa naman ho kami masyadong gutom," sabi ko
na lamangsa kanya.
" Oh! Siya, kumain kayo ng kumain neh. Lalo na itong si Sabas. Ayokong mangayayat kang
bata ka. Mahal na mahal ka ni Manang kaya gusto ko ay [aging kang malusog."
Nalukot ang gwapong mukha ng anak kong si Seb ng marinig ang Sabas na tawag sa kanya ni
Manang Puring.
"Manang, Seb po ang pangalan ko at hindi po Sabas kasi po Sebastian po ang tunay ko po na
pangalan at hindi po Sabastian." Pagtama ng anak ko sa kanyang pangalan. Nakatuwaan na
kasi ni Manang Puring na tawaging Sabas si Seb dahil mas madali raw banggitin.
Seb ang nakasanayan kong tawag kay Sebastian dahil mahaba kung babanggitin ko ang
kanyang buong pangalan.
Nakapila na kami ng mga anak ko para kumuha ng pagkain sa napakahaba na lamesa ng
nararamdaman kongtila tumahimik. Nilingon ko ang mga tao sa paligid at iisa lang ang
direksyon ng kanilangtinitingnan kaya naman hinila na rin ang aking mga mata sa gawing iyon.
Nakangiting bumaba sa hagdan ang Senyora Esmeralda ng napakaganda sa kanyang suot na
kulay dilaw na dress na sakto lang ang tabas para sa kanyangedad. Hindi naman kasi mataba
ang pangangatawan ng Senyora dahil alaga niya ang kanyang katawan sa kabila ng siya ay
may edad na. Naka-alalay sa kanya ang isang lalaki na hindi ko pa masyadong maaninag ang
mukha.
"Siya na nga kaya ang nakabili ng
Hacienda?" tanong ko sa aking isip at hindi ko na rin inalis ang aking paningin sa kanilang
dalawa.
Matangkad na lalaki na may magandang tikas ng katawan. Ngunit ganun na lamang ang
panlalamig ko ng makita ko ng malapitan kung sino ang lalaking kasama ngayon ni Senyora
Esmeralda.
Pakiramdam ko nahihirapan akong lumunok at hindi ako makahinga ng maayos. Waring nawala
sa ritmo ang pintig ng puso ko.
Mula sa kanyang alon-along buhok, matangos na ilong at sa hugis ng mga mata. Alam kong
kilalang-kilala ko kung sino siya.
Umugong ang bulungan ng bumaba na ang
dalawangtao sa hagdan at nasa harapan na ng mismong pinag kaganapan ng kasiyahan.
Pinatay na ang maingay na sounds system kaya naman mas narinig ko pa ang malakas na
kalabog ng dibdib ko.
"Mga anak, sa bahay na lamang pala tayo kumain." Bigla kong pagyaya sa mga anak kong
nalilitong napatingin sa akin.
"Bakit PO, Ma? Ang darni pong pagkain dito at saka ayan na po ang bagong may-ari ng
hacienda. Ipapakilala na po ni Senyora
Esmeralda." Maktol ni Seb sabay turo pa sa gawi nina Senyora Esmeralda at ng lalaking
kasama nito.
Hinawakan ko sa magkabilang braso ang mga anak ko at isinabay na sa aking paglakad.
"Ma, napa paano po ba kayo?" kunot noo na tanong ni Santino bagamat nagpatianod na rin
sa paglalakad 1<0.
"Mama naman wala naman tayong pagkain doon sa bahay. Hindi naman kayo nagluto."
Patuloy na maktol ni Seb.
Pero hindi ko na sila sinagot. Hindi naman pansin ng mga tao sa paligid ang aming pag-alis dahil
lahat sila ay sa isang direksyon lang nakatingin.
Tanging gusto ko lang ngayon ay ang makalayo sa lugar na ito.
Dahil ang lalaking kasama ni Senyora
Esmeralda na posibleng siyang nakabili ng buong hacienda ay walang iba kundi angdati kong
asawa at siyang ama ng mga anak ko.
Si Senyorito Simon Sto.Domingo.

Episode 65
"Ma, pasok na po ako." Magalang na paalam sa akin ni Santino na wala pang ala sais ng
umaga ay nagising na. Naka-school uniform na siya at nakasuot na rin ang kanyang school
bag. Maayos na naka suklay ang kanyang alon-alon na buhok.
"Mag-ingat ka anak lalo sa pag pedal mo ng bike. Baka mamaya hindi mo mapansin na may
kasalubong ka ng sasakyan o kaya ay tao. Ingat ka rin baka may butas o uka ang kalsada at
bigla ka na langsumemplang." Mga paalala ko naman sa kanya habang itinabi ko muna ang
walis tingting na aking hawak at sinundan ngtingin si Santino na pumasok sa maliit naming
bodega at kinuha ang kanyang bisikleta. Kagaya ng kanyang nakagawian ng gawin. Kinuha
niya muna ang malinis na basahan at pinunasan ng mabuti ang kanyang munting sasakyang
gamit patungo sa eskwelahan. Ganyan ang gawain ng anak kong panganay bago at
pagkatapos niyang gamitin ang kanyang mahal na mahal na bisikleta.
Dahil may kalayuan ang kanilang eskwelahan ni Seb. Pinag-ipunan ko talagang bilhin ang
kanyang bisikleta na nabili ko lamang ng secondhand sa isang kilala. Mahal kasi kung mamasahe
silang dalawa sa tricycle at nakakaawa naman ang mga anak ko kung naglalakad lang sila araw
-araw patungo sa kanilang eskwelahan. Baka tapos na ang kanilang pang-umagang aralin bago
pa sila nakarating. Maingat naman sa lahat ng bagay si Santino kaya may tiwala ako sa
kanyang paggamit sa bisikleta habang angkas pa lagi ang nakababatang kapatid.
Walang pasok ngayong araw ang bunso kong anak dahil may seminar na pupuntahan ang
kanyang guro. Kaya naman si Santino lamang ang tutungo sa eskwelahan para mag-aral.
"Mag-ingat po ako, Ma. Alis na po ako. Pakisabi rin po kay Seb na huwag po masyadong
lalayo kapag naglalaro po sila ni Estong. Baka po kasi magawi sila sa kakahuyan at mawala."
Bilin sa akin ng anak ko at saka nag-umpisa ng magpedal ng bike at sumulong paalis.
Nakakatuwa na sa kabila ng lagi silang hindi magkasundo na magkapatid ay lagi niya pa rin
naalala si Seb. Talagang kuya na ang dating ni Santino sa kanyang batang kapatid
"Maaga kang umuwi at wala ng ibang pupuntahan. Ubusin mo ang pagkain mo sa tanghalian."
Pahabol kong bilin kay Santino.
Nakangiti ko pa na pinagmamasdan habang papalayo ang panganay kong anak. Ganun naman
ang gawain ko sa urnaga kapag umalis na silang dalawa ni Seb. Mananatili muna akong
nakatayo ng ilang sandali dito sa tabi ng gate namin na hanggang leeg ko ang taas na gawa sa
kawayan. Hindi ako aalis hanggat natatanaw ko pa silang dalawa kasabay ang ibang mga
kaeskwela na may kanya-kanya rin na gamit na bisikleta. Ang balak ko nga ay bilhan na rin ng
sariling bisikleta si Seb ngunit nag-aalangan na ako dahil may pagkakaskasero ang bunso ko
pagdating sa paggamit ng bisikleta dahilan ng minsan siyang maaksidente at mabalian ng buto.
Nakipag karerahan sa kalaro gamit ang bike at ng hindi makontrol ang preno dahil sa tulin ng
kanyang pagpapatakbo ay burnangga sa isang malaking puno na sa tabi ng daan na ang
resulta ay pagka pilay ng kaliwang kamay. Naalala ko kung gaano namutla ang anak kong si
Santino sa nangyari sa kanyang kapatid. Hindi ko nga siya makausap ng maayos dahil wala
siyang kibo at nakatitig lang sa kapatid na panay ang iyak sa sakit dala ng kanyang pagka
pilay. Mabuti na lang at wala ng mas malalang nangyari kay Seb.
Simula ng mangyari ang aksidente ay hindi ko na siya pinayagan na mag-isang mag bisikleta
kahit nag-iiyak pa siya.
Nang hindi ko na matanaw si Santino sa daan ay nagdesisyon na akong ipihit ang aking
katawan pabalik sa aking gawain at para ipagpatuloy na ang aking pagwawalis sa bakuran.
Baka gising na rin si Seb na tulog na tulog pa kanina ng iwanan ko sa amingsilid.
Tuluyan na sana akong tatalikod sa gate ng may mahagip ang aking paningin. Napansin ko ang
isang pulang kotse na nakaparada sa di-kalayuan. Naalala ko tuloy ang sinabi sa akin ni Seb
noong isang lang na may napansin siyang pulang kotse na nakaparada malapit sa amin at
inakala pa nga ng anak ko na baka isang customer na bibili ng mga halaman namin na itinitinda.
Karamihan din kasi sa mga suki ko sa mga halaman kong binebenta ay may kaya sa buhay at
mga de-kotse pa kapag sinasadya ako dito sa bahay.
Pinagmasdan ko muna ang kotse na halatang mamahalin at kung hindi ako nagkakamali isa
siyang Audi na mahal ang presyo katulad sa mga nababasa ko dati sa mga magazine.
"Bakit naman may mamahaling sasakyan na nakaparada clito sa maalikabok naming kalsada?
Baka naman napadaan lang at dito inabutan ng pagod at bahagya munang nagpapahinga?"
kunot-noo kong mga tanong sa aking sarili. Ngunit waring kinabahan ako sa kung sino ang
pwedeng mag may-ari ng ganitong klaseng sasakyan dito sa aming lugar. Wala akong ibang
pwedeng paghinalaan kung sino ang may kakayahang mag may-ari ng ganitong klase ng
sasakyan.
Isang linggo na simula ng nagmamadali akong makalayo sa 100b ng Hacienda Esmeralda. Halos
madapa-dapa na nga ang aking mga anak sa klase ng paghatak ko sa kanila.
"Hindi kaya? Pero imposible naman. At saka kung totoo ang iniisip ko, bakit naman siya
narito?" naguguluhan kong pakikipagtalo sa sarili kong utak.
Para akong tangang nag-iisip pero ayaw ituloy ang iniisip. Alam mo na tipong may ideyang
pumapasok sa utak mo pero madali mong binubura at kinakalimutan at ayaw mong alalahanin
kahit guhit lang.
Nag buntong-hininga ako.
Binalewala ko na lang ang laman ng aking isip sapagkat malayong mangyari ang bagay lyun.
Malayong mangyari na si Senyorito Simon ang nagmamay-ari ng pulang kotse na nakaparada
ngayon dito sa harapan ng aming bahay.
Dahil isang malaking BAKIT? Ano ang pwedeng niyang maging dahilan para magpunta
Bakit siya narito? Anong kailangan niya? Alangan naman na bibili siya ng mga halaman o ng
mga gulay sa amin?
Muli akong nag buntong-hininga.
Anu-ano na ang iniisip 1<0? Hindi imposible na mabili ni Senyorito Simon ang buong
Hacienda Esmeralda dahil sa darni niyang pera.
Pero ang imposibleng mangyari ay ang nasa isip 1<0. Dahil kailanman ay hindi mangyayari na
kaya siya narito ay dahil sa amin ng mga anak niya.
Wala kami sa mundo ng mga pantasya na kung saan ang isang bidang lalaki na nagkamali ay
hahanapin ang kanyang asawa at mga anak upang humingi ngtawad sa mga kasalanan na
kanyang nagawa sa nakaraan.
Hinding-hindi kailanman mangyayari ang bagay nasa isip ko.
Dahil ang totoo?
Masakit masampal ng katotohanan at realidad sa mundo.

Episode 66
"Tao PO!"
"Sandali! Nandiyan na!" sagot ko sa kung sinumang nasa labas at nagpapa-tao PO. Sana
naman ay isang customer at mamili ng halaman para naman may panggastos kami sa mga
susunod na araw. Ang siyang naging dalangin ko habang nagmamadaling makalapit sa gate
namin na gawa sa kawayan.
Isang magandang babae ang nakatayo sa labas ng aming bakuran. Waring ang edad ay hindi
naman nalalayo sa edad ko. Mukha siyang disente sa pananamit pa lamang. May konti siyang
bahid ng makeup sa mukha at hindi masyadong mapula ang lipstick niyang gamit sa labi.
Nakasuot siya ngdamit na may mahabang manggas na hanggang Siko at naka-slack na itim.
Mas matangkad siya sa akin at maganda rin ang hubog ng katawan. Kung ang ibang mga
babae ay tumataba pagkatapos manganak ay malamang na swerte siguro ako na hindi naman
ako masyadongtumaba kahit may dalawa akong mga anak.
"Magandang umaga, ano ho ang kailangan
nila?" magalang kong pagbati ng malapit na ako kung saan siya nakatayo.
"Magandang urnaga rin sayo. Nais ko sanang bumili ng mga halaman na tinda mo." Ang naging
sagot niya ay [along lumawak ang pagkakangiti ko.
"Tuloy ka at nang makapili ka sa mga halaman," wika ko at saka niluwangan ang
pagkakabukas sa gate. Tumuloy naman ang babae at nagpalinga-linga agad sa aking bakuran
kung saan makikita ang aking mga tanim na halaman.
"May nagustuhan ka na ba, Miss?" maya-maya ay naging tanong ko habang ang babae ay
patuloy lang sa pagmamasid sa kapaligiran.
Burnaling naman agad ang kanyang paningin sa akin at matamis na ngumiti.
"Bibilhin ko lahat ng mga binebenta mong halaman."
Literal akong napanganga sa kanyang tinuran.
"Lahat? Marami kasi akong halaman na binebenta. Alin sa mga 'yon? ll nalilito kong tanong at
hindi makapaniwala sa kanyang naging sagot.
"As in lahat ng mga halaman na binebenta mo at ito na nga pala bayad 1<0. Huwag mo ng
bilangin at huwag ka ng mag-abala na suklian pa ako. Keep the change na lang." Sabay lahad
niya ng mga malutong na pera na kulay asul na naka-bundle pa sa aking palad.
Gusto ko man siyang usisain pa ay kinuha niya ang kanyang cellphone sa kanyang sling bag at
may kinakausap at inuutusan na kunin ang lahat ng halaman na kanyang binili.
Akala ko nga ay nabibigla lamang siya o kaya naman ay nagbibiro ngunit maya-maya ay may
pumasok na dalawang lalaki at isa-isa ng hinahakot ang mga halaman na itinuro ko na aking
mga binebenta.
"Teka lang, Miss. Hindi naman sa tsismosa ako pero ano ba ang gagawin mo sa lahat ng mga
halaman na binili mo sa akin? At saka sobra-sobra ang pera na binayad mo kahit hindi ko pa
bilangin." Usisa ko sa magandang babaeng customer. Nahihiwagaan kasi ako sa kanya. Hindi
naman sa panghuhusga ngunit waring wala sa kanyang itsura ang hahawak ng lupa at mag-
aalaga ng mga halaman.
"Magaganda ang mga halaman mo at talagang nagustuhan ko. Dadalhin kong lahat ng mga
binili ko sa shop ko sa Manila. Ibebenta ko rin
sila sa mga customers ko. At bakit kita binayaran ng sobra? Kasi baka isa lang sa mga
halaman na binili ko sayo ay mabawi kong agad ang puhunan 1<0. Halos mayayaman din kasi
ang mga suki ko sa aking munting negosyo." Ang naging sagot niya sa akin.
May punto naman ang kanyang dahilan ngunit parang may kulang. Parang hindi ako
masyadong kumbinsido. Kunsabagay, ano naman ang gagawin niya sa Iahat ng mga halaman?
Wala naman talagang masama na bilhin niyang Iahat. Pero hindi ko talaga alam kung bakit
parang may bahagi sa utak ko na ayaw maniwala sa kanyang mga sinabi.
"Ma, sino po ang tinitingnan ninyo riyan sa labas?
Liningon ko ang anak kong si Seb na gising na pala. Pinagmamasdan ko kasi habang lumalayo
ang isang mini truck na siyang naghakaot ng mga halamang binili sa akin ng isang hindi kilalang
babae.
Lumapit ako kay Seb upang ipakita ang mga pera na hawak ko na galing sa pinag bentahan ko
ng mga halaman.
"Talaga PO, Ma? Binili niya Iahat?" Hindi rin makapaniwala si Seb sa aking naging kwento.
"00, as in Iahat ng mga itinuro kong
halaman kasama na mga herbal plants." Tatango-tango ko pang naging sagot sa aking bunso.
"Malungkot po kayo niyan, Ma? Kasi wala na mga paborito ninyong babies?" malungkot na
tanongsa akin ni Seb. Alam na alam ng mga anak ko kung ano ang nararamdaman ko sa
tuwing may mabibili sa mga alaga kong halaman. Masaya dahil may pantawid gutom kaming
mag-iina pero nalulungkot dahil nabawasan na naman ang mga alaga kong halaman. Ano pa
kaya ngayon na binili lahat ang mga halaman ko?
"Malungkot pero marami pa naman halaman si Mama at saka nandyan pa ang mga mother
plants 1<0. Hintayin ko na lang sila na mag suwi at mapapalitan na ang mga nawala," sambit
ko habang iginagala ang aking mga mata sa kabuuan ng aming bakuran upang bilangin pa ang
mga natira kong mga halaman.
"Ma, may tao po sa gate." Kunot-noo pa na nakatingin si Seb sa direksyon kung saan naroon
ang tao na kanyang nakikita.
Agad naman rin akongtumingin sa tinutumbok ng kanyang paningin. May tao nga na nakatayo
roon ngunit nakatalikod kaya hindi ko makita kung sino siya.
Bago pa ko nakahakbang para puntahan ang
gate ay naunahan na ako ng aking anak na magpunta roon upangsinuhin angsinumangtao na
naroon.
Narinig kong magalang na tinatanong ni Seb kung ano ang kailangan ngtao sa amin pero hindi
ko masyadong naririnig ang sagot ng kanyang kausap.
Nang maka lapit na ako ay agad akong nilingon ni Seb.
"Ma, kayo po ang hinahanap ni Sir." Imporma ng anak ko na ibinalik angtingin sa kung sinong
"Sir" na kausap niya.
Ganun na lamang ang pagka tigagal ko ng mapag sino ang kausap ng anak ko.
Kumakabog ang dibdib ko at parang may bumara sa lalamunan ko na nagdudulot kaya hindi
ako makahinga ng maayos.
"Kamusta na, Karen?" isang baritono na boses na matagal ko ng hindi naririnig.
Isang tinig na pagmamay-ari ng isang lalaking walang ginawa kundi sigawan, singahalan,
paratangan at pagsabihan ako at ang anak kong si Santino ng kung anu-anong masasakit na
salita.
"Seb, anak. Pasok ka muna sa loob ng bahay." Baling kong utos sa anak ng mabawi
ko ang aking sarili sa pagkabigla.
"Okay PO, Mama." Sagot naman ng anak ko na sumulyap pa ng alanganing tingin sa lalaking
mataman din siyang tinititigan.
Nang masiguro ko ng malayo si Seb sa amin ay hinarap ko na ang lalaki.
"Anong kailangan mo?" walang emosyon kong tanong sa isang taong ayoko na san ang
makita pa.
Si Senyorito Simon.

Episode 67
Ngunit tila wala sa sariling hindi ako naririnig ni Senyorito Simon na nakatingin lamang sa
direksyon ng bahay kung saan sinundan niya ngtingin hanggang pumasok ang bunso kong anak.
Wala pa rin kupas ang kanyang kagwapuhan. Pansin kong mas lumaki ang kanyang katawan
at mas bumagay sa kanya ang matured na mukha. Nakasuot lamang siya ng simpleng round
neck blue t-shirt at kupas na lumang pantalon at tanging simpleng pares ng tsinelas ang
kanyang sapin sa paa. Pero hindi maipagkakaila na naiiba siya kung ikukumpara sa itsura ng
mga kalalakihang nakatira clito sa Hacienda. "Senyorito Simon?" muli kong untag sa kanya.
Tila naman siya nahimasmasan at ibinaling na ang paningin sa akin.
"Anong kailangan mo?" muli kongtanong habang walang emosyon at deretsong nakatingin sa
kanyang mga mata.
Nilibot niya ang kanyang paningin sa kabuuan ng bakuran na nasasakupan ng aking
munting bahay. Tila mayroon siyang hinahanap ngunit hindi matagpuan.
"May nakasalubong kasi akong mini-truck na maraming dalang halaman. Nagandahan ako sa
mga halaman at ituro nilang dito nila nabili."
Kalmado niyang sagot na bahagya pa na ngumiti.
Teka? Katapusan na ba ng mundo? Si Senyorito Simon ngumiti habang kausap ako?
Nilalagnat kaya siya?
Hindi ako makapaniwala sa loob-loob ko. Ngunit mas pinili ko pa rin ang maging sibil na tao
tulad ng relasyon ng isang nagtitinda sa isang mamimili.
"Pasensya na PO, Senyorito. Wala na po akong ibebentang halaman sainyo. Kinuha na kasi
lahat ng nakasalubong ninyong naka-mini-truck ang mga halaman kong tinda." Tapat ko
naman na sagot.
Ewan kung paano ko ginawa na maging matatag ang aking boses at nilabanan ang
nararamdaman na kaba sa akingdibdib. Pero nais kong palakpakan ang aking sarili sa pagiging
kalmado na tila isa lamang ordinaryong mamimili ang kaharap at kausap ko.
"Hello Karen?! Si Senyorito Simon 'yan. Ang taong nanakit sa damdamin mo bilang asawa, sa
pagiging Ina kay Santino at bilang isangtao. Baka nakalimutan mo na lahat ng hirap na dinanas
mo kasama ang mga anak mo. Ang mga gabing umiiyak ka dahil hindi mo na alam kungsaan ka
kukuha pa ng pagkain sa susunod na araw. Ang mga araw na tubig na lang ang almusal
tanghalian at hapunan mo upang mabusog lang ang mga anak mo sa konting pagkain na nasa
hapag kainan ninyo." Munting tinig na nagpapaalala sa akin sa mga naging sakripisyo ko bilang
isang Ina. Hindi kasi ako makapag trabaho ng mga panahon na iyon dahil masyado pang bata
Sina Santino at Seb.
"Ganun ba." Sagot niya na patuloy pa rin sa paggalugad sa paligid gamit ang kanyang mga
mata.
"Hayun! Gusto ko ang isang 'yon.ll Sabay turo ni Senyorito Simon sa mga halamang
nakapwesto sa payak na teresa ng aking munting bahay-kubo.
Mabilis ang kanyang gin awang hakbang upang lapitan ang mga halaman at wala akong
magawa kundi ang sumunod na lamang sa kung nasaan siya pumunta.
"Heto ang gusto 1<0." Turo niya ulit sa isa mga paborito kong halaman. Ang aking peace lilies
na ilang araw pa lamang umusbong ang naka tikom pa na bulaklak na ayon sa iba ay swerte
kapag nakapag bulaklak ka ng halamang naturan.
"Pasensya na po talaga, Senyorito. Hindi ko po ipinagbibili ang mga halamang naririto sa
teresa ng bahay ko." Paghingi ko ng pasensya sa kanya.
"Bukod tanging ang mga nakadisplay lamang doon.ll Turo ko sa isang maliit na pwesto na
ginawa namin ng mga anak ko kung saan ko idini-display ang mga halamang pwedeng ibenta.
"Bibilhin ko kahit magkano.l' Giit niya na pirmis lamang nakatingin sa aking mukha. Iniwas ko
ang aking paningin sa kanyang mga mata. Pakiramdam ko kasi ay waring ginagalugad niya
maging ang aking kaluluwa.
Umiling-iling ako dahil hindi ko talaga ipinagbibili ang nag-iisa ko na lamang peace lilies.
"Senyorito, hindi ko pwedeng ibenta ang halaman na yan dahil 'yan ang mother plant. Wala na
kasi siyang ibang suwi kaya naman nag-iisa lamang siya dito. Kapag binenta ko pa 'yan sayo.
Mawawalan ako ng isang uri ng halaman na ibebenta." Paliwanag ko sa kanya habang inaayos
ang berdeng dahon ng peace lilies na naka dikit na sa kulay puting bulaklak nito.
Nawalan siya ng kibo ngunit ramdam ko ang kanyang pagtitig sa aking kabuuan. Nakakailang
man ang sitwasyon namin ay pinipilit ko talagang huwag magpahalata at huwag magpa-apekto
sa kanyang presensya.
"Ganun ba? Sayang naman. Akala ko pa naman ay ipinagbibili mo." Sagot niya sa
nanghihinayang na boses.
Turnango na lamang ako.
Muling naghari ang katahimikan sa paligid namin. Wala akong maapuhap na dapat sabihin
gayong sa ibang mga customer ay napaka daldal kong mag-entertain.
"Kamusta na?" tanong niya nagpa baling sa aking leeg sa kanyang direksyon.
Hindi ko alam kung anong emosyon ang mababasa sa kanyang gwapong mukha.
Malungkot na waring nagmamakaawa.
Ngumiti ako ng hilaw at sumagot.
"Okay naman, Senyorito.ll Tipid kong sagot sa tinig na pinilit kong maging kalmado.
Mataman lang siyang nakatitigsa akin na tila may hinahanap sa ang aking mukha.
"Si Santino?"
"Nasa eskwelahan.'l Matabang kong sagot.
Bakit niya naman hinahanap ang anak ko?
Alangan naman na miss niya na hindi mangyayari
dahil ilang ulit niya noon na sinabi na hindi niya matatanggap si Santino bilang anak.
"Si Seb, anak ko rin siya hindi ba?" muli niyang tanongsa akin at hindi ko sinasadyang
mapaismid sa kanyangtinuran.
Anak? Nagpapatawa ba siya?
Nag buntong-hininga muna ako at binalewala lang ang kanyang mga tanong. Para saan pa ba
at dapat kong sagutin? Tapos na kami at wala na kaming dapat pang pag-usapan.
"Sige po Senyorito marami pa ho akong gagawin. Kaya kung inyong mamarapatin ay pwede
na po kayong umalis. Sa ngayon talaga ay wala na akong maibebentang halaman pa. Kung
gusto mo, ireserba ko na lang sayo ang mga bagong halaman na umusbong. Ang kaso mga
dalawa hanggang tatlong buwan ko pa ibibigay sayo. "sabi ko sa mahinahong tinig. Ayokong
maging bastos kaya naman iniba ko angtakbo ng usapan dahil ayokong pag-usapan kung sino
man sa mga anak ko lalo pa at nasa paligid lamang si Seb.
"Dalawa na pala ang mga anak ko at pareho pang lalaki," sambit niya at mahina pangtumawa
na hindi man iniintindi ang pagtaboy ko sa kanya.
Sa totoo lang naguguluhan ako kay
Senyorito. Ang hirap niya noong tanggapin na
anak si Santino at ngayong nakita si Seb ay tila may halong panghihinayang sa kanyang boses
na nagpapahiwatig na parang bakit hindi niya nalaman na may isa pa siyang anak?"
"Senyorito, huwag kang mag-alala. Kung ang inaakala mo na baka ngayon na malapit ka lang
sa amin ay mag hahabol akong muli ay huwag kang mangamba. Hinding-hindi ko gagawin kahit
kailan ang anuman na iniisip mo. Sinisigurado ko sayo na walang malalaman ang kahit na
sinuman tungkol sa kaugnayan natin sa nakaraan. Tungkol naman sa mga anak 1<0. Ipanatag
mo rin ang kalooban mo dahil hanggang sa huling hantungan ay wala silang malalaman na kahit
ano tungkol sa kanilang ama." Litanya ko.

Episode 68
"Ngunit gusto ko rin sanang humingi ng paumanhin saiyo. Garnit din ni Seb ang apelyido mo.
Napilitan akong gamitin upang maging isa lang ang garnit nila ni Santino. Pero huwag kang mag
-alala wala talaga silang alam tungkol sayo. Kahit ang pangalan mo ay hindi nila alam."
Pahayag ko sa mababang boses. Nang manganak ako kay Seb aytinawagan ko agad si
Atty.Clemente at tinanong kung wala na bang bisa ang kasal namin ni Senyorito Simon. Ang
sabi niya ay may bisa pa kaya naman para hindi magka-iba ang apelyido nila ng mga anak ko
ay napilitan akong gamitin muli ang marriage contract namin ni Senyorito Simon upang
maparehistro ang pangalan ni Seb sa munisipyo.
"Salamat." Sagot naman ni Senyorito Para saan?
Marahil nagpapasalamat siya na ako ang kusang lumapit kay Atty. Clemente para sa proseso
ng pagpapawalang bisa ng aming kasal at pagbibigay ng mana na iniwan sa amin ng yumaong
Senyora Loreta.
"Salamat para saan? Dahil ba sa ako na
mismo ang nagpawalang-bisa ng anumang ating ugnayan? Salamat dahil binigay ko ng kusa
ang mana na dapat ay sa amin ni Santino? Kung iyon ang rason ng pagpapasalamat mo ay
hindi mo na ako kailangan puntahan ng personal. At saka sa inyo naman talaga ang lahat ng
mga iyon. Kami ni Santino ay sampid lang at walang karapatan na sa anurnang kayamanan na
meron kayo." Pahayag ko.
Tumingin lang siya sa akin at waring naninimbang ng dapat sabihin.
Naghari na naman ang katahimikan sa paligid. Wari bang pinagbigyan ngtahimik na simoy ng
hangin at pagtigil ng huni ng mga ibon at kulisap ang anumangdapat naming pag-usapan na
dalawa.
"Karen, alam kong masyado ng huli pero ikinalulungkot ko ang nangyari sa nanay Karina mo."
Basag ni Senyorito sa saglit na katahimikan na namayani.
Alam kong wala siyang pakialam sa akin, kay Santino, kay Nanay at kahit anuman ang
mangyari sa buhay ko. Ngunit ano itong kanyang binabanggit? Panaginip lang ba ito? Si
Senyorito Simon naghahayag ng kalungkutan dahil sa pagkawala ni Nanay? Madalas niya
ngang sabihin sa akin noon na desperada akong gawin ang
lahat upang may pampagamot kay Nanay sa ospital.
Maaring nakalimutan na ng isipan ko ang malungkot na pangyayari sa nakaraan dahil napalitan
na ng mga magandang alaala kasama ng dalawa kong mga anak.
Pero ngayong naririto sa harapan ko ang isang tao na nagpapaalala sa akin ng malungkot at
masakit na nakaraan. Nalaman kong hindi ko pala ito lubusan na nalimot. Bagkus naisantabi
lamang sa isang tagong sulok ng puso ko.
"Huli na rin pero gusto ko sanang humingi ng tawad sayo.ll Seryoso niyang sabi sa akin.
Sa narinig na kanyangtinuran ay tuluyang bumagsak ang aking mga luha. Nag-unahang umagos
sa aking pisngi. Pero ano pa ba ang magagawa ng paghingi niya ng tawad?
Maibabalik pa ba ang nakaraan at mga nasayang na sandali na sana ay kasama namin siya
habang lumalaki ang aking mga anak? Ang buhay ng Nanay ko? Lalong-lalo na ang anak ko na
hindi ko man lamang nasilayan? Mababago ba ng paghingi niya ng tawad ang nakalipas na
panahon?
"Senyorito, anuman ang nangyari sa nakaraan ay ayoko ng balikan pa. Kaya pakiusap
Senyorito. Sana ito na rin ang huling araw na pupunta ka rito. Huwag kang mag-alala kung
sakaling man na dumating ang araw na mahanap ka at makilala ng mga anak ko bilang ama ay
asahan mong itatago ko pa rin ng paulit-ulit at hindi ko kailanman aaminin." Tapat kong sabi.
lyon naman talaga ang balak ko. Alam kong darating ang panahon na malalaman ng mga anak
ko kung sino ang tunay nilang ama dahil wala namang lihim na hindi nabubunyag at walang
katotohanan ang basta na lang nababaon sa kasinungalingan. Pero handa akong itikom ang
bibig ko at magsinungaling muli para huwag lang silang um asa na tatanggapin ng isang
Senyorito Simon bilang mga anak.
"Iniisip ko kung paano mong binuhay mag-isa angdalawang bata? Paano mong nakayanang
alagaan sila gayong nag-iisa ka lang?" tanong niya sa malungkot na tinig. Pinuno ko ng hangin
ang aking dibdib at saka siya sin agot.
"Mahirap at sobrang hirap lalo na ng manganak ako kay Seb. Pero nakayanan ko naman.
Ngayon nga ay nag-aaral na sila.ll Ngumiti ako ng pilit habang nagsasalita.
Tama, sobrang hirap ng sitwasyon ko. Dahil wala naman akong kamag-anak na malapit. Nang
manganak ako kay Seb ay inalagaan lamang ako ng komadrona na nagpa-anak sa akin at siya
na
rin ang tumitingin-tingin kay Santino ng ilang araw hanggang mabawi ko ang lakas 1<0.
Tinipid ko ang pera na pinag bentahan ko ng bahay at lupa na pundar ni Nanay. Nagtitinda rin
ako ng kung anu-ano para kahit paano ay may pantawid gutom kaming tatlo. Hanggang sa
naisipan kong magbenta muli ng mga halaman na tanim ko. Mayroon din akong tanim na gulay
na kapag umaani ay siyang pantawid gutom namin ng mga anak ko at ang sobra ay matiyaga
kong inilalako sa daan habang kasama rin ang mga anak ko. Awa naman ng Maykapal ay
nakaraos kaming tatlo sa araw-araw.
"Patawad, Karen."
Waring may dumaan na kung ano sa hangin ng marinig ko ang paghingi niya ng tawad at
direktang pagbanggit sa pangalan ko. Tila ba tumigil ang lahat kahit saglit na saglit lang na
segundo.
"Senyorito, masaya at kuntento na kami ng mga anak ko sa kung anong buhay na meron kami
ngayon. Kung ang hinihingi mo ng tawad ay ang paraan ng pagtrato mo sa amin ni Santino
noon ay hindi ko masasagot kung napatawad na kita. Subalit hindi na naman importante ang
bagay na iyon. Ang tanging mahalaga sa akin ngayon ay ang mga anak ko. Mga anak na hindi
ako magkakaroon kundi rin dahil sayo. Ngunit alam ko rin namang kahit kailan ay hindi mo sila
matatanggap bilang mga anak kung kaya nakikiusap din ako sayo na huwag ka ng magpupunta
rito." pakiusap ko sa kanya.
Seryosong nakatingin sa akin si Senyorito at pagkuwan ay nag buntong -hininga at tumingala
sa maaliwalas na asul na kalangitan.
"Salamat sa oras, Karen. Alis na ako."
Tumango na lamang ako at pinanood siyang mabagal na humahakbang palabas ng aming
bakuran. Ngunit tumigil siyang muli pagkarating sa labas at muli akongtinanaw. Ibinaling ko
agad ang aking paningin sa aking mga halaman at matapos ang ilang sandali ay nagtaas
akong muli ng paningin sa labas ng bakuran.
Wala na si Senyorito Simon.
Nakaramdam ako ng kahungkagan.
Lungkot. Panghihinayang.
Akalain ko bang matapos lamang ang ilang taon ay muli kaming magkikita at magkakausap.
Kaya ako noon lumayo sa hacienda Sto. Domingo ay dahil ayoko ng magkaroon ng
pagkakataon na mag krus pa ang landas namin ni Senyorito Simon.
Napangiti ako ng mapait sa kawalan.
At nausal sa isip na, "Ibang klase talagang magbiro ang kapalaran."

Episode 69
"Pasensya ka na, anak hindi ko man lang naisingit ang pambili ng mga bagong piyesa ng bike
mo. Binayaran ko na kasi lahat ng naging utang ko kay Aling Iska noong nangailangan tayo ng
pera para may pampagamot kay Seb." Malungkot kong sambit kay Santino.
Kanina kasi pag-uwi niya galing sa eskwelahan ay hindi niya napansin na nabutas pala ang
gulong ng kanyang gamit na bisikleta na dahilan para mag lakad lang siya pauwi ng bahay.
Madalas na rin masira ang kadena ng kanyang bisikleta kaya naman usad pagong lang ang
takbo nila ni Seb kapag magka-angkas na nakasakay dito.
Ang pinag bentahan ko kasi ng mga halaman ay na pambayad ko kay Aling Iska na siyang
nagpautang sa akin ng malaking halaga noong naaksidente si Seb sa pagbibisikleta at nabalian
ng kamay.
Ang balak ko sana ay kalahati lang ang ibibigay ko at makikiusap na sa susunod na lang ulit
ako magbabayad ngunit kailangan na pala ng pambili ng gamot ng mabait na matandang
babae kaya naman binayad ko ng lahat. May natira man sa pera ngunit binili ko naman ng
makakain naming tatlo gaya ng bigas, ilang piraso ng sardinas, sabong panlaba, panligo at
ilang garnit sa eskwelahan ng mga anak ko.
"Okay lang po, Ma. Ang mahalaga po ay wala na po kayong iniisip na malaking utang. Pwede
pa naman po itong gulong. lpapa-vulcanized ko na lang po." Sagot ng maunawain kong anak
at saka niya na maingat na pinunasan ang kanyang bisikleta.
"Hayaan mo, Kuya. Kapag malaki na ako at may trabaho. Ibibili kita ng magandang motor
para hindi ka na nag ba-bike." Nakangiting sambit ni Seb sa kanyang nakatatandang kapatid.
"Okay, pero mag-aral ka na munang mabuti kasi hindi ka makakakuha ng magandang trabaho
kapag hindi ka nakatapos ng pag-aaral,'l wika naman ng anak kong panganay.
"Nakakuha kaya ako ng siyam na tamang sagot noong nakaraan pagsusulit namin sa math at
up to ten 'yon. Isa lang ang mali ko." Buong pag mamalaking kwento naman ni Seb sa kanyang
kuya.
"Bakit may mali ka pang isa? Dapat perfect ten ang nakuha mo."
"Pero pwede na 'yon, Kuya. Mataas na ang score ko." Giit ng bunso kong anak.
" Talaga ba? Nakuha mo ang ganong score? Ang galing naman ng anak ko.ll Puri ko kay Seb
upang agawin na ang kanilang atensyon. Mahirap ng patagalin ang kanilang usapang
magkapatid at baka mauwi na naman sa pikunan at mag-away naman sila.
"Opo, Ma. Sabi nga po ni teacher, very good daw po ako."
Napangiti naman ako ngtunay sa unti-unting pagbabago ni Seb. Sana nga at tuloy-tuloy na
ang kanyang pag-aaral ng mabuti. "Hayaan mo, anak. Hahanap si Mama ng pwedeng
maekstrahan ngtrabaho para may pambili ng kailangan na piyesa ng bike mo. Hindi rin ako
mapalagay kapag iniisip kong hindl maayos ang garnit mong bisikleta," wika ko naman at
binalingan si Santino na abala pa rin sa pagpunas ng kanyang bike.
"Huwag po kayong mag-alalala, Ma. Maingat na naman po ako sa pag pedal. Ang kaso po
masyado na po sigurong luma ang mga piyesa ng bike ko at sadya na po na nagpapalit."
Sagot ng aking panganay.
Tama nga siguro si Santino. Kahit gaano naman siya kaiingat kung talagang bumibigay na ang
kanyang bisikleta ay wala na siyang magagawa kahit gaano pa siya kaingat sa kanyang
ginagamit. Sana nga ay makahanap at maekstrahan akong trabaho upang makabili ng mga
kailangan niyang garnit. Bakit ba kasi hindi ko naisip na kailangan nga pala ni Santino ng pera.
"00 nga po pala, Ma. Sino po 'yung lalaki kanina? Kilala niyo po ba siya? ll kunot- noo na
tanongsa akin ni Seb.
"Sinong lalaki?" kunwari ay hindi ko alam kung sino ang kanyang tinutukoy. Malamang na ang
tinatanong niya ay si Senyorito Simon.
"lyon pong kaninang umaga. Kilala niyo po ba siya, Ma? Ang tagal po kasi ninyong nag-usap."
"Ah, hindi, anak. Hindi ko siya kilala at burnibili lang siya ng halaman pero sabi ko nga na may
nakabili ng lahat at wala na akong mabibigay pa sa kanya." Wala sa 100b kong paliwanag.
"Ang tagal niyo po kasing nag-uusap kaya akala ko po ay magkakilala po kayo. Pero napansin
ko PO, Ma. Parang hawig niya po iyong kasama ni Senyora Esmeralda noong may kasiyahan
po sa hacienda. Siya po ba 'yon? ll Bigla akong nalito sa mga sinabi ni Seb.
Hindi ko alam na napansin niya pala na
bahagyang nagtagal ang pag-uusap namin ng kanilang ama kaninang umaga. Ano ba ang
pwede kong m aging kasagutan?
"Baka kamukha lang, Seb. Ano naman ang gagawin ng isang haciendero dito sa ating munting
kubo?" naunahan na kong sumagot ni Santino.
Bahagya namang waring nag-isip si Seb sa sin ambit ng kanyang kuya.
"Sabagay, baka kahawig lang nga siguro ng lalaking kasama ni Senyora Esmeralda," ani Seb na
urnupo sa tabi ng kanyang kuya Santino at naki usyuso sa ginagawa ng nakatatandang
kapatid.
"Kokontronlin ko na lang ang bigat ng katawan ko kapag angkas mo ako, Kuya. Kaya ko
naman na sigurong gawin 'yon para huwag masira ang bike natin."
Napangiti naman ako sa balak gawin ni Seb. Mabuti na lang talaga at kahit paano ay
naiintindihan nila ang kalagayan namin sa buhay. Ngunit madalas na inuusig din ako ng sariling
konsensya.
Kung sana na hindi ko isinuli ang mga ari-arian na nasa pangalan namin ni Santino ay baka hindi
nahihirapan ng ganito ang mga anak ko.
Sino ba ang mag-aakala na ang mga anak ko na matiyagang nag aangkasan sa isang lumang
bisikleta upang makapasok sa eskwelahan ay mga anak ng isang mayaman na tao?
Ngunit hindi naman siguro kami sasaya ng ganito kung hindi ko sila inalis sa ganung klaseng
buhay. Baka madalas ko rin silang makitang urniiyak kapag tinataboy ni Senyorito Simon.
"Ma, nagkita nga po pala kami ni Manang Puring kaninang pauwi na po ako. Ang bilin niya po
ay kung may oras daw po kayo bukas ay puntahan niyo raw po siya at mag patulong po
sainyo.ll
"Ganun ba, anak. Hayaan mo at m sasaglit ako sa kanya bukas.ll Tugon ko.
"Ma, hayan na PO. Agad na pong sinagot ang dalangin ninyo para po magkaroon tayo ng
pambili ng mga gamit ng bike ni Kuya." Bulalas ni Santino.
Madalas naman kasi na kapag pinapatawag ako ni Manang Puring ay magpapatulong sa mga
gawain sa hacienda.
"Pero paano ng pala ako pupunta ngayon sa hacienda? Siguradong naroon na ang bagong
may-ari na ayoko na sanang makaharap at makausap pa. Ngunit paano naman ang
pangangailangan ng anak 1<0?"
pagtatalo ng isipan ko.

Episode 70
"Manang, magandang urnaga po sa inyo. Sinabi po sa akin ni Santino na puntahan ko raw ho
kayo." Pagbati ko kay Manang Puring ng makapasok ako sa 100b ng mansion ng hacienda
Esmeralda.
Halos hindi ako nakatulog magdamag sa pag-iisip kung pupunta ba ako ng hacienda o hindi.
Alam kong baka naroroon ang bagong nagmamay-ari ng hacienda na ayoko na sanang makita
o makausap pa. Ngunit binalewala ko lang ang pag-aalinlangan at mas urniral sa akin ang puso
ng isang Ina. Kailangan ko ng pagkakaperahan upang makabili ng bagong gulong ng bisikleta ni
Santino. Mas matimbang ang anak ko sa kahit anupaman na nararamdaman ko.
"Magandang umaga rin naman, Karen. Mabuti na lang at nagpunta ka. Ikaw talaga ang una
kong naisip dahil nga alam ko rin naman na kailangan mo ng pagka kaperahan. Isa pa, alam ko
kung paano ka magtrabaho. Bukod sa malinis ay talagang wala akong masasabi," sambit ni
Manang Puring habang hinawakan na ako sa
braso at hinila na papasok ng mansion.
"Ano ho ba ang kailangan kong gawin, Manang?" tanong ko na hindi maiiwasan na simpleng
magpaling-linga sa paligid kahit narito lang naman kami sa kusina ng mansion.
"Okay lang ba kung magpatulong ako sa mga gawin clito sa mansion? Malinis naman ngunit
may mga inalis at may mga bagong dating na gamit ang Senyorito." Tugon ni Manang Puring
na pinaupo muna ako sa upuan at saglit iniwan upang tingnan ang kanyang niluluto sa kalan na
ilangdipa lang naman ang layo.
"Opo, Manang. Kahit ano po basta po kaya kong gawin. Kailangan ko rin po kasi talaga ng
pera dahil ibibili ko ng bagong gulong ng bike na gamit ni Santino." Pag kuwento ko kay
Manang na hinahalo ang kanyang mabangong niluluto.
Matapos kaming makakain ng almusal kasama ng ilang mga kawaksi ng mansion ay nagsimula
na kaming kumilos upang mag linis at ayusin ang mga bagong gamit sa kani-kanilang nitong
dapat kalagyan. May bago at malambot na sofa na pinagtulungan naming mailagay sa sala.
May mga magagandang paintings na hindi ko lubos maunawaan kong ano ang ibig sabihin ng
mga nakapintang larawan.
Ako ang natoka sa pagpunas ng mga bagong
gamit na kungtutuusin ay malinis naman at walang alikabok. Maingat at dahan-dahan ang
ginagawa ko dahil baka magasgasan lalo na ang mga malalaki at mamahalingvase.
" Karen
Muntik ko ng nabuwal ang isa sa mga vase na aking pinupunasan na nakapwesto dito sa tabi
ng malaking pintuan ng marinig ang isang pamilyar na tinig na turnawag sa aking pangalan. Unti
-unti akong umikot upang harapin ang taongtumawagna nasa aking ikuran.
"Magandang urnaga PO, Senyorito." Buong galang kong pagbati sa kabila ng pag-aalangan ko
na siya ay harapin at kausapin.
Nakatingin lang naman siya sa akin. Mukhang kagigising niya lang mula sa pagtulog base na rin
sa kanyang itsura. Naka sando siyang kulay puti at nakapadyama pa. Gulo-gulo pa ang
kanyang alon-along buhok na kagaya ng kung paano rin kagulo ang buhok nina Santino at Seb
paggising sa umaga.
"Bakit ikaw ang gumagawa niyan?" kunot-noo niyang tanong sa akin.
Binatawan ko muna ang malinis na basahan na aking hawak at saka sinagot ang kanyang
tanong.
"Pasensya na PO, Senyorito kung nagulat man kita na narito ako sa mansion mo. Kapag
talaga kailangan ni Manang Puring ng iba pang dagdag na kasama sa paglilinis dito sa mansyon
ay isa ako sa agad na tinatawag. Ngunit kung ayaw mong narito ako ay agad naman akong
aalis," wika ko sa mababangtinig.
"Bakit ba ganyan agad ang iniisip mo? Hindi naman ganun ang ibig kung sabihin sa tanong ko.
Nasaan nga pala ang mga bata? ll seryoso niyang tugon at tanong.
Bakit? Ano pa ba ang maaari niyang maging ibig sabihin? At bakit niya naman tinatanong
kung nasaan ang mga anak ko?
Dalangin ko lang din sa mga oras na ito ay wala sanang makapansin at lalong-lalo na meron
makarinig sa pag-uusap namin ni Senyorito Simon. Ayoko na may nakakaalam na magkakilala
kami. Lalong-lalo na kung ano ang kaugnayan niya sa amin ng mga anak ko.
"Senyorito, hindi na naman mahalaga kung ano ang ibig mong sabihin sayong naging tanong
pero may isa lang sana akong hiling." Sa halip ay wika ko.
"Ano lyon? Kahit ano ibibigay ko.'l Mabilis naman na sagot ni Senyorito Simon at waring
urniwalas pa ang mukha sa narinig.
Deretso ko siyang tiningnan sa kanyang mga mata.
"Huwag mo sana akong kausapin pa. Alam naman ng lahat na hindi tayo magkakilala at baka
may mag-isip o kaya ay magtaka. Pagdating sa mga bata ay huwag ka na rin sanang
magbanggit. Alam ko naman kung saan kami lulugar. Kaya lang naman talaga ako narito ay
dahil sa trabaho at wala ng anupaman na dahilan. Kaya nakikiusap ako. Tratuhin mo ako ng
tulad ng kung paano mo ako tratuhin dati. Ganun din sana sa mga anak ko. Huwag mo
kaming intindihin o kahit pa pansinin. Ituring mo lang kami na isa sa mga ordinaryong tao na
naninirahan dito sa paligid ng hacienda." Pakiusap ko sa mahinang boses habang luminga-linga
pa sa paligid dahil baka may tao langsa malapit.
"Ganun ba?"
Maikling tanong ni Senyorito Simon. Kung kanina ay naging masigla ang kanyang tinig ng
kanyang marinig na ako ay may hihilingin. Ngayon naman ay waring naging malungkot matapos
ang aking naging pakiusap.
"00, Senyorito. Sa totoo lang nagdalawang-isip na akong magpunta rito sa mansion dahil
ayoko na sanang magkita pa tayo.
Kaya kung iniisip mo na may iba akong intensyon
kung bakit narito ako ngayon ay huwag kang mag-alala. Narito lang talaga ako para
magtrabaho gaya ng dati ko ng ginagawa ng
Senyora Esmeralda pa ang nagmamay-ari dito. Kaya huwag ka sanang mag-isip ng anupaman.
Narito lang ako para magtrabaho at kumita ng pera para sa mga anak ko." Patuloy kong
pagpapaliwanag.
"Hindi ko iniisip ang ganung bagay at wala akong iniisip na may iba ka pang intensyon. Sige
ipagpatuloy mo na kung ano ang ginagawa mo." Walang emosyon niyang sagot at utos sa
akin.
Tumango na lang ako bilang tugon at muli ko na siyang tinalikuran upang ituloy ang aking
naudlot na ginagawa. Ngunit ramdam ko pa rin ang kanyang presensya na waring patuloy pa
rin akong pinagmamasdan. Gusto ko siyang lingunin pero mas pinili ko ang siya ay balewalain
at magpatuloy sa aking gawain. Marahil ay binabantayan niyang mabuti kong ginagawa ko ng
maayos ang aking trabaho. Kilala ko si Senyorito, malamang na sinisigurado niya lang na hindi
masayang ang pera na kanyang ibabayad sa serbisyo ko.

Episode 71
"Manang Puring, totoo ho kaya ang usapan na may asawa at mga anak na Senyorito Simon?"
narinig kong tanong ng Ate Neneng ang isa sa mga kasambahay ng hacienda.
"Ang sabi niya sa akin ay meron na. Meron na siyang dalawang mga anak ngunit hindi niya pa
mauwi rito sa mansyon at marami pa raw dapat na asikasuhin." Sagot naman ni Manang kay
Ate Neneng.
Ewan ko pero tila kumirot ang aking dibdib. Nanakit ang aking lalamunan at gusto kong maiyak
sa mga sinabi ni Manang Puring.
Malamang na ang tinutukoy na asawa ni Senyorito Simon ay si Senyorita Daphne at meron na
rin pala silang mga anak. May iba na palang kapatid ang mga anak ko. Sila nga siguro ang
talagang nakatadhana sa isa l t-isa.
Masayang-m asaya siguro silang nag sasama.
May isang bahagi ng pagkatao ko ang nalungkot para sa dalawa ko namang mga anak sa
nalaman tungkol sa kanilang ama. Sana lang talaga ay tuluyan nang huwag malaman ng mga
anak ko kung sino si Senyorito Simon sa buhay
nila. Hindi ko kasi alam kung ano ang maaari nilangmaramdaman.
Iniisip ko rin ang pwedeng maging saloobin ng mga anak ko tungkol sa gin awa kong pagsuko
sa karapatan na dapat ay nasa kanilang dalawa ngayon. Takot din akong sisihin ng sarili kong
mga anak kapag nagkataon na hindi nila maintindihan angdahilan kung bakit mas pinili ko na
makipaghiwalay kay Senyorito Simon. Paano kong malaman nila na ang katotohanan at
masaktan lang sila?
"Karen, kanina pa huminto ang washing machine. Tapos na ba 'yon o kailangan pang ipaikot
muli?" untag ni Ate Neneng sa akin. Hindi ko narinig ang paghinto ng pag-ikot ng washing
machine dahil sa paglalakbay ng aking isip. Narito naman kami sa likod ng mansion kung saan
naroon ang labahan upang labhan angrnga maruruming kurtina, bed sheet, punda at mga
darnit.
Pangalawang araw ko na ngayon dito sa mansion. Natapos na namin kahapon ang mga
gawain sa 100b. Ngayon araw naman ay nilalabhan namin ang lahat ng mga maruming damit.
"Tila wala ka sa sarili, Karen? Kay lalim naman ng iyong iniisip?" tanong ni naman ni
Manang na inaalis sa dryer ang mga kumot na tapos ng ma-dryer.
"Wala naman PO, Manang. May iniisip lang po ako ngunit hindi naman masyadong importante,"
sambit ko at saka sinimulang iahon sa 100b ng washing machine ang mga kurtina na tapos ng
umikot sa washing.
"Oonga pala, Karen. Mabuti kinakausap ka nga pala ni Senyorito Simon, kahapon?
Samantalang kahit si Manang Puring ay kibuin-dili ng bago nating amo rito sa hacienda."
Nalito ako. Hindi ko akalain na may nakakita pala na nag-uusap kami ni Senyorito kahapon.
May narinig kaya si Ate Neneng sa tungkol pinag-usapan namin ni Senyorito?
Sana naman aywala.
"Pinapagalitan ka ba niya, Karen? Ayaw niya ba na hinahawakan mo ang mga mamahalin
niyang mga banga o ang anurnang mamahaling gamit na kanyang pagmamay-ari?
Kinakabahan ako kahapon ng marinig na tinanong ka niya kung ano ang ginagawa mo kung
kaya umalis ako agad at baka makita niya ako at magalit sa aking pakikinig.ll Paliwanag ni Ate
Neneng.
"Hindi naman,Te. Nagtaka lang siya kong sino ako dahil hindi naman ako kasambahay dito sa
mansion." ang siyang naging sagot ko kay Ate
Neneng na talagang hinihintay ang aking magi ging sagot.
"Neneng, anu-ano ang iniisip mo tungkol sa bago nating amo. Gusto mo bang mawalan ng
trabaho dahil sa katsismosahan mo?" sermon naman ni Manang Puring sa narinig na sapantaha
ni Ate Neneng tungkol kay Senyorito Simon.
"Manang naman. Masama po ba magtanong kay Karen?" katwiran ni Ate Neneng at kinuha
ang mga sinasampay ni Manang at siya na ang nagpatuloy na magsampay sa sampayan.
"Hindi tama na pag-isipan mo na nagtatanong ng ganung klase ng tanong ang ating bagong
amo. Kasambahay tayo rito at hindi kasama sa gawain natin ang pakialaman sila." Dagdag na
sermon ni Manang.
"Pasensya na PO, Manang. Nagulat lang kasi ako sa biglang pag kausap ni Senyorito kay
Karen. Hindi nga ba at madalang lang kumibo ang bago nating amo. Ikaw lang po ang madalas
niyang kausapin at madalang pa ho sa patak ng Lilan na mangyari simula ng siya ay tumira rito
sa mansion. Hindi katulad ng si Senyora Esmeralda ang narito. Napakasaya ng mansion at
punong-puno ng buhay. Samantalang ngayon ay nakakabingi ang katahimikan sa buong
kabahayan. Tapos hindi pa natin alam kung ano ang tunay na ugali ni Senyorito.ll Patuloy rin
naman na katwiran ni Ate Neneng.
Bakit kaya? Sa pagkakaalam ko ay sa amin lang ng mga anak ko galit si Senyorito. Simon.
Magiliw at mabait siya sa ibangtao lalo na sa mga nasasakupan niya. Totoo kaya ang sinasabi
ni Ate Neneng? Maghapon kahapon ay hindi ko na siya nakita kaya nga malakas ang loob ko
na magbalik ngayon dahil alam kong wala naman siyang pakialam pa kahit narito pa ako sa
loob ng bahay niya. Wala naman siyang dapat ipag-alala kahit narito pa ako. Hindi ako
nanggugulo at wala akong balak na banggitin pa ang kahit ano tungkol sa nakaraan.
"May iluluto pala ako sa kusina. Maiwan ko muna kayongdalawa rito," wika ni Manang Puring
matapos ibalik sa akin ang laundry basket na pinaglalagyan ng mga damit na nakasampay na
sa matibay na alambreng sampayan.
"OPO, Manang." Ang siyang sagot ko. Ngunit ilang minuto lang din ang nakalipas ng umalis na
rin si Ate Neneng at kailangan niya raw gumamit ng c.r. Kaya ako na lang ang nag sampay ng
Iahat ng mga nilabhan.
"Nasa eskwelahan ba ang mga bata? ll naudlot ang paglalagay ko ng sipit sa kumot na aking
sinasampay ng marinig na naman na may
nag tanong mula sa aking likuran.
Bakit lagi na lang akong nagugulat kay Senyorito Simon?
"00, Senyorito." Maikli kong pag sagot at saka ipinagpatuloy lang aking ginagawa.
"Hindi ba kayo nagkukulangsa pagkain? May mga vitamins na naman ba na iniinom ang mga
bata?" sunod niyang tanong.
Hindi ko talaga maintindihan kung ano ang drama ni Senyorito Simon. Ano at parati siyang
nagtatanong ng tungkol sa mga bata.
"Senyorito, huwag ninyong alalahanin ang mga anak ko. Malusog at walang anumang sakit ang
aking mga anak. Lagi rin akong nanghihingi ng multivitamins sa center na pinapainom ko sa
kanila.
"Center?" nagtataka na tanong ni Senyorito Simon.
"Center, kung saan pwede kang manghingi ng libreng mga gamot at vitamins basta meron
silang stocks." Balewala ko namang paliwanag.
"Sapat na ba ang makukuha nilang bitamina roon upang maging malusog?" pangatlo niyang
tanong.
Nag buntong-hininga ko bago sumagot
"Senyorito, hindi po ba nakiusap ako sayo kahapon na huwag mo na akong kausapin. Ngayon
naman ay nakikiusap ako na huwag mong isipin ang mga anak ko. Sige ho, pasensya na at
kailangan ko ng pumasok sa 100b. Tapos na kasi ang trabaho ko dito sa labas." Paalam ko sa
dati kong asawa at nagmadali akong pumasok sa 100b ng masyon.

Episode 72
"Ma, bakit po hindi na kami pwedeng maglaro roon sa hacienda? Masarap po kasing mag
habulan doon kasi po maluwag ang bakuran at lagi po kaming binibigyan ng meryenda ni
Manang Puring.'l tanong ni Seb na nagkakadadahaba ang nguso.
Sinabihan ko kasi siyang huwag na nang magagawi sa hacienda para makaiwas kay Senyorito
Simon. Mas masasaktan kasi ko sa isiping pwede silang magkita pero babalewalain lang sila ng
kanilang sariling ama at isa pa ayoko na talagang silang magkakakilala.
"Baka kasi ayaw ng mga bata ng bagong nakabili ng hacienda. Hindi pa kasi natin alam kong
ano ang ugali na meron siya. Baka ayaw niya ng maingay." Paliwanag ko na lamang habang
pinipitas ko ang mga sariwang gulay na sitaw.
"Palagay po ninyo ay masungit ang bagong may-ari ng hacienda?" tanong ulit ni Seb na
nakipitas na rin ng mga sitaw.
Kung pwede ko nga lang sagutin na 11 00! Napaka-sungit anak at lalong-lalo na kung kayong
dalawa ng kuya mo ang lumapit sa kanya." Ngunit hindi ko naman maisatinig.
"Ma, kanina po habang pauwi kami ni Kuya buhat sa eskwelahan. Napansin ko po ang
magandang pulang kotse na laging nakaparada riyan sa harap natin na para pong sinusundan
kaming dalawa ni Kuya." Kuwento ng bunso kong anak.
Naiwan sa ere ang aking kanang kamay na siyang pumipitas ng sitaw. Dinunggol ng kaba ang
akingdibdib.
"Sigurado ka ba anak? Baka naman guni-guni mo lang lyon. Nagkataon lamang na iisa lang ang
daan na tinatahak ninyo ng sinasabi mong kotse." litanya ko at pilit winawaksi ang
namumuong ideya sa kung sino ang taong maaaring nasa pulang kotse.
"Siguro nga PO, Ma. Baka oras din po ng pag-uwi niya ng bahay at lagi lang naming
nakakasabay ni Kuya sa pag-uwi.l' Dagdag na kwento ni Seb.
"Laging nakakasabay? ll kunot-noo namang tanong ko. Kung ganun ay parati na talagang
nakikita ni Seb na sinusundan sila ng pulang kotse.
"Opo, Ma. Kasi po araw-araw naming nakikita ang pulang kotse na nakasunod sa amin o kaya
naman po ay parang sumasabay sa amin
habang umaandar po ang bike. Pero humihinto po siya kapag malapit na kami ni Kuya dito sa
bahay." Balewalang sagot ng anak ko na siyang nagpatuloy ng pamimitas ko ng sitaw.
"Matagal na ba ninyong napansin ng Kuya mo ang pulang kotse?" tanong ko.
"Hindi ko na po maalala, Ma. Basta po kapag aangkas na ako kay Kuya sa bike para po urnuwi
ay agad pong nasunod ang pulang kotse sa amin.'l Sagot ulit ni Seb.
"Kung totoo ang aking sapantaha. Ano ba ang balak ni Senyorito Simon? Bakit lumalapit siya
sa mga anak ko? ll mga katanungang gumugulo sa aking isipan.
" Basta lagi kayong mag-ingat ng Kuya Santino mo. Uuwi agad ng bahay at huwag na huwag
ng magpupunta pa sa kahit saan." payo ko na lamangsa anak kung walang ka ide-ideya na
maaaring ang matagal ng inaasam na ama ang pwedeng lulan ng pulang kotse.
Gayun man ay naguguluhan ako. Kung tama man ang iniisip kongsi Senyorito Simon ang may-
ari ng pulang kotse ay bakit? Bakit tila sinusubaybayan niya ang mga anak ko? Ano ang
motibo niya? Sinigurado ko naman na kahit isang kusing aywala kaming kinuha sa mana na
iniwan sa amin ni Senyora Loreta. Kaya anong pwedeng
maging pakay pa ni Senyorito Simon sa amin ng mga anak ko?
Nagbuntong-hininga ko saka umiling-iling.
Kung anu-ano na ang mga pumapasok sa utak ko. Marahil ay tama lang ang sinabi ni Seb na
baka magkasabay lang talaga sila ng oras ng uwian ng sinumang nagmamaneho sa pulang
kotse.
Kinabukasan ng ihatid ng tanaw ko ang papalayong mga anak ko sakay ng bike at papasok ng
eskwelahan ay napansin ko ang isang pulang kotse sa di-kalayuan. Ang pulang kotse pa rin
tulad ng mga nakaraang araw.
Pinakatitigan ko ang tinted na salamin. Alam kong may tao sa 100b at mataman lamang
nakamasid sa amin ng mga anak ko. Kinakabahan man ay lakas-loob akong inihakbang ang
aking mga paa sa direksyon kung saan ito nakaparada. Sinipat-sipat ko pa ang kabuuan ng
sasakyan bago ako kum atok sa bintanang katapat ng driver's seat.
Akala ko walang-tao dahil naka-ilang katok na ko ay wala namang nagbubukas. Ngunit nagulat
pa ako ng bumukas ang Pinto at iniluwa nga ang inaasahan kong tao. Halatang bagong gising
ang itsura. Ano at dito siya natutulog sa kotse? At bakit ang gwapo niya pa rin kahit bagong
gising?
" Karen
Tila nahihiya niya pa na banggit sa pangalan ko.
Seryoso ko siyang tin itigan.
"Senyorito, anong ginagawa mo rito?" tanong ko agad.
Hindi siya agad nakasagot habang nakatitig rin sa aking mukha pagkuway humawak sa likuran
ng kanyang batok.
" Karen
Umarko ang kilay ko dahil nakikita ko na para siyang nahihirapan na sagutin ang tanong 1<0.
Huwag niyang sabihin na bibili siya ng halaman kaya siya narito?
"Gusto ko lang kasing makita kayo ng mga anak ko." Sagot niya sa seryosong boses.
Mas umarko ang kilay ko sa narinig.
Katapusan na ba ng mundo o bingi na lang ako?
"Tama ba ang narinig 1<0? Kayo ng mga anak 1<0?" bahaw akong natawa sa pag-ulit sa
kanyang sinabi.
"Sa pagkakaalam ko kasi Senyorito wala ka namang mga anak dito at isa pa tigilan mo ang
pagsunod sa mga anak ko dahil tinatakot mo sila.lJ Litanya ko.
"Karen, please alam kong marami akong
pagkakamali bilang asawa at ama ng mga anak natin. Kaya gusto kong burnawi. Burnawi
sayo lalong-lalo na sa mga anak ko. Kina Santino at Seb." Sinsero niyang sabi.
Mas lalo akong napamaangsa kanyang sinambit.
"Magugunaw na ba ang mundo?" tanong ko sa kanya.
"Hindi mo ba nakuha ng buo ang kayamanan na binigay ko ng kusa sayo? May ibang kundisyon
ba si Senyora Loreta para makuha mo ang mana? tanong ko dahil maaaring hindi niya nakuha
ang kayamanan kaya naman hinahanap niya kami ng ng mga anak 1<0.
"Karen, I can make my own money. Kaya kongyumaman kahit wala ang sinasabi mong
kayamanan galing kay Lola." Deretso niyang sabi. "Kung ganon anong kailangan mo?" seryoso
kongtanong.
"lkaw at ang mga anak ko. Kayo ang kailangan 1<0."
Tuluyan na talaga na akong natawa sa narinig. Tawang-tawa ako na parang nakarinig ng
isang nakakatawangjoke. Samantalang pinapanood lamang ako ng lalaking kaharap 1<0.
"Naririnig mo ba ang sinasabi mo Senyorito?
Kami kailangan mo? Bakit?" tanong ko na may halongsarkastiko.
"Dahil kayo ang pamilya ko.ll Sagot naman niya.
"Pamilya? Wala kang pamilya dito Senyorito at pakiusap huwag mong guluhin ang tahimik na
buhay namin ng mga anak ko." madiin kong wika.
" Karen, gusto kong bum awi."
Ayoko ng marinig pa ang kayang paliwanag kaya naman pinutol ko na ang anumang sasabihin
nya.
"Wala kang babawiin Senyorito. Masaya at kuntento na kami ng mga anak ko sa kung anuman
ang mayroon kami. 00, madalas nga nilang itanong kung nasaan ka pero alam kung pagdating
ng panahon na maintindihan din ng mga anak ko kung bakit mas pinili ko ang lumayo sayo.
Kaya pakiusap layuan mo kami ng mga anak 1<0." nanggagalaiti kong galit.
Nalaglag ang balikat ni Senyorito sa aking tinuran. Alam kong may nais pa siyang sabihin pero
anupaman iyon ay ayoko ng marinig pa. Sapat ng nasaktan ako na ayokong mangyari sa mga
anak ko.
"Umalis ka na Senyorito, hindi ko alam kong ano ang tunay mong pakay pero nakikiusap ako
sayo na huwag mo ng idamay ang mga anak 1<0." Saka ako lumakad palayo at pumasok na
sa aming bakuran.
Anurnan ang kaugnayan namin sa nakaraan ay ilang taon ko ng tinuldukan kaya anong
karapatan niyang guluhin ang kasalukuyan.

Episode 73
"Ma, pinasasabi po ni Aling Clara na aani raw po kayo ng mga mani sa hacienda bukas.
Magpunta na lang raw po kayo sa bahay nila.ll Imporma sa akin ni Santino matapos makauwi
galing sa eskwelahan. Tuwing anihan ng kahit anong pananim sa hacienda ay sumasama ako.
Sayang din kasi ang kita maging ang mga mauuwi kong mga sobra sa kung anong produkto
ang aanihin.
"Ganun ba? Pupuntahan ko na lang mamaya pagkatapos kong magluto ng hapunan.l' Sagot ko
naman sa anak ko. Kasalukuyan kasi akong nagsasaing ng bigas sa kalan namin na
ginagamitan ng kahoy. Wala naman akong pambili ng gas stove kaya matiyaga na lamang ako
na naghahanap ng tuyong kahoy na pwedeng ipanggatong o kaya naman ay uling ang aking
gamit.
Nang makaluto ako ay agad akong gurnayak patungo kay Ate Clara na mas matanda sa akin
ng ilang taon. Ang biyenan niyang lalaki at ang kanyang asawa ang mga namumuno sa mga
trabahador ng hacienda Esmeralda.
"Karen, maaga tayo bukas ng makarami agad at saka kailangan natin na ano nga ba 'yon? ll
tila nakalimutan pa ni Ate Clara ang dapat sabihin. Alam ko ay nasa kwarenta na ang
kanyang edad. Tama lang ang kanyang taas pati ang pangangatawan na maitim ang balat
dahil ayon naman sa kanya ay bata pa lamangsiya ay kinamulatan niya na ang maglingkod sa
hacienda.
"Pa-impres nga ba 'yon? lyon nga ba ang tamang salita? l' pumapalakpak pa si Ate Clara ng
maisip ang salitang dapat sabihin.
"Mabuti na lamang sinabihan mo ako Ate Clara. Kailangan na kailangan ko talaga ng ibang
pagkakakitaan," sabi ko naman sa kanya.
Iminuwestra ni Ate Clara na maupo ako sa mahabang upuan na gawa sa kawayan. Tulad ng
bahay namin ay gawa rin sa kawayan ang kanilang bahay. Mas malaki nga lamang ang kubo
nila kumpara sa kubo namin na sakto lang talaga sa amin ng mga anak ko.
"Syempre, sino pa ba ang magtutulungan kundi tayo-tayo lamang at saka sabi ko nga
kailangan tayong magpa-impres sa bagong may-ari ng hacienda. Mukha kasing istrikto at
mukhang maraming alam sa bukid. Kung kaya kumbaga ay alam na alam niya na kung paano
magpatakbo ng isang hacienda kasi nga balita rin namin na siya rin ang nagmamay-ari ng
hacienda Sto.Domingo." Kwento ni Ate Clara na nanlalaki pa ang mga mata.
Ngumiti na lamang ako at hindi na lamang nagkokomento. Ayoko mang magkaroon ng
pagkakataong malapit ang presensya ko kay Senyorito Simon ay babalewalain ko na lamang
dahil mas kailangan kong kumita ng pera sa mga anak 1<0.
Kinabukasan nga ay maaga pa lamang ay nasa malawak na ektaryang lupain na kami ng mga
mani na aanihin. Nagbilin na lamang ako sa dalawa kong mga anak na dito dumeretso sa bukid.
Siguro naman ay busy sa buhay negosyante si Senyorito Simon at hind magpupunta rito.
Bantad man ang sikat ng araw ay tuloy-tuloy lamang kaming mga trabahador sa pagbubunot
ng mga mani na inaani. Masaya naman sa bukid kaya hindi mo rin naman nararamdaman ang
pagod dahil nariyan ang biruan at madalas na tawanan.
"Uy! Tama na muna angtawanan.
Nakatingin sa atin si Senyorito Simon," bulong ng isa sa aming kasamahan. Si Manang Ising.
Sabay-sabay kaming nag palinga-linga ng mga kasamahan ko na nakarinigsa balita ni Manang
Ising. Paglingon ko sa isang malabong na puno ng kamatsile ay naroon nga ang isa sa mga
namumuno sa bukid na kausap ang isang matangkad na lalaki base na rin sa tindig at
pangangatawan. Naka-asul na longsleeve at nakapantalon. Nakasuot na pang cowboy na
sumbrero.
Pakiramdam ko ay uminit lalo ang paligid dahil sa pakiwari ko ay sa akin nakatutok ang
kanyang paningin. Pilit kong inalis sa isipan ang sapantaha at nagpatuloy lamang sa ginagawa.
"Kailangan kong kumita!" siksik ko sa utak ko at nag patuloy na sa ginagawa.
"Sino kaya ang pinagmamasdan sa atin ni Senyorito Simon? Magmula kanina ay hindi na inaalis
sa atin ang kanyang paningin?" bulong na tanong ni Ate Clara.
"Malamangna nababagalan sa atin kaya bilisan na natin dahil malapit ng mag tanghalian." Utos
ni Manang Ising na mas binilisan pa ang pagkilos. Bilib din ako kay Manang, bagamat may edad
na ay patuloy pa rin sa pagtatrabaho at hindi iniinda ang anumang sakit ng likod kahit
kalahating araw na kaming nakayuko at hindi makatayo ng diretso. "Mananghalian na muna
tayo!" sigaw ng isa sa mga kalalakihang nagsisipag lakad na patungo sa isang parte ng bukid
kung saan naroroon ang mga mayayabong na puno na nagbibigay ng preskong hangin at lilim.
"Tara ng kumain at gutom na rin ako," wika naman ni Ate Clara na siyang nanguna na para
urnahon sa pagbubunot ng mga mani. Nagsipag tanguan naman kami at sumunod na rin.
Kanya-kanya ng pwesto ang karamihan. Palibahasang mga mag-asawa o kaya naman ay
magkakamag-anakan ang halos kasamahan ko sa bukid kaya ang ending, ako lamang ang
naiiba.
Walang asawa. Walang kamag-anak.
Umupo na lamang ako sa isangtabi malapit kina Ate Clara na bagamat pagod din ay panay pa
rin ang pag asikaso sa asawa. Ganun din ang ibang kababaihan.
Inilabas ko ang baon kong kanin at ulam na adobong sitaw at isang bote ng tubig.
Saktong nabuksan ko na ang baon ko ng may lumapit sa akin at naupo sa mismong harapan
ko.
"Mabuti naman at iyan ang ulam mo. Miss ko na nga ang ganyan na pagkain. Sawa na ako sa
mga inuulam ko sa araw-araw," wika niya sabay kuha sa tupperware na pinaglalagyan ko ng
ulam at nilagay sa kanin ko na nakabalot sa dahon ng saging at walang pag aalinlangan na
surnubo.
Napanganga na lamang ako sa kanyang ginawa. Panay angsubo niya ng kanin at ulam na akala
mo ay gutom na gutom at wala na akong balak na tirahan.
"Hindi ka ba nagugutom?" tanong ni Senyorito Simon sa pagitan ng kanyang pagnguya.
May inilabas siyang tupperware na mayroongdin na lamang kanin at ulam. Halabos na hipon at
alimango ang kanyang baon. Ang mga paborito ko. Natatakam man ay parang nawalan na
ako ng ganang kumain dahil sa presensya niya at dahil sa pinagtitinginan lang naman kami ng
lahat ng tao sa bukid.
"Anong gin agawa mo, Senyorito?" tanong ko na pinipigilan na mainis sa kanya.
"Kumakain ako, bakit?" balewala niya naman na sagot habang patuloy lamang sa pagkain.
Ramdam ko ang pagtitig ng mga tao sa paligid. Nagbubulungan na rin sila. Hindi ko tuloy
malingon sila Ate Clara at Manang Ising dahil natatakot akong salubungin ang kanilang mga
nagtatanong na paningin.
Lalo tuloy akong nawalan ng gana.
Pakiramdam ko ay nanunuyo ang lalamunan ko hindi lamangsa init ng panahon kundi maging sa
sitwasyong 'to.
Binuksan ko ang bote ng tubig na baon ko at saka diretsong urninom sa bibig nito. Guminhawa
ang tuyo kong lalamunan ng maraanan ng malamig na tubig.
Ngunit ng tatakpan ko na sana ang bote ng inagaw ni Senyorito Simon at walang
seremonyang tinungga ang lamang tubig. "Senyorito, ano kaba? Tubig ko iyan!" Inis kong
reklamo sa mahinang boses.
"Ano naman? Nauuhaw na ko," balewala na naman niyang sagot.
"Pinag-inuman ko na iyan!" sabi ko na naman.
"Ano naman ngayon? Asawa naman.ll hindi niya na natuloy ang anumang sasabihin ng takpan
ko ang kanyang bibig gamit ang kanan kong kamay.

Episode 74
"Pwede ba Senyorito, ihina mo nga yang boses mo at baka may makarinig sayo,ll bulong ko
sa kanya pero malinaw ang pagkakasabi 1<0. Kunot-noo lang siyang nakatitig sa aking mukha
at hindi makapagsalita dahil nga nakatakip ang isang kamay ko sa kanyang bibig.
Medyo nahiya naman ako sa pagka kalapit ng aming katawan. Kaya dali kong tinanggal ang
kamay ko sa bibig niya at saka mabilis na dumistansya ng ilang dangkal.
Mabuti na lamang at wala ng nakatingin sa amin at kanya-kanya ng pahinga ang mga tao sa
paligid.
"Kumain ka na. Baka malipasan ka ng gutom," may pag-aalala sa boses niya.
"Paano ko kakain? Inubos mo ang baon kung pagkain," sambit ko naman habang pinipigilan na
mainis.
"Hayan ang baon ko. Paborito mo lahat ng ulam na akingdala,ll saad naman niya sa akin at
saka umupo muli para magpahinga.
"Ayoko, nawalan na ako ng gana,ll sagot ko at naghanap ng mauupuan na malayo sa kanyang
pwesto.
"Bahala ka malipasan ka ng gutom niyan," panunudyo niya sa akin at nginisian pa ako.
"00 na! Siya na ang gwapo kahit nakasuot ng lumang long sleeve at pantalon na kupas at
may put 脧 k pa ang sapatos na suot. Ano kaya ang trip ng isang to?' sa loob-loob ko.
Hindi talaga ako kumain at hinintay na lamang ang muling lusungan sa bukid.
Nahihiya na tuloy akong bumalik dahil hindi ko alam ang isasagot sa mga magiging tanong sa
akin.
"Mukhang nabighani ang Senyorito sa taglay mong kagandahan Karen," tudyo ni Ate Clara na
nakangisi pa.
"Oonga Karen, akalain mo sa lahat ng pwede niyang samahan kumain ay sayo lumapit,"
segunda naman ng isa pa sa aming kasamahan na si Ate Nora na kaedad rin ni Ate Clara.
"Baka sadyang mabait lamang si Senyorito Simon at sinamahan si Karen dahil nakitang nag-iisa
sa sulok," ani naman ni Manang Ising.
"Tama po kayo, Manang,ll pagsang-ayon ko naman dahil sa totoo lang ay naiilang ako sa
kanilang mga panunudyo.
Bakit naman kasi gurnawa ng eksena si Senyorito Simon.
Kanya-kanya na kami ng pwesto at nagsimula na naman ng magbunot ng mga mani. Hindi ko
pa rin talaga matanggal ang inis ko kay Senyorito Simon.
"Ano ba ang drama niya? Ayoko na ngang magkaroon pa ng kaugnayan sa kanya. Pero bakit
siya itong tila lumalapit sa amin,l' tanong ko sa aking isipan habang mabilis na binubunot ang
mga malabong na puno ng mani na sagana ang bunga sa kanyang ugat.
Dumating ang alas-singko ng hapon at umahon na rin kami sa wakassa bukid.
Malamang na magpupunta rito ang mga anak ko para sunduin ako kaya naman malaki na ang
mga hakbang na ginawa ko habang palinga-lingang hinahanap ang presensya ng mga anak ko
sa paligid.
"Mama!"
Mabilis kong nilingon ang pinanggalingan ng boses ni Santino. At ng matanawan ko ay
nakasakay sa kanyang bisikleta samantalang nakatayo sa kanyang tabi si Seb. Kumakaway
silang pareho habang masayang nakangiti at nagsimulang maglakad para ako ay salubungin.
"Karen, ayan na ang mga guwardiya Imo," si Ate Clara na nakatingin na rin sa direksyon ng
mga anak ko.
"Mauna na ko Ate Clara. Bukas na lang ulit," paalam ko sa kanya na tinanguan ako.Tinanguan
ko na rin ang mga nakasalubong ko na mga kasamahan namin at kanya-kanya na rin ng daan
pauwi.
"Tara na mga anak,ll yakag ko sa mga anak ko na sinabayan na ako sa paglalakad. Isinukbit
na ni Santino ang backpack na dala-dalahan ko na naglalaman ng mga baon kongtupperware
at tubig saka marahang nagpedal ng bike habang kami naman ni Seb ay sumasabay sa
kanyang marahang pagbibisikleta.
"Ma, itlog na lamang po ang ulam natin para hindi na po kayo mapagod magluto," suhestiyon
naman ng bunso ko na nakayakap pa sa aking bewang habang kami ay naglalakad.
"Susl Palusot ka pa! ltlog naman talaga ang paborito mong ulam! ll Buska naman ng panganay
1<0.
"Ma! Si kuya oh!" ingos naman ni Seb sa kuya niya.
Napawi ang pagod ko sa maghapon sa
nakikitang pagkukulitan ng mga anak ko. Madalas silang mag-away pero hindi naman
nagkakasakitan. Alam ko kung gaano nila kamahal ang isa l t-isa gaya ng pagmamahal ko sa
kanila.
"Tama na at baka may mapikon na naman sa inyong dalawa. Dalian na lamang natin na
maglakad. Madilim na sa daan at kailangan na natin mag madaling makauwi," putol ko sa
kantyawan nila.
"Ihatid ko na kayo."
Isang baritono na boses ang nag patigil sa amin ng mga anak ko sa paglalakad.
"Hindi na PO, Senyorito," maagap kong tanggi.
"Magandang gabi PO," bati naman ni Santino.
"Magandang gabi PO," paggaya naman ni Seb.
Nakatitig lamang si senyorito sa mga anak 1<0. Alam kong may nais siyang sabihin sa mga
batang kaharap.
"Sige PO, Senyorito. Mauna na po kami. Magandang gabi po at salamat,l' mabilisang sabi ko
saka iginiya ang mga anak ko palayo.
"Ma, hindi po ba siya ang lalaki noong isang
araw?" tanong ni Seb.
"Ma, bakit parang pamilyar siya sa akin?" tanong naman ni Santino na tila may malalim pang
iniisip.
Hindi ko na lamang iniintindi ang kanilang mga katanungan at mabilis na humahakbang palayo
kasama sila
"Ate Karen?"
Nang lingunin ko ay isang magandang babae ang pinanggalingan ng tinig. Puno ng pananabik at
pagsusumamo ang kanyang mga mata habang palipat-lipat ang tingin sa dalawang batang
kasama ko. Araw-araw na iniisip ko sa aking balintataw na ang mukha niya ang magiging
mukha ng anak kong nawala. Ramdam ko na kong nabuhay lamang siya ay naging
magkamukha silang dalawa.
"Magandang gabi, Senyorita. Masaya akong nagkita tayong muli. Sige po mauna na po kami,ll
magalang kong pagbati at pagpapaalam.
Hindi siya sumagot ngunit nakikita ko sa kanyang mga pagtitig sa amin ng mga anak ko na
para ba siyang naiiyak. Kumibot ang labi na tila may nais sabihin.
"Anong drama ng magkapatid na
Sto.Domingo? Bakit tila ang bait nilang dalawa at hindi ako pareho na sinungitan?" tanong ko
sa aking isipan.
Naririnig kong may mga itinatanong ang mga anak ko ngunit masyadong ukupado ang utak ko
ng mga samu't-saring ala-ala sa nakaraan.
Mga ala-ala ng sakit na matagal ko ng hindi nararamdaman. Ngunit muling kumirot at nagdala
ng hapdi sa bawat himaymay ng aking kalamnan.
Hindi lang pala si Senyorito Simon ang dapat kong iwasan dahil nandito rin pala si Senyorita
Selene. Ngunit bakit sa dinami-dami pa ng mga hacienda na kaya nilang bilhin ay bakit ang
hacienda Esmeralda pa?

Episode 75
"Ma, dumating po ang tatay ng kaklase ko galing ibang bansa. Ang clami niya pong
pasalubong.l' Kwento ni Seb ng dumating mula sa eskwelahan. Mataman lang naman akong
nakikinig lagi sa kanyang mga kwento galing sa eskwelahan araw-araw.
"Ma, kailan po ba darating si Papa? Sana marami siyang dalang mga laruan at chocolates kasi
po iyong sa kaklase ko ang dami niya pong chocolates. Meron din po siyang bagong laruan na
robot at ang ganda PO." Patuloy sa pag kwento si Seb na nanlalaki pa ang mga mata habang
inilalarawan ang robot na laruan ng kaklase.
"Hindi ba binilhan naman kita dati ng laruan," sabi ko na lamang at hindi sinasagot ang tanong
na kung kaian darating ang Papa niya.
"Ma, iyong sa kaklase ko po malaki ang robot niya at saka po ang astig." iminuwestra pa ni
Seb kung gaano ang laki ng robot.
"Wala naman tayong pambili ng ganun kalaking robot, Seb."
Sagot ko sa kanya habang inaayos ang mga panggatong na pinulot ko kanina sa kakahuyan sa
malapit.
"Ma, sana po dumating na si Papa. Para po magkaroon na tayo ng parnbili ng kalan na
ipinipihit na lang gaya ng kina kuya Estong. Para po hindi na po kayo mahirap sa pagluluto at
pangangahoy." Hiling Lilit ng anak kong bunso habang pinagmamasdan ang aking ginagawa na
pag-ihip sa kalan upang kumalat at dumingas ang apoy.
"Anak, kaya mag-aral kang mabuti. Para kapag nakatapos na kayo ng pag-aaral ng kuya
Santino mo. Mabibilhan na ninyo si Mama ng kalan na pinipihit,'l sabi ko naman. Ang kalan na
ipinipihit na tinutukoy ni Seb ay ang gas stove.
Meron kasing ganun sina Estong na kalaro ni Seb.
"Ma, hindi ba ninyo namimiss si Papa? Ano po ba ang itsura ni Papa? Bakit po hanggang
ngayon hindi pa rin siya nakakauwi? Tinutukso na po ako ng mga kaklase ko baka
nagsisinungaling lang po ako kapag kinukwento ko po si Papa sa kanila." Malungkot na sabi ng
anak ko habang nakatitig sa mga kahoy na isinalansan ko.
Naurnid ang aking dila sa sunod-sunod niyang mga tanong at wala akong makapa na salita
para isagot sa mga lyon.
Namimiss? Paano ko namimiss ang isang taong nagpahirap sa buhay ko dati. Paano ko
namimiss ang isang taong dahilan kung bakit ipinanganak ko ng wala sa buwan si Santino?
Dahilan para duguin ako at mawala ang sana ay kakambal ni Seb.
Abala ako sa paglilinis sa pag-aayos ng aking mga halaman ng mamataan ko sa labas ng aming
bakuran ang isangtao. Nagmamadali akong lumapit sa kinaroroonan niya.
"Anong kailangan mo, Senyorita? ll agad kong tanong kay Senyorita Selene na palakad-lakad
na animo ay balisa sa tapat ng aming gate na gawa sa kawayan.
"Ate Karen, gusto lang kitang makausap," sagot niya na may halong pagsusumamo sa tinig
maging sa kanyang mga mata.
Wala naman akong nakikita na dapat pa namin na pag-usapan pa dahil kung naging mabuti
man siya kay Santino dati ay hindi pa rin maikakaila na pinaratangan niya rin akong pera
lamang ang habol sa kanyang pamilya.
Ngunit atas ng kagandahang asal ay binuksan ko ang gate kawayan at inanyayahan siyang
pumasok sa loob ng aming munting bakuran.
"Maupo ko, Senyorita." Pag-aya ko sa kanya
ng makarating kami sa teresa ng aking bahay-kubo
Naupo naman siya at palinga-linga sa kabuuan ng paligid na tila may hinahanap.
"Gusto mo ba ng maiinom? Kape at tubig lang ang maaalok ko dahil wala naman kaming fresh
juice dito o kaya ay fresh milk,ll sabi ko sa mahinahongtinig.
Umiling siya at pilit ngumiti.
Burnuntong-hininga muna ako at naupo na rin sa sa mahabang upuang kawayan kung saan din
siya nakaupo at handa na akong makinig sa anumangkanyangsasabihin.
"Dito pala kayo nanirahan ng mga pamangkin ko?" Panimula niyangsabi habang
pinagmamasdan ang payak naming bahay ng mga anak ko.
Tumango lamang ako bilang sagot.
"Ate, gusto kong humingi ng sorry." Baling niya sa akin at kitang-kita ko ang pagbukal ng luha
sa kanyang mga mata.
Medyo nabigla ako.
Ate ang tawag niya sa akin? Simula ng magkita kami sa hacienda Esmeralda ay "Ate Karen"
na ang tinatawag niya sa akin gayong sa pagkakaalam ay mas matanda siya sa akin ng
dalawangtaon.
"Ate, sorry dahil nadamay ang mga pamangkin ko. Sorry sa mga panahong dapat tinutulungan
ka namin. Sorry sa lahat. Sorry talaga Ate Karen." Madamdamin niyang litanya.
Ramdam ko ang senseridad sa kanyang basag na tinig dahil sa pagluha habang humihingi ng
tawad.
"Gusto kong bum awi, Ate. Gusto naming bumawi lalong-lalo na ni Kuya. Gusto niyang
burnawi sayo at sa mga anak ninyo," saad niya na ginanap pa ang aking mga palad.
Umiling ako.
"Senyorita, kung anuman ang nakaraan sa pagitan natin at namin ni Senyorito Simon ay gusto
ko na lamang iwan sa nakaraan. Walang alam ang mga anak ko sa kung sino ang kanilang ama
o anuman na may kinalaman kay Senyorito Simon," sabi ko sa kanya.
Nagtatanong ang mga mata ni Senyorita Selene sa narinigsa akin.
"Pe-pero Ate, gusto naming makilala Sina Santino at Seb." Pagsusumamo niya.
"Senyorita, huwag na ninyo kaming guluhin pa ng mga anak ko. Masaya na kami kung anuman
ang mayroon kamingtatlo. Ayoko ng malito o magtanong pa ang mga anak ko tungkol sa mga
bagay na mahirap ipaliwanag lalo at bata pa lang sila. Kaya hayaan niyo na lamang kami."
Pakiusap ko kay Senyorita Selene.
Ate .11
"Minsan na kung nasaktan ng emosyonal at pisikal. Kaya ayokong maranasan iyon ng mga
anak 1<0. Ayoko ng magkaroon ng anumang kaugnayan sa pamilya ninyo." Pahayag ko.
"Ate, paano naman ang mga bata? Mas giginhawa ang buhay nila kapag nasa mansyon
sila.IJ Patuloy na giit ni Selen.
"Giginhawa?" Tanong ko.
"Nabuhay ko ang mga anak ko sa paraang alam ko. 00, salat kami sa yaman. Payak at
napaka-simple ng buhay namin hindi gaya ninyo na marangya. Pero ayos naman kami hindi ba?
Tatlomh beses sa isang araw ang pagkain namin." Patuloy ko.
Hindi na kumibo si Senyorita Selene. Marahil ay tinitimbang ang mga sinabi ko.
"Batid kong hindi habang panahon na maitatago ko sa mga anak ko kung sino ang ama nila.
Ngunit hahayaan ko na lang din na dumating ang panahon na sila na mismo ang hahanap kay
Senyorito Simon. Pero sana lang ay galangin niyo
ang desisyon ko na layuan ninyo kami. Katulad ng paglayo ko sa inyo dati. Hayaan niyo kami
tulad ng pagpaparaya na ginawa ko kay Senyorito Simon. Pagbigyan niyo ang hiling ko katulad
ng pagbibigay ko ng walang alinlangan sa mga ari-arian na dapat ay sa amin ni Santino.ll
Mahaba kong litanya.
Tumango-tango si Senyorita Selene ngunit umiiyak pa rin.
"Alam mo Ate Karen, sising-sisi ako sa nagawa 1<0. Talaga pa lang nasa huli ang pagsisisi."
Kwento ni Selene na bahagya pang tumawa.
"Noong nagkaroon ako boyfriend. Halos ayokong mapahiwalay sa kanya. Mag-aaral kasi siya
sa America at ako naman ay ayaw payagan ni Lola at Kuya na mag-aral sa ibang bansa. Pero
dahil mahal na mahal ko ang boyfriend ko kaya gumawa ako ng paraan para makapunta din ng
amerika."
Hindi ko maintindihan ang kwento ni Selene pero mataman akong nakikinig sa kanya.
"Alam mo ba kung anong ginawa ko para masunod ang gusto 1<0?" lumuluhang tanong sa akin
ni Senyorita Selene.
"Usapan namin ni Bryl pampatulog lang din ang ilalagay niya sa inurnin ni Kuya Simon. Pero
hindi niya ako sinunod. Isang uri raw ng s*x drugs ang nilagay niya kaya.." tila nahihirapang
ipagpatuloy ni Selene ang sasabihin.
Nagtatanong ang aking mga isip. Anong ibig sabihin ni Senyorita Selene sa kanyang kwento.
"Sorry Ate Karen. It's all my fault. Yes, ako ang naglagay ng sleeping pills sa ininum mong
juice noong gabing may nangyari sa inyo ni Kuya Simon. I swear to God na hindi ko alam na
s*x drugs ang ilalagay ni Bryl sa alak na ininom ni Kuya Simon. Kaya wala kang maalala ng
gabing iyon ay dahil tulog na tulog ka talaga at si Kuya naman ay nasa impluwensya ng drugs."
Hindi ko alam kung anong nararamdaman ko sa pag-amin ngayon ni Selene.
Siya pala ang may kagagawan ng lahat.
Siya pala ang dahilan ng lahat.
"Inisip ko kasing magagalit si Daphne kapag nalaman angtungkol sa nangyari sa inyo ni Kuya.
Maiisip niyang urnuwi ng amerika at 'yon ang pagkakataon na balak kong samantalahin para
payagan ako ni Lola at lalong-lalo na ni Kuya na lumipad din sa U.S. I know how Kuya Simon's
loved Daphne. Alam kong mahal niya ang girlfriend niya at baka utusan niya ako para
bantayan si Daphne habang nasa malayo." Patuloy lang ako sa pakikinig sa mga pabayag ni
Senyorita Selene.
"Binayaran ko ang mga taong nagkakalat ng maling impormasyon tungkol sa pagiging mukhang
pera mo, sa pagiging malandi mong babae at disperada para mabuhay ang Nanay mo. Kaya
nagawa mong pikutin si kuya dahil ginamit mo ang malaking pagkagusto sayo ni Lola
Loreta .11
Namamangha ako sa pangungumpisal ni Senyorita Selene.
Hindi ako makapaniwala na angtulad niyang nag-aral sa maganda at dekalidad na eskwelahan
ay makakaisip ng ganung bagay.
"Pero hindi pala ganun lang ang mga bagay-bagay. Hindi pala simpleng laro lamang ang buhay.
Hindi simpleng bagay ang kinalabasan ng pagiging makasarili ko. Dahil dumating si Santino na
nadamay sa pagiging malupit sayo ni Kuya." Mapait na wika ni Selene.
"Yes, Ate Karen, I'm the person behind. Ako ang may kagagawan at pinagmulan ng lahat ng
naging kaguluhan sa buhay mo at pinagsisihan kong lahat iyon. Maniwala ka, Ate Karen, sising
-sisi ako."
Wala akong maapuhap na dapat sabihin kay Senyorita Selene.
Nasagot ang katanungang matagal ng hungkag sa kasagutan dahil sa wala talaga kong maalala
noong may nangyari sa amin ni Senyorito Simon.
Hindi ko alam kong mamumuhi ba ako sa kanya? Magagalit ba ako?
Heto na, umaamin at nanghihingi ng tawad ang taong may kagagawan ng lahat.
Tama siya.
Nadamay si Santino. Nadamay si Seb at ang kambal niya na sana ay kasama namin ngayon
kung hindi ako dinugo noon.

Episode 76
Malayo lamang ay naririnig ko na ang boses ni Seb habang tinatawag ang pangalan ko.
Nagmamadali naman akong lumabas ng bahay para salubungin ang mga anak kong galing sa
eskwelahan.
Muling malakas na pagtawag ni Seb at nang matanaw ko siya ay mayroon siyang bitbit na
malaking plastic at ganun din si Santino.
Kunot-noo akong nakatitig sa kung ano ang mga dala-dala nila.
"Ma, tingnan po ninyo. May mga bago po kaming laruan ni Kuya." Agad na ibinida ni Seb ang
laman ng malaking plastic na galing sa kilalang toy store sa mga malls.
Kinutuban na ako sa pwedeng pinagmulan ng mga mamahaling laruan ng mga anak 1<0.
"Saan nanggaling ang mga iyan? " malumanay kong tanong sa dalawa kong anak na hindi
magkamayaw sa kung ano ang uunahin na tingnan sa mga laruang nasa 100b ng plastic.
"Ma, galing po kay Senyorita. Hindi po ba kilala mo siya? Siya po ang nakita natin na
magandang babae sa hacienda noong isang araw." Si Santino ang sumagot
"Ba-bakit tinanggap ninyo? Hindi ba l t bilin ko na huwag na huwag kayong tatanggap ng kahit
ano sa taong hindi niyo naman kilala? 'l sermon ko sa mga anak 1<0.
"Ma, hindi ba nga po at kilala niyo siya? Tinawag niya nga po kayong Ate Karen." Nagtataka
na sabi ni Seb.
"Oonga PO, Ma, kaya nga po tinanggap namin dahil magkakilala kayo. Ang sabi niya nga po
ay tawagin namin siyang Mommy Selene, kasi po gusto niya po kaming maging anak."
Kuwento ni Santino.
Gusto kong sermunan ang mga anak ko. Ngunit pinigilan ko na lamang ang aking sarili dahil
ayokong mahalata nila ang pagdisgusto ko sa ginawa nilang pagtanggap ng mga laruan mula
kay Selene.
Kinabukasan ng makapasok sa eskwelahan ang mga anak ko ay nagmamadali akong gumayak
patungong hacienda. Kakausapin ko si Selene sa ginawa niya. Akala ko malinaw na sa kanya
ang napag-usapan namin noong nag usap kami.
"Karen iha, ikaw pala yan. May kailangan ka ba?" bungad na tanongsa akin ni Manang Puring
ng makita niya akong naghihintay sa pintuan ng mansyon.
"Magandang umaga PO, Manang." Pagbati ko at inabot ang kanyang kanang karnay para
magmano.
"Kaawaan ka, halika pumasok ka muna." Yaya sa akin ni Manang Puring sa 100b ng mansyon.
Bantulot mang pumasok sa 100b ay nilakasan ko ang aking 100b. Kailangan kong makausap si
Senyorita Selene.
Nag palinga-linga ako sa paligid habang sinusundan ang matandang mayordoma ng mansyon.
Narito ngayon ako sa malawak na sala na kung saan kasama akong nag-ayos upang ilagay
ang mga bagong gamit. Bahagyang nakalihis ang mga makapal na kurtina ng mga malalapad
na bintana kaya naman malayang makakapasok ang nakakasilaw na sinag ng araw.
"Ate Karen?"
Umakyat ang paningin ko sa ikalawang palapag ng mansyon at naroon angtumawag sa akin.
Si Selene na nakadamit pantulog pa na
maingat na bumaba ng hagdan.
"Ate Karen? Magkakilala pala kayo ni
Senyorita Selene, Karen?" takang tanong sa akin ni Nanay Puring na huminto rin sa paglalakad.
"Yes Manang, magkakilala po kami." Maagap na sagot ni Senyorita Selene ng makalapit sa
kinaroroonan namen.
"Mabuti naman pumasyal ka, Ate." Nakangiting saad ni Selene.
Tumikhim ako bago sumagot. "Gusto sana kitang makausap."
Sagot ko sa mahinahon na tinig.
"Manang, makidalhan na lamang po kami ng pwedeng kainin sa pool area." Utos ni Selene sa
mayordoma na agad namangtumalima.
lginiya ako ni Karen sa pool area kung saan may malawak na parihabang swimming pool.
Naupo kami sa sa bakal na upuan na may katerno din namang bakal na bilog na lamesa.
"Hindi na ako mag paligoy-ligoy pa Senyorita Selene. Hindi ba't nag-usap na tayo tungkol sa
mga anak ko? Bakit binigyan mo sila ng laruan at gusto mo pa na tawagin ka na nilang
Mommy?" pang-uusig ko kay Selene na nawalan ng lalo ng kulay ang maputlang mukha.
"Nilinaw ko na sayo na ayoko ng magkaroon
ng kaugnayan sa inyo ni Senyorito Simon. Kaya sana naman bigyan niyo ko ng konsiderasyon
gaya ng pagbibigay ko sa inyo dati." Pagpapatuloy
1<0.
Nakita ko kung paano nangilid ang luha ni Senyorita Selene at kapagdaka ay tumulo na.
"Ate Karen, please, gusto ko lang mapalapit sa mga pamangkin 1<0. Gusto ko silang
makasama. Pangako ko naman na wala akong babanggitin na kapatid ko ang Papa nila.
Please, Ate." Hinawakan pa ni Selene ang kanang kamay ko habang nagmamakaawa. Punong
-puno ng pagsusumamo ang kanyang lumuluhang mata.
"Senyorita Selene, ayokong magulo ang isipan ng mga anak ko. Magtatanong sila kung bakit
ka nakikipag lapit sa kanila. Ayokong mag-imbento pa ng kasinungalingan tungkol sa kung sino
ka at sino ang ama nila.ll Walang gatol kong litanya.
"Sabihin mo sa kanila ang totoo."
Isang baritono na boses ang pumailanlang sa tahimik na kapaligiran ng lugar kung nasaan kami
ni Senyorita Selene.
Hindi ko na kailangan lingunin kung kanino boses yon.
"Sabihin mo sa kanila ang totoo, Karen. Para makalapit na kami ng malaya kay Santino at
Seb." Ulit niyangturan ng makalapit sa lamesa kung nasaan kami ni Selene.
Simpleng t-shirt na kulay puti na ginupit ang manggas ang kanyang pang -itaas at kulay itim
na khaki short ang pang-ibaba. Gaya ng dati ay n aka-tsinelas lamang siya.
"Ano bang hindi niyo naiintindihan? Ayoko ng magkaroon ng kaugnayan sainyo tapos gusto
niyong sabihin ko ang totoo sa mga anak ko?" mahinahon kung wika ngunit nagngingitngit na
ang kalooban ko.
"Karen, ilang sorry ba ang gusto mong marinig mula sa amin bago mo kami mapatawad and
besides, Ako parin ang biological father nina Santino at Seb kaya may karapatan ako sa
kanila."
Napa-ismid ako sa sinabi ni Senyorito Simon.
Karapatan? Nakakatawa.
"May sakit ba kayo at may taning na ang mga buhay niyo kaya gusto niyong magkapatawaran
tayo at tanggapin ko ang paghingi niyo ng sorry at para na rin sabihin ko sa mga anak ko na
naririto na ang Papa nila? Na miss na miss na silang dalawa?" bahagya akong natawa sa
akingtinuran.
"Baka nakakalimutan mo Senyorito Simon kung paano mo akong ipagtabuyan, sinabihan ng
mga masasakit na salita, paratangan ng kung anu-anong bintang. Naaalala mo pa ba kung
paanong nanganib ang buhay ni Santino dahil ipinanganak ko siya ng kulangsa buwan? Nang
nagkasakit siya at naospital, nag-alala ka ba? Kinamusta mo ba ang kalusugan niya? Naalala
mo ba ng una ka niyang tinawag na Papa? Pero binalewala mo lang at ni hindi man lang
pinansin? Noong unang kaarawan at binyag niya, nasaan ka? Para akong tangang
naghihintay sa simbahan pero urnaasa akong darating ka kahit ang totoo niloloko ko lamang
ang sarili ko. Tapos ngayon igigiit mo ang pagiging biological father mo at sasabihin ang
karapatan mo sa mga anak 1<0!? Nakalimutan mo na ba ang mga sinabi sa akin? Nilinaw mo
sa akin dati na basura lamang angtingin mo sa amin ng anak ko. Kaya ano ang pinaglalaban
niyo?" sumbat ko at hindi ko mapigilan ang paghulas ng kinikimkim kong galit sa 100b ng
ilangtaon. Batid kong tumaas na ang tinig ko at nanlilisik na ang mga mata ko dala ng
masidhingemosyon.

Episode 77
Mataman lamang akong pinakinggan ng magkapatid. Patuloy lam ang sa pag-iyak si Senyorita
Selene gayong nakatitig lamang sa akin si Senyorito Simon na waring naumid ang dila.
"Umalis ako ng kusa sa buhay mo Senyorito Simon. Pinirmahan ko ang annulment papers para
mapawalang bisa ang kasal natin. Binigay ko ng walang pag-aalinlangan ang kayamanan na
dapat sa amin ni Santino para matapos ang usapan tungkol sa mga bagay na laban sa
pagkatao ko. Kaya ano 'to? Bakit gusto niyong guluhin ang tahimik naming buhay ng mga
anak ko?" patuloy ko sa panunumbat sa magkapatid lalong-lalo na kay Senyorito Simon.
"Karen, kaya nga gusto kong burnawi lalong-lalo na sa mga anak ko. Gusto kong bawiin ang
lahat ng mga nawalang panahon na hindi ko sila kasama. Gusto kong ibigay sa kanila ang mga
bagay na dapat ay sa binigay ko sa kanila. Kaya, nakikiusap ako. Payagan mo akong
makalapit at makasama sila. Anurnan ang nagawa ko sa nakaraan ay labis ko na pinagsisihan.
Kung kaya
ko lang ibalik ay gagawin ko.ll Madamdaming pahayag ni Senyorito Simon.
Totoo kaya ang kanyang mga sinabi? Na nagsisisi na siya? Hindi ako makapaniwala dahil hindi
naman talaga kapani-paniwala. Si
Senyorito Simon, nagmamakaawa na patawarin
"Ganun lang 'yon? Matapos mo kaming balewalain, pabayaan at hinayaang mabuhay ng
ilangtaon na wala ka sa buhay ng mga anak ko.
Sasabihin mo ngayon na gusto mong bumawi? Hindi ba't napaka-kapal naman ng pagmumukha
mo para sabihin sa akin ang mga bagay na 'yan.l' patuloy lamang ako sa panunumbat.
"Ano ba ang gusto mong gawin ko para mapatawad mo ako at tanggapin sa buhay ng mga
anak ko. Gusto mo ba lumuhod ako ngayon sa harap mo? ll seryoso niyang tanong.
Umiling ako.
"Wala kang dapat gawin, Senyorito. Dahil kahit anong gawin mo. Hindi mo na mababago ang
katotohanan na isa kang walang pusong asawa at ama sa mga anak 1<0. Kaya tigilan na
ninyo ang mga anak ko. Layuan niyo sila. Hayaan niyo na kaming mabuhay ng kami lang."
Lumapit sa akin si Senyorita Selene.
"Ate, please, ako na ang nagmamakaawa sayo. Please, Ate Karen. Ako ang may kasalanan
ng lahat. Kaya sa akin ka na lang magalit.
Nagmamakaawa ako sayo, Ate." Pakiusap niya sa akin at wala sa hinagap ko na kaya niyang
lumuhod sa harap ko upang magmakaawa na sa kanya lang ako magalit.
"Senyorita Selene, hindi mo kailangan na gawin 'to. Tumayo ka at huwag mo akong
konsensiyahin," saad ko habang nakayuko sa nakaluhod sa aking harap.
Ngunit ipinilig lang ni Selene ang kanyang ulo at nanatiling nakaluhod upang patawarin ko.
Nag buntong-hininga ako at mariin na ipinikit ang mga mata.
"Sa 100b ng walong taon, ako lang ang mag-isa ang nagtaguyod sa mga anak ko. Kapag
nagkakasakit silang dalawa, hindi ko alam kung sino ang uunahin na asikasuhin. Kapag
kailangan nila ng ganito o ganyan sa eskwelahan, naghahanap ako agad ng trabaho para
magkapera at mabili ko agad ang kailangan nila.
Ayoko ko kasi na maisip nilang nakakaawa sila. Kaya agad akong gumawa ng paraan para
mabuhay ko sila ng maayos. Nakayanan ko ang lahat ng pagsubok ng kami lang tatlo. Kaya
sabihin ninyo sa akin ngayon, madamot ba ako
kung ayoko ng makilala kayo ng mga anak ko? Masama na ba ang ipagkait ang mga anak ko
sa taong hindi nagpakita ng kahit anong pagmamalasakit sa amin ni Santino?" mahaba kong
litanya.
Patuloy lang sa pag-iyak si Selene samantalang si Senyorito Simon ay nanatiling nakatitig sa
akin. Gusto kong maawa sa kanila ngunit paano kung saktan nila ang mga anak ko?
"Alam kong kaya ninyong ibigay ang lahat ng pangangailangan ng mga anak ko. Pero bilang Ina
nila, gusto ko lang ng tahimik na buhay kasama ang mga anak 1<0. Pakiusap, huwag na
kayong lumapit pa sa amin."
Matapos kong sabihin ang aking mga kataga ay tumalikod na ako para umalis. Ngunit laking
gulat ko ng makita Sina Santino at Seb na magkasama pang nakatayo sa di-kalayuan.
"Santino? Seb?"
Taranta kong pagtawag sa kanilang pangalan. Ngunit lampasan lamang nila akong tiningnan.
"Wala po kaming pasok sa eskwelahan dahil po kinansela ang lahat ng klase. May parating daw
po na bagyo sa lugar natin at kailangan na po na maghanda ang lahat ng mga tatamaan na
lugar. Kanina po pag-uwi namin ni Seb, nakita ko po kayong sumakay ng tricycle kaya
sinundan po namin kungsaan po kayo papunta. Pinapasok po kami ni Manang Puring, kasi raw
po ay narito nga po kayo, Nay," wika ni Santino na panaka-nakang nakatingin sa dalawang
taong nasa likod ko. Muli siyangtumingin sa akin na tila nagtatanong ang mga mata.
"Totoo po ba, Ma? Si Senyorito Simon po ba ang Papa namin ni Seb?" mahina niyang tanong
at tila nahihiya pa sa kanyang sinabi.
Napuno ng emosyon angdibdib ko.
Malamangna narinignila ang pag-uusap namin kanina ni Senyorito Simon at ni Senyorita Selene.
"Totoo po ba, Ma? Siya po ang Papa namin ni kuya?" inosentengtanong naman ni Seb na
nakakapit pa sa braso ng kanyang nakatatandang kapatid at nagtataka marahil sa narinig at
sa eksenang nakita sa amin.
Para saan pa para magsisinungaling ako? Para saan pa kung itatanggi ko ang katotohanan na
nalaman nila ng hindi sinasadya.
Kin agat ko ang pang-ibabang labi ko para pigilan ang nagbabadyang luha sa aking mga mata
at labag man sa kalooban ko na umamin ay marahan na na ako ay tumango-tango bilang
pagsagot sa tanong ng aking mga anak.
"Santino, Seb, ako nga Papa ninyo,ll saad ni Senyorito Simon na niyakap pa ng mahigpit sina
Santino at Seb. Lumapit din ang umiiyak na si
Selene at yumakap din sa akingdalawang anak*
Para namang may humaplos sa puso ko sa eksenang nakikita ko. Para bang nanonood ako
isang eksena ng teleserye sa telebisyon.
Ngunit bumadha ang kalituhan sa utak ko kasama ng pag-aa[inlangan sa puso ko.
Paano na ang sitwasyon ngayong alam na ng mga anak ko kung sino ang kanilang ama.
Ayoko man na magulo ang isip ng mga anak ko ngunit ano pa nga ba ang magagawa ko kung
ang kapalaran na nilang malaman ngayon ang totoo.
Isa lang ang dalangin koy ang maging masaya ang mga anak ko. Sana nga lang ay huwag
silang saktan ng kanilang ama dahil hind ko alam kung ano na ang magagawa ko kapag
nasaktan ang kahit na sino sa dalawa kung anak.

Episode 78
"Ma, nandiyan na po si Papa! Alis na po kami." Masiglang paalam sa akin ni Seb at
nagkukumahog pang lumabas ng bahay para salubungin ang Papa nya.
"Mag-ingat ka Seb at ang mga bilin ko sayo. Huwag kang pasaway, huwag malikot at baka
mawala ka sa pupuntahan ninyo." Pahabol kong bilin sa anak kung hindi na halos nakatulog
kagabi sa sobrang excited sa pamamasyal kasama ang kanyang matagal ng hinahanap na ama.
Mamasyal sila ngayon sa kasama na rin si Senyorita Selene.
Mula ng malaman ng mga anak ko ang totoo ay madalas ng naririto sa bahay ang magkapatid
na Sto. Domingo.
00, tutol ako.
Pero ano pa nga ba ang magagawa ko kung hindi hayaan na lamang silang kilalanin ang isat-isa.
Sinong Ina ang hindi matutuwa kapag nakikitang galak na galak sa tuwa ang kanyang anak
kapag nakikita ang Papa nila.
"Ate Karen, sure ka ba na hindi ka sasama at si Santino?" malungkot na tanong ni Senyorita
Ang dahilan ko ay sasama ako sa pamimitas ng mga kape kaya hindi ako makakasama.
Samantalang si Santino naman ay may gagawin daw na importanteng project sa eskwelahan
na kailangang-kailangan na raw na tapusin kaya turnangging surnama sa pamamasyal kasama
ang ama at tiyahin.
"Hindi na Senyorita, i-enjoy ninyo na lamang ang pamamasyal kasama si Seb. Pilit ko namang
pinasasama si Santino sainyo, ang kaso maaga talagang urnalis dahil importante raw ang
talaga ang project niya." Sagot ko kay Selene na cute na cute sa romper na suot. Kung
nabuhay lamang sana si Samantha, malamangna binibihisan ni Senyorita ng pagka ganda-
gandang mga damit, mga sapatos, mga nasa uso na ipit sa buhok at kung anu-ano pa na
gamit para sa batang babae.
"Tuloy na kami, Ate. Sana sa susunod na pamamasyal ay makasama na namin kayo ni
Santino." May panghihinayang sa kanyang pamamaalam.
Kumaway naman sa akin si Seb na masayang humawak sa kamay ng kanyang mommy Selene.
Samantalang bumaba naman sa mamahalin niyang sasakyan na kulay puti si Senyorito Simon
at binuksan ang pintuan ng sasakyan upang makapasok sina Senyorita at Seb. Binuhat niya pa
ang kanyang bunsong anak upang makasakay.
Bago naman tuluyang pumasok ng sasakyan si Seb ay inabot muna ang kanang kamay ng
Papa niya at saka nagmano. Hinawakan siya sa ulo ni Senyorito at bahagyang ginulo ang
buhok. Matapos maisara ang pintuan ng sasakyan pagkapasok ng mag-tyahin ay burnaling sa
direksyon ko ang ulo ni Senyorito Simon.
Bagay na bagay sa kanya ang suot na V-neck shirt na kulay abo na hapit sa kanyang
maskuladong katawan habang ang pang-ibaba naman niya pantalon na kulay itim.
Alam kong nakatitig siya sa akin sa kabila ng natatakpan ang kanyang mga mata na hindi ko
mawari kung anong kulay ng salamin. Bahagya naman akong nahiya sa ayos ko. Simpleng
damit-pambahay lamang ang suot ko at hindi pa nga ako naliligo dahil mas inuna kong
inasikaso si Seb dahil nga maaga siyang susunduin dito sa aming bahay.
Maya-maya ay inalis niya ang kanyang salamin at saka ako tinanguan bago urnikot
papuntangdriver's seat.
Bumusina muna ang sasakyan hudyat ng pamamaalam saka dahan-dahan na lumakad
hanggang sa mawala na sa aking tanaw.
Isasara ko na sana ang gate ng namataan ko si Santino na pauwi na rito sa bahay.
"Santino, akala ko ba may importante kang gagawing project?" tanong ko agad sa kanya.
Dahil sayang at hindi siya naka-abot sa kaka-alis lamang na sasakyan ng kanyang Papa.
Hindi ako sinagot ng anak ko na nagtuloy lamang sa pagpasok at ipinarada ang bisikleta sa
bodega.
"May sakit yata ang anak ko?" may pag-alala sa is 脧 pan ko.
"Santino, anak may masakit ba sayo? Masakit ba ulo mo? Angtiyan mo?" sunod-sunod
kongtanong.
Turningin naman siya sa akin ngunit kita ko kung waring malungkot ang panganay kong anak.
"Nak, anong masakit sayo?"
Hindi siya sumasagot at sa buong pagtataka ko ay yumakap sa akin.
"Ma, sorry PO, sorry po talaga," wika niya sa basag na tinig.
"Bakit ka nagsosorry? May ginawa ka bang
hindi tama? Nakipag-away ka ba? " lalo akong kinabahan sa kinikilos ni Santino. Hindi siya
hihingi ng sorry kung wala siyang ginawang masama.
Urniling siya ngunit hindi pa rin umaalis sa pagka kayakap sa akin. Bagkus ay lalo niya pang
hinigpitan angyakap sa akin.
"Sorry PO, kasi po lihim akong nagagalit sayo. Iniisip ko kasi dati na, ayaw ninyong makilala
namin kung sino ang Papa namin ni Seb.
Ayaw niyo po na kasama natin ang Papa namin. Akala ko po ayaw niyo kaming maging
masaya. Sorry Ma, hindi ko po kasi alam angtotoo. Hindi ko po alam na naging malupit pala
sila sayo kaya mas pinili mong lumayo at buhayin kami ni Seb ng mag-isa. Sorry po talaga,
Mama. Napakasama kong anak. Parusahan niyo po ako, hindi po ako magrereklamo." Tumulo
ang luha ko sa ng marinig ang mga sinabi ni Santino.
"Mama, sorry. Sising-sisi po ako na lihim akong nagagalit sa inyo. Gayun dapat pala ay mas
mahalin ko pa kayo." Humihikbi na patuloy sa paghingi ng sorry ng anak 1<0.
"Anak, wala kang kasalanan. Sorry din na naging madamot ako na malaman ninyo kung sino
ang inyong Papa. Kasi natatakot ako na baka masaktan kayo. Kaya ko nagawa na huwag na
lang sabihin sa inyong dalawa ng kapatid mo ang totoo." Basag na rin ang boses ko.
Nag-iyakan kaming mag-ina. Hindi ko akalain na nag-iisip na ng ganun bagay ang panganay
kong anak. Hindi ko naman na siya masisi dahil marunong na siyang mag-isip sa kung ano
angtunay at ano ang kasinungalingan.
"Ma, kahit kailan hindi kita iiwan. Hindi kita ipagpapalit sa kahit anong bagay, dahil ganun mo
rin kami kamahal ni Seb," sabi ni Santino na tigmak na ng pinaghalong-luha at sipon ang mukha.
Tango na lamang ako ng tango dahil wala na akong ma apuhap na sasabihin sa paglalahad ng
anak ko kung gaano niya ako kamahal at kung gaano siya nagsisisi sa anuman na kanyang
naging kasalanan.
"Hindi po totoong may project kami, Ma."
Hindi na ako na sorpresa ng sabihin ni
Santino angtungkol sa project. Una pa lamang ay alam kung may mali na. Kapag narito ang
kanilang Papa ay kibuin-dili niya at tanging si Seb lamang ang naririnig ko sa hindi maawat na
pag kuwento.
"Mama, Ayoko po kasing iwan ka at saka po narinig ko na sinabi mo na ba-basura lang po ang
tingin sa atin ni Senyorito Simon." Atubili pa si
Santino na banggitin ang salitang鈥漛 鈥濃
asura. €�

Episode 79
"Anak, humingi na ngtawad ang Papa mo.
Humingi rin siya ng pangalawang pagkakataon. Hayaan mo siyang makabawi sa inyo ni Seb,"
saad ko sa anak ko na narinig pala talaga ang naging usapan sa pagitan nen ng kanilang ama.
Umiling si Santino.
"Hindi na PO, Ma. Kahit kay Seb na lamang po siya burnawi.ll Matigas ang kanyang pagtanggi.
'Nak, huwag kang ganyan. Papa mo pa rin siya kahit anong mangyari. Kahit ano pa ang
nakaraan.ll
"Pero sinaktan niya po kayo, Ma. Hindi ko po matanggap na hindi ko po kayo na ipagtanggol
sa kanya." Bakas ang pinaghalong galit at lungkot sa inosenteng mukha ng aking anak.
"Anak, mahirap ipaliwanag sa ngayon ang naging sitwasyon namin ng Papa mo noon. Pero
ayokong magtatanim ka ng galit sa sinuman lalong-lalo na kay Senyorito Simon. Siya ang Papa
niyo ni Seb. Kung anurnan ang hindi magandang nangyari sa amin noong panahong magkasama
pa kami ay maaari bang hayaan mo na lamang si Mama ang magdala ng bagay na 'yon?
Ayokong
magkaroon ka ng galit, Santino. Malungkot si Mama kapag ang nagpakita ka ng hindl
magandang pakikisama kay Senyorita Selene at lalo na ang Papa mo." Mahinahon kong
pagpapaliwanag sa anak 1<0.
Hindi sumagot si Santino na patuloy lamang sa paghikbi.
Ayokong magtanim siua ng galit kay Senyorito Simon.Tamang ako na lamang ang magdala ng
bigat sa dibdib dulot ng hindi magandang pakikisama sa akin ng kanyang Papa sa nakaraan.
Pasado alas-nuebe na ng gabi ng pumarada sa harapan ng bahay namin ang sasakyan ni
Senyorito Simon. Alalang-alala na nga ako at pumasok na rin sa isipan ko na baka wala na
siyang balak isauli sa akin si Sebastian.
Unang bumaba ng sasakyan si Selene na may mga bitbit na plastic bags at paper bags.
Lumabas din si Senyorito Simon at nagpunta sa likod kung saan bumaba ang kanyang bunsong
kapatid. Paglabas niya ay karga-karga niya na ang bunso kong anak na malamang ay
nakatulog na sa dahil sa sobrang pagod.
"Ate Karen, pasensya ka na kung ginabi kami. Masyado kasing nag-enjoy sa pamamasyal si
Seb na pinagbigyan na namin.ll Agad na paghingi ng pasensya ni Senyorita Selene ng
pagbuksan ko ng gate.
Ngumiti lamang ako bilang pagtugon at sumenyas ako na pumasok na sila sa loob.
"Saan ko ba ilalapagsi Seb?" tanong ni Senyorito Simon na bitbit ang anak kongtulog na tulog
at bahagya pa na nakaawang ang mga labi.
"Dito, Senyorito.ll Sabay bukas ko sa pintuan ng nag-iisang silid ng aming kubo. Kanina pa
tulog si Santino sa kanyang sariling papag na gawa sa kawayan. Samantalang kami ni Seb ay
sa sahig natutulog na sinasapinan ng banig at pinagpatong-patong na comforter.
"Dito mo na lang siya ilapag Senyorito." Turo ko naman sa lugar kung saan ang pwesto ni Seb.
"Bakit sa lapag kayo natutulog? Hindi ba kayo nangangawit?" tanong niya habang
pinagmamasdan ang maliit naming silid ng mga anak ko.
"Malikot kasing matulog si Seb at madalas nahuhulog sa papago kaya naman ay nasisipa niya si
Santino habang natutulog." Sagot ko sa kanya habang inaayos ang unan at kumot ng bunso
ko.
"Tulog na tulog na din si Santino." Wika niya
at saka inilang hakbang ang papag kung saan himbing na ang tulog panganay kong anak.
Hinaplos niya ang ulo ni Santino at saglit na pinagmasdan. Inayos niya rin ang kumot at unan
sa paligid ng papag.
"Tuloy na kami, Karen. Salamat sa pagpapahiram sa akin kay Seb."
"Walang anuman, Senyorito." Sagot ko sa kanya at sabay na kamimg lumabas sa maliit
naming silid.
"Ate Karen, pasalubong namin sa inyo ni
Santino. Si Seb ang pumili ng lahat ng mga 'yan. Nagtataka nga ako kung bakit may piniling
dress na pambatang babae na kasukat nya si Seb. Nahiya naman akong magtanong at baka
kasi may crush na siya at kanyang ibibigay." Litanya ni Senyorita Selene.
"Ah..ba..baka nga llsang-ayon ko na lamang.Ngunit batid ko kung para kanino ang d ress.
"At heto ang inihaw na manok. Binili ko to sa tabi ng daan. Dito mo pinaglihi si Santino kaya
malamang na paborito din ito ng panganay 1<0.
Sayang lang hindi ko na siya naabutan na gising." May panghihinayang sa tinig ni Senyorito
Simon.
"Sa-salamat, Senyorito. Hindi ko akalaing maalala mo pa ang bagay na 'yon." matapat kong
sabi.
Napalitan ng hindi ko mawari na emosyon ang mababanaag sa mga mata ni Senyorito Simon.
Totoo naman, hindi niya nga naalala ang bilin kong bumili siya ng inihaw na manok sa daan
noong panahong naglilihi pa ako. Tapos, ngayon ay sasabihin niyang naalala niya na sa pagkain
na 'yon ko pinaglihi ang panganay niya.
"Oh, Sige na, humayo na kayo Senyorito, Senyorita. Alam kong pagod na rin kayo," sabi ko
na lamang para ibahin ang senaryo na nabuo na naman sa aking isipan.
"Thank you, Ate Karen. Salamat talaga." Madamdaming turan ni Senyorita Selene.
"Wala 'yon Senyorita."
"Ate Karen, Selene na lamang ang itawag mo sa akin." Nahihiyang hiling sa akin ni Senyorita
Tumango na lamang ako at ngumiti.
"Sige Ate, uwi na kami ni Kuya.ll At saka lumabas na ng bahay si selene at nauna ng
naglalakad patungo sa sasakyan.
"Goodnight, Karen ."
"Goodnight din, Senyorito, ingat sa pag dra-drive dahil madilim na sa daan." Habilin ko naman
habang hindi pa umaalis sa kanyang kinatatayuan si Senyorito at nanatiling nakapako sa akin
angtingin.
"May sasabihin ka pa ba, Senyorito?" kunot-noo na tanong ko.
Ipiniling niya ang kanyang ulo at saka nag buntong-hininga.
"We have to go.Thank you rin dahil sa kabila ng lahat-lahat ay nagtiwala ka pa rin sa akin at
pinahiram si Seb ngayong araw. Maraming salamat, Karen," aniya.
"Tiyak na maraming kwento bukas si Seb. Salamat din, Senyorito." Sa halip ay sagot ko na
鈥
nakangit �.
Tulad kanina umaga, burnusina muna siya bago umalis.
Hindi ko maalis ang paningin ko sa sasakyang nilamon na ng kadiliman.
Tumingala ako sa malawak na kalangitan at tinanaw ang nagsabog na bituin saka pumikit at
taimtim na na nanalangin.
Na sana ay maging maayos lahat. Lalong-lalo na ang relasyon sa pagitan ng panganay kong
anak at ng kanyang ama. Sana rin ay tama ang mga nangyaring pagbabago na ito sa buhay
namin ng mga anak ko.

Episode 80
Hindi magkamayaw si Seb sa mga kwento ng naging karanasan sa pamamasyal kasama ang
kanyang ama at tiyahin.
"Sayang Kuya, hindi ka sumama. Ang saya pala talagang mamasyal sa mall. Ang lalaki ng mga
buildings at kumain kami sa isang restaurant na puro masarap ang mga pagkain. Malungkot
nga si Papa at Mommy Selene dahil hindi ka namin kasama. Kaya sana Kuya, ksama ka na
namin sa susunod," saad ni Seb sa nakatatandang kapatid na hindi ko alam kung nakikinig sa
kanina pa niyang mga kwento. Abala kasi si Santino sa paglilinis ng kanyang bisikleta habang
ako naman ay abala sa paghimay ng bunga ng malunggay na siyang aming ulam sa tanghalian.
"Kuya, ang saya pala kapag may Papa, ano? Kinuwento ko nga sa mga kaklase ko na
dumatingna ang Papa natin. "
"Papa, mo lang siya. Huwag mo akong idamay dahil hindi naman niya ako anak. Ikaw lang ang
may Papa sa kanya." Sagot naman ni Santino na nakapag patigil sa ginagawa ko.
"Anong sinasabi mo kuya? Papa mo din siya. Ikaw ang una niyang anak at kami ni Sam ang
pangalawa. Ano ba ang nangyayari sayo, Kuya? ll inosenteng turan naman ng bunsong
kapatid.
"lkaw lang ang may Papa sa kanya. Okay na sa akin si Mama lang ang magulang 1<0." Sagot
ulit ng panganay ko na ibinalik na ang basahang ginamit sa lalagyan.
"Kuya, hindi ka ba masaya na dumating na si
Hindi na sumagot si Santino sa tanong ni Seb.
"Santino, anak, nag-usap na tayo hindi ba?" singit ko na sa usapan ng magkapatid.
Ngunit sabay-sabay kaming napatingin sa labas ng bakuran ng huminto ang pamilyar na
sasakyan.
Si Senyorito Simon.
Agad namang tumakbo sa gate si Seb at nagmamadaling buksan para salubungin ang ama.
"Ma! Tingnan niyo po may bago po kaming bike ni Kuya! At tig-isa na po kami!"
Pinagmamalaking sabi ni Seb na nakasakay na sa kulay asul na bagong bisikleta na tamang-
tama lamangsa edad niya. Samantalang hawak naman ni Senyorito Simon ang isa pang asul
din na bisikleta na tamang-tama naman kay Santino.
"Idinaan ko lang itong mga bisikleta ng mga bata," saad sa akin ni Senyorito Simon na naka
kulay puting plain t-shirt at naka pantalon na itim.
"Hindi ka na sana nag-abala pa." Malumanay kong sagot.
"Santino, heto ang para sayo. Para hindi ka na nahihirapan pang iangkas si Seb. Luma na rin
ang gamit mong bisikleta at napansin kong marami ng sirang piyesa. Kaya naisipan kong bilhan
ka na ng bago," sabi naman ni Senyorito sa anak kong panganay.
Luma na nga naman at marami ngsira ang bisikleta ni Santino. Secondhand ko lang naman
kasing nabili at hindi maingat sa gamit ang unang nagmamay-ari kung kaya kahit anong ingat
ng anak ko ay kusa nang burnigay ang mga parte.
"Salamat na lang PO, pero mas gusto ko pong garnitin ang luma kong bisikleta. Mag-ingat na
lang po ako sa pag pedal." Pagtanggi ni Santino na hindi tumitingin sa ama.
Bakas sa gwapong mukha ni Senyorito ang nagtataka sa sinagot ng anak.
"Santino, anak, mas mabuting huwag mo ng garnitin ang luma. Hindi ba lagi kang nasisiraan ng
kadena?" nakisingit na ako .
"Hinigpitan na po ng tatay ni Estong, Ma.
Kaya okay na PO." Pangangatwiran ng anak ko.
"Hindi ba bawal kang mag-bike mag-isa, Seb? Gusto mo na naman ba na maaksidente gaya
ng dati?" Baling ni Santino sa kapatid na nagbibisikleta ng paikot-ikot sa bakuran.
"Kaya ko na,Kuya." Sagot naman ni Seb na nagpatuloy lang sa gin agawa.
"laangkas na lang kita. Kaya ko naman." Patuloy na giit ni Santino .
Tumigil naman si Seb sa pagbibisikleta at nagsalita.
"Papa, ayaw po ni Kuya sa inyo. Ako lang daw ang may Papa sayo."
Sumbong naman ni Seb sa kanyang ama.
Nagkatinginan kami ni Senyorito Simon sa pagkakataong 'yon. Nabasa ko ang pagtatanong sa
kanyang mukha pati na rin ang pinaghalong pait at sakit sa narinig sa sumbong ng bunsong
anak.
"Totoo naman, ikaw lang ang anak niya. Kaya nga iniwan siya ni Mama dahil ayaw niya sa
aming dalawa. Para sa kanya basura lang kami." Litanya naman ni Santino na may pait sa
tinig.
"Santino, anak, ipapaliwanag ni Papa ang lahat." Mahinahong saad ni Senyorito sa anak na
panganay.
"Santino, makinig ka sa Papa mo." Nilapitan ko na ang anak ko.
"Bakit PO, Mama? Narinig ko ang sinabi niyo sa kanya dati. Na wala siyang pakialam sa atin,
na basura lang angtingin niya sa atin kaya nga kayo lumayo. Tapos ngayon magpapakilala siya
bilang Papa namin? Huwag na lang, nabuhay naman po tayo na wala akong Papa."
Pagpapatuloy ni Santino.
"Santino, anak, patawarin mo si Papa. Pinagsisihan ko kung ano man ang ginawa ko sa inyo
ng Mama mo dati. Kung alam mo lang kung gaano ako nagsisisi, anak. Hinanap ko kayo ng
Mama mo kung saan-saan. Gusto ko kayong mahanap upang humingi ngtawad sa mga
nagawa kong kasalanan at makabawi sa mga pagkukulang ko." Malungkot na pagsusumamo ni
Senyorito sa anak kung pangan ay.
Natigilan ako ng marinig ko kay Senyorito
Simon na hinahanap niya pala kami ni Santino. "Santino, anak, hindi ba ang sabi ko sayo.
Masama ang nagtatanim ng galit. Lalo na siya ang
Papa mo." Mahinahon kongg paliwag kay Santino
"Dati, gustong-gusto kong magkaroon ng Papa. Lagi nga akong nag-wi-wish sa falling stars o
kaya sa wishing well school namin na sana, tuparin niya ang wish ko. Lihim pa kong nagagalit
kay Mama dahil wala man siyang kahit anong litrato kung ano ang itsura ng Papa namin ni Seb.
Akala ko ayaw ni Mama na maging masaya kami ni Seb dahil ayaw niyang makilala man kahit
sa picture ang Papa namin. Pero ng marinig ko ang naging buhay ni Mama, ayoko na pala ng
Papa. Sapat na pala si Mama para sa akin. Kaya ayoko sayo! Sinaktan mo ang Mama ko!
Kaya hinding-hindi kita mapapatawad!" sigaw ni Santino na hinarap pa si Senyorito Simon at
saka mabilis na tumakbo palabas ng bakuran.
"Santino! Bumalik ka rito!" akma ko na sanang hahabulin ang anak ko ng pigilan ako ni
Senyorito Simon.
"Ako na ang hahabol sa kanya," sabi niya at saka mabilis na lumakad para habulin ang anak.
Naluluha na lamang akong sinundan ng tingin ang papalayong si Senyorito Simon.
"Ma, ayoko na rin po nitong bike."
Napalingon ako kay Seb na isinandal ang bagong bisikleta sa sawaling dingding ng aming kubo.
"Bakit naman? Hindi ba at matagal mo ng gustong magkaroon ng sariling bike?' tanong ko
"Isa po sa laging turo ni teacher na bad po ang nanakit ng kapwa. Kaya kung sinaktan po kayo
ni Papa, ayaw ko na rin po sa kanya tulad ni Kuya." Malungkot at naluluha ang litanya ni Seb.
Nilapitan ko si Seb at saka niyakap.
"Seb, diyan ba sa puso mo nararamdaman mo ba na masama si Papa?" tanong ko sa kanya.
Umiling siya.
"Hindi PO, Ma." Sagot naman niya.
"Mahalin mo pa rin si Papa, anak. Lahat naman ngtao nagkakamali. Humingi naman ng tawad
sa akin ang Papa mo, kaya huwag kang magbabago at sundin mo lang ang puso mo." Ewan
ko kung naiintindihan na ba ni Seb ang ibig kongsabihin.
Sana nga ay maintindihan niya gaya ng panalangin kong maintindihan ni Santino kung anurnan
ang ipapaliwanag ni Senyorito Simon.

Episode 81
Halos panawan ako ng ulirat ng humahangos na dumating sa bahay si Senyorita Selene.
Urniiyak siya habang sinasabing kailangan naming magpunta sa ospital dahil naaksidente raw
Sina Senyorito Simon at Santino. Halos isang oras na nga ang nakalipas ng nag tatakbo si
Santino at habulin ni Senyorito Simon. Hindi ko sila sinundan sapagkat iniisip ko ang
magkasarilinan silang mag-ama para magka-usap ng masinsinan. Wala sa hinagap ko na
pwedeng silang mapahamak lalong-lalo na ang anak ko.
Waring nawalan ako ng lakas. Tanging alam ko na lamang ay mabilisan kaming lumulan sa
kotse ni Selene kasama na rin si Seb na litong-lito sa nangyayari.
Basta na lamang umagos ang luha ko na parang hindi na maampat sa sobrang pag-aalala.
Naurnid na angdila kodahil wala na akong maisatinig na kahit anong letra. Panay ang dalangin
ko sa aking isipan na, nawa'y walang nangyaring masama sa mag-ama.
"Doc, kami ang pamilya ng mag-amang na-aksidente. Kamusta sila? ll agad na tanong ni
Selene sa nakitang doktor sa 100b ng ospital na aming pinasukan.
Nanlalamig ako at balisang-balisa.
Parang hindi ako makahinga sa sobrang pag-aalala. Hindi ko marinig ang sagot ng Doktor sa
tanong ni Selene.
Basta na lamang akong hinila ni Seb para sumunod sa nagmamadaling si Selene.
Huminto kami sa isang silid at ng burnukas ang pinto at makita ko si Santino na nakahiga sa
isang puting higaan ay lalong bumuhos ang luha ko.
Halos tinalon ko lamang ang pagitan naming mag-ina at saka ko siya mahigpit na niyakap.
"Santino, anak, anong pakiramdam mo?
lturo mo saan ang masakit?" sunod-sunod kong tanong sa kanya habang sinusuri ko ang
kanyang katawan. Maliban naman sa gasgas sa braso ay wala naman akong nakitang
seryosong pasa o sugat sa kanyang katawan.
Umiling si Santino at nangingilid ang luha.
"Sorry po Ma, kung pinag-aalala po kita." Naluluha niyang wika.
"Papa, bakit po may balot ang isa mong braso?
Ang tanong ni Seb ang nakapag paglingon sa akin sa kabilang higaan kung saan nakahiga
naman si Senyorito Simon.
"Wala ito anak, gasgas lang." Tumatawang sagot niya kay Seb na lumapit na sa kanya para
suriin.
"Kuya, what happened ba? Paano ba kayo naaksidente nitong si Santino? Alalang-alala kami
sa inyo. Akala ko nga hihimatayin na si Ate Karen sa sobrang putla nya kanina.ll tanong
naman ni Selene na lumapit kay Santino at saka niyakap din ang anak kong panganay.
"Santino, you sure you're okay? Please don 't hesitate to tell kung may masakit sayo."
Senserong saad ni Selene sa pamangkin.
Tumango naman si Santino sa tiyahin.
"Okay lang po ako, Mommy Selene." sagot niya.
Bumukas ang pintuan ng kwarto at pumasok ang isang lalaking doktor na palagay ko ay nasa
late forties na ang edad at isang batang nurse na lalaki rin na may hawak na chart na hub
crewilang sandali lamang ay binasa na ng doktor.
"Mr. Sto. Domingo, walang serious fracture ang X-ray mo at ganun din ang resulta ng X-ray
ng anak mo," saad ng Doktor ng makita ang)(-ray ng mag-ama.
Nakahinga naman ako ng maluwag dahil ligtas na silang dalawa.
Pinaalala lamang ng doktor na laging uminom ng gamot at linisin ang mga sugat ni kanilang
natamo. Lalong-lalo na si Senyorito Simon na may kalakihan ang sugat sa kaliwang braso.
Gustuhin ko man na tanungin ang anak ko sa kung anong nangyari sa kanila ng kanyang ama
ay pinagpaliban ko muna.
"Sige na anak, matulog ka na ulit,ll sabi ko sa kanya dahil pasado alas onse na pala ng gabi.
"Ma, uuwi na po ba kayo ni Seb?" agad naman niyangtanong.
Urniling ako.
"Sila lamang ni Mommy Selene ang uuwi. Maiiwan si Mama para alagaan ka." Nakangiti kong
turan.
Nakapag desisyon kung ako na lang ang magbantay sa mag-ama. Si Selene na lang muna ang
bahala kay Seb .
"Bye kuya ,bye Papa, sana gumaling na kayo agad para makapag bike na tayo."
Pamamaalam ni Seb dalawa naming pasyente.
"Anak, huwag mong kulitin si Mommy
Selene, ha." Bilin ko sa aking bunso na unang beses kong hindi makakasama sa pagtulog. Sa
mansyon sa hacienda Esmeralda ang tuloy nilang magtiyahin.
"Opo, Ma, promise PO." Pabibong sagot naman ni bunso.
"Don 't worry, Ate, aalagaan ko to kahit gaano pa niya ko kulitin." Si Selene na hinahaplos pa
ang buhok ni Seb.
Matapos magpaalam ay umuwi na ang mag tiyahin at kamingtatlo na lamang nina Santino at
Senyorito Simon ang naiwan sa pribadong silid ng ospital. Mabuti na lamang at pinabalik ni
Selene ang kanyang personal na driver para sa mga darnit na aming pamalit na hindi na ako
nagtataka na puro branded at bago.
Pinunasan at pinalitan ko ng pantog si Santino habang tulog naman sa kabilang kama si
Senyorito Simon.
"Anak, kapag may masakit sayo agad mong sasabihin kay Mama." Paalala ko sa kanya
habang pinapalitan ko siya ng mas makapal na damit dahil malamig ang aircon ng kwarto.
"Wala naman po akong masakit Ma. Itong gasgas 1<0, balewala po ito sa sugat ni Pa-pa."
Tila nahihiya pa si Santino na tawaging Papa ang sinulyapan sa kabilang kama.
"Iniligtas po ko ni Papa, Ma. Hinahabol niya po ako kaya mas lalo po akongtumakbo ng mabilis.
Nang makarating po ako sa kalsada, hindi po napansin na may mabilis na single na motor.
Napahinto na lamang po ako sa gitna ng kalsada dahil po nasilaw na po ko sa ilaw ng motor.
Ipinikit na po ang mga mata dahil akala po mababangga na ako. Kaso po may yumakap po ng
mahigpit sa akin at sabay po kaming natumba sa kalsada. Pagmulat ko po ng mata, si Papa
po ang nakayakap sa akin. Iniikot pa po niya ang katawan niya para po ako ang nasa ibabaw
at hindi po ako masaktan." Maluha-luha na lahad ni Santino habang nakatingin pa sa Papa niya
sa kabilang kama.
Hinaplos ang puso ko sa narinig na kwento ni Santino. Napatingin din ako sa kabilang higaan
kung saan himbing ang tulog ni Senyorito Simon.
"Kaya anak, huwag na huwag mo ng gagawin ulit ang ginawa mo kanina." Pangaral sa anak
ko.
"Pangako po, hinding-hindi na po Mama," sagot ng panganay ko na itinaas pa ang kanang
kamay na para bang nanunumpa.
Napangiti na lamang ako sa kanya at iginaya siya para matulog ng muli. Nang makatulog si
Santino ay unti-unti akong bumangon sa pag katabi sa kanya. Dahil baka mapahimbing ako ng
tulog at hindi siya makainom antibiotic na na oras para sa sugat nya.
Bahagya pa akng nagulat ng makitang titig na titig pala sa amin si Senyorito Simon na hind
ko namalayan na nagising pala.
"Gising ka na pala Senyorito, nagugutom ka ba?" agad kong tanong at saka siya nilapitan.
Ngumiti si Senyorito at saka urniling.
"Nagising ako kasi baka panaginip lang na nandito kayo ni Santino kasama 1<0," wika niya na
tumingin pa sa anak na himbing na din ang tulog.
"Senyorito, salamat nga pala sa pagligtas kay Santino. Nagkwento na siya sa akin kanina
kung anong nangyari." Pasasalamat sa kanya.
Deretsong tumingin sa mga mata ko si Senyorito.
"Ako ang dapat magpasalamat sayo Karen.
Salamat dahil binigyan mo ako ng mga anak. Salamat sa pagpapalaki sa kanila ng maayos
kahit wala ako sa tabi niyo, kahit wala ang suporta 1<0. Salamat dahil kahit napakasama kung
tao hindi mo nagawang siraan ang pagkatao ko sa mga anak natin. Salamat Karen at alam
kong hindi sapat kahit isakripisyo ko pa ang sarili kong buhay para sa kaligtasan ni Santino o
kahit
pa ninyo ni Seb para mapatawad ang nagawa kong kasalanan." Madamdaming linya ni
Senyorito.
"Alam mo kanina ng makita kong mababangga ng motor si Santino, naisip ko kung gaano
talaga ko walang kwentang ama. Nag-flash back sa isipan ko noong panahong wala kang
malay at kinuha siya sa 100b ng matris mo. Noon muntik na siyang nawala dahil sa kagaguhan
ko tapos ngayon muntik na naman siyang mapahamak dahil na naman sa kagagawan 1<0.
Alam mo ang pakiramdam na sising-sisi ako dahil mas nakinig ako sa ibangtao at hindi sa kung
ano ang nasa puso ko." Patuloy na saad ni Senyorito. "Kung sana na hindi ako naging.
makasarili, kung sana na mas pinakinggan kita kaysa sa hinusgahan base lamang sa kwento ng
iba. I'm the worst husband, the worst father kaya kahit mamatay pa ako hinding-hindi ako
nagsisisi na namatay ako para sa kaligtasan ng anak ko, ng anak kong itinatwa ko."
Ewan, pero kusang tumulo ang luha ko sa pakikinig sa mga sinasabi ni Senyorito. Ramdam ko
ang bigat sa kanyang bawat salita.
Nagpilit burnangon si Senyorito Simon mula sa pagkakahiga kaya naman kusang gumalaw ang
katawan ko para lumapit at alalayan siya.
"Karen, alam kong walang kapatawaran ang ginawa ko sainyo ng mga anak 1<0. Pero handa
akong maghintay. Maghihintay ako sa araw na mapapatawad mo ako." Pagsusumamo ang
nabasa ko sa mga mata ni Senyorito Simon.
Nabigla pa ako ng hawakan ng kanyang kanang kamay ang aking ding kanang kamay at dalhin
sa kanyang labi at masuyong hinagkan.
"Sorry for ruining our family. Promise babawi ako sa inyo ng mga anak natin.ll Muli niyang
sambit sa nangungusap na mga mata.
Hindi ako nakakibo.
Pakiramdam ko nag kabuhol-buhol ang paghinga ko at burnilis ang ritmo ng puso ko. Hinigit ko
ang aking kamay mula sa kanyang pagkakahawak at saka umiwas ng tingin.
Magsasalita pa sana ni Senyorito Simon ng may kumatok sa pintuan at pumasok ang isang
nurse na chineck ang lagay nila si Santino. Nagising din si Santino kaya naman nakahinga ako
ng maluwang dahil nakaiwas ako sa kanyang ama.
Habang nakahiga ako sa tabi ulit ni Santino ay may gumugulo sa utak ko.
Anong pinagsasabi ni Senyorito?
May pahalik-halik sa kamay 1<0?
Hindi pa ba sila kasal ni Senyorita Daphne?

Episode 82
Matapos ang tatlong araw na pananatili sa ospital ay pinauwi na Sina Senyorito Simon at
Santino. Pareho naman na natuyo na ang kanilang mga natamong sugat lalo na ang kay
Santino na kung tutuusin ay maliit lamang na gasgas ang tinamo at napakalayo sa kanyang
bituka.
Kakasuhan sana ang driver ng motor na nakabangga sa kanila, ngunit nakiusap ako kay
Senyorito Simon na huwag ng kasuhan dahil kung tutuusin ay wala naman talagang kasalanan
ang lalaking driver na nasa kwarenta na siguro ang edad. Humingi naman kasi ng pasensya sa
nangyari at nakita kong may mga gasgas din sa kanyang katawan dulot ng aksidente.
Pasalamat na lamang kami na pare-pareho silang igtas at pawang mababaw na sugat lamang
ang mga natamo. Ayaw san ang pumayag ni Senyorito
Simon ngunit kalaunan ay nakinigna rin sa akin. "Thank you, Ate Karen sa pagpayag mo na
dito na muna tumuloy Sina Seb at Santino." Malapad ang ngiti ni Selene sa pasasalamat dahil
nakiusap siya na kung pwede ay sa kanila muna
angdalawa kong anak na hindi ko naman natanggihan dahil gusto ko rin namang mapalapit ang
100b ng mga anak ko sa kanilang tiyahin lalong-lalo na sa kanilang ama.
Syempre, kinausap ko muna ang dalawa kung anak kung payag ba sila. Walang problema kay
Seb habangsi Santino naman ay nagdalawang-isip dahil ako lang ang mag-isa sa bahay namin.
"Wala 'yon, Selene. Alam ko namang mahal na mahal mo sila kaya panatag ako." Sagot ko
naman .
Lumamlam ang mukha ni Selene matapos marinig ang sagot ko.
"You know what, Ate. Hindi mo alam kung gaano ako nagsisi sa pagiging makasarili ko dati,11
wika niya sa malungkot na tinig.
"Napatunayan kong kapag gumawa ka talaga ng masama lalo na sayong kapwa, babalik ang
karma sayo ng doble. I almost killed myself because of depression pero nang marinig ko
mismo sa bibig ni kuya kung paano ang naging trato niya sa inyong dalawa ni Santino. Lalo
akong na-guilty sa ginawa kong kasalanan. Naisip ko na magpakamatay dahil ang laki ng
kasalanan ko sa inyo ng pamangkin ko. Hiyang-hiya ako pero mas
Namuo ang luha sa sulok ng mga mata ni Selene habang nagsasalita.
"Napakasama kong tao, paano kong nagawa ang naging kasalanan ko sayo? Tapos
nagpapakamatay ako dahil lamang niloko ng walang kwenta kung n aging ex-boyfriend
samantalang ikaw, mag-isang nakibaka sa buhay, mag-isang binuhay Sina Santino at Seb.
Samantalang ikaw na walang ginawang masama, hinusgahan, pinaratangan at sinaktan."
Patuloy ang punas ni Selene walangtigil na pagpatak ng luha sa mga mata.
"Kaya lalo akong na-guilty, Ate Karen. Kasi lahat ng paghihirap at pagtitiis mo at ng mga
pamangkin ko ay dahil iyon sa akin. Dahil sa kagagawan ko. Pero sa kabila ng pag-amin ko
sayo ng kasalanan ko. Bakit ang bait mo pa rin? Alam mo na hindi naman ako karapat-dapat
pero you gave me another chance."
Wala akong madamang galit para kay
Selene. Awa, ang nararamdaman ko sa kanya. Bakit? Mag-isa niya langdin kasing nilabanan
ang sarili niya. Nasadlak man ako sa kalungkutan ay may dalawa naman akong anak na laging
pinapaalala na kaya kong lahat kahit anong pagsubok.
"Nakakagalit naman talaga ang ginawa mo
sa akin. Kung alam mo lang na ilang beses na sumakit ang ulo ko sa kakaisip kong bakit
nagising na lamang ako bigla sa kama ng isang lalaki at amo ko pa. Masakit pakinggan ang
mga ibinabatong bintangsa akin kasi wala naman talaga akong alam. Mahirap pa ng mga
panahon na iyon, wala ang nanay ko. Wala akong kakampi kundi ang sarili ko at si Senyora
Loreta. Kaya wala akong pagsidlan ng saya ng dumating si Santino sa buhay ko. Siya ang
nagbigay ng liwanag sa buhay ko ng mga panahong madilim at hindi ko alam kung saan ako
dapat kumapit." Lahad ko.
"Pero kong kaligayahan ng mga anak ko ang nakasalalay, bakit hindi kita bibigyan ngtiyansa.
Alam kong mahal mo si Santino at ganun din si
Seb. Kaya sino ba naman ako para tutulan pa 'yon. Lahat ay may pangalawang
pagkakataon." Patuloy kong lahad.
Niyakap ako ng mahigpit ni Selene.
"Ate Karen, I'm sorry, I'm very very sorry for what i've done before. I know hindi na
maibabalik ng pag so-sorry ko ang nakaraan but I promised na mamahalin ko kayo ng mga
pamangkin 1<0. Lahat gagawin ko makabawi langsa mga panahon na nawala. Ate, sobrang
salamat." Gumagaragal na wika ni Selene habang patuloy sa pag-iyak.
Niyakap ko lamang siya at inalo. Hinyaan ko lamang siyang urniyak ng urniyak sa balikat ko,
kung iyon ang makapgpapagaan sa bigat sa kalooban niya at makakabawas ng guilt na
nararamdaman niya.
Hindi ko alam kung galit ba ako o kung may galit nga ba ako?
Basta ang alam ko, importante ang kaligayahan ng mga anak ko.
"Ma, bakit po ba kailangan mo pang umuwi? Dito na lang din kasi kayo matulog." Maktol ni
Seb ng magpapaalam na ko para umuwi sa aming kubo. Pasado ala-singko na kasi ng hapon
at maya-maya lamang ay madilim na sa daan.
"Nak, ilang araw ng walangtao sa bahay natin. Babalik naman ako agad dito bukas ng
umaga." Katwiran ko naman sa kanya.
"Ma,bakit po ang Mama at Papa nila Kuya Estong magkasama. Bakit po kayo ni Papa
magkahiwalay po kayo ng bahay?" Inosenteng tanong ulit ni Seb.
Natigilan ako at hindi maka-apuhap ng salitang pwedeng ipaliwanag sa mausisa kong anak.
"Seb, hayaan mo na si Mama. Babalik naman siya bukas." Singit ni Santino.
Tila nag-isip naman si Seb at pinatulis pa ang nguso habang nag-iisip.
"Basta po babalik ka bukas, Mama.
Hihintayin kita sa labas.'l
Napangiti na lamang ako sa pagpapa-cute ng anak kong bunso.
Inalok din naman ni Selene na kung pwede ay doon muna na rin ako sa mansyon ngunit
tinanggihan ko dahil nais ko nga silang magkaroon ng sari-sariling bonding na wala ang
presensya 1<0.
Matapos ang ilang sandali na pagpapaalam ay lumabas na ako ng malaking gate ng hacienda at
saka nagsimula ng maglakad upang tahakin ang daan patungo sa aming munting bahay kubo.
Balak kong mag-short cut na lamang ng daan para agad makauwi. Ayoko na rin naman
sumakay ng tricycle dahil sa mas gusto kong ilakad ang mga paa ko kaya tinanggihan ko din
ang offer ni Selene na ihahatid ako. Katwiran ko na lamang na ako na ay may iba pang
daraanan na kakilala.
Madilim na madilim ang aming bakuran ng sa wakas ay makauwi na ako. Binuksan ko agad ang
ilaw sa poste ng aming gate. Agad naman na kumalat ang liwanag sa madilim na paligid.
Pumasok na ako sa bakuran at nag tuloy na sa aming kubo. Nagligpit-ligpit muna ako sa 100b
ng bahay bago nagluto ng aking hapunan.
Nagsaing ako ng sa palagay ko ay sapat lamangsa akin at ang ulam ko na lamang ay
nilagangtalbos ng kamote na pinitas ko pa sa likod bahay garnit ang flashlight na ilaw upang
makita ko at pritong tinapa na galunggong na binili ko pa noong isang araw at nilagay sa
basket na lagayan na isinasabit pa sa itaas sa naka-kalawit na alambre para iwas maabot ng
mga pusa o daga. Inamoy ko naman angtinapa kung okay pa ang amoy. Wala naman akong
naamoy na sira na ang isda kaya pinrito ko na. Nanibago ako. Walang maingay. Walang nag-
aaway.
Literal na nag-iisa lamang ako sa bahay. Ang tahimik na hindi ako sanay.
Namiss ko tuloy agad ang mga anak ko. Unang beses na wala silang dalawa. Samantalang sa
100b ng ilang taon ay kami langtatlo ang magkakasama. Naisip kong mahirap pala talagang
nalalayo sa mga anak. Ako nga na kilometro lang ang layo sa mga anak ko ay hindi ko ay miss
na miss ko na silang dalawa. Kaya paano na lang ang mga magulang na nasa ibang bansa.
Paano nila kinakaya ang lungkot sa pagkawalay sa kanilang mga anak?
Wala man lang akong makakasabay kumain at hindi ko man lang kasama sa pagtulog ang kahit
isa man langsa mga anak ko.
Pakiramdam ko tuloy, nag-iisa na naman ako kagaya ng dati. Noong panahong na-coma si
Nanay at namalagi sa ospital.
Nakahain na ang pagkain ko ng may marinig akong busina ng sasakyan sa labas. Pinag-kibit
balikat ko na lamang at hindi na pinansin sapagkat sa isip kong baka napadaan lamang.

Episode 83
"Karen."
Isang pamilyar na boses ang aking narinig at nag patigil ng aking pagsubo ng pagkain.
"Si Senyorito Simon? Bakit kaya?" kunot-noo kong tanong sa aking sarili. Agad akong
tumayo at naghugas muna ng kamay sa lababo bago ako dali-daling lumisan ng kusina para
magpunta sa pintuan sa harap bahay upang kompirmahin kong guni-guni ko lang ang aking
narinig na tinig.
"Karen."
"Sandali lang." Sagot ko ng marinig ang muling kanyang pagtawag niyang sa aking pangalan.
Tama, may turnatawag nga sa aking pangalan.
Binuksan ko ang pinto na gawa lamang sa manipis na plywood at burnungad ang gwapo ngunit
halatang pagod na mukha ni Senyorito Simon.
"Senyorito, pasok ka. Makulit ba ang mga bata? May nangyari ba sa kanila?" agad kong
tanongdahil ang mga anak ko lang naman ang agad pumasok sa isipan ko kung bakit nagpunta
ng ganitong oras ng gabi si Senyorito dito sa bahay.
"Kasama sila ni Selene sa bahay. Naglalaro sila ng iba't-ibang laro. Ang saya nila na panoorin at
hindi mo mahahalata na ngayon langsila nagsama-sama. Lalo na si Selene na tuwang-tuwa sa
mga pamangkin.
Malayong-malayo na sa kapatid ko na muntik ng magpakamatay dahil lugmok sa kalungkutan
dati. " Sagot naman niya habang matamang nakatingin sa akin.
Malungkot ako ng malaman ang nangyari kay Senyorita Selene. Totoo pala na nakakasira ng
utak ang bigo sa buhay pag-ibig. Nakahinga ako ng maluwag sa dahil akala ko may nangyari
na naman sa mga anak ko. Inaalala ko rin kasi na baka sa sobrang likot ni Seb ay madulas siya
sa sahig o kaya naman ay nahulog siya sa kama kung saan sila natutulog.
"Ganun ba? Bakit nag punta ka pa rito? Hindi mo naman ako kailangan na sadayin pa ako dito
sa aking bahay kung may kailangan ka at saka mukhang pagod na pagod na ang itsura mo,
Senyorito? Galing ka pa rin ba sa trabaho?" nagtataka kong tanong sa lalaking iniiwasan kong
tingnan na muli sa kanyang mga mata. Sa ospital kasi ay madalas ko siyang mahuling
matamang nakatitigsa akin na hindi man lang urniiwas ng tingin kahit nakita ko na siya.
Naguguluhan ako sa kanyang kinikilos.
Ang tingin niya ay tipong nakakapaso. Tingin na parang may nais sana siyang iparating o
sabihin sa akin. Hindi ko maintindihan ang nararamdaman o ako lang ba ang nakakaramdam ng
ganung bagay. Nakakahiya kung malaman ni Senyorito Simon ang aking iniisip at mahirap ng
maparatangan muli ng sinungaling na ako ay isang desperada at ilusyunada.
"Mag-isa ka na lang dito sa bahay na ito kaya bakit umuwi ka pa? Ano pa ang nais mong
gawin dito?" tanong niya na nakasalubong ang makapal na kilay.
Ewan, pero parang nahimigan kong may pagkasarkastiko sa uri ng pagtatanong niya. Hindi na
ba ako pwedeng umuwi dito sa aming bahay? "Dito kasi ang bahay ko kaya naman urnuwi na
ako. llang araw na rin kasi akong hind nakakauwi. Baka binahayan na ng kung ano 'tong
bahay namin. Nangako naman ako sa mga anak ko na babalik agad ako sa hacienda bukas na
bukas din." Paliwanag ko naman sa lalaking kaharap ko.
Na tahimik naman siya ng marinig ang sagot
ko.
"Ku-kumain ka na ba? Kumakain kasi ko nang hapuna ng dumating ka. Halika at saluhan mo na
ako.'l Alok ko sa kanya bagamat alanganin din dahil simpleng pagkain lamang ang mayroon ako
sa lamesa.
Tumango naman siya sa tanong ko.
"Coffee, please." Ang siyang sagot niya. Ngumiti naman ako at niyaya siya sa kusina kung
nasaan ang iniwan kong pagkain.
"Upo ka muna riyan, timpla lang ako ng kape mo."
Tinalikuran ko muna siya at saka ako humarap sa aming banggerahan ng aming bahay na
gawa sa kawayan. Kumuha ako ng malinis na tasa at kutsara. Mabuti na lamang pala at
nakapag painit na ako ng tubig pagkatapos kong magluto kanina ng kanin at ulam.
"Ano itong ulam mo? 'l
Napalingon pa ako sa kanya ng marinig ang tanong niya. Parang alanganin pa nga siya sa 100b
ng maliit na kusina dahil sa malaking tao talaga siya.
"Talbos ng kamote at saka piniritong tinapa ang ulam ko. Tikman mo, Senyorito at masarap
naman 'yan. Mabuti nga hindi nasira kahit limang araw na simula ng binili ko." Sagot ko at saka
ibinigay sa kanya ang kapeng aking pang hinahalo ang asukal ng kutsarita upang matunaw ng
maigl.
"Thanks."
Tipid niyang sagot ng kunin ang ibinigay ko at saka animo'y nakipag titigan sa isdang tinapa na
nakahapag munting lamesa. Wari bang may kakaiba sa isdangtinapa at nakipag titigan si
Senyorito.
"Dapat ay huwag mo ng kainin ang isdang 'yan. Baka sumakit pa ang tiyan mo riyan o kaya
ay malason ka dahil ilang araw na simula ng binili mo." Komento ni Senyorito sa walang malay
at kawawang isd a.
"Inamoy ko naman at okay pa naman pat lasa. Bawal magsayang ng pagkain. Hindi ba at
ganun ka rin naman? Galit ka pa nga ng makita mong may isang pirasong biscuit na kinalat si
Santino." Huli na para bawiin ang mga sinabi ko. Wala naman akong intensyon na ibalik ang
nakaraan pero naisip ko lang kasi noong nakita niyang nagkalat ang mugmog at isang pirasong
ng biscuit na kinakain ni Santino. lyong pinulot ko at saka tinaktak sa loob ng aking bibig para
hindi niya na masabing nag-aaksaya kami ng pagkain.
"Sorry, Karen." Malungkot na wika ni Senyorito.
"Pasensya ka na, wala naman akong masamang ibig sabihin sa mga sinabi ko,ll saad 1<0.
Nag buntong-hininga si Senyorito Simon.
"Tapusin mo muna ang pagkain mo at hihintayin kita sa terrace para magkausap tayo ng
masinsinan." At hindi na hinintay pa ang aking sagot at iniwan na ako sa kusina.
Bakit naman kasi tuloy-tuloy ang bibig ko at hindi marunong huminto kapag medyo alanganin
ang mga salitang lumalabas.
Wala naman akong masamang ibigsabihin ngunit tila may nais na rin akong iparating. Ang himig
ko ay wari bang nanunumbat ako sa kung anong nangyari mula sa nakaraan.
At ano naman ang aming pag-uusapan at kailangan niya pa akong hintayin matapos sa
pagkain? Sana lang ay huwag hilingin ni
Senyorito Simon na kunin sa akin ang mga anak
1<0.

Episode 84 Simon
Bukod tanging huni lamang ng kulisap sa gabi ang naririnigsa buong katahimikan ng kapaligiran.
Malamig din ang simoy ng hangin na waring nanghihikayat na ipikit ko ang aking mga mata at
damhin ang paghele niya. Wala ang buwan sa maaliwalas na langit ngunit mayroong di-
mabilang na nag kikislapang mga bituin. Sana ay kasing payapa ng gabi ang buhay ko sa
kasalukuyan. Sana kung naging malinaw ang isip ko dati ay hindi ganito ang naging buhay
namin.
Narito ako ngayon sa terrace ng bahay-kubo kungsaan naninirahan ang aking inabandona na
asawa at mga anak. Dito sila nakatira gayong kahit ilang mansyon ay kaya ko silang patayuan.
Simpleng buhay lang ang mayroon sila ngunit nakikita kong kuntento sila at masaya.
Samantalang ang buhay ko ay naging miserable sa mga nagdaang taon na wala sila sa tabi ko.
Nabuhay sila ng matiwasay kahit wala ang presensya ko bilang haligi ng tahanan.
Inabandona.
Mapait akong napangiti at naalala ang mga pangyayari sa nakaraan.
Sino ba ang mag-aakala na hindi ko makakatuluyan si Daphne.
Daphne was my ideal girl.
Beautiful, sweet plus she had a perfect body.
Kaya ng tuluyan kaming magkahiwalay dahil sa biglaan kong pagpapakasal kay Karen ay hindi
na ako nagtataka ng makita ang mga iba't-ibang larawan niya sa mga sikat na fashion
magazine sa ibang bansa.
I love Daphne so much kaya nga nagplano na rin kaming magpakasal at bumuo ng isang
masayang pamilya.
Nagpatayo na ako ng isang malaking bahay na ayon sa gusto niya kung saan kami titira
kasama ang aming mga magiging anak sa hinaharap.
A glass house.
But, I accidentally married another girl.
Kaya ganun na lamang ang galit na naramdaman mo kay Karen. Alam kung pinlano niya ang
lahat para sa kanyang makasariling intensyon at ambisyon.
Gusto niya ng pera para makapag-aral na mahigpit kong tinutulan ko. Ano siya sinuswerte?
Kami na ang sumasagot sa lahat ng gastusin ng nanay niyang nasa ospital tapos pag-aaralin
ko pa
siya?
Kung anu-ano ang masamang balita ang nakarating sa akin tungkol sa pagkatao niya.
Magaling talaga siyang um arte at magpanggap na mabait at inosente sa harap ng ibang tao
para makakuha ng simpatya.
Kaya hindi na ako nagtataka kung bakit gustong-gusto siya ni Lola Loreta ay dahil isa siyang
magaling na artista.
Ang bagay na 'yon ang sinamantala niya para magustuhan at makuha ang buong 100b ni Lola
Loreta.
Kaya ng magising ako sa aking sariling kama at kasama siyang hubot-hubad.
I already knew it.
Siya ang may plano ng lahat ng iyon para pikutin ako at mapilitang pakasalan siya.
Masyado kong mahal na mahal si Lola Loreta dahil halos siya ang nagpalaki sa aming dalawa ni
Selene simula ng sabay mawala ang aming mga magulang. Malaki ang sakripisyo sa amin ni
Lola kaya ayaw na ayaw ko siyang binibigo o bigyan ng kahit anong sama ng 100b.
Ginawa ni Lola ang lahat-lahat kahit ang mahirap na pagpapatakbo ng aming mga negosyo
para masigurong hindi 'yon mawawala at para manahin ko pagdating ng tamang panahon.
Nagpakasal ako sa isang masamang babae na handang gawin ang lahat para maging
maginhawa ang pamumuhay. Akala niya naman ay madadaan niya ako sa kanyang inosenteng
itsura.
I hate her!
Kaya naman kahit anong gawin niya hindi ko siya matatanggap bilang asawa. Hindi ko din
matanggap na nabuntis ko siya dahil wala naman akong maalala na may nangyari sa
amingdalawa.
Palagay ko ay nagpagalaw siya sa ibang lalaki para mag siguradong mabubuntis bago pinlano
kung paano niya ako mabibitag sa kanyang lihim na Plano.
Hindi ko kailanman matatanggap ang batang sinabi niyang anak ko raw.
Kaya nang nagpabili siya ng inihaw na manok ay hindi ko talaga binili kahit magutom pa siya ay
wala akong pakialam. Gusto kong maramdaman niya na wala talaga akong pakialam sa kanya
maging sa pinagbubuntis niya ba pilit niyangsinasabi na anak ko.
Kahit minsan hindi ko siya sinamahan sa pagpapa check-up sa 0b gyne kahit pa hirap
nasiyang kumilos at lumakad dahil sa Iaki ng kanyangtiyan. Wala akong panahon na mag-
aksaya ng mahalaga kong oras para sa kanya.
Aksidente ko siyang naitulak sa hagdan ng ipagpilitan niyang ipakita sa akin ang ultrasound ng
sanggol na kanyang dala-dala na naging dahilan para ipanganak niya ng wala sa buwan si
Santino.
Yes, ako ang nagpangalan ng Santino sa isang sanggol na lalaki. Because he looks like an
angel.
Nakadama ako ng awa ng makita ko siyang lumalaban para mabuhay habang naka-suporta
ang kung anu-anong aparato na nakakabit sa kanyang maliit na katawan.
Isinubsub ko sa pagpapalago ng negosyo ang sarili ko at madalas na wala ako sa bahay para
hindi ko sila makita na mag-ina.
Akala ko hindi na ko kailanman kakausapin ni Karen dahil inilagay ko sila sa alanganin ng
kanyang anak pero patuloy parin si Karen. Patuloy niya pa rin ipinaglalaban ang karapatan ng
kanyang anak kahit pa makatanggap sa akin ng masasakit na salita. Kahit pa magkasakit si
Santino,ni hindi ko
man kinamusta ang kalagayan, bagkus nainis pa ko ng malamang wala sila sa bahay at
ipahanap sa akin ni Lola.
Nakadama ako ng hindi maipaliwanag na saya ng unang beses akong tawaging Papa ni Santino.
Gusto ko nga siyang lingunin at kargahin ngunit mas nanaig parin sa puso ko ang pagkasuklam
sa kanyang Ina.
Hanggang sa mawala si Lola Loreta, lalo akong nasuklam kay Karen ng marinig ang huling
testamento ng yum ao kong Lola.
Halos kalahati ng ari-arian ng aking pamilya ay nakapangalan sa kanya at kay Santino.
At isa pa,alam ni Lola na isa sa mga una kung gagawin ay ang ipawalang bisa ang kasal namin
ni Karen kaya naman naglagay siya ng isang habilin para makasigurado ang pwesto ni Karen
bilang asawa ko.
Hindi ko pwedeng ipa-annulled ang kasal ko dahil sa oras na gawin ko ang bagay na 'yon, ang
lahat ng mana ko at mana ni Selene maging ang posisyon ko bilang CEO ng aming kumpanya
ay mapupunta lahat kay Karen at kay Santino.
Anong meron kay Karen na dahilan para magustuhan siya at pagkatiwalaan ng ganun ni Lola?
But one day, Daphne came to my office. � 鈥
Episode 85 Simon
Nagtaka ako sa sarili ko. Bakit parang ordinaryong kilala ko na lang siya.
She kissed me.
Pero wala akong nararamdaman na pagka sabik man lang sa kanya. At hindi ko inaasahan na
darating din si Karen kasama si Santino. Ipana mukha sa akin ni Karen kung gaano ako ka
walang kwentang ama.
First birthday at binyag ni Santino pero hindi ako nakarating at naabutan niyang sa mismong
opisina ko nakasama ang dati kong nobya.
Daphne insulted her from head to toe.
Akala ko nga tatanggapin niya na lang iyon pero nagulat ako ng sampalin niya si Daphne ng
ubod ng lakas matapos din insultuhin ang kanyang Nan ay Karina.
Kinaladkad ko palabas ng opisina si Daphne dahil ayokong pag pyestahan ang pribado kong
buhay ng mga empleyado ng kompanya.
Inalis ko si Daphne at nilinaw na wala na akong nararamdaman na kahit ano para sa kanya.
Nagwala siya dahil mas pinili kung makasama ang isa daw low class na babae. Pero wala
akong maramdaman para sa kanya.
Pinablocklist ko pa siya sa kumpanya para hindi na siya makakapasok pang muli.
Nalito ako sa nararamdaman ko. May gusto akong aminin sa sarili ko pero pilit kung
binabalewala.
Isang araw, hindi namalayan ni Karen na nakalayo na sa kanya si Santino sa paningin niya.
Nagalit ako hindi langdahil sa natapunan ng juice ang mga papeles na tinatapos kong ayusin
dahil sa hindi sinasadyang pagkatabig sa baso ng batang si Santino kundi dahil pwede siyang
malunod sa pool kung doon siya dumeretso.
Galit na galit ako kay Karen dahil bakit hindi niya napansin na wala sa tabi niya ang bata. Pero
isinumabat niya sa akin lahat ng pagkakamali ko bilang ama asawa niya at ama ni Santino.
Pinamukha niya sa akin kung sino nga ba ang tun ay na pabayang magulang sa pagitan naming
dalawa.
Siya ba na nalingat lang sandali pero inakusahan kong pabayang ina? Samantalang ako na ama
ay hindi ko man lang nasubukan na kargahin kahit minsan si Santino o kahit tapunan lang ng
tingin lalo pa at masaya niya akong sinasalubong habang nakalagay sa kanyang crib kapag ako
ay umuwi galing na sa trabaho.
Patuloy ako sa paniniwala na hindi ko siya anak. Kahit pa ang totoo iba na ang nararamdaman
ng puso ko at isip ko para sa kanya.
Ewan, pero iyon nga marahil ang lukso ng dugo na tinatawag.
Mas minabuti kong umalis ng bahay matapos kaming nagkasagutan ni Karen. Ngunit isang
tawag ang natanggap ko galing ng ibang bansa.
Kinabukasan ay agad akong lumipad papuntang america dahil may nangyaring hindi maganda
sa bunso at nag-iisa kong kapatid na si Selene.
Walang katao-tao sa mansyon ng urnuwi ako para kumuha ng mga personal na gamit.
Wala na rin akong oras para hanapin pa kung nasaan pa Sina Karen at Santino.
Depression ang nangyari kay Selene.
Niloko ng kanyang boyfriend ng panahon na 'yon.
Awang-awa ako sa kalagayan ng kapatid ko habang patuloy lam ang sa pag-iyak ng pag-iyak.
Gustong-gusto kong patayin ang gagong ex-boyfriend ni Selene dahil sa ginawa nito.
Pero nabigla ako ng malaman kung sino ang babaeng ipinalit niya sa kapatid ko.
It's Daphne.
Damn!
Ginantihan ako ni Daphne sa pamamagitan ni Selene.
Galit na galit ako.
Gusto kung pumatay ng panahong 'yon.
Pero ng sabihin sa akin ni Selene ang isang sikreto na kanyang gin awa kasama ang kanyang
dating nobyo ay hindi ako makapaniwala. Hindi ko alam kung ano ang dapat kong
maramdaman sa pinagtapat niya.
Galit ang naramdaman ko. Pakiramdam ko ay tinraydor ako ng aking sariling kapatid.
Si Selene lang naman at ang kanyang ex-boyfriend ang may kagagawan kung bakit ikinasal
kami ng biglaan ni Karen.
Ang sarili kong kapatid ang siyang nagbayad sa mga tao na nagsasabi sa akin ng mga
kasinungalingan para siraan ang pagkatao ni Karen.
At nakakagago ang kanyang makasariling dahilan. Hindi ako makapaniwala na kaya niyang
gawin ang mga bagay na wala sa hinagap kong kaya niyang gawin.
Dahil lang sa gusto niyang magalit si Daphne sa akin para umuwi ng amerika, kung nasaan ang
pamilya nito at ng sa ganun din daw ay payagan ko siyang sumunod dito sa ibang bansa.
At nagawa niyang lahat ng mga 'yon dahil naninirahan na rin ang walang hiya ex-boyfriend sa
amerika. Kaya naman pareho silang nag-isip ng paraan para makasunod siya agad dahil malaki
ang pagtutol namin ni Lola Loreta na magpunta manirahan siya abroad.
Damn!
Halos liparin ko ang Pilipinas para makabalik sa mag-ina ko.
Pero huli na ang lahat.
Karen and Santino left me.
Pinuntahan ko ang ospital kung saan naka-confine ang kanyang Nanay Karina pero napag-
alaman kungyumao na rin pala ang kaawa-awang byenan ko.
Gusto ko san ang magtanong sa kasambahay na kasama namin pero hindi ko naman din alam
kung saan siya nakatira at kahit pangalan ay hindi ko man lang nalaman.
Atty. Clemente personally went to my office inside my company to hand me some papers.
Nagtataka man sa kanyang biglaan na pagbisita ay walang buhay ko pa rin na inabot at binasa
ang mga papel na kanyang dala.
Malinaw kong nakita na pirmado ni Karen ang dalawang magkaibang dokumentong hinatid ng
aming family lawyer.
Ang isa ay para ipawalang-bisa ang aming kasal habang ang isa naman ay nagpapatunay na
legal niyang isinalin sa aking pangalan ang lahat ng mga ari-ariang namana niya kay Lola Loreta
at isinama niya rin pati ang mana na para sana kay Santino.
Naririnig kong may pinapaliwanag si Atty. Clemente pero lipad ang isip ko at hindi ko alam
kung ano ang gagawin.
Sa tuwing uuwi ako ng bahay, ang nakakabinging katahimikan lagi ang sumasalubong sa akin.
Naroon pa rin sa sulok ng bahay ang crib, ngunit wala na ang batang [aging turnatayo mula sa
pagkakaupo o pagkakahiga para salubungin ako ng ngiti at saka tatawagin akong Papa. Malinis
ang kusina na dati ay may laging naka handang pagkain para sa akin.
Pumasok ako sa silid kung saan Sila natutulog na mag-ina.
Naroon lahat ng mga laruan ni Santino.
Punong-puno pa rin ng laman ang mga ang built in cabinet. Dahil naroon pa rin ang kanilang
mga damit. Marahil ay ang mga lumangdamit lamang ni Karen ang kanyang binitbit sa pag-alis.
May maliit na Clip fan na nakalagay sa gilid ng kama. Ayaw sigurong gumagamit ng aircon ni
Karen para makatipid sa kuryente.
Umupo ako sa kama ngunit hindi ko napansin na may na-upuan akong isang bagay.
Isang motorbike na laruan.
Napangiti ako dahil iyon ang laruan na madalas kong makitang hawak ni Santino kapag hindi ko
sinasadyang tiingnan siya.
Naghahanap ako kung may naiwan ba silang larawan man lang. Hinalughog ang lahat ng mga
lagayan na naroroon. Hanggang sa mahalungkat ko sa drawer ang isang smartphone.
Walang kahit anong nakasave sa cellphone.
Wala man lang kahit isang picture ng mag-ina ko.

Episode 86 Simon
Umuwi ako ng hacienda Sto. Domingo sa pag-asang doon sila tumira sa kanilang sariling bahay
na malapit sa hacienda. Pero iba na ang nagmamay-ari ng bahay at lupa kung saan sila dati
nakatira dahil ibenenta na raw ni Karen sa kanila ang bahay at lupa.
Nagtanong-tanong ako kung may nakakita o nakakaalam man langsa kung nasaan sila ni
Santino pero bigo ako. Wala man lang makapag sabl' ng kinaroroonan ng mag-ina 1<0.
Hanggangsa kailangan ko na naman na bumalik ng america dahil nagtangkang magpakam atay
si Selene.
She overdosed herself by taking sleeping pills.
Kahit galit ako sa ginawa niya Kapatid ko parin siya. Nag-iisang kapatid at kapamilya.
Inalagaan ko si Selene hanggang sa gurnaling.
Walang araw na hindi ko naiisip kung kamusta na Sina Karen at Santino. Kung ayos lang ba
ang kalagayan nila. Kung ano na ang itsura ng anak 1<0.
I even hired a private investigator to locate
her and our son, pero mahirap talagang hanapin ang mga taong ayaw ng magpa hanap at
ayaw magpakira
Inisip kong baka nangibang bansa silang mag-ina. Walang kamag-anak sa side ng kanyang
Nanay si Karen kaya pinahanap ko rin ang kanyang Tatay.
Pero bigo pa rin ako. Ngunit hindi pa rin ako sumuko para hanapin ang aking mag-ina. Alam
kong mahahanap ko rin silangdalawa at muli kaming mabubuo bilang isang pamilya.
Taon-taon, ako lang mag-isa ang nagse-celebrate nang lahat ng mga dumarating na okasyon
sa buhay 1<0.
Isa sa mga pinaghahandaan ko ay ang birthday Santino na kung saan una niyang ipinagdiwang
na wala ako.
Nasa huli talaga ang pagsisisi.
00, siguro minahal ko si Daphne pero lealized na nagustuhan ko lang siya dahil sa nakikita kong
kagandahan na panlabas.
Hindi niya ako nagawang ipaglaban at madaling sinukuan noong panahong kailangan na
kailangan ko siya.
Ngayon ko lang naisip na, napakalayo niya sa ugali na meron si Karen.
Si Karen na matiisin at walang gusto kundi angtanggapin at mahalin ko ang anak namin. Kahit
alam niyang ayoko sa kanya ay iniintindi niya pa rin ako.
Kahit alam niyang ayoko sa kanya ay ipinaghahain niya pa rin ako ng masarap na pagkain na
siya mismo ang nagluto. Nagtitimpla ng kape, juice, at laging nagtatanong kung ano ang
gusto kong ulam sa umaga, tangahali, hapunan at kung mayroon pa ba akong kailangan.
Madalas pa niya akong hatiran ng pagkain sa office kahit umulan man o urnaraw at kahit pa
madalas ay sungitan ko siya at hindi man lang nakapag pasalamat kahit kailan.
Kahit alam niyang ayoko sa kanilang mag-ina. Pilit niya pa rin pinagpipilitan si Santino.Pilit
siyang lumalaban para sa kapakanan ng anak. Binalewala niya lamang ang hindi ko magandang
pagtrato sa kanya. Basta para sa anak niya.
Lahat ng mga magandang katangian ni Karen ay wala si Daphne. Kaya siguro nawala ng hindi
ko namamalayan ang anumang nararamdaman ko para sa dating nobya. Dahil ang totoo, hindi
naman ganun kalalim ang pag-ibig ko para sa kanya.
Nabulagan lamang ako ng galit kaya hindi ko agad nakita kung gaano kabuti ang asawa kong si
Karen.
Then one day, may nakapag sabi sa akin na nakita niya raw si Karen sa kabilang bayan.
Noong una, nag-alangan akong paniwalaan. Dahil ayon sa nakausap 1<0, nakita niya si Karen
na mayroong dalawang anak na lalaki.
Nakadama ako ng panibugho. Huli na nga talaga ako. Maaaring nakatagpo na ng ibang lalaki na
mamahalin si Karen kaya nagkaroon ng panibagong anak.
Kahit nanghihina ang aking 100b ay nagdesisyon akong hanapin ko sila sa kabilang bayan kung
saan sila namataan ng isa sa mga tauhan ko sa hacienda Sto. Domingo.
Natagpuan ko nga sila sa isang liblib na lugar. Isang payak na bahay-kubo na gawa sa sawali
ang kanilangtinitirhan. Maraming iba l t-ibang halaman sa paligid.
May mga nakapasong halaman na siyang kanilang binebenta at pinagkukunan ng kabuhayan.
May mga gulay na nakatanim paikot sa malawak na bakuran.
Hindi ako makapaniwala ng makita ang
lumabas sa bakuran, isang batang lalaki at may kasunod pa na isa rin na batang lalaki na mas
bata kesa sa nauna.
Ang totoo, naluha ako sa pagka sabik. Dahil batid ko sa sarili na ako rin ang ama ng isa pang
batang lalakl
"Senyorito.ll
Nagbalik na sa kasalukuyan ang isip ko at napalingon ako kay Karen na nakaupo na pala sa
upuang kahoy malapit sa lang sa kung saan ako nakaupo.
"Kanina pa kita tinatawag parang hindi mo ako naririnig,ll wika niya na tumingin pa sa kung
saan ako nakatingin kanina.
"Akala ko tuloy na engkanto ka na dahil nakatulala ka riyan sa kawalan."
Napangiti ako sa sinabi niya.
"Na-engkanto nga talaga ako.ll Sagot ko sa kanya habang nakangitl
Nabahala ang kanyang mukha sa sinagot 1<0.
"Ano ba ang nakita mo? Sorry, kasi hindi pa ako nakakita ng engkanto."
Halos matawa ako ng paniwalaan niya ang sinabi ko. Palingon-lingon pa siya sa paligid na
marahil hinahanap ang engkantong sinabi ko.
"Hindi ko masasabing engkanto nga ang
nakita ko. Kasi para sa akin isa siyang dyosa." Lalong nag kunot ang noo ni Karen sa muli
kongsambit.
"Engkantong Dyosa? May ganun ba? Ngayon ko lang narinig 'yon."
Natawa na ako pero agad din akongtumigil.
"Na-engkanto ka na nga Senyorito." Muli niyang komento at sinalat-salat pa ang noo ko sa
pag-aakala na baka nilalagnat na marahil ako.
"Hindi nga siya engkanto, dyosa ang nakita 1<0. Dyosa angdahilan kung bakit nakatulala ako."
Lahad ko.
"Dyosa? Nasaan? lturo mo kung saan banda ng makita ko rin naman ang itsura," saad naman
niya at muling nag palinga-linga sa madilim na kapaligiran.
Tinitigan ko siya habang siya ay naghahanap sa kawalan.
"Nasa harap ko lang ang dyosa at kung gusto mo siyang makita, turningin ka lang sa salamin."
Agad siyang napalingon ng marinig ang akin g sagot.
Nakipag titigan ako sa kanya.
Ngunit agad niyang binawi ang paningin. "Akala ko pa naman totoong nakakita ka na ng
diyosa?" sabi niya ng ibaling sa kadiliman ng gabi ang paningin.
Dumaan ang katahimikan sa pagitan naming dalawa.
Pareho kami na walang kibo.
Marami akong nais sabihin pero hindi ko alam kung saan ako magsisimula.
"Senyorito, may sasabihin ka ba?

Episode 87
"Karen, balitang-balita sa buong hacienda ang tungkol sayo at sa mga anak mo. Totoo ba ni
Senyorito Simon ang Tatay nina Santino at Seb?" usisa ng isa sa mga kababaihang kasama
ko habang namimitas kami ng mga bunga kape na pagmamay-ari na ni Senyorito Simon.
Narito kami sa taniman ng mga kape kung saan hindi ko mabilang ang mga puno na hitik na
hitik sa bunga ang mga sanga na aming pinipitasan.
Ngiti na lamang ang sinagot ko sa kanila. Ayoko ng magsalita ukol sa bagay na 'yon. Hindi ko
gustong pag-usapan pa ang mga bagay na iniwan ko na sa nakaraan. Dahil maari nila akong
tanungin sa kung ano ang nangyari at bakit urnabot sa hiwalayan ang relasyon namin ni
Senyorito Simon. Kahit hindi maganda ang pagsasama namin ay hindi ko magagawang
dumihan ang kanyangtinitingala na pagkatao dito sa hacienda Esmeralda. Basta ang mahalaga
ay masaya ang mga anak ko sa bagong yugto ng kanilang buhay. Sina Santino at Seb lamang
ang dahilan kung bakit masaya ang buhay ko. Hindi na ako naghahangad pa ng anumang
bagay na materyal. Sapat na ang mapagtapos ko ng pag-aaral ang mga anak ko at hindi sila
nagugutom sa poder ko. Wala rin naman akong balak pa na ubusin ang lakas ko sa
pakikipagkwentuhan dahil mula kaninang pag gising ko ay parang masama na ang pakiramdam
1<0, ang kaso ay kailangan kong kumita ng pera upang magkaroon ng panggastos sa araw-
araw. "Ibig sabihin, asawa ka ni Senyorito Simon?" namimilog pa ang mata ni Ate Clara ng
magtanong.
Hindi pa rin ako sumagot.
"Hala! Bakit ka pa nagtatrabaho dito sa bukid? Hayaan mo na lamang kami dito
Senyorita." Hinawakan at pinigilan pa ni Manang Ising ang mga kamay ko na abala sa pagpitas
ng mga mapupulang bunga ng kapeng inaani namin.
Napa buntong-hininga muna ako bago sumagot.
"Matagal na po kaming hiwalay, kaya hindi na po kami mag-asawa." Walang ganang
pagpapaliwanag ko.
Umugong ang bulungan ng aking mga kasamahan maging ang mga kalalakihan ay nakisali rin sa
usapan.
Ang kahit na sino naman ay siguradong magtataka kung anong ginagawa ko dito? Bakit
nakikipag trabaho ako gayong asawa ko naman pala ang nagmamay-ari ng buong hacienda
Esmeralda na siyang nagmamay-ari rin ng hacienda Sto. Domingo at turnatayong CEO din ng
kanilang family business? Ngunit 'yon talaga ang katotohanan at walang halong biro.
Sa ngayon, unti-unti ko na rin na nakasanayan na hindi ko na solo ang atensyon ng mga anak
ko. Maliban sa akin ay may iba ng mga taong masaya kapag kasama sila.
Dati-rati ako lang ang hinahanap nila sa tuwing uuwi sila galing eskwelahan. Ako lang ang
kasabay nilang kumain hanggang sa pagtulog at sa maraming bagay.
Pero ngayon, nandiyan na ang kanilang Papa, na kayang ibigay ang lahat ng pagmamahal at
kahit ang materyal na bagay na hindi ko kayang ibigay.
Nariyan din ang kanilang Mommy Selene na mas lagi pa nilang kasa-kasama kaysa sa amin ng
kanilang Papa.
Masakit ang nangyari kay Selene, napag-alaman kong dumanas siya ng depression at
nagtangkang magpakamatay. Pinagtaksilan pala siya ng sariling kasintahan at ng kanyang
matalik na kaibigan.
Si Senyorita Daphne.
Karma?
Siguro nga tama si Selene na kinarma siya dahil sa ginawa niyang kasamaan na kasangkapan
ang dating kasintahan. Pero nakaraan na 'yon.
Ang importante, nagtagumpay siyang labanan ang sariling kalungkutan at nakikita kong
masayang-masaya talaga siya sa tuwing kasama ang dalawang pamangkin.
Kaya hindi na ako magtataka kapag na spoiled masyado ang dalawa kong anak, lalong-lalo na
ang bunso kong si Seb.
Pero naantig ang puso ko sa anak kong bunso dahil hindi niya nakakalimutan na isama sa kung
anong meron siya, ang kakambal na hindi niya naman nakita o nakasama.
Unti-unti na rin namang napapalapit ang kalooban ni Santino kay Senyorito Simon dahil sa
pinapakita naman niyang effort para mawala na ang anumang sama ng 100b at pag
aalinlangan ng panganay niyang anak.
Naroon na madaling araw pa lang ay sama-sama na silang nagba-bike na tatlo at urniikot sa
buong hacienda.
Lagi niya rin na isinasama ang mga anak sa lungsod lalo na sa kanyang sariling kumpanya.
Napag-alaman ko pa na kay Santino na ipinangalan ang isa sa mga resort na pag-aari ng
kanyang Papa dahil nagpunta sila doon at ipinakilala siya bilang susunod daw na tagapagmana
pagdating ng panahong tapos na siya ng pag-aaral.
Sino nga ba ang mag-aakala na si Senyorito Simon na itinakwil kamingdalawa ni Santino ay
magbabago at hihingin ang kapatawaran 1<0? Dati ay hindi man lang niya mabigyan ng kahit
konting atensyon si Santino ngunit ngayon ay kulang na lang ay ayaw niyang mawala sa
paningin niya ang kanyang panganay na anak. Madalas sumagi sa isipan ko ang huli naming pag
-uusap ni Senyorito Simon.
Gusto niyang magsimula kaming muli at umuwi na rin ako ng hacienda kasama ang mga bata.
Pero bakit pa? Masaya na naman kaming ganito ang sitwasyon.
Masaya naman ang mga anak ko na nakakasama nila ako, gayun din ang kanilang Papa at
Mommy Selene. Kaya bakit pa?
"Karen, sobra marahil ang pagod mo dahil halos hindi ka na kumikibo maghapon?" puna sa akin
ni Manang Ising habang sabay-sabay na kaming naglalakad pauwi na ng aming kanya-kanyang
bahay dahil palubog na rin si haring araw. Marami-rami rin ang mga naani naming mga bunga
ng kape.
"Para ho kasing lalagnatin ako Manang. Masama ho ang pakiramdam ko pagkagising ko pa lang
kaninang umaga. Il Mahina kong sagot at sapat lang na marinig niya.
"May gamot ako sa bahay, ibibigay ko na lang sayo. Oonga, mainit ang katawan mo.
Magpahinga ka na lang muna." Wika ni Ate Clara na inilagay pa ang kanang kamay sa noo ko
para hipuin.
"Salam at, Ate."
Natuloy ang lagnat ko dahil na rin siguro sa pagod dulot ng maghapong pagtatrabaho.
Mabuti na lamang at wala na naman ang mga anak ko dito sa bahay kaya wala akong dapat
asikasuhin at isa pa, ayoko silang mahawa ng lagnat o anumang sakit na meron ako ngayon.
Nanlalambot ang katawan ko at hinihila na ako ng antok kaya naman humiga na lamang ako sa
papag sa kwarto matapos akung maglinis ng katawan. Hindi ko na magawa na magluto ng
sarili kong pagkain dahil hilong-hilo na ako at inaantok.
Pakiramdam ko may dumadamping malamig na bagay sa aking mukha at buong katawan.
Napapa-igik pa ako sa tuwing mararamdaman ang malamig na paghaplos sa aking balat.

Episode 88
Ngunit sadya talagang mabigat pati ang talukap ng aking mga mata kung kaya hindi ko man
lang magawa na magmulat pa at alamin kung ano ang sitwasyon sa aking paligid.
Nanginginig ako sa sumasagitsit na lamig na nararamdaman ngunit mainit ang hangin na
ibinubuga ng aking bibig.
Yumakap na lamang ako ng mahigpit sa katabi kong unan upang makakuha ng kahit konting
init dahil sa tindi ng lamig at muting natulog sa pag-asang paggising ko ay magiging maayos na
ang aking pakiramdam.
"Kamusta ang pakiramdam mo? Dalhin na ba kita ng ospital? 'l
Unti-unti kong minumulat ang mga mabigat na talukap ng aking mga mata ng marinig ang
pamilyar na tinig. Hapong-hapo pa ang pakiramdam at wala pa akong lakas. Pero malinaw
kong nakikita kung sino ang kasama ko at nag tanong tungkol sa pakiramdam ko.
Kumurap pa ko ng ilang beses dahil baka namamalikmata lamang ako o kaya naman ay
natutulog pa at kasalukuyang nanaginip.
Ngunit ng idampi niya ang kanyang mainit na kamay sa aking noo ay lihim pa akong napapitlag.
"Sen-senyorito, anong ginagawa mo dito? Nandito na rin ba ang mga anak 1<0?" pinilit kong
magsalita sa kabila pa rin ng panghihina. Masakit ang aking buong katawan na waring ako ay
nabugbog. Kumikirot rin ang aking ulo
"Kaya nga ako napadaan sayo dito kagabi para ipaalam na wala pa sila at na sa manila pa
kasama ng kanilang Mommy Selene. Nagkaroon kasi ng emergency meeting si Selene sa
kanyang mga empleyado ngayong araw kung kaya hindi na nakauwi kahapon. Tinatawagan ka
niya at tinetext sa cellphone mo ngunit hindi ka sumasagot. Baka kasi magalit ka kung hindi
niya agad ipaalam ang dahilan kung bakit hindi niya naisauli Sina Santino at Seb." Sagot naman
niyang nakatitig ng diretso sa mukha ko.
Maliwanag ang kanyang naging paliwanag ngunit napabalikwas ako ng bangon mula sa paghiga
ng mapagtanto na halos nakayakap na kami sa isa't-isa. Kaya naman awtomatiko akong
napahawak sa aking ulo na biglang kumirot dala ng biglaan ko rin na pagbangon.
"Karen, hindi ka pa okay, kaya dadalhin na kita sa ospital para masigurong wala ka ng sakit
at para mabigyan ka na rin ngtamang gamot.ll Agad naman niya akongdinaluhan at alang-alala
maging ang kanyang boses ng makita akong mahilo-hilo pa.
"Bakit nandito ka sa tabi ko, Senyorito? Baka mahawa ka ng anumangsakit na meron ako."
Wika ko na hindi makatingin sa lalaking halos nakadikit na naman ang katawan sa akin.
At higit pa sa ikinagulat ko ng makitang nakasuot lamang siya ng sando na kulay puti at naka
boxer shorts na gray. Halos lumuwa ang mga mata ko ng napansin na naiba ang suot kong
damit. Tandang-tanda ko na nakasuot ako ng terno na padyama na kulay dilaw dahil nga
lamig na lamig ang pakiramdam ko kagabi bago ako nahiga. Samantalang ang damit ko na
nakasuot ngayon ay matagal ko ng hindi sinusuot. Simpleng manipis na duster na pantulog
pero hindi aabot sa tuhod ko ang haba. Sinuri ko pa ang loob ng katawan ko, may suot akong
panty pero wala akong bra!
"Hindi ka lumabas kagabi kahit ilang beses ng bumusina ang sasakyan ko diyan sa harap ng
gate. Kaya naman bumaba ako at pumasok para katukin ka dahil baka may ginagawa ka kaya
hindi mo ako naririnig. Hanggang sa naka-ilang katok na ako sa Pinto at tawag pa ako ng
tawag sayo pero hindi ka pa rin sumasagot. Alam ko namang narito ka dahil nakabukas naman
ang ilaw ng buong kabahayan. Naglakas loob na akong pumasok at nakita nga kitang
nanginginig sa lamig habang nakabaluktot na nakahiga dito sa papag.ll Mga kwento ni
Senyorito.
Kung ganun hindi pala ako nanaginip kagabi. Siya marahil ang nagpupunas sa katawan ko ng
malamig na tubig kaya kahit paano ay guminhawa ang pakiramdam ko.
"Ikaw ba ang nagpunas ng malamig na tubig sa akin kagabi? ll tanong ko.
Turn ango siya.
"Ba-bakit nag-iba ang damit ko? Tanda ko na nakasuot ako ngterno na padyama kagabi.
Ikaw din ba ang nagpalit ng damit 1<0?" dagdag kong tanong.
Ngumisi siya at turn ago-tango.
"May iba pa bang pwedeng gumawa ng bagay na 'yon? Ako lang ang kasama mo dito
kagabi.ll Diretso niyang sagot.
Lalong na tuyo ang lalamunan ko sa kanyang sinabi. Kung ganun nakita niya ang hubad kong
katawan?
Napahawak tuloy ako sa dibdib ko ng wala sa oras. Siya rin ang nag-alis ng bra ko dahil tanda
kong may suot akong bra kagabi.
Natawa ng mahina si Senyorito ng makita ang ginawa ko.
Lalong lumawak ang ngisi niya at umiling-iling ang leeg.
"Ano naman ang dapat mo pang itago sa akin, Karen? Remember, dalawa na ang anak
natin. Kaya bakit parang umaarte kang inosete diyan na nakitaan ng katawan habang walang
malay?" tanong niyang pinasadahan pa ng tingin ang buo kong katawan.
"Ba-bakit ba kailangan mo pa akong palitan ng damit?" tanong ko na lamang.
"Pinagpawisan ka ng husto matapos kitang painumin ng gamot sa lagnat. Kaya kailangan
palitan ko ang damit mo ay upang hindi ka matuyuan ng pawis at magkapulmonya."
Kunot-noo kong inalala kung uminom nga ba ko ng gamot kagabi? Naaalala ko ngang may
tumawag sa pangalan ko at pinipilit akong ibangon sa pagkakahiga. May nilagay siya sa bibig
ko at pilit din akong pinainom ng tubig.
"Mabuti na nga lang at turnalab sayo ang gamot. Balak ko na talagang itakbo ka sa ospital
kaso may kalayuan naman at baka lalo kang mahapo sa byahe. Kung kaya inaalagaan na
lamang kita ng maya't-mayang pagpunas ng malamig na tubig sa katawan para burnaba ang
lagnat mo." Patuloy niyang mga kwento.
Nawalan na ko ng kibo.
May paliwanag naman siya at katanggap-tanggap naman kanyang mga dahilan.
"Sa-salamat, Senyorito 'l Mahina kong pasasalamat sa kabutihang ginawa niya para sa akin.
Baka nga kung ano na ang nangyari sa akin kung hindi niya ako inalagaan kagabi.
Ngumiti siya ng marinig ang pasasalamat ko ngunit sabay pa kaming nagulat ng may busina ng
sasakyan sa labas bahay.
"Just wait here, okay. Kunin ko lang ang almusal nating dalawa." Bilin sa akin ni Senyorito
saka tumayo at isinuot ang pantalong nakalagay sa sulok ng kwarto.
Napalunok tuloy ako ng hindi oras habang pinapanuod siyang magbihis.
Magbihis ba naman sa harapan ko? Hindi na kami mag-asawa kaya ang sagwang isipin!

Episode 89
"Ma, pwede po bang dito na lang sa bahay natin si Papa? Gusto niya rin po kasi na tumira
dito kasama natin,ll saad ni Seb.
Nag palipat-lipat angtingin ko sa kanilang tatlo. Kay Santino, kay Seb at lalo na kay Senyorito
Simon na seryosong nakatingin sa akin. Pare-pareho silang naghihintay ng sagot ko na wari
bang hindi pa sila humihinga hanggat hindi pa ako nagsasalita.
Simula ng araw na nagtapat sa akin si Senyorito ay kung anu-anong bagay na ang
natatanggap ko buhat sa kanya. Bulaklak, chocolates at iba't-ibang klase ng pagkain na pilit
ko namang tinanggihan at paulit-ulit kong sinasabi na hindi ko naman kailangan ang mga 'yon,
kaya tigilan niya na ang pagbibigay pero makulit pa rin at binigyan pa rin ako ng mga bagay na
hindi ko naman masyadong kailangan.
Marami din akong natatanggap galing kay Selene, mga darnit, bags, sapatos at mga tsinelas
na alam kung hindi basta-basta ang presyo at hindi ko naman alam kung magamit ko dahil
madalas lang naman akong na sa bahay o kaya naman ay sa bukid.
"Mama, please payagan na po ninyong tumira dito si Papa. Please PO, please."
Nagpa-cute pa si Seb at pinagsiklop pa ang mga kamay na tila nanalangin sa akin para
pagbigyan ko ang kanyang hiling.
Tumingin ako ng makahulugan kay
Senyorito. Malamang na kasangkapan niya ang mga anak para pilitin akong tumira siya clito sa
bahay kasama namin.
"At bakit naman kailangangtumira ng Papa niyo dito sa kubo natin? Eh, kay laki-laki ng
kanyang mansyon? l' nagtataka ko namang tanong.
"Ayaw mo kasing urnuwi sa kahit ano sa bahay ko kaya ako na lang ang uuwi dito. Hindi mo
naman siguro ako pagatatabuyan at palalayasin?" nakangiting sagot ni Senyorito Simon.
At bago pa ko nakahuma o nakasagot. Pilit ng hinihila nina Santino at Seb ang malaking
maleta na nakasandal malapit sa gate.
"Alam ko namang hindi mo ako matanggihan kaya talagang nagdala na ako ng mga gamit. Lagi
kasi akong handa sa anumang sitwasyon." Saka na lumapit si Senyorito sa mga anak at tulong
-tulong na hinila ang maletang
kulay itim papasok sa pintuan ng aming bahay.
Natigilan na lamang ako at nawalan na ng boses para tumanggi. Ano pa ang dapat kong itutol
gayong masaya at mukhang excited ang mga anak kong makasama ang ama dito sa aming
bahay.
"Papa, ang sarap po ng luto ni Mama, hindi
Punong-puno pa ang bibig ni Seb ng itanong sa ama ang tungkol sa lasa ng luto 1<0.
Sabay-sabay kaming kumakain ng tanghalian. Heto ang unang beses na magkakasama
kaming mag-anak sa pagkain.
"Seb, ubusin mo muna ang pagkain sa 100b ng bibig mo bago ka magsalita." Si Santino na ang
surnuway sa kapatid dahil ako ay abala sa pagkuha ng mainit na kanin para sa aming lahat.
Napansin kong malakas kumain si Senyorito Simon. Sabagay, ganun na rin ang darni ng
pagkain niya kahit noon pa. Akala ko pa nga hindi niya magugustuhan ang inihanda kong ulam.
Sinabawang Manok sa tanglad ang niluto ko. Palibahasang native ang manok na isa sa mga
alaga ni Santino kaya naman malasang-malasa lalo na ang sabaw.
"00 anak, mula ng matikman ko nga ang
luto ng Mama niyo, wala na akong ibang natikman na mas masarap pa na pagkain maliban sa
luto niya."
Sumilay ang ngiti sa labi ko sa narinig ngunit mabuti na lamang at nakatalikod ako at hindi nila
nakita.
"Papa, huwag na po kayong aalis. Huwag mo na po kaming iiwan ng ganung katagal kasi baka
magutom po kayo kung saan kayo pupunta."
Inosenteng hiling na naman ni Seb sa Papa niya.
"Hinding-hindi na ako aalis mga anak. Ang Mama niyo lang naman ang parang ayaw na akong
bum alik.ll
Napatingin ako ng hindi oras kay Senyorito Simon na nakatingin din naman sa akin at may
naglalaro na ngiti sa kanyang labi.
"Baka nagtatampo lang din po si Mama sayo, Pa." Wika naman ng panganay ko na butil-butil
na ang pawis sa noo habang sarap na sarap sa pagkain.
"Oonga po, Papa, kaya bigyan niyo pa po siya ng maraming bulaklak at chocolates. Alam
niyo po paborito po ni Mama ang pasas nga po ba
'yon? lyong natuyong ubas nga ba 'yon MAma?" Alanganin pang tanong ng bunso ko.
Ngumiti na lamang ako sa kanya bilang
sagot.
鈥
"Kung makapag-usap kayong tatlo parang wala ako dito sa harap ninyo. � Kunwari ay sita
ko sa kanilang tatlo.
Nagkatinginan na lamang silang tatlo at nagtatawanan. Masaya pala talaga sa pakiramdam
ang kumpleto.
May Nanay, Tatay at mga anak na nagsasalo-salo.
Hindi ko naman din kasi naranasan ang magkaroon ng kump[etong pamilya dahil wala akong
nakagisnang ama at wala akong kapatid. Sa meryenda naman ay nagprito ako ng sagingsaba
at ang iba naman ay nilaga ko.
Galak na galak ang puso ko ang makitang masayang-masaya ang mga anak ko habang
nakikisabay sa pagtawa ng kani[ang ama.
Sobrang magana silang kumain na tatlo.
Sa hapunan naman ay nag prito na lamang ako ng tortang talong, nilagang okra na may
sawsawan na bagoong isda.
Hindi pa nga ako makapaniwala na kumakain din pala si Senyorito ng ganung uri ng pagkain.
"Gusto mo bang magkape? � 鈥
Biglang lingon sa akin ni Senyorito Simon na nagpapahangin na mag-isa sa terrace. Katatapos
ko lang hugasan ang aming mga plato pinagkainan at mga bao Samantalang Sina Seb at
Santino ay naghihilamos sa banyo ng sabay. "00 naman, basta timpla mo." Nakangiti niyang
sagot.
Ngunit ako? Seryoso lamang ang mukha ko at hindi nagbabago ng ekspresyon.
Pumasok muli ako ng kusina upang gumawa ng dalawang tasa ng kape.
"Salamat." Pasasalamat ni Senyorito ng inabot ko ang isang tasa ng kape. Sumimsim siya
agad at napapikit pa na waring ninamnam ang hindi pangkaraniwang kape gayung ordinaryong
kape lang naman iyong ginawa ko hindi katulad ng mga kape na binibili sa mga mamahaling
kapehan.
"Bakit ba lahat ng iluto mo masarap? Pati ang pagtimpla mo ng kape ay napakasarap." Puri
niya sa akin.
Sumilay ang natural na ngiti sa aking labi. "Kinikilig ka na ba sa mga banat ko? ll
Agad ko siyang inirapan sa kanyang naging tanong. Hindi ko alam kung isang biro o
makatotohanan.
Natawa naman siya.
"Marunong ka pa lang umirap? Buska pa ni Senyorito saka lumapit sa akin at hinapit ang
aking bewang.

Episode 90
Nagulat ako sa kanyang ginawa. Kaya naman napatili ako.
"Senyorito!"
"Easy! Wala pa akong ginagawa sayo kung makapag react ka naman diyan,ll bulong niya sa
tenga ko. Waring naghatid ng kilabot at tumaas lahat ng balahibo ko sa katawan ng dumampi
ang mainit niyang hininga sa aking balat.
"Ano ba ang ginagawa mo? Baka makita tayo ng mga bata." Piksi ko sa kanya.
"So? Natural lang naman sa mag-asawa ang ganito, paglalambingan ang tawag dito. At saka,
wala naman talaga akong ibang ginagawa sayo kundi bumulong lang ako. May masama na ba
sa pagbulong ngayon.ll Sagot niya na tila ba walang anurnan ang nangyari sa nakaraan.
"Senyorito, napag usapan na natin ang bagay na 'yan. Kung hindi man nawalan ng bisa ang
kasal nating dalawa ay wala na akong pakialam doon. Basta masaya at kuntento na sa
ganitong buhay.
Biglang nawala ng parang bula ang masayang awra ni Senyorito Simon.
Anong magagawa ko? Ayoko na talaga. Alangan naman pilitin ko angsarili ko sa isang bagay
na hindi ko na gusto. Masaya at kuntento na ako sa buhay na ganito.
"Paano naman ako?" malungkot niyang tanong at nababanaag pa sa kanyang mga mata
angkabiguan.
"Senyorito, hindi ko alam kung ano pa ba ang gusto mo. Masaya at kuntento na kasi ako sa
ganitong buhay. Hindi ba pwedeng ganito na lang tayo? Magkaibigan at magkakilala na lang?"
matapat kongtanong.
"Ayoko, Karen. Mag-asawa tayo, hindi tayo magkaibigan at [along hindi magkakilala lang. May
dalawa tayong anak at sa totoo lang gusto ko na ngang sundan na natin si Seb."
Gulantang ang utak at tenga ko sa narinig kay Senyorito Simon.
Para bang nagsabi lang siya ng gusto niya ng ganun, ng ganito o kaya naman ay umorder
lamang ng isang pagkain sa isang fast food chain. Tila ba isang simpleng bagay lang ang
kanyang nais mangyari at makukuha sa isang kisapmata. "Senyorito, ano ba ang pinagsasabi
mo?" lito kong tanong sa kanya.
"l said, I want another child." Simpleng sagot
niya sa akin.
"Talaga po ba? Gusto ko na rin po ng ganun. Gusto ko na rin po ng kapatid.
Hindi namin namalayan na lumapit pala sa aming dalawa sina Seb at Santino.
"Kahit boy or girl pa PO, basta masaya ako kapag nagkaroon na tayo ng bagong baby."
Deklara ni Seb na nagniningning pa ang mga mata.
"00 Seb, pinag-uusapan na nga namin ng Mama niyo ang tungkol sa magiging bago niyong
kapatid sa hinaharap. Kaya naman dapat mag pray kayo kay Jesus na sana ay pumayag na
ang Mama niyo na urnuwi na sa bahay natin."
Halos nabilaukan ako sa sariling laway sa mga sinasabi ni Senyorito sa anak. Patuloy pa rin
akong namamangha at hindi makapaniwala sa ugali niyang pinapakita ngayon dahil ibang-iba
talaga sa kung ano ang ugali niya noon.
"Ma, paano nga po pala ang pwesto natin sa kwarto? Kasya po kayo tayong lahat doon?"
singit na tanong panganay naming anak.
"Nak, huwag mo ng problemahin pa ang pwesto natin. Kami na ang bahala ng Mama niyo.
Matutulog na ba tayo? ll At tumingin pa sa akin si Senyorito ng magtanong.
"0-00." Pautal kong sagot sa kausap na napangiti ng makahulugan.
Maliit ang kwarto namin. Tamang-tama lamangsi Santino sa kanyang higaan na papag na
gawa sa kawayan. Samantalang nakahiga kaming dalawa ni Seb sa sahig.
Nasa pagitan namin ni Senyorito Simon si Seb na nakayakap pa sa kanya. Nakakailang man
ang eksena ay ayaw ko namang matawag na killjoy lalo pa at nakikita ko na masaya ang mga
anak 1<0.
Nararamdaman ko rin naman na masayang-masaya si Senyorito na kapiling ang mga anak.
"Huwag mo akong titigan ng ganyan Misis 1<0, baka wala ng makakapigil sa akin."
Urninit ang mukha ko sa tinuran ni Senyorito dahil waring nakuha ko ang kanyang ibig sabihin.
Hindi ko namalayan na nakatingin na rin pala siya sa akin.
"Anu-anong sinasabi mo Senyorito, mabuti pa ay matulog ka na rin.ll Sagot ko sa kanya.
"Nahihirapan akong matulog kung ganyan kangtumingin sa akin."
"Paano ba akong tumingin at pati pagtulog mo ay naapektuhan?" inosenteng tanong 1<0.
Nag taas-baba ang adam's apple ni
Senyorito at nakatutok sa mukha ko ang malagkit na tingin.
"lyongtingin na parang niyaya na akong gumawa ng bata." Nakangisi niyang bulong at sagot sa
aking katanungan.
Literal na nanlaki ang mata ko sa sagot niya dahil baka narinig kami ng mga bata. Pero alam
kong tulog na talaga sina Santino at Seb dahil na rin sa maghapon na walang tigil sa paglalaro.
"Senyorito, paki preno ang bibig mo. May mga bata tayong kasama dito at baka marinig ang
mga sinasabi mo." Kunwari ay matapang kong saway sa kanya. Ngunit ang totoo ay kanina
pa ako naiinis sa kanyang mga banat na may halongkaberdehan.
Hindi ako sanay na ganito siya makipag-usap. Sanay kasi akong Iagi niya lamang
sinisimangutan at sinisinghalan.
Tinalikuran ko na lamang siya at ipinikit ko na lamang ang aking mga mata.
Ngunit napa piksi pa ako ng may mabibigat na braso na yumakap sa aking bewang.
Mabilis akong urnikot paharap sa kanya na dapat pala ay hindi ko na. ginawa. Dahil wala ng
isang dangkal ang pagitan ng aming mga mukha.
"Senyorito, ano bang ginagawa mo? Bakit narito ka sa tabi ko?" bulong ko ngunit madiin
ang mga salita.
"Yumayakap sa asawa 1<0." Ang nakakalokang sagot niya.
"Senyorito, hindi ako nakikipag biruan sayo. Tanggalin mo ang karnay mo sa bewang ko at
lumipat ka sa pwesto mo." Utos ko sa kanya.
"Masama na pala angyumakap sa asawa ngayon at tumabi sa Nanay ng mga anak 1<0?"
"00, dahil matagal na tayong hiwalay. Wala ka ng karapatan dahil ikaw mismo angdahilan
kung bakit nawala 'yon. Kaya kahit isang libong dosena pa ng bulaklak ang ibigay mo sa akin
araw-araw at mabulok man ang ngipin ko sa mga chocolates na binibigay mo ay hinding-hindi
na magbabago ang nais ko. Ayoko na at tapos na tayo. Sana naman maintindihan at galangin
mo ang desisyon 1<0." Madiin kong litanya sa kanya.
Nanatili lamang nakatingin sa aking mukha si Senyorito na para bang kinakabisa ang bawat
detalye sa mukha ko. Ngunit naramdaman ko ang unti-unting pagkalas ng kanyang mga braso
sa pagkakayakap sa aking baywang.
" I l m sorry." Tipid niyang sabi at saka lumipat muli sa kanina niyang pwesto.
Niyakap niya ang tulog na tulog na si Seb at saka pumikit ang mga mata. Alam kong nasaktan
ko ang damdamin niya.
Pero buo na ang pasya ko. Ayoko na at matagal na kaming tapos.

Episode 91 Simon
Naiinis ako sa sarili ko!
Bakit hindi ko magawang iuwi ang sarili kong pamilya sa pamamahay ko? Bakit hanggang
ngayon magkahiwalay pa rin kami ng bahay ng asawa at mga anak ko?
Marami akong mga pag-aari na bahay, hacienda, mansyon pero hindi pa rin buo. Alam kong
may kulang na kahit marami akong pera na pwedeng pambili ay hindi ko makuha kung ano ang
kulang na tinutukoy 1<0.
Bakit kahit anong gawin ko hindi ko siya makuha. Hindi ko pa rin mapa-uwi si Karen. Sinusuyo
ko naman siya tulad ng isang manliligaw.
Araw-araw akong nagbibigay ng bulaklak, chocolates at kung anu-anong mga pagkain na alam
kong paborito niya. Kung hindi nga lamang sa mga negosyo na pinapatakbo ko sa iba l t-ibang
lugar ay magtatagal ang pananatili ko sa bahay niya. Gusto ko silang makasama kahit saan
kami tumira.
Sa isang banda, tama naman si Karen sa kanyang mga sinabi. Ako ang may kasalanan kung
bakit nawalan ako ng karapatan sa kanya. Ako naman talaga ang dapat sisihin kung bakit
nagkahiwalay karni. Hindi ko siya masisi dahil wala namang ibangdapat sisihin kundi ang sarili ko
lang.
Ngunit handa akong magtiis kahit ilang beses niya akong ireject. Kahit ilang beses niya pa
akong barahin sa mga sinasabi ko. Kahit magsalita pa siya ng masama laban sa akin ay buong
puso kong tatanggapin.
Natatawa na nga lamang ako dahil sarili kong asawa ay basted lagi ako.
Handa akong maghintay hanggang sa magbago ang isip niya.
Marahil natatakot na lamang ang asawa ko na muli akong pagbigyan dahil wala naman akong
ipinakita na maganda sa kanya ng nag sasama pa kami sa iisang bubong.
Batid kong likas na may mabuting puso si Karen ngunit nasagad ko ang limitasyon ng kanyang
pasensya na siyang dahilan kung bakit nahihirapan akong pa amuhin siya.
"Pa, maganda po ba itong damit at saka ano po ang mas maganda? Ito pong barbie o ito
pong lutu-lutuan?"
Tanongsa akin ni Seb habang hawak ang
isang dress na kulay pink, isang set ng barbie doll at isang kitchen set na laruan.
Sa tuwing bibilhan ko siya ng bagong damit at laruan ay hindi pwedeng hindi niya isisingit na
magpabili rin ng damit pambabae o kaya naman ay mga laruang pambabae rin.
Nagtataka man ay hindi naman kami nagtanong pa ni Selene sa bagay na 'yon. Hinayaan na
lamang namin siya sa paniwalang baka ibinibigay niya isang batang babae na kalaro o kaya ay
kaklase sa eskwelahan.
Kasama ko ngayon si Seb sa isang malapit na mall kung saan nakipag meeting ako sa isa sa
mga business partners 1<0. Saglit lang naman kasi ang meeting at wala rin namang klase ang
anak ko kaya isinama ko na upang magka bonding pa rin kami. Si Santino ay may pasok kaya
hind kasama ngayon.
"Parehong maganda. Mabuti pa ay bilhin na lang natin lahat ng mga hawak mo upang huwag
ka ng mag-isip kung ano ang mas maganda at huwag kang mag-alala kahit anong piliin mo sa
mga hawak mo ay tiyak na magugustuhan ng pagbibigyan mo." Sagot ko naman at hinawakan
ko pa ang damit na siguradong magugustuhan ng sinuman na pinagbibigyan ng anak ko dahil sa
ganda ng damit.
"Talaga PO? Salamat PO, Papa." Pasasalamat sa akin ni Seb na bakas ang kasiyahan sa
mukha habang pinagmamasdan ang mga gamit pambabae na kanyang mga pinili.
"Seb, tanong ko lang anak. Kanino mo ito ibibigay? Sa kalaro mo o sa kaklase mo? " wala sa
100b na naitanong 1<0. Gusto ko lang na magkwento si Seb para malibang na rin at hindi
mainip habang kasama ako.
Umiling ang anak ko at saka sumagot. "Kay Sam po 'yan, Papa."
"Sam? Sino si Sam? Kaklase mo o kalaro mo?" kunot-noo kung tanong.
"Hindi ko po siya kaklase at lalo po na hindi ko siya kalaro. Bakit hindi niyo po kilala si Sam?
Kakambal ko po si Sam. Kapatid ko po siya, Papa."
Nanlaki ang mga mata ko sa sinagot ni Seb.
Kakambal? Kapatid?
"Sure ka ba Seb, na may kakambal ka?" naninigurado kong tanong.
"Opo, Papa. Kahit magtanong pa po kayo kay Mama." Bibong sagot ng anak ko na tuwang-
tuwa na pinagmamasdan ang mga darnit habang papunta sa counter para makapag bayad na
kami sa aming mga pinamili.
Bigla akong naguluhan. Anong kakambal?
Sino angtinutukoy ni Seb na kakambal? Ewan, ngunut waring dinunggol ng hindi mapaliwanag
ba kaba ang akingdibdib.
"Kung ganun, nasaan ang kambal mo? Nasaan si Sam? Bakit hindi niyo siya kasama?" sunod
-sunod kong tanong.
"Nasa malayo po kasi siya Papa. Kaya nga po nag-iipon ako ng mga ibibigay ko sa kanya
bilang pasalubong kapag nagpunta na naman kami ni Mama sa kanya. Miss ko na nga po si
Sam, matagal na rin na hindi kami nagpupunta sa kanya."
Hindi ako makapaniwala.
May kakambal si Seb pero walang nabanggit si Karen. Bakit?
Pinaampon niya ba ang isa sa mga anak ko?
Madali kong tinapos ang pamamasyal namin ni Seb. Kailangan naming magkita ni Karen sa lalo't
madaling panahon. Kailangan ko siyang komprontahin tungkol kay Sam.
Iniwan ko muna si Seb kay Selene upang hindi niya marinig ang anuman na maging pag-uusap
namin ng kanyang Mama.
Hindi talaga ako mapakali sa nalaman. Anongdahilan ni Karen upang ilihim sa akin ang bagay
tungkol sa isa ko pang anak?
"Senyorito, nasaan si Seb?" agad na tanong sa akin ni Karen matapos akong mabilis na umibis
sa aking sasakyan.
"Iniwan ko muna kay Selene dahil may mahalaga tayong pag-uusapan." Seryoso ang sagot ko
na nagpa kunot sa noo ni Karen.
"Totoo bang may kakambal si Seb?" diretso kong tanong.
Nakita ko ang pagkagulat at pagtakas ng kulay sa mukha ng aking asawa. Natigilan siya at
waringnaumid angdila.
"So, totoo ng may kakambal si Seb? Kaya pala kapag binibilhan ko siya ng kahit anong bagay
ay lagi siyang may kasamang laruan na pambabae o damit na pambabae. Akala ko noong una
ay baka ibibigay niya lamangsa kanyang kalaro o kaya naman sa kaklaseng babae. Kanina ko
lang siya tinanong at sinabi niya nga ang tungkol sa kambal niya na siyang pagbibigyan niya ng
mga laruan at mga damit."
Litanya ko ngunit nanatili lamang nakatingin sa akin si Karen.
"Karen, nasaan ang kakambal ni Seb? Nasaan ang anak ko? Pinaampon mo ba siya?
Pinamigay?" sunod-sunod kong tanong.
"Gusto mo ba talaga siyang makita? l' walang emosyon na tanong ni Karen. � 鈥
Episode 92 Simon
"00, gusto kong makita ang anak kong si
Sam. Kaya ngayon din ay dalhin mo ako sa kanya. Gusto kong makilala ang kambal ni Seb."
 脧
Tila nag-is p muna si Karen at saka nag buntong-hininga.
"Sige, dadalhin kita sa kanya kung 'yan ang gusto mo. Siguro nga ay panahon na para makilala
mo si Sam."
Tila nasabik ang puso ko na makilala ang babae kong anak. Nagmamadali akong sumunod sa
direksyon na sinasabi ni Karen habang nagmamaneho ako ng aking sasakyan. llang sandali na
lamang ay makikita ko na ang isa ko pang anak.
"Anong itsura ni Sam? Sino ang kamukha niya? Kilala niya ba ako? Bakit ba kasi hindi niyo
siya kasama? Sabi ni Santino ay pinupuntahan niyo lang siya?" mga katanungan ko kay Karen
ngunit nanatili lang siyang nakatingin ng diretso sa daan at waring balak na sagutin anuman sa
mga katanungan ko.
"Karen, bakit ba angtahimik mo? Pinamigay mo ba ang anak ko? Pina-ampon mo ba si Sam
kung saan at kung kanino? Bakit ba ayaw mo akong sagutin, Karen?" muli kong mga tanong.
"Hinding-hindi ko kailanman magagawa na ipamigay o ipaampon ang sinuman sa mga anak
1<0." Walang emosyon na sagot ni Karen at nanatiling seryoso na may halong lungkot sa
kanyang mukha..
"Kung ganun ay bakit hindi ka makapag kwento tungkol sa anak kong si Sam? Ano ba ang
nangyari, Karen?"
"Senyorito, iliko mo sa daan na 'yan. Kapag nakita mo si Sam, lahat ng katanungan mo ay m
asasagot."
Ngunit laking pagtataka ko dahil ang daan na aming tinatahak ay papunta na ng hacienda Sto.
Domingo. Ngunit ang direksyon na aming binabagtas ay hindi patungo sa nasasakupan kong
lupain kundi patungo kung nasaan ang matatagpuan ang isang lumang sementeryo.
Hindi nga nagtagal ay nakikita ko na ang arko ng lumang sementeryo at doon sa harap ng
malaking lumang gate na kinakain na ng kalawang pinahinto ni Karen ang aming sasakyan.
Nagpati-unang bumaba si Karen sa sasakyan at malungkot na tinanaw ang sementeryo na
nasa harapan. Ewan ko ba, parang ayoko ng
bumaba ng sasakyan. Tila ayaw ng kumilos pa ng aking mga paa at ayaw ko ng magpunta sa
kung saan ko makikita si Sam. Waring bigla akong tinakasan ng lakas
May binubulong ang hangin na isang sapantaha sa utak ko ngunit pilit kong winawaksi at
pinapatangay muli sa malamig na hangin.
Kahit ayokong kumilos ay dahan-dahan akong humakbang upang sundan ang paglalakad ni
Karen habang nilalampasan namin ang ibang mga lumang nitso kung saan nakahimlay ang mga
patay.
Hanggang sa tumigil kami sa tapat ng isang puntod.
Agad kong nabasa ang dalawang pangalan na nakaukit sa lapida.
Karina Caspillan ang nakasulat sa ibabaw na walang iba kundi ang aking biyenan ko na Nanay ni
Karen. Habang ang isang pangalan ay malinaw ko rin nabasa at pinakatitigan. Nahinto ang pag
-inog ng mundo ko. Nagsimulang manlamig ang pakiramdam ko. Tila nakalimutang kumurap ng
aking mga mata at maging ang paghinga ng mahinahon ay nakalimutan ko ng gawin.
Baby Samantha ang pangalawang pangalan na nakaukit sa lapida.
Lumapit si Karen sa lapida at inalis ang mga tuyong dahon na nasa paligid nito.
"Nay, pasensya na po kung ngayon na lang ako ulit nakadalaw. Alam niyo naman po na nag-
aaral na angdalawa mong apo." Wika ni Karen sa kanyang Nanay na pumanaw na.
"Sam, anak, narito na ulit si Mama. Pasensya na anak at madalang na akong makadalaw sa
inyo ng Lola Karina mo. Huwag mong isipin na hindi ka mahal ni Mama kaya hindi kita madalas
na dinadalaw. Nag-aaral na kasi si Kuya Santino at ang kambal mongsi Seb. Hayaan mo at sa
bakasyon nila sa eskwela ay lagi na ulit kami na mag pupunta clito sa inyo ng Lola mo. At
alam mo ba anak kung sino ang kasama ko ngayon at ipakikilala sayo. Alam kong gusto mo rin
siyang makilala. Maya Sam, anak, kasama ko ngayon ang Papa mo."
Tila tuluyan na akong nawalan ng lakas. Napaluhod na lamang ako sa harap ng puntod at
nanatiling nakatitig sa lapida kung saan nakasulat ang pangalan ng isa ko pang anak. Ngayon
ko lang nalaman na may isa pa akong anak maliban kay Santino at Seb. Ngunit ngayon ko
langdin nalaman na wala na siya. Patay na siya at hindi man lang ako nagkaroon ng
pagkakataon na makilala man lang siya.
Lumapit sa akin si Karen.
"Senyorito, si Samantha, ang sanang kakambal ni Seb. Ang isa rin sa mga anak natin. Ang
totoo hindi ko alam kung ano nga ba ang kasarian niya pero bilang Nanay, malakas ang kutob
ko na kung nabuhay sana siya ay isa siyang babae. At alam kong kamukhang-kamukha niya
sana si Selene. Kaya nga sa tuwing makikita ko si Selene ay masaya akong pinagmamasdan
ang mukha niya. Iniisip ko kasing nakikita ko sa kanya ang mukha ni Sam na hindi ko man lang
nakita." Nakangiting saad ni Karen habang nakadantay ang mga kamay sa aking balikat.
"Pa-paano siyang nawala? Paano Karen? Paano? 'l lito na ang isip ko. Paano nawala ang isa
sa kambal ko gayong buhay si Seb?
Kanina lang may saya akong nararamdaman ng malaman kung may kakambal si Seb na isang
babae. Tapos biglang napalitan ng pinaghalong lungkot, panghihinayang at galit.
"Paano siya nawala?!" Sumisigaw na tanong sa isip ko.
"Naalala mo ba noong nagkasagutan tayo dahil sa natapunan ni Santino ngjuice ang mga
papeles na kaharap mo? Umalis ka ng bahay hindi ba?" tanong ni Karen.
00, tandang-tanda ko ang araw na Iyon dahil
iyon na rin ang huling araw na nakita ko sila ni Santino sa bahay.
"Dinugo ako dahil buntis na pala ako ng hindi ko alam. Nakaligtas si Seb dahil agad akong
naitakbo sa ospital pero, hindi si Sam." Malungkot na kwento ni Karen.
Kasalanan ko na naman pala. Kasalanan ko na naman angnangyari.
Kung hindi ko siya sinigaw-sigawan ng araw na 'yon ay malamang na hindi siya ma-iistress.
Kung tinutulungan ko siya sa pag-aalaga kay Santino ay malamang na hindi siya mapapagod at
duduguin.
Lahat ng mga iyon ay kasalanan ko.
Kasalanan ko kung bakit nawalan ako ng isanganak.
Kasalanan ko!

Episode 93
"Nay, bakit po kaya parang laging malungkot si Papa at ilang araw na rin po siyang wala sa
hacienda Esmeralda? May problema po kaya si Papa?" Tanong sa akin Santino.
Tila napansin ko lang rin na magmula ng malaman ni Senyorito ang tungkol kay Sam ay parang
nag-iba siya. Hindi ko matukoy kung ano ngunit alam kong may iba.
Naging sibil ang pakikitungo niya sa akin kapag sinusundo at ihahatid niya ang mga anak namin.
Ngumingiti at tumatango na lamang siya kapag kinakausap ko.
Tinigilan na rin niya ang pagbibigay ng mga bulaklak, tsokolate at kung anu-ano pang mga
bagay.
Pero hindi naman nagbago ang pakikitungo niya sa mga anak. Ganun pa rin siya kasaya sa
tuwing makikita kong kasama niya Sina Santini at Seb.
Naiisip kong baka galit siya sa akin nang malaman na nawalan siya ng isang anak at hindi ko
man lang agad sinabi sa kanya.
"Bakit mo naman naisip na malungkot o may problema ang Papa mo, anak?"
"Mad alas po kasi siyang absent-minded nitong mga nakaraang araw na nakakasama po namin
siya ni Seb. Kapag nasa hacienda po kami ay lagi po kamingtinatanong ni Nanay Puring kung
kailan ba raw kayo uuwi para raw po huwag ng malungkot at huwag ng inorn ng inorn ng alak
si Papa sa gabi.ll Mga kwento ng panganay ko.
Tama ako. May nagbago nga sa kanya. Pero malakas ang kutob kong tungkol kay Sam kaya
siya nagbago.
Kaya naman nagpunta ako ng hacienda Esmeralda para kausapin siya ngunit si Selene lamang
ang naroroon.
"Ate, nasa hacienda Sto. Domingo si Kuya." Imporma sa akin ni Selene ng aking tanungin kung
nasaan ang kanyang kuya.
"Selene, may napansin ka ba na nabago kay Senyorito nitong mga nakaraang araw? Sabi kasi
sa akin ni Santino na parang malungkot daw ang Papa nila?
Lumatay ang lungkot sa magandang mukha ni Selene sa aking itinanong.
" Ate Karen, sorry. Nalaman ko rin ang tungkol sa kakambal sana ni Seb. Sobrang lungkot rin
ang naramdaman ko at sobrang na guilty dahil hindi ko man alam na nawalan ka na pala ng
isang anak at palagay ko 'yun din ang dahilan kung bakit nagkaganyan si Kuya Simon ngayon.
Lalo din siyang na guilty sa ginawa niyang pagmamalupit sayo dati. Sinisisi ni kuya ang sarili
niya kung bakit nawala ang kakambal sana ni Seb. Alam kong sobra niyang sinisisi ang sarili sa
pagkawala ng isa sa mga anak ninyo.
Masaya man siya sa araw dahil nakakasama sina Santino at Seb. Nagluluksa naman siya sa
tuwing sasapit ang gabi at nilulunod lagi ang sarili sa alak para makalimot man lang."
Natigagal ako sa nalaman.
"At kaya rin siya umuwi muna ng hacienda Sto. Domingo ay para malapit lamang siya sa
namatay ninyong anak. Kwento sa akin ng driver niya, araw-araw daw na nasa puntod ni
Baby Sam si Kuya Simon at umiiyak ng umiiyak. Paulit-ulit daw na lumuluhod at humihingi ng
sorry si Kuya Simon sa harap ng puntod ni Baby Sam dahil kasalanan niya raw ang Iahat ng
mga nangyari. Kusang naglandas ang Iuha ko sa aking pisngi sa nalaman.
Naintindihan ng puso ko bilang magulang ang kung ano ang saloobin mayroon ngayon si
Senyorito Simon hinggil sa pagkawala ng isa sa
kambal.
Bakit ko nasabi?
Dahil ilang araw, linggo, buwan at kahit pa ilangtaon na ang nakakalipas. Iniiyakan ko pa rin
ang pagkawala ni Sam.
Sinisisi ko rin angsarili ko dahil hindi ko man lang nalaman na nasa sinapupunan ko na pala siya.
Hindi ko man lamang nalaman na sa bawat paghinga ko, kasabay ko na siya.
Kaya napakasakit. Halos mabaliw ako sa sobrang pagsisisi sa aking sarili. Pero pinapalakas
ang 100b ko nina Santino at Seb.
"Selene, pwede bang makitingin muna Sina Santino at Seb?" tanong ko kay Selene.
"00 naman, Ate."
"Na sa eskwelahan pa kasi silangdalawa. Pupuntahan ko si Senyorito Simon sa hacienda Sto.
Domingo."
Napangiti ng malapad si Selene sa narinig. Agad niya namang tinawagan ang driver niya para
ihanda ang sasakyan para ihatid ako sa kabilang hacienda.
Aaminin kong hindi man naging maganda ang nakaraan naman ni Senyorito Simon ay concern
pa rin ako sa kanya. Ginagawa niya naman ang lahat para matabunan ng magagandang alaala
ng kasalukuyan ang mapait naming nakaraan.
Mahal na mahal niya ang mga anak namin. Hindi siya sumusuko kahit ilang beses ko na siyang
binasted kahit pa sa batas ng tao ay mag-asawa pa rin kami. Kaya pupuntahan ko siya
ngayon.
"Sino yan?! Hindi ba sinabi ko ng ayoko ng istorbo? ! "
Pasinghal na tinig ni Senyorito Simon. Inabutan na ako ng dilim sa daan bago ako maratingsa
hacienda Sto. Domingo.
Nagtaka nga ako dahil halos hindi magkada-ugaga ang lahat ng mga kasambahay ng nakita
akong pumasok sa mansyon. Lahat ng tao dito ay magiliw akong kinakausap.
Ang mayordoma ay hindi rin mapakali sa pagtatanong kung ano ang nais kung kainin o kung
meron akong gusto at kailangan. Ngunit magiliw naman akongtumanggi dahil ang pakay ko
lamang ay ang amo nila.
Agad nila akong sinamahan paakyat sa pangalawang palapag at iniwan sa harap ng silid kung
nasaan nagmumukmok ang ama ng aking mga anak.
Pinihit ko ang doorknob at saka ako
pumasok kahit pa sininghalan niya ako.
Madilim ang buong kwarto at bukod tanging liwanag lamang na nanggaling sa lampshade ang
nagbibigay liwanag na sapat lam ang para mamataan ko ang bulto ngtaong hinahanap ko.
Naroon siya nakaupo gilid ng kama malapit sa side table.
"Ano bang kailangan niyo!?" muli niyang pasigaw na tanong na naiirita ang boses.
"Ako ito, Senyorito. Si Karen Imporma ko sa kanya.
Alam kong natigilan siya ng marinig ang boses ko.
"Anong ginagawa mo rito, Karen? Urnuwi ka na sa bahay mo, total doon naman ang gusto
mo hindi ba? Kaya umalis ka na. Huwag ka ng babalik dito! Umuwi ka na! Hindi ka dapat
nagpunta rito!" Taboy niya sa akin ng hindi man lang ako nilingon.
Hindi ako nagpatinag kahit sigawan niya pa ako ng paulit-ulit. Lumakad pa rin ako patungo sa
kanya at hindi takot kahit pa pinapaalis niya ako.
Agad kung napansin na may hawak siyang bote ng alak. Sobrang kalat ng kanyang silid na
waringdinaanan ng bagyo.
"l said go away!"

Episode 94
Nagulat ako ng tumaas ang kanyang boses pero hindi ako matitinag.
"Ayoko nga! Hindi ako uuwi hanggat hindi ka tumitigil magmukmok. Akala mo siguro hindi ko
malalaman itong pinaggagawa mo ngayon. Maging si Santino ay napapansin ang pagbabago
mo." Sermon ko sa kanya.
"Wow! Acting like a nagger wife? Gayong malinaw at paulit-ulit mo ng sinabi sa akin na ayaw
mo na, tapos na tayo at hiwalay na tayo bilang mag-asawa. Kaya huwag mo akong
sermunan na parang concern na concern ka dahil alam kong ayaw mo ng isalba ang anumang
relasyon na legal na meron tayo. Bumalik ka na sa bahay mol Hayaan mo na akong mag-isa
dito! Huwag kang mag-alala dahil hindi na kita kukulitin at ipagpipilitan na mag-asawa pa tayo.
Hahayaan na kita sa gusto mo, kaya pabayaan mo na ko!" galit na galit na sambit ni
Senyorito Simon.
"Kaya ka ba nagkaganito ay dahil kay Sam?" Muling natigilan si Senyorito sa tanong ko at
panay ang lagok ng alak sa bote.
"Senyorito, hindi mo na siya maibabalik kahit ilangdaang alak pa ang inurnin mo. Kaya tigilan
mo na kung anuman ang ginagawa mo dahil hinahanap ka na rin ngdalawa mo pang mga anak
" Bullshit! ll
Sigaw niya sabay hagis ng boteng hawak sa pader.
"Wala akong kwentang asawa! Wala akong kwentang ama! Kasalanan ko kung bakit nawalan
ako ng anak! Kung sana naging mabuti akong asawa sayo! Kung sana hindi ko pinasama ang
100b mo! Sana hindi ka nakunan. Sana hindi nawalan ng kapatid si Santino at nagkaroon ng
kakambal si Seb. Kaya kasalanan ko ang lahat. Kasalanan ko, Karen. Kasalanan ko kung bakit
siya nawala! Kung bakit ka nakunan. Kasalanan ko! Kasalanan ko! ll
Halos madurog ang puso ko sa nakikitang anyo ni Senyorito Simon sa oras na 'to.
Urniiyak at binabayo ang sariling dibdib habang sinisisi angsarili at sinasabing kasalanan niya ang
lahat kung bakit nawalan siya ng anak.
Hindi ko alam na ganun niya sinisisi ang sarili. Hindi ko alam na mahal na mahal niya ang isang
anak na hindi man lamang niya nakita o nakasama.
Lum apit ako kay Senyorito at pilit pinipigilan ang kanyang kamao na kanyang isinusuntok sa
kanyang dibdib.
"Tama na 'yan, Senyorito. Pareho lang naman tayong may kasalanan. Kung sanang nalaman
kong buntis ako ng panahon na 'yun ay sana ay iniwasan na langdin kita. Kaya kasalanan ko
din, kasi ako ang Nanay pero napabayaan ko siya.ll pag-alo ko kay Senyorito.
"No, it's all my fault, Karen. It's all my fault! That's why I'm blaming myself for being a useless
husband and useless father!"
Niyakap ko si Senyorito Simon.
"Tama na, Senyorito. Nakaraan na 'yun. Kung nasaan man ang nawala nating anak
malamang na malungkot si Sam dahil nagkakaganyan ka. Hindi ko rin matanggap noong una,
halos mabaliw nga ko noon pero iniisip ko na lamang na hindi siguro siya para sa akin, para sa
atin. Kaya Senyorito, huwag mong sisihin ang sarili mo dahil wala namang may kagustuhang
mawalan ng anak." wika ko sa kanya.
Gumanti ng yakap sa akin si Senyorito. Umaalog-alog ang balikat niya tanda ng kanyang pag-
iyak.
"1 1 m sorry, Karen. I'm so sorry dahil wala ako noong panahong kailangang-kailangan mo ng
karamay. Patawad dahil hindi kita nadamayan ng mawala ang anak natin kasabay din ng
pagkawala ni Nanay Karina. Hindi ko ma-imagine kung gaano ka nagluksa at kung paano kang
nagsimula ng ikaw lang mag-isa. 1 1 m sorry dahil makasarili ako. Iniisip ko ang sarili ko gayung
ikaw dapat ang mas inaalagaan ko. Sising Sisi ako, Karen. Lalo na ng malaman kung nakunan
ka dahil sa akin. Dahil pabaya ako. Dahil wala akong kwenta.'l
"Shhh, tama na Senyorito. Pinapatawad na kita sa anuman nagawa mo sa akin o sa amin pa
nina Santino, Seb at Sam. Ang mahalaga naman tinanggap mo ang pagkakamali mo at
nagsisisi ka. Kaya tama na, huwag ka ng magmukmok dito at hinahanap ka na ng mga anak
mo."
Tumigil na sa pag-iyak si Senyorito pero mahigpit pa rin ang pagkakayakap sa akin.
Namayani ng ilang minuto ang katahimikan sa amingdalawa.
Waring ninamnam ang sandaling magkayakap kami at nagdadamayan sa lungkot na nadarama.
"Talaga bang pinapatawad mo na ako,
Karen?" maya-maya'y tanong niya. Hindi ko makapa ang galit sa puso ko pero nahihirapan
akong sagutin angtanongna iyon dati.
Pero ngayon, batid ko sa sarili kong matagal ko ng limot ang anumang galit na naramdaman
dahil ang totoo, napatawad ko na siya, dati pa, matagal na.
Dahil ang totoo? Pareho lang naman kaming biktima ng mapaglarong tadhana.
"00, Senyorito, gusto mo ay bawiin ko? ll biro ko ng maiba naman ang tema ng malungkot
na paligid.
"Huwag! Mamamatay na ako kapag hindi mo pa ako napatawad.ll Sagot niya naman na mas
hinigpitan ang pagyakap sa akin.
Napangiti na lamang ako. Tila kay gaan sa pakiramdam.
Ang nag kapatawaran na sa mga kasalanan.
"Karen, mahal na mahal kita pero sige, igagalang ko ang desisyon mo na ayaw mo na.
Hindi ko na ipipilit na mag-asawa pa rin tayo. Ipapa-annulled ko ang kasal natin para tuluyan ka
ng maging malaya sa akin. Mahirap para sa akin pero karapatan mong maging masaya
pagkatapos ng mga masasakit na alaala na dulot ko sayo,ll saad ni Senyorito Simon sa
malungkot sa tinig.
Nawalan ako ng kibo kapagdaka.
Ngunit surnilay din ang ngiti sa aking labi dahil sa sinabi ni Senyorito na handa niya akong
pakawalan kahit sinabi niyang mahal niya ako.
Alam kong maliban sa pagmamahal ng mga anak ko ay may isa pang pagmamahal na kakaiba
at waring ngayon ko lang nadama.
"Ganun ba? Sayang papayag na sana akong urnuwi dito sa bahay mo at papayag na rin sana
kong sundan na natin si Seb." Deklara ko.
Nanlalaki ang mga mata na humarap sa akin si Senyorito pagkatapos niyang burnitaw sa
mahigpit na pagyakap sa akin.
"Ulitin mo nga ang sinabi Imo?"
"Ang alin? Ang papayag na akong umuwi dito sa bahay mo?" Nakakunot noo kung pag ulit sa
sinabi 1<0.
"Hindi, iyong payag ka ng sundan na natin si Seb."
Nahampas ko ng di-oras ang balikat ni Senyorito Simon.
"Manyak! " buska ko sa kanya.
Ngumisi si Senyorito ng marinig ang sinabi ko. Dagling naglaho ang anumang kinikimkim na
kapighatian niya kanina lang.
"Talagang manyak na manyak na ako sayo,
Karen. Kaya wala ng bawian sa mga sinabi mo kanina."
At muli niya akong hinapit sa bewang paharap sa kanya.
"Senyorito, kelangan ko ng urnuwi ng
Hacienda Esmeralda dahil hahanapin ako ng mga anak natin."
"Sarap naman pakinggan ng sinabi mo. Ang mga anak natin. Pero hindi ka makakauwi ng
Hacienda Esmeralda hanggat hindi ako nakaka siguradong may kasunod na talaga si Seb."
Bulong niya sa tenga ko.
Nag tayuan ang lahat ng balahibo.sa katawan. Naghatid ng boltahe ng kuryente ang mainit
niyang hininga na dumampi sa aking balat.
Hindi naman ako urninom ng alak ngunit pakiramdam ko ay lasing ako.
Nalunod sa anumang nag uumapaw na pagka sabik sa pagitan naming dalawa.
Hanggangsa namalayan ko na lang na pareho na kaming walang saplot sa katawan ni
Senyorito at sabay na sumasayaw sa saliw ng isangtugtog na hindi kumukupas at naluluma
kahit ilang panahon pa ang lumipas.

Episode 95
"Akala ko ba okay na tayo, Karen, asawa 1<0?" may pagsusumamo sa mga mata ni
Senyorito habang pinagmamasdan akong isinisilid ang mga damit ko kasama ang mga damit
nina Seb at Santino sa isang malaking bag.
Hindi ako kumibo at nagpatuloy lamang sa ginawangpag-iimpake.
"Karen, don lt do this to me, please. May nagawa ba akong hindi mo nagustuhan?" muli
niyang tanong.
Zinipper ko na ang bag at saka binitbit ngunit pinigilan ako ni Senyorito Simon at pilit kinukuha
ang bag na hawak 1<0.
"Karen naman, ano bang problema mo? Hindi natin maayos ang problema kung hindi tayo
nagkakaintindihan."
Nanlilisik ang mga matang tinitigan ko siya.
"Ang mga halaman sa garden mo, sino ang nagbigay sayo? Kilala ko ang mga halaman na 'yan
dahil mga tanim ko silang lahat at natatandaan ko kung sino ang bumili sa akin. Sabihin mo nga
may babae ka ba?!" mabalasik kong sunod-sunod na tanong kay Senyorito.
Nalukot ang kanyang mukha na wari ly nag-isip.
Nagkaayos na kami simula ng puntahan ko siya mismo sa hacienda Sto. Domingo at
napagpasyahan ko na ngang urnuwi na rin kami ng mga anak ko sa kanyang poder dahil
napatunayan niya naman na mahal na mahal niya kami ng mga anak namin.
Ngunit ngayon ko lamang napansin ang pamilyar na mga halaman sa kanyang hardin maging
ang mga paso kung saan mga nakatanim. Pumasok sa balintataw ko ang magandang babae
na siyang bumili ng aking mga pinakamamahal na halaman.
Sino siya? At bakit naririto sa garden ng mansyon na pag-aari ng asawa ko ang kanyang mga
pinamili.
Nagngingitngit ang kalooban ko sa samut-saring emosyon at kung anu-anong eksenang
pumapasok sa utak ko.
"Naging babae mo siguro ang babaeng bumili sa akin ng mga halaman at hindi ka na nahiya,
dinala mo pa dito sa hacienda kung saan pinauwi mo kami ng mga anak 1<0! Ang baboy mol.
Ang baboy! Baboy ka! Umalis ka sa harapan ko! Nandidiri ako sayo!" talagang kinukutkot ang
kalooban ko ng panibugho kaya hindi ko na
makontrol ang galit at inis ko.
Kaya wala akong pakialam kahit pa masaktan si Senyorito Simon sa malakas na paghampas ko
sa kanya ng bitbit ko rin na shoulder bag na alam kong mamahalin dahil bigay ni Selene.
Naiinis ako! Nagagalit ako!
Kaya siya ang pagdidiskitahan ko total sa kanya naman talaga ako galit na galit.
"Aray! Tama na! Ano ka ba masakit!" lumakas na ang kanyang boses habang sinasangga ng
kanyang mga kamay ang sunod-sunod kong pag-atake.
"At sinisigawan mo na ako ulit? Anong susunod mong gagawin? Sasakalin mo na ko ulit?
Sige saktan mo na ako ng magkaroon na talaga ako ng dahilan para hindi na talagang
makisama sayo!" singhal ko sa kanya.
Nabahala lalo ang kanyang gwapong mukha sa sinabi ko.
"No! Mamatay muna ako. Hinding-hindi na kita sasaktan kahit hampasin mo ko ng hampasin."
Agad niyang dipensa sa sarili ngunit hindi ako kumbinsido.
Halos ka papasok lamang nina Seb at
Santino sa bago na nila ngayong eskwelahan.
Kaya naman kaming mag-asawa lang, si Selene, ang mga kasambahay ang narito ngayon sa
mansyon.
Hindi ako nag paapekto sa paawa effect niya dahil mas lalo lang akong naiinis sa pagmumukha
niya.
"Umalis ka sa daraanan ko! Gusto kong urnalis! l' patuloy kong sigaw na naman sa kanya.
Dahil nakaharang lang naman ang malaki niyang katawan sa pintuan ng kwarto .
"Umalis ka, Senyorito! "
Urniling siya at lalo pang ginwardyahan ang pintuan.
Naiinis ko na panimulang bilang. Hindi pa rin siya nagpatinag.
"Dalawa!"
Ganun pa rin.
Umiinit na talaga ang bunbunan ko sa galit.
Kaya naman sinugod ko siyang muli at pinaghahampas sa iba't-ibang parte ng katawan ang
shoulder bag na hawak ko.
Naka-alpas naman ako sa pinto at tuloy-tuloy na naglakad pababa ng hagdan.
"Asawa ko naman, mag dahan-dahan ka sa
pagbaba. Ako ang ninerbyos sayo.ll Habol ni Senyorito Simon .
Naka-abot na ako sa sala ng maabutan niya na akong muli.
"Karen, sekretarya ko lang 'yun. Inutusan ko lang na bilhin Iahat ng halaman mo noon. Kaya
nariyan sa garden ng bahay natin.ll Imporma niya.
Nasaan ang dati niyang sekretarya na ka-close ko?
Lalo akong nainis sa kaisipang nakakasama niya pala ang babaeng 'yun sa kanyang opisina ng
araw-araw.
Makatawag pansin na rin sa mga kasambahay ang boses ni Senyorito Simon.
Alam kong pikon na pikon na siya pero patuloy lang ang pagpapasensya sa akin.
Huminto ako sa paglalakad dahil humarang na naman siya sa malapad na pintuan.
"Bakit nag-utos ka pa? Hindi mo kayang bumili ng halaman na ikaw lang mag-isa?" tanong ko
na may kasamang pag-uusig .
"Karen naman, syempre natatakot ako noon na baka hindi mo ako pansinin, kaya hindi ako
agad makalapit." Katwiran niya na napakamot pa sa kanyang batok.
"Talaga lang? Paano ako makakasiguro na
sekretarya mo lang iyon at hindi mo babae?" paniniyak kong at pinagkrus ko po ang aking
mga braso sa aking dibdib.
"l call her." Kinuha niya ang smartphone sa bulsa ng kanyang khaki shorts at saka nag dial ng
numero. Ngunit naka ilang beses na siyang turnatawag ay wala namang sumasagot.
"Bakit walang sumasagot?" naiinip kong tanong.
"Baka maraming ginagawa. Ang mabuti pa ay pumunta na angtayo sa opisina." Suhestiyon
niya .
"Sabihin mo gurnagawa ka lang ng palusot dahil bawal sa akin ang bumiyahe." At para kaming
napapatentero sa harap ng pintuan dahil pilit niya akong hinaharangan na huwag makalabas.
"Senyorito, nanggigigil ako sayo! Umalis ka sa daraanan ko!" taboy ko sa kanya.
"No, patayin mo man ako hindi ko aalis dito at hindi ako papayag na umalis ka.ll Giit niya.
Sa sobrang inis ko ay hinubad ko ang suot king tsinelas at bin ato ko sa kanya na sakto sa
noo niya tumama.
"Ouch! Karen naman! Naging sadista ka na."
Reklamo niya na nakahawak pa siya sa parte ng
kanyang ulo na nasaktan ng ibinato kong tsinelas. "Kasalanan mo 'yan! Ayaw mong umalis
diyan! ll asik ko naman.
"What's happening?"
Sabay pa kaming napalingon ni Senyorito Simon sa nagtanong.
Si Selene na naglipat-lipat pa angtingin sa amin ng kuya niya na tila naguguluhan sa eksen ang
kanyang naabutan.
"Si Karen, pinag-iisipan akong babae ko ang sekretarya ko. Sabihin mo nga sa kanya Selene
na hindi totoo ang sapantaha niya. Na wala akong n aging babae.ll Surnbong ni Senyorito sa
nakababatang kapatid.
Turnawa naman si Selene ng mahina at narinig ko rin na palihim na nagsibungisngisan ang mga
kasambahay na abala sa paglilinis sa nakikita at naririnig na aming kumusyon.

Episode 96
"Gosh! Kuya, ganyan ka pala talaga katakot na mawala si Ate Karen? Mabuti pa, ipalock mo
na ang lahat ng pintuan na pwedeng labasan ni Ate Karen sa buong hacienda." Buska ni Selene
sa nakatatandang kapatid na hindi talaga umaalis sa Pinto.
"Bueno, Ate Karen, totoo ang sinasabi ni Kuya. Malamang na lapitin siya ng mga babae pero
alam ko at saksi ako na loyal siya sayo. Hayan na nga ang resulta diba? Agad-agad kayong
nakabuo.l' Tinuro pa ni Selene ang tiyan ko na medyo nakaumbok na rin. Limang buwan na
ang pinagbubuntis ko, kaya naman halata na.
"See? Wala akong babae. Kaya Karen naman umakyat na tayo sa itaas. Ibalik mo na ang
mga damit ninyo ng mga bata sa closet."
Pakiusap ni Senyorito habang si Selene ay napapangiti na lamang habang umiling-iling at saka
tumuloy sa kusina.
Pinaningkitan ko ng mata ang lalaking ayaw akong palabasin ng bahay.
Hindi naman magsisinungaling si Selene at hindi rin naman sinungaling itong si Senyorito Simon.
Todo effort nga siya mapunan lamang ang walongtaon naming hindi magkasama.
Malambing siya at maasikaso lalo na ng malaman na naman namin na buntis na naman ako.
Lahat ng uri ng prutas ay nasa 100b na ng bahay.
Naiinis na nga ko dahil panay ang tanong niya ng ano ang gusto kong kainin?
Marahas na lang akong nag buntong-hininga at saka umikot na pabalik ng aming kwarto sa
ikalawang palapag.
Sumunod naman siya agad at pilit pang kinukuha ang bitbit kong bag.
Matapos kong ibalik sa closet ang mga damit ko at darnit ng mga anak ko ay nakadama ako
ng pagod kaya naman nahiga ako sa malambot na kama.
"At bakit nasa tabi kita?" sita ko kay Senyorito na akmang mahihiga na rin.
"Napagod din ako, kaya naman magpahinga na rin ako." Sagot niya.
"Ayaw kitang katabi kaya sa ibang kwarto ka matulog. Labas!" taboy ko sa kanya.
"Ano ba namang pagpaparusa ang ginagawa mo sakin asawa 1<0. Hindi na nga ko nakaka-ano
sayo ngayon ayaw mo pa kung makatabi."
Ang sinasabi nyang hindi siya "nakaka-ano" ay hindi kami nakakapag-sex dahil ipinagbawal
muna. Kaya naman buryong na buryong na sa buhay itong asawa ko.
"Ayaw nga kitang katabi. Okay, sige, dito ka, ako na lang ang lalabas." Banta ko .
Madali naman niyang kinuha ang isang unan at saka nagmamaktol na nag martsa palabas ng
kwarto.
Hindi ko alam kung anong meron pero naiinis akong natutuwa kapag nakikita ko siyang bwisit
na bwisit na.
Nakatulog na naman ako at paggising ko naman ay agad kong hinahanap ko ang presensya
niya.
"Ate, umalis si Kuya Simon kanina." Imporma ni Selene ng kaming dalawa ang nagsabay
kumain sa tanghalian. Hindi na rin naman kasi umuwi sa bahay Sina Seb at Santino dahil may
canteen naman sa school nila at isa pa ayoko na rin silang mapagod sa biyahe pauwi sa bahay
at pabalik na naman sa eskwelahan.
"Kamukhang-kamukha na naman malamang ni Kuya Simon ang nasa tiyan mo, Ate Karen.
Palagi mong inaaway si Kuya.'l
Natatawang komento ni Selene na nanalangin na sana babae na ang ipinagbubuntis ko para
may
aayusan na siya at dadamitan.
"Ewan ko ba, inis na inis ako sa kanya. Hinahanap ko naman siya kapag wala. Tulad ngayon,
nakakabwisit dahil wala siya paggising ko kanina."
Napatawa ng mahina si Selene sa aking tinuran.
Malamang nga na kamukhang-kamukha na naman ng aking asawa ang ipinagbubuntis kong
bata.
Tulog na ang mga anak ko sa kanilang silid ganun din si Selene at maging ang mga
kasambahay aytulog na rin. Pero wala pa rin si Senyorito Simon. Wala akong natanggap na
text o kahit tawag sa kanya sa maghapong lumipas kaya naman sinasalakay na ako ng kaba.
Nabuhayan ang loob ko ng bandang ala-una ng madaling araw ay narinig ko ang pagtigil ng
kanyang sasakyan.
"Saan ka galing?"
Matigas kong tanong ng makita na siyang pumasok sa pintuan.
Medyo nagulat pa nga siya ng makita ang presensiya ko.
"Bakit gising ka pa?" tanong niya rin.
"Saan ka galing at bakit ngayon ka lang?
Hindi ka man nagtext o tumawag maghapon? Sinasabi ko na nga ba at siguradong may babae
ka." Paratang ko na naman sa kanya.
Tila pagod niya akongtiningnan.
"Karen, pagod ako at isa pa madaling araw na para mag-away na naman tayo. Doon na ako
sa guest room matutulog." Saka niya na ako iniwan sa sala.
Nangingilid ang luha ko. Pakiramdam ko wala na siyang pakialam sa akin dahil nilampasan niya
lamang ako at ayaw niya pa akong makatabi sa silid namin.
Malamang na totoo talagang may babae siya at naroon siya maghapon. Kasi nga naman hindi
ko maibigay ang pangangailangan niya sa kama dahil hindi pwede sa kalagayan ko at isa pa lagi
ko siyang inaaway kaya marahil ay na nagsasawa na siya sa ugali ko.
"Bakit ka riyan matutulog? Diyan ba ang kwarto natin?" asik ko na namang tanong ng sundan
ko siya papuntang guest room.
Nag buntong-hininga mo na siya bago siya sumagot.
"Hindi ba ayaw mo naman akong katabi? Pinalayas mo nga ako kanina sa kwarto hindi ba?
Kaya para walang away, dito na ako matutulog,"
saad niya at saka pagod na humiga na sa malapad na kama.
Lalo akong kinutkot ng galit.
"Babae siguro ang kasama no maghapon kaya pagod na pagod ka ano?!" pagpaparatang ko
sa kanya.
Ngunit hindi man niya ako pinapansin at nakapikit lang.
Kinuha ko ang ang unan at pinaghahampas na naman siya. Nagulat siya sa ginawa ko.
"Ano ba naman, Karen? Can't you see I'm tired? Gusto ko ng magpahinga at wala na akong
panahon makipagtalo pa sayo." Inis na inis nyang sabi bagamat pigil ang pagtaas ng boses.
"Sinigawan mo na naman ako?" tanong ko kasabay ng pagtulo ng luha ko.
"Why are you crying? Ikaw na nga itong bintang ng bintang at nananakit tapos ikaw pa itong
iiyak diyan? l'
"Aalis na ako bukas para wala ng iistorbo sayo!" wala sa 100b kong sabi.
Hindi na siya kumibo at bumalik sa paghiga. Tinakpan ng unan ang kanyang mukha.
Ngitngit na ngitngit talaga ako sa galit.
Akala niya siguro hindi ko gagawing layasan na naman siya. Nagawa ko na dati, kaya naman
kaya ko na namang gawin.
Kaya naman nag martsa ako palabas ng guest room sa sobrang inis.
At ramdam ko ang lagapak ng aking pwet sa matigas na sahig. Nagkamali ako ng apak ng paa
na siyang dahilan kung bakit ako natapilok at tuluyang marahas na napa-upo.
" Karen!"

Last Episode
Lumipas ang mga araw at kabuwanan ko na sa panganganak. Akala ko nga mawawala naman
ang pinagbubuntis ko matapos akong madulas ng gabing inaaway ko si Senyorito Simon.
Takot na takot ako ng mga oras na 'yon. Agad niya naman akong nadaluhan ng asawa ko at
tinakbo sa ospital. Mabuti na lamang at walang masamang nangyari sa sanggol na nasa
sinapupunan ko. Ngunit napansin kong nag-iba na naman ang pakikitungo sa akin ni Senyorito
Simon na halos hindi na naman kami nagkikita kahit sa isang bahay lang naman kami nakatira.
Si Selene ang madalas kong kasama sa mga check-up ko sa doktor na tumitingin sa akin.
Nagpa-ultra sounds na ako pero hindi sinabi sa akin ni Selene ang resulta.
Magpaparty daw siya para sa gender reveal ng susunod niyang pamangkin. Pero manganganak
na ko ay wala pa rin ang party para malaman ko na ang kasarian ngaking anak. At syempre,
angdalangin ng karamihan ay sana babae na ang bagong miyembro ng aming pamilya. Si
Santino ay babae rin ang gusto.
Ganun din ang panalangin ni Seb. Pero ang opinyon ng Papa ng baby ko ay wala na naman.
Laging wala sa bahay si Senyorito at hindi ko alam kung umuuwi pa nga ba
"Selene, maglakad-lakad muna ako para matagtag." Paalam ko kay Selene na may pinag kaka
-abalahan. Niyaya niya kasi akong magpunta dito sa Hacienda Esmeralda dahil daw may
aasikasuhin siya. Sumarna naman ako dahil miss ko na rin ang lugar na ito maging ang lugar
kung saan kami nakatira ng mga anak ko dati.
Hindi naman mainit ang sikat ng araw kaya naman mas lalo akong nalibangsa paglalakad.
Nagtataka nga ako at parang walang ibang tao sa paligid. Kanina pa ko lingon ng lingon
partikular sa lupang sakahan at baka sakaling may makita na kakilala. Ngunit wala akong
masumpungan kahit isa. Ayoko sanang lumayo pero awtomatikong humahakbang ang aking
mga paa sa direksyon kung saan naroon ang aming kubo.
Napupuno nga ng galak ang puso ko habang papalapit ako ng papalapit sa bahay kung saan
nanirahan kami ng mga anak ko. Bahay na naging saksi sa hirap na pinagdaanan namin sa
buhay lalo na noong panahong maliit pa lamang sila. Noong panahong hindi ko alam kung ano
at sino ang uunahin ko sa oras na umiyak sina Seb at Santino dahil wala pa akong nilutong
pagkain.
Literal na nanlaki ang mga mata ko ng makita ang malaking pagbabago ng bakurang
kinatitirikan ng aming bahay kubo.
Agad akong nagpunta sa gate.
Laking pagtataka ko kung paanong nangyari ang lahat sa paligid.
Ang dating bakuran na napapaligiran lamang ng mga halamang ligaw bilang bakod, ngayon ay
ibang-iba na ang itsura. Ang gate na dati ay gawa sa langsa kawayan, ngayon ay bakal na rin
at may malaking padlock.
Awang ang labi ko habang palinga-linga sa malaking pagbabago na pinagmamasdan 1<0.
Naroon pa rin ang aming kubo ngunit ang kapaligiran ay ibang iba na.
Nagmistulang greenhouse ang paligid. Maraming naggagandahang bulaklak at halaman ang
aking nasisilayan.
May iba't-ibang kulay, Iaki at hugis ngunit lahat ay kay gaan sa mata.
Heto ang pangarap ko, ang pangarap namin ng Nanay 1<0. Ang magkaroon ng ganitong hardin.
Tipong punong-puno ng mga halaman.
Hindi ko alam kungsaan ibabaling ang aking paningin.
Ngunit hindi ko maiwasan ang magtaka kung paanong nangyari ang bagay na 'to.
Sa pagkakaalam ko, sa akin ang lupang to kaya sinong pangahas ang nagpabago at
pakialaman ang lupang pag-aari ko?
Wala akong itulak kabigin sa ganda ng lugar. Naiinis man ako dahil walang permiso ang
sinumang may kagagawan nito ngunit hindi ko mapigilang mamangha sa ganda ng mga
halamang nasa paligid.
Ibat-ibang variety ng alocasia, may mga bulaklak ang bawat peace lilies na mamataan ko.
Ang ibang halaman kahit hindi ko alam ang pangalan ay alam kung inaangkat pa sa ibang bansa
dahil ang ibang uri ng mga halaman ay nakikita ko online.
Hindi ko alam kung saan ko ililingon ang ulo ko. Hindi ko alam kung sino ang una kong pag
mamasdan.. Lahat ng mga halaman sa paningin ko ay animo nagpapaligsahan sa kariktan at
hinihikayat ang mga mata ko para sila ay pagmasdan.
"Nagustuhan mo ba?" napapitlag pa ako ng may marinig na tanong at ng lingunin ko. Ang
asawa ko na mukhang galing sa 100b ng kubo.
"Senyorito, anong ginagawa mo rito?" nagtataka kongtanong. Lumapit naman sa akin
ang lalaking sa totoo lang ay mas miss na miss ko na.
"Nagustuhan mo ba ang paligid?" muli niyang tanong habang pinagmamasdan din ang
kapaligiran.
"l-ikaw ba ang may gawa nito?" mahina kongtanong.
Tumango naman siya at ngumitl.
"Alam kasing malapit ka sa mga halaman." Sagot niya at hindi ako makapaniwala. Buong akala
galit na naman siya sa akin dahil sa hindi niya naman ako kinikibo. Hindi ko tuloy maiwasan ang
ma-iyak.
"Karen, hindi mo ba nagustuhan?" may pag-aalala sa kanyang mukha maging sa kanyangtinig.
Umiling ako at saka pinahid ang tubig na kumawala na sa aking mga mata.
"Bakit hindi mo ako kinakausap? Bakit parang ayaw mo na akong makita?" sa halip na sagutin
angtanong niya ay iba ang ibinulalas ng aking bibig.
Tumingin siya sa akin ng may pang-unawa. Iniharap niya ako sa kanya at hinawakan ang
dalawa kong kamay .
"Dahil ayokong ma-stress ka, ayokong maulit na magalit ka na naman sa akin at baka may
mangyari na namang hindi maganda sayo at sa magiging anak na naman natin." Madamdamin
niyang pahayag.
Lalo akong naluha sa kanyang tinuran.
Umiiyak ako gabi-gabi sa kakaisip na baka hindi nama niya ko mahal at may iba na siyang
gusto.
"Akala ko may ibang babae ka na at ayaw mo na sa akin."
Ngumisi siya at hinalikan ang labi 1<0.
"Silly, ang takot ko lang na ilayo mo na naman ang mga anak ko kapag ginawa ko ang na 'yon.
Mahal na mahal kita Karen pati ang mga anak natin. Kaya nga tiniis ko rin na huwag mo nang
lumapit sayo dahil baka galit na galit ka naman sakin sa aksidente mong pagkadulas. Kaya nga
nag-isip ako ng isang bagay na pwede kung gawin na ikakasaya mo. Total naman mahilig ka
sa halaman kaya naisip ko gurnawa ng isang greenhouse at alam kung sa lugar na ito ay
marami kayong ala-ala ng mga anak natin. Kaya dito ko naisip gawin. Magtiyaga akong
humanap ng magagandang halaman online para iba't-iba ang mailagay ko dito sa garden mo."
Litanya ni
Senyorito na [along nagpabalon sa mga mata ko. Kung anu-anong iniisip ko gayong siya
naman pala ay abala sa pag-iisip kung paano ako mapapasaya.
"Asawa ko, bakit ka ba iyak ng iyak?
Nagaalala akong baka may mangyari na naman sayo niyan.
Niyakap ko siya at umiyak ako ng umiyak sa kanyang malapad na dibdib. Hinaplos niya ng
buong pagmamahal ang aking likod habang sinasabingtumahan na ako.
"Masaya lang ako, hindi ko akalain na gagawin mo lahat ng ito para lang mapasaya ako." Wika
ko sa pagitan ng paghikbi.
"Lahat gagawin ko para mapasaya ka.
Marami akong nagawang pagkukulang sayo. Marami akong utang sayo na kahit ang buhay ko
hindi sapat na pambayad. Ang sakripisyo mo para mabuhay ng maayos ang mga anak natin
sa kabila ng ikaw lang mag-isang bumubuhay sa kanila ay isa sa mga pinagpapasalamat ko.
Karen, asawa 1<0, mahal na mahal kita. Mahal na mahal ko kayo ng mga anak natin."
Kumalas sa pagka kayakap ko si Senyorito at may hinugot sa bulsa ng kanyang pantalon. At
sa hindi ko inaasahan, lumuhod siya sa aking harapan hawak ang isang kumikinang na singsing
na kanyang hawak.
"Karen, asawa 1<0, umpisa pa lang ng ating pagsasama ay inaamin kong naging malupit ako
sayo. Hindi ako naging mabuting asawa at hindi naging mabuting ama sa panganay natin na
anak. Pero sa kabila ng Iahat ng kasamaan ko nagawa mo pa rin akong pagsilbihan bilang
asawa ng taos sa puso mo. Ilang beses man kitang saktan patuloy mo pa rin pinaglalaban na
mahalin ko si Santino bilang anak kahit inaalipusta kita sa paratang na wala naman akong
sapat na basehan. Noong mawala kayo sa buhay ko, naramdaman kong nawala rin ang isang
bahagi ng pagkatao ko. Kaya naman hinanap ko kayo at sa hindi ko inaasahan, muli mo akong
pinahanga ng makita kong may isa pa pala tayong naging anak pero nagbalik ang lungkot at
galit ko sa sarili ng malamang may kinalaman ako sa pagkawala ng sana ay kakambal ni Seb
pero anong ginawa mo? Ikaw pa ang nagpalakas ng loob ko sa kabila ng impyernong buhay na
pinaranas ko sayo. Hindi ako karapat-dapat para sa pagmamahal mo pero handa akong
magsakripisyo kahit pa paghahampasin mo ako araw-araw ng bag mo." Mahabang pahayag ni
Senyorito Simon habang lumuluha na rin kagaya ko.
"Karen, asawa ko, gusto ko sanang magsimula tayong muli kasama ng mga anak natin. Si
Santino, Seb at ang isa pang regalo na nasa loob pa ng tiyan mo. Karen, asawa ko, gusto
sana kitang pakasalan ulit. Isang kasal na karapat-dapat sa isang kahanga-hangang Ina,
asawa at babaeng gaya mo. Will you marry me, Again?" Wala akong makapang kahit anong
salita na ma pagpapaliwanag sa kung anong saya ang nadarama ko sa mga oras na ito.
"00, asawa ko, magpapakasal ako ulit sayo kahit ilang ulit pa." Sagot ko na may matamis na
ngiti sa aking labi.
Nagmamadaling isinuot ni Senyorito Simon ang singsing sa aking daliri at niyakap ako ng
mahigpit at hinalikan ako sa labi ng marubdob at punong-puno ng pagmamahal.
Biglang may nag sigawan at nag palakpakan sa paligid.
"Congrats Papa at Mama." Pagbati ni Santino at hinalikan ako sa pisngi. Yumakap naman
agad sa amin sa Seb.
"Mama, Papa, sobrang saya ko po ngayon dahil magkasama po tayong lahat." Wika niya.
"Congratulation Ate, Kuya." Pagbati rin ni
Selene at niyakap kami pareho ng kanyang Kuya.
Lumapit din ang mga tao sa paligid at bumati sa amin.
"Congrats Senyorito, Senyorita .11
Sabay-sabay na pagbati ng mga tauhan ng hacienda Esmeralda.
"Kaya pala nagtataka ako bakit parang walang tao sa paligid. Nandito pala kayong lahat."
Kunwari ay pagtatampo kong sambit kina Ate Clara, Manang Puring at sa lahat ng naroroon
na halos lahat naman ay mga kakilala namin ng mga anak 1<0.
"Ate Karen, si Kuya Simon talaga ang nagplano ng lahat ng ito. Kaya nga naudlot ang gender
reveal party dahil isasabay natin ngayon." Wika naman ni Selene at saka may mga lumapit na
kababaihang may dala-dalang malaking kulay berdeng cake na ang terna ay mga halaman.
Napangiti ako dahil ang cute ng design.
May tao rin na may dalang lobo na kulay blue at pink at saka isa-isang kumuha ang mga taong
kasama namin.
Halos kalalakihan ang may hawak ng kulay asul na lobo at obvious naman na mas marami ang
may gustong babae ang gender ng baby ko sa dami ng may hawak ng pink na lobo.
Namamangha ako.
Hindi ako makapaniwala na ganito ko iseselebra ang pagkakataong malalaman na namin ang
kasarian ngsanggol na aking nasa sinapupunan.
Ang totoo wala namang kaso kung lalaki o babae. Ang mahalaga naman sa mga magulang ay
ang makitang malusog at normal ang kanyang anak.
"Ate, hilahin niyo ni Kuya Simon ng dahan-dahan ang nasa ibabaw ng cake." Utos ni Selene at
itinuro angdapat naming hilahin ng kanyang kuya.
Masaya naming sinunod na mag-asawa ang sinabi ni Selene.
Dahan-dahan naming hinila ang nasa itaas ng cake.
Unang salitang nabuo ay congratulations at dahil na rin sa mga sigawan ng mga tao sa paligid
ay binigla na namin ang paghila sa mga susunod pa na letra.
Nakakabingingsigawan na may kasama ng palakpakan ang naririnigsa paligid.
Niyakap na naman ako ng aking asawa at mga anak ng napakahigpit.
GIRL.
Ang huling salita.
Nanubig na naman ang aking mga mata. "Thank you, asawa 1<0." Sambit Senyorito at saka
ako hinalikan sa mga labi.
"Yes! May babae na akong pamangkin.
Congrats to the both of you." Maluha-luha rin na sambit ni Selene.
"Please lang Selene, huwag mong masyadong turuan mag make-up ang baby girl 1<0." Ang
bilin ni Senyorito sa kanyang kapatid. "l can't promise big bro." Nakangising sagot naman ni
Selene.
Alam ko namang ma-i-ispoiled na naman kay Mommy Selene ang baby girl namin..
"Ma, ibibigay ko po sa kanya lahat ng naipon kong mga laruan at damit na para kay Sam."
Napangiti ako lalo sa sinabi ni Seb.
"00, anak."
Masaya ang lahat. May mga pagkain din palang nakahanda na nakapwesto sa likod ng kubo na
hindi ko napansin agad
"Pagod ka na ba? Mauna na tayo sa hacienda kung gusto rno?" tanong ng asawa ko.
Tinitigan ko siya at saka ako napangiti. "Hindi ako mapapagod dahil nandyan kayo ng mga
anak natin." Sagot ko.
Si Senyorito Simon naman ang napatitig sa akin.
"May dumi ba ang mukha ko?" tanong ko at saka pinunasan ng palad ang aking noo.
"Napakaganda mo kasing buntis.ll
Sumimangot ako sa sinagot niya.
"Ang laki kaya ng ilong ko ganun din ang eyebags ko. Paano naman kasi lagi kitang iniisip."
Nakasimangot kong wika.
Natawa ng mahina si Senyorito.
"Asawa ko, mahal na mahal kita. Kahit lumaki pa ang ilong mo ng kasinlaki ng kamatis o sin
laki pa ng backpack ang eyebags mo ay patuloy kong pasasalamatan hanggang sa kabilang
buhay Sina Lola Loreta at Nanay Karina. Si Lola sa pagpili niyang pakasalan kita na akin palang
pagsisihan kung hindi ko siya sinunod. At syempre kay Nanay Karina, dahil ipinangak ka niya
at pinalaki ngtama. Salamat sa kanilang dalawa dahil may asawa akong kahanga-hanga,
Ina ng mga anak ko at magiging mga anak ko pa." Masayang deklara ni Senyorito Simon na
hindi umaalis sa tabi ko kahit pa itinataboy 1<0.
"At saka nga pala, asawa ko. Pwedeng huwag mo na akong tawaging Senyorito." Hiling ng
asawa ko.
"Ayoko, mas gusto kitang tawaging Senyorito para unique sa lahat." Sagot ko naman.
"Ganun ba? Ikaw ang bahala kung 'yan ang gusto mo. Basta ang mahalaga, mahal natin ang
isa't-isa at wala ng bawian ang pagpapakasal no ulit sa akin." wika ni Senyorito Simon.
"Aray!'l
Daing ko kasabay ng pagguhit ng sakit sa aking balakang.
Sumigid ngsumigid angsakit. Manganganak na ako.
Nagkagulo na ang mga tao sa paligid ng hindi ko na kaya ang nararamdaman.
Mabuti na lamang at inabot pa rin naman ako ng panganganak sa ospital.
"Thank you, Karen
"Para saan na naman?" tanong ko sa asawa ko na nakatabi sa akin habang ako ay nakahiga
clito sa kama ng ospital. Kahapon pa ako nanganak kaya naman medyo okay na ang
pakiramdam ko lalo na ng makita at mahawakan ko ang malusog na sanggol na iniluwal ko.
Si Sab o Sabrina.
Si Seb ang nagbigay ng pangalan sa kanyang bunsong kapatid.
"For being my wife at sa pagbibigay sa akin ng mga anak." Madamdaming saad ni Senorito
habang nakatingin sa tatlo niyang anak.
Nakalagay sa kulay pink na crib ang bagong miyembro ng aming pamilya habang ang dalawa
niyang kuya ay walang sawang nakamasid sa kanya.
Inihilig ko ang aking ulo sa balikat ng aking asawa.
Nilingon naman niya ako.
"l love you." Bulong niya at saka hinawakan ang aking kanang kamay
"l love you too." Pagsagot ko.
Napangiti kami sa isa't-isa at sabay pinagmasdan angtatlo naming mga anak. Sa wakas,
matapos ang ilang taon. Isa na kaming ganap na pamilya.
Wakas.

END.
DATE SAV E 04/30/2022