Imsegzi

Download as docx, pdf, or txt
Download as docx, pdf, or txt
You are on page 1of 7

Almud : Tanfalit

Aswir : Aseggas wis sin (2LMD)


Taselmadt : BENALLAOUA ANISSA
Tamsirt : Tasekka n yimsegzi

AGBUR
Iswan n temsirt
Ahric 1 : kra n yiferdisen n yimsegzi
1-Tabadut
2-Tuddsa
3- Iferdisen utlayanen
Ahric 2 : iqeddicen
1- Taɣuri d tegzi n udris « Tarkizt » n S.A. Boulifa.
2- Tanfalit s tira
Tiɣbula
Aḍris imsegzi

Iswan n temsirt :
1-Yal anelmad ad yessiweḍ ad yeεqel aḍris imsegzi gar tsekkiwin yemgaraden.
2- Yal anelmad ad yizmir ad d-ifares aḍris imsegzi s timawit neɣ s tira ; Aya s
useqdec n tuddsa akked yiferdisen n tutlayt i ilaqen.
3- Asejhed n tezmert n taywalt n unelmad. S wawal-nniḍen, yal mi yesra i
usegzi, yezra amek akked s wacu ara t-id-yexdem.

Aḥric amezwaru ( Iferdisen n yimsegzi)


1) Tabadut

Aḍris imsegzi d aḍris ideg amaru neɣ ameskar yessegzay-d kra n tɣawsa
neɣ kra n taluft. Iswi-s , ihi, d tikci neɣ d asemmed n tmussni n win iwumi
yettmeslay. Asegzi d ayen yerzan akk taɣulin, ladɣa tin n tussna ; am
wakken i t-nettaf s tuget , deg tudert n yal ass.
S umata, aḍris imsegzi yettas-d d tiririt ɣef sin n yiseqsiyen :ayɣer ? d
wamek ?

2) Tuddsa n uḍris imsegzi


S umata, imsegzi yebna ɣef kraḍ n yiḥricen :
2-1) Aḥric n usastan (n ugnu)
Yettili-d deg-s usnekwu neɣ assisen n usentel iɣef ad d-yili usegzi.
Yettfakka s useqsi, deg tuget.
2-2) Aḥric n tririt
D aḥric ideg yettili usegzi s timmad-is, d tiririt ɣef useqsi-nni i d-yusan di
tazwara.
2-3) Aḥric n tsemlilt
Aḥric-a yezmer ad yili am wakken yezmer ur yettili ara. Deg-s, ameskar
yezmer ad d-yefk awal n taggara ɣef usentel, neɣ ad d-yernu isali-nniḍen dima
yerza asentel, dacu kan ur t-id-yebdir ara yakan deg usegi-s.
Tamawt
Almend n wayen id -yenna D. Coltier id-yebder Meksem ( 2010 : 56) :
-Ihricen n yimsegzi zemren ur ttilin ara i 3. Am wakken zemren ad mgirden deg
umyizwer ( aseqsi-----tiririt neɣ tiririt----- asegzi).
-Aseqsi yezmer ad yili iban neɣ d uffir, s tɣuri kan ara t-negzu.
- Ameskar yezmer ur yesseqdac ara tasemlilt. Ma tella, tezmer ad tili d awal n
taggara ɣef usentel neɣ d timerna n yisali yerzan sentel, ur t-d-yebdir ara yakan.
3- Iferdisen n tutlayt
3-1- Talɣiwin n yimyagen
Llant snat n talɣiwin i d-yettuɣalen s waṭas deg yimsegzi : urmir aḥerfi
( ad+ urmir) akked wurmir ussid. Timezra-ya d tid i izemren ad d-mmalent
tigawin i d-yettalsen dima s yiwen n wudem neɣ tidet tamatut. S wawal-nniḍen
zemrent ad d-seknent azal awarkudan.
3-2- Udmawen n tjerrumt
Deg uḍris imsegzi , ameskar yekkat amek ara as-yefk udem amesɣaran i
uḍris-is. Dɣa ad t-naf ur yesseqdac ara ayen id-yeskanayen timanit (la
subjectivité). Almend n waya, udmawen imezgiyen deg tsekka-ya d wi :
Udem amezwaru asget : Nekkni ( nekk + nutni)
Yesseqdac-it umeskar mi ara d-yessegzay kra n tɣawsa neɣ taluft i t-
yerzan netta akked wid yellan am netta. Amedya, mi ara d-yessegzay uḥirafi
amek bennun afexxar neɣ aselmad amek sɣarayen timsirin n tutlayt atg.
Udem wis krad asuf ( netta/ nettat)
Udem-a yettuseqdac mi ara yezmer ad yili d agensas n ugraw.
Udem wis krad asget ( Nutni / nutenti)
Yesseqdac-it umaru mi ara d-yessegzay kra yerzan medden akk neɣ agraw
meqqren deg-sen. Amedya ma yessegzay-d umaru amek ttidiren Imaziɣen,
amek ssujayen imejjayen imuḍan, amek sselmaden agemmay deg uswir wis
ukuz atg.
3-3- Isuraz
Isuraz i yettilin s watas d wi :
- Wid n usmiwer : seg tama, seg tam-nniḍen, sin akin, tin ɣer-s atg.
- Wid n tguri ( akken ad iger umeskar imedyaten) : amedya, akka ama tg.
- Wid n ulsegzi : s wawl-nniḍen, s unamek-nniḍen atg.
- Wid n useɣzen ( le raisonnement) : acku, axater, imi atg.

Aḥric wis sin: iqeddicen


Leqdic amezwaru: Taɣuri d tesleḍt u uḍris imsegzi (Tanfalit timawit)
Seld taɣuri n uḍris-a, rred-d ɣef yisastanen-a:
1- D acu-tt tsekka n uḍris-a? Ayɣer?
2- Dacu-ten yisastanen iɣef d-yerra umeskar, deg udris-a?
3- Ader-d kra seg uraren iqburen yettwassnen, di tmurt n Leqbayel.
4- Segzi-d tanfalit yellan, deg udris, gar tacciwin.
5- Ayɣer deg turart n terkizt, yessefk ad neggzen akken cettren?
6- Eg tasleḍt i uḍris-a almend n tuddsa, syin almend n yiferdisen n tutlayt.

Adris:

Tarkizt
Tarkizt d turart n uneggez ideg beṭṭun warrac ɣef sin n yidura, yiwen ad
ikennu, wayeḍ ad yettneggiz, ad yettali fell-as, wa deffir wa. Tturaren tarkizt seg
ṭam ar mraw d sin. Ma llan deg εecrin, εecra deg yal adar. (Ad mmeyren
taseqqart sin yemfaraqen); win iwumi d-teɣli tesɣart, ad yeknu netta d udar-is,
wiyiḍ ad ttneggizen, ad rekkben fell-asen.
Mi d-yeḥḍer ad knun, ad ruḥen ɣer weɣrab neɣ ɣer terkizt ad sennden ɣur-
s; imir ad yeknu umezwaru, ad yernu wis sin deffir-s, ad yernu wayeḍ akken wa
isenned ɣer wa, wa yeṭṭef deg wa, arama knan akk. Imir ad bdun fell-as aneggez
wiyiḍ. Yessefk wid yettneggizen ad myizwaren akken ceṭren deg uneggez, acku
deg lqanun n terkizt yessefk fell-asen ad ttneggizen akk, yiwen ur yettɣima seg-
sen deg tmurt. Yessefk ɣef yal yiwen ad ineggez ɣer lbeεd iwakken ad yeğğ
amkan i yemdukkal-is.
Ma yella amezwaru ur ineggez ara akken yessefk, yezga deg tlemmast, ad
d-asen wid i iceṭren seg yimdukkal-is, ad as-inin “ṭṭef teknuḍ”, ad neggzen nnig-
s, ad as-εeddin ɣer sdat. Wid i ineggzen; yessefk ad ṭṭfen iman-nsen, ad qqimen
rekben akken ɣef wid yeknan; ma yella wi irekben seg-sen neɣ wi ineggzen
yeɣli, yennul tamurt d nutni ara yuɣalen deg umkan n wid yeknan; ur ttrusun
anagar ma nnan –asen: “rset”. Wid yeknan, yessefk ad bedden ɣef yiman-nsen s
uknu; ma yella wi yeɣlin seg-sen, d nutni ara ixesren, ad alsen fell-asen aneggez
wiyiḍ imi mačči seg-sen ay d-tekka txessart n wurar.
Boulifa S. A., Tarrayt n tutlayt taqbaylit, tiẓrigin n tdukkla tadelsant
tamaziɣt, Bgayet, 2004, sb 192.

Leqdic wis sin: Tanfalit s tira


Iswi: yal anelmad ad yessiweḍ ad -d-yaru aḍris imsegzi.

Tamawt : Fren yiwen seg yisental-a:


Asentel 1:
Tamurt n Leqbayel d tin yettwassnen s waṭas n wansayen akked leεwayed
i yessijhiden assaɣen gar yemdanen d twaculin. Gar-asen ad d-nebder ; tiwizi,
timecreḍt (luziεa), alqaḍ uzemmur, amager n tefsut (aderyis), asettel n ucebbub
n uqcic i tikkelt tamezwart atg. Asfugel n wansayen-a, tikwal, yemgarad seg
temnaḍt ɣer tayeḍt, neɣ seg taddart ar tayeḍt.
Fren yiwen seg wansayen i k-yehwan, tarud-d aḍris ideg ara d-tessegziḍ
amek i t-tesfugulemt deg temnaḍt-nwen.
Asentel 2:
Temzi d yiwet n tallit i yesεedday umdan, deg tudert-is; Tettağğa-yas-d
cfawat ressxent, deg wallaɣ. Gar tid yelhan d uraren yetturar akked warrac
yellan am netta.
Aru-d aḍris ideg ara d-tessegziḍ yiwen n wurar tḥemmled ad t- turareḍ
zik-nni .Tinid-d ma mazal tturaren-t ass-a, ma yella umgired gar zik d tura.
Ger tamawt
1- Aḍris ad yili seg 10 ar 15 n yijariden.
2- Seqdec tasekka d yiferdisen utlayanen i ilaqen.

Aseɣeti n tesleḍt n uḍris “ Tarkizt”


1- Aḍris-a d imsegzi acku Bulifa yessegzay-aɣ-d urar n terkizt.
2- Aseqsi uffir iɣef d-yerra umaru deg udris-a : Amek tturaren warrac turart
n terkizt?
3- Gar uraren iqburen yettwassnen ɣer Leqbayel: tuqemca, taxxamt n cciṭan,
alqafen, tizizwit taderɣalt atg.
4- Asegzi n tenfalit yellan gar tacciwin deg uḍris ; ad xedmen tasɣart sin
warrac;yal wa d agensas n ugraw-is. Win iwumi d-teɣli, ad yeknu netta d
yimdukkal-is.
5- Ttneggizen akken ceṭṭren akken ad ğğen amkan i yimdukkal-nsen.

6- Tasleḍt n uḍris:
6-1- Almend n tuddsa

Aḍris “ Tarkizt” d imsegzi. Yesεa sin n yiḥricen:


Aḥric n ugnu ( Tarkizt----fell-asen)
Deg-s yesnekwa-d umaru d akken tarkizt d turart n uneggez, terza arrac
kan i ibeṭṭun ɣef sin n yigrawen. Akken ad bdun turart xeddmen tasɣart; agraw
iwumi i d-tezga, ad yeknu, wayeḍ ad ineggez.
Aḥric n tririt ( Mi----n wurar):
Deg-s ameskar yerra-d ɣef useqsi id-yusan d uffir (amek tturaren warrac
turart n terkizt?). S wawal-nniḍen yessegzay-aɣ-d isuḍaf iɣef tressa turart n
terkizt, gar-asen: wid yeknan, ad sennden ɣer uɣrab neɣ ɣer terkizt, wa isenned
ar wa; Wid i yettneggizen, ad myizwaren akken ceṭṭren; Win yeɣlin ad yexser
netta d udar-is atg.

6-2-Almend n yiferdisen n tutlayt


6-2-1- Talɣiwin n yimyagen: deg uḍris-a, tuget n yimyagen ftin ɣer urmir aḥerfi(
Md: ad yernu, ad bedden, ad alsen, ad ṭṭfen… akked urmir ussid (Md: ad yettali,
beṭṭun, ad ikennu, ad ttneggizen)
6-2-2- Udmawen n tjerrumt
Udem i d-yuɣalen s watas d udem wis kraḍ asget amalay nutni.
Yesseqdec-it mi d-yettmeslat xef yemyurar Md: Mi d-yehder ad knun, ad ruhen
ɣer weɣrab neɣ ɣer terkizt ad sennden ɣur-s.
6-2-3- Isuraz
Tikci n kra n yimedyaten:
Ma yella amezwaru ur ineggez ara akken yessefk, yezga deg tlemmast …(assaɣ
n tewtilt)
Mi d-yeḥder ad knun, ad ruḥen ɣer weɣrab neɣ ɣer terkizt ad sennden ɣur-s.
( assaɣ n wakud)
Acku deg lqanun n terkizt yessefk fell-asen ad ttneggizen akk.( assaɣ n
timentelt)

Tiɣbula
1- Fedila M., 2003, Le texte explicative de la langue amazighe, université de
Bejaia.
2- Meksem Z., 2004, “Adris imsegzi”, deg tannant usileɣ n tmaziɣt, actes du
“stage de perfectionnement de la langue amazigh”, Zeralda, les 30 et 31
mai 2004, publication du HCA, Alger.
3- Meksem Z., 2007, pour une Sociodidactique de la langue amazighe:
approche textuelle. Thèse de doctorat, Laboratoire LIDLEM-Grenoble 3.
4- Meksem Z. 2010, “ Tisekkiwin n yiḍrisen : Tagmert d tesleḍt”, HCA,
Alger.

You might also like