FİİLLER

Rubâi Fiiller
VE MEZİDLERİ
 ‫اﻟﺴﻼم ﻋﻠﻴﻜﻢ‬

‫ﺑِﺴْﻢِ اﷲِ اﻟﺮﱠحْ ٰمنِ اﻟﺮﱠح ٖﱘِ‬

 Yapısına Göre Fiiller

Basit iller Türemiş iller

Mücerred Mezid
fi
fi
 Basit (Mücerred) Fiiller

Anlamı değişecek şekilde bir ek almamış,

yani türememiş fiillerdir.
Türemiş (Mezid) Fiiller

Basit fiillere
harf ilave edilerek elde edilirler.
 Rubâi Fiiller

Rubâi fiillerin asıl harfleri dörttür.

Türememiş olan rubâi fiillere mücerred rubâi denir.

‫دَ ْﺣ َر َج‬ yuvarladı

‫َﺟ ْﻣ َﮭ َر‬ topladı

Rubâi mücerred fillerin çekimi
“if’âl” bâbı gibidir.
Mazisi dört harfli olduğu için,
muzaraat harfi ötrelidir.
 Mücerred Rubâi Filler

Masdar Emir Muzari Mazi

ٌ‫ َﻓ ْﻌ َﻠ َﻠﺔ‬/‫ِﻓ ْﻌ َﻼ ٌل‬ ‫َﻓ ْﻌﻠِ ْل‬ ‫ُﯾ َﻔ ْﻌﻠِ ُل‬ ‫َﻓ ْﻌ َﻠ َل‬
 Meçhul Meçhul
Emir Muzari Mazi
muzari mazi

‫دَ ْﺣ ِر ْج‬ ‫ﯾُدَ ْﺣ َر ُج‬ ‫ﯾُدَ ْﺣ ِر ُج‬ ‫ُد ْﺣ ِر َج‬ ‫دَ ْﺣ َر َج‬

yuvarla yuvarlanıyor yuvarlıyor yuvarlandı yuvarladı

 İsm-i Mef’ûl İsm-i Mef’ûl İsm-i Fâil İsm-i Fâil
(müennes) (müzekker) (müennes) (müzekker)

ٌ‫ﻣُدَ ْﺣ َر َﺟﺔ‬ ‫ﻣُدَ ْﺣ َر ٌج‬ ٌ‫ﻣُدَ ْﺣ ِر َﺟﺔ‬ ‫ﻣُدَ ْﺣ ِر ٌج‬

yuvarlanan (bayan) yuvarlanan (erkek) yuvarlayan (bayan) yuvarlayan (erkek)

 ْ
‫دَ ْﺣ َر َج َﺧﺎﻟِ ٌد اﻟ َﺣ َﺟ َر‬

Hâlit taşı yuvarladı.

Rubâi fiillerin oluşumunda genel olarak,
aşağıdaki şekillerden biri gerçekleşir:
Bir sesi ifade eden iki harfli bir hecenin
tekrar edilmesiyle yapılır.

‫َﻏ ْر َﻏ َر‬ gargara yaptı

 Bazen sülasi bir fiile
bir sessiz harf eklenmesi suretiyle yapılır.

‫َﺷ َﻣ َﻊ‬ şâmil oldu, içine aldı

‫َﺷ ْﻣ َﻌ َل‬ dağıldı

Bazen çok sık kullanılan tabirlerden meydana gelir.

‫َﺑ ْﺳ َﻣ َل‬ Bismillah dedi

‫َﺣ ْﻣدَ َل‬ Elhamdulillah dedi

 Rubâi mücerred fiillere
harf ilave ederek oluşturulan türemiş fillere,
rubâi mezid fiiller denir.
 Rubâi mezid iller

Beş har i Altı har i

fl
fl
fi
Beş harfli rubâi mezid fiiller

Tefa’lul Bâbı َ ْ
‫ﺗﻔﻌﻠ َل‬َ َ
Altı harfli rubâi mezid fiiller

İf’inlâl Bâbı َ ْ
‫ِاﻓ َﻌﻧﻠ َل‬ ْ
İf’illâl Bâbı َ ْ
‫ِاﻓ َﻌﻠ ﱠل‬
Tefa’lul Bâbı
 Rubâi mücerred fiilin başına
Tefa’lul
Bâbı

“te” harfi eklenir.

Böylece harf sayısı 5’e çıkar.

َ َ
‫ﺗﻔ ْﻌﻠ َل‬َ
Tefa’lul bâbı mazi il formülü

َ
َ. َ. ْ. َ. ‫ت‬
fi
 Masdar Muzâri il Mâzi il

ُ‫َﺗ َﻔ ْﻌﻠ ٌل‬ َ

‫َﯾ َﺗ َﻔ ْﻌﻠ ُل‬ َ
‫َﺗ َﻔ ْﻌﻠ َل‬
fi
fi
 Masdar Muzâri il Mâzi il

ٌ‫َﺗدَ ْﺣ ُرج‬ ْ َ
‫َﯾﺗدَ ﺣ َر ُج‬ ْ َ
‫ﺗدَ ﺣ َر َج‬
yuvarlanmak yuvarlanıyor yuvarlandı
fi
fi
Tefa’lul bâbı, rubâi fiilin anlamını ne
yönde değiştiriyor?
Tefa’lul
Bâbı
Rubâi mücerred fiili dönüşlü yapar. = Mutâvaat

‫دَ ْﺣ َر َج‬ yuvarladı

‫َﺗدَ ْﺣ َر َج‬ yuvarlandı

 Meçhul Meçhul
Emir Muzari Mazi
muzari mazi

‫َﺗدَ ْﺣ َر ْج‬ - ‫َﯾ َﺗدَ ْﺣ َر ُج‬ - ‫َﺗدَ ْﺣ َر َج‬

yuvarlan — yuvarlanıyor — yuvarlandı

İsm-i Mef’ûl İsm-i Mef’ûl İsm-i Fâil İsm-i Fâil
(müennes) (müzekker) (müennes) (müzekker)

- - ٌ‫ُﻣ َﺗدَ ْﺣ ِر َﺟﺔ‬ ‫ُﻣ َﺗدَ ْﺣ ِر ٌج‬

yuvarlanan
— — yuvarlanan (bayan)
(erkek)
ْ‫ت ْاﻟ ُﻛ َر َة َﻓ َﺗدَ ْﺣ َر َﺟت‬
ُ ‫دَ ْﺣ َر ْﺟ‬

Topu yuvarladım o da
yuvarlandı.
İf’inlâl Bâbı
İf’inlâl Rubâi mücerred fiilin başına esreli bir
Bâbı
“elif” harfi eklenir, ikinci harften sonra
cezimli bir “nun” harfi eklenir.
Böylece harf sayısı 6’ya çıkar.

َ ْ ْ
‫ِاﻓ َﻌﻧﻠ َل‬
İf’inlâl bâbı mazi il formülü

َ. َ. ‫َ ْن‬. ْ. ‫ِا‬
fi
 Masdar Muzâri il Mâzi il

َ ْ ْ
‫ِاﻓ ِﻌﻧﻼ ٌل‬ ْ ْ
‫َﯾﻔ َﻌﻧﻠِ ُل‬ َ ْ ْ
‫ِاﻓ َﻌﻧﻠ َل‬
fi
fi
 Masdar Muzâri il Mâzi il

ْ ْ
‫َﯾ ْﺣ َرﻧ ِﺟ ُم ِا ْﺣ ِرﻧ َﺟﺎ ٌم‬ ْ
‫ِا ْﺣ َرﻧ َﺟ َم‬
toplanmak toplanıyor toplandı
fi
fi
İf’inlâl bâbı, rubâi fiilin anlamını ne
yönde değiştiriyor?
İf’inlâl
Bâbı
Rubâi mücerred fiili dönüşlü yapar. = Mutâvaat

‫َﺣ ْر َﺟ َم‬ topladı

ْ
‫ِا ْﺣ َرﻧ َﺟ َم‬ toplandı
 Meçhul Meçhul
Emir Muzari Mazi
muzari mazi

ْ
‫ِا ْﺣ َرﻧ ِﺟ ْم‬ - ْ
‫َﯾ ْﺣ َرﻧ ِﺟ ُم‬ - ْ
‫ِا ْﺣ َرﻧ َﺟ َم‬

toplan — toplanıyor — toplandı

İsm-i Mef’ûl İsm-i Mef’ûl İsm-i Fâil İsm-i Fâil
(müennes) (müzekker) (müennes) (müzekker)

- - ٌ‫ﻣ ُْﺣ َر ْﻧ ِﺟ َﻣﺔ‬ ‫ﻣ ُْﺣ َر ْﻧ ِﺟ ٌم‬

— — toplanan (bayan) toplanan (erkek)

ْ‫ت ْاﻹِ ِﺑ َل ﻓﺎ َ ْﺣ َر ْﻧ َﺟ َﻣت‬
ُ ‫َﺣ ْر َﺟ ْﻣ‬

Develeri topladım
onlar da toplandı.
İf’illâl Bâbı
İf’inlâl
Bâbı Rubâi mücerred fiilin başına esreli bir
“elif” harfi eklenir, sonuncu harf şeddelenir.
Böylece harf sayısı 6’ya çıkar.

َ ْ
‫ِاﻓ َﻌﻠ ﱠل‬
İf’illâl bâbı mazi il formülü

‫ﱠ‬. َ. َ. ْ. ‫ِا‬
fi
 Masdar Muzâri il Mâzi il

‫ﱠ‬ ْ
‫ِاﻓ ِﻌﻼ ٌل‬ ْ
‫َﯾﻔ َﻌﻠِ ﱡل‬ َ ْ
‫ِاﻓ َﻌﻠ ﱠل‬
fi
fi
 Masdar Muzâri il Mâzi il

ْ
‫ِاﻗ ِﺷ ْﻌ َرا ٌر‬ َ ْ
‫َﯾﻘﺷ ِﻌ ﱡر‬ َ ْ
‫ِاﻗﺷ َﻌ ﱠر‬
ürpermek ürperiyor ürperdi
fi
fi
İf’illâl bâbı, rubâi fiilin anlamını ne
yönde değiştiriyor?
İf’illâl Çok az kullanılan bu bâb,
Bâbı lazım fiildir ve mübalağa manası verir.

َ‫ِا ْﺷ َﻣﺄ ﱠز‬ iğrendi

َ ْ
‫ِاﻗﺷ َﻌ ﱠر‬ ürperdi
 Mübalağayı burada daha iyi görebiliriz:

.‫اﻟرﺟ ُِل‬ ُ ْ ْ
‫َﻗﺷ َﻌ َر ِﺟﻠد ﱠ‬ Adamın derisi ürperdi.

‫اﻟرﺟ ُِل‬ ُ ْ َ ْ
‫إﻗﺷ َﻌ ﱠر ِﺟﻠد ﱠ‬ Adamın derisi çok ürperdi.
 Meçhul Meçhul
Emir Muzari Mazi
muzari mazi

َ ْ
‫ِاﻗﺷ ِﻌ ﱠر‬ - َ ْ
‫َﯾﻘﺷ ِﻌ ﱡر‬ - َ ْ
‫ِاﻗﺷ َﻌ ﱠر‬

ürper — ürperiyor — ürperdi

 İsm-i Mef’ûl İsm-i Mef’ûl İsm-i Fâil İsm-i Fâil
(müennes) (müzekker) (müennes) (müzekker)

ٌ‫ُﻣ ْﻘ َﺷ َﻌ ﱠرة‬ ‫ُﻣ ْﻘ َﺷ َﻌ ﱞر‬ ٌ‫ُﻣ ْﻘ َﺷ ِﻌ ﱠرة‬ ‫ُﻣ ْﻘ َﺷ ِﻌ ﱞر‬

ürperilen (bayan) ürperilen (erkek) ürperen (bayan) ürperen (erkek)

Ayetlerden
Örnekler
‫اﻟر ٖﺣ ِﯾم‬ ‫ٰ‬
‫اﻟر ْﺣﻣ ِن ﱠ‬
‫ﷲ ﱠ‬ ‫ِﺑ ْﺳ ِم ِ‬
 ٖ ‫سم ِ اهللِّٰ الر ْح ٰم ِن الر‬
ِ ‫حيم‬ ْ ِ
‫ب‬
َّ َّ

İnfitâr Suresi 4:

ْ‫َوإِ َذا ْاﻟﻘُﺑُو ُر ﺑ ُْﻌ ِﺛ َرت‬

Kabirlerin içindekiler dışarı çıkarıldığı zaman…

 …dığı zaman َ‫َوإِذا‬

kabirler ُ ْ
‫اﻟﻘﺑُو ُر‬
yayıldı, saçıldı ْ‫ﺑ ُْﻌ ِﺛ َرت‬
 ٖ ‫سم ِ اهللِّٰ الر ْح ٰم ِن الر‬
ِ ‫حيم‬ ْ ِ
‫ب‬
َّ َّ

Zilzâl Suresi 1:

َ
َ ‫ت ْاﻷ ْرضُ ِزﻟزاَ َﻟﮭﺎ‬
ْ َ ْ
ِ ِ ‫إِذا‬
‫ﻟ‬ ‫ز‬‫ﻟ‬ ُ
‫ز‬ َ

Yeryüzü kendine has sarsıntısıyla sarsıldığı zaman…

sarsıldığı zaman ‫ت‬ َ ْ ُ َ
ِ ‫إِذا زﻟ ِزﻟ‬
yeryüzü َ
ُ‫اﻷ ْرض‬ْ
sarsıntısı ile َ ْ
َ ‫ِزﻟزاَﻟﮭﺎ‬
 ٖ ‫سم ِ اهللِّٰ الر ْح ٰم ِن الر‬
ِ ‫حيم‬ ْ ِ
‫ب‬
َّ َّ

Şuâra Suresi 94:

‫ون‬
َ ُ‫ﺎو‬ َ
‫ﻐ‬ ْ
‫اﻟ‬ ‫و‬ ‫م‬‫ھ‬ُ ‫ﺎ‬ ‫ﮭ‬
َ ْ َ ِ ِ ‫ﯾ‬ ‫ﻓ‬ ‫ُوا‬
‫ﺑ‬ ‫ﻛ‬ ْ
‫ﺑ‬ ُ
‫ﻛ‬ َ
‫ﻓ‬
Artık onlar ve o azgınlar oraya (cehenneme)
tepetaklak atılırlar.
tepetaklak atılırlar ُ
‫ﻓﻛ ْﺑ ِﻛﺑُوا‬ َ
oraya ‫ِﻓﯾ َﮭﺎ‬
onlar ‫ُھ ْم‬
ve o azgınlar ‫ون‬
َ ُ‫ﺎو‬ َ
‫ﻐ‬ ْ
‫َواﻟ‬
 ٖ ‫سم ِ اهللِّٰ الر ْح ٰم ِن الر‬
ِ ‫حيم‬ ْ ِ
‫ب‬
َّ َّ

Yusuf Suresi 51:

‫ص ْاﻟ َﺣقﱡ‬ ‫ﺣ‬‫ﺻ‬ْ

َ َ َ َ ‫ا‬
‫ﺣ‬ ‫ن‬‫ﻵ‬ْ َ

“Şimdi gerçek ortaya çıktı..”

 şimdi ْ
‫اَﻵ َن‬
ortaya çıktı ‫ص‬َ ‫ﺻ َﺣ‬ ْ ‫َﺣ‬
gerçek ْ
‫اﻟ َﺣ ﱡق‬
 ٖ ‫سم ِ اهللِّٰ الر ْح ٰم ِن الر‬
ِ ‫حيم‬ ْ ِ
‫ب‬
َّ َّ

Zümer Suresi 23:

َ ْ
‫ﯾن َﯾﺧﺷ ْو َن َر ﱠﺑ ُﮭ ْم‬
َ ِ‫ذ‬‫ﱠ‬ ‫ﻟ‬ ‫ا‬ ُ
‫د‬ ‫و‬ُ ‫ﻠ‬ ُ
‫ﺟ‬ ُ
‫ﮫ‬ ْ
‫ﻧ‬ ‫ﻣ‬ ‫ر‬
‫ﱡ‬
ِ ِ ‫ﻌ‬ َ
‫ﺷ‬ ْ
‫ﻘ‬ َ
‫ﺗ‬
Rablerinden korkanların,
bu Kitab’ın etkisinden tüyleri ürperir.
 ondan ürperir
ْ‫َﺗ ْﻘ َﺷ ِﻌ ﱡر ِﻣﻧ ُﮫ‬
o kimselerin derileri ‫ﱠ‬
َ ‫ُﺟﻠو ُد اﻟ ِذ‬
‫ﯾن‬ ُ
korkarlar َ
‫َﯾﺧﺷ ْو َن‬ ْ
Rablerinden ‫َر ﱠﺑ ُﮭ ْم‬
 Lütfen
abone olmayı
unutmayalım 😊