Strontiom

Strontiom
	Rubidiom – Strontiom – Itriom
Ca; Sr; Ba	taolenn beriodek, Strontiom Taolenn beriodek
Niver atomek	38
Rummad kimiek	Metaloù prialkaliek
Strollad	2
Trovezh	5
Aozadur elektronek	[Kr] 5s2
Niver oksidadur	+2
Tredanleiegezh	0.95
Skin atomek	215,1
Tolz atomek	87,62

Un elfenn gimiek eo ar strontiom ; Sr eo e arouez kimiek, 38 e niver atomek ha 87,62 e dolz atomek. Ur metal prialkaliek eo ar strontiom, evel holl elfennoù ar strollad 2.

Ur metal blot liv an arc'hant eo ar strontiom, a gaver e kailhoù evel er strontianit. Da arvelen e tro pa vez lakaet en aer.
Petra bennak ma kaver strontiom e Stadoù-Unanet Amerika ez eus bet paouezet d'e zastum eno abaoe 1959, ha da fardañ karbonat strontiom (SrCO3) e 2006.
Sina eo ar c'henderc'her pennañ er bed (210 000 tonennad e 2011), dirak Spagn (120 000 t) ; Mec'hiko eo an trede (35 000 t), heuliet gant Maroko, Iran, Arc'hantina ha Pakistan. Un 380 000 t bennak a strontiom a voe kenderc'het er bed e 2011.^[1]

Istor

E kêr Strontian, e penn Loch Shuaineart e Bro-Skos (Sròn an t-Sìthein e gouezeleg Bro-Skos, "beg run ar boudiged") e voe dizoloet kailh strontianit e dibenn an XVIII^vet kantved.
E 1790 e verzas ar c'himiour norzhiwerzhonat Adair Crawford e oa un elfenn nevez er c'hailh-se. E 1793 e voe ar c'hailh anvet strontit gant ar c'himiour skosat Thomas Charles Hope.
E 1808 e teuas ar c'himiour kerneveurat Sir Humphry Davy a-benn da hiniennekaat an elfenn nevez, a anvas strontiom hervez stumm anvioù ar metaloù prialkaliek all.

Perzhioù

Ur metal blot eo ar strontiom, ha govelius eo (tu zo d'e bladañ a-daolioù mailh).

Kimiek

Dazgweredus-kenañ eo ar strontiom : pa vez lakaet e darempred gant dour e ro hidrogen (H) ha hidroksidenn strontiom (Sr(OH)₂) ; deviñ a ra en aer en ur reiñ oksidenn strontiom (SrO) ha nitrid strontiom (Sr₃N₂).

Izotopoù

Stabil eo pevar izotop naturel ar strontiom ; ⁸⁸Sr eo an hini paotañ (82,58 %), kent ⁸⁶Sr (9,86 %), ⁸⁷Sr (7,0 %) ha ⁸⁴Sr (0,56 %).
Skinc'hanet eo ⁸⁷Sr ivez, da lavaret eo e teu diwar skinoberiegezh ⁸⁷Rb ; daou zoare ⁸⁷Sr zo neuze : an hini a zo bet ganet gant stered evel ⁸⁴Sr, ⁸⁶Sr ha ⁸⁸Sr, hag an hini a zo deuet diwar ⁸⁷Rb.

C'hwezek izotop distabil zo, an hini pouezusañ o vezañ ⁹⁰Sr (hanter-vuhez : 28,78 bloavezh) ; diwar ar skiriadur derc'hanel e teu, hag e 1986 e kontammas korn-bro Tchornobyl en Ukraina a-c'houde tarzhadenn ur greizenn nukleel.

Arver

Kentañ arver ar strontiom e voe ar c'henderc'hañ sukr digant beterabez-sukr dre hidroksidenn strontiom Sr(OH)₂ adalek 1849, ar pezh a voe graet en Alamagn betek dibenn an XIXvet kantved ; tremen 100 000 t a hidroksidenn strontiom a veze arveret bep bloaz kent ar brezel-bed kentañ a-benn kaout sukr^[2].
Skort eo arveroù ar rubidiom hag e genaozadoù hiziv an deiz, hogen implijet e vez da zisrannañ an TDN, da fardañ neudennoù luc'hek, kleuzeurioù (lampoù), binvioù da welet en deñvalijenn. Servij a ra ivez da gevanaozañ kenderc'hadoù kimiek, ha gant ar c'heziom e vez arveret en horolajoù atomek.^[1]
Muioc'h ag arveroù zo da kenaozadoù ar strontiom :

aluminat strontium SrAl₂O₄ : evel fosfor skedus, a bad pelloc'h e lampr ;
karbonat strontiom SrCO₃ : fardañ gwarelloù ferrit, tanioù-arvest, ha puraat ar zink ;
kloridenn strontiom SrCl₂ : betek 10 % anezhi a vez lakaet e lod toazoù-dent evit an dent kizidik ;
nitrat strontiom Sr(NO₃)₂ : tanioù-arvest ;
sulfat strontiom SrSO₄ : tanioù arvest ;
titanat strontiom SrTi0₃ : fardañ falsdiamantoù.

Lod kenaozadoù kemplezh a vez arveret er vezegiezh hag e greanterezh an elektronik.

Notennoù

↑ ^1,0 ha^1,1 United States Geological Survey (en) Liamm oberiant 15 HER 12
↑ HERIOT T. H. P., Manufacture of Sugar from the Cane an Beet, Read Books, 2008 ISBN 978-1-4437-2504-0 (en)

Daveennoù

American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de France (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-Interscience, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
National Nuclear Data Center (en) Liamm oberiant 09 KZU 12
Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

Kimiezh \| Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford

[USGS-1] 1,0 ha^1,1 United States Geological Survey (en) Liamm oberiant 15 HER 12

[2] HERIOT T. H. P., Manufacture of Sugar from the Cane an Beet, Read Books, 2008 ISBN 978-1-4437-2504-0 (en)

[1]

[2]