Books by Efthymia Nikita
Η εφαρμογή αναλυτικών μεθόδων των φυσικών και περιβαλλοντικών επιστημών στην αρχαιολογία είναι πλ... more Η εφαρμογή αναλυτικών μεθόδων των φυσικών και περιβαλλοντικών επιστημών στην αρχαιολογία είναι πλέον κοινή πρακτική σε πολλές ανασκαφές και ερευνητικά προγράμματα παγκοσμίως. Πολλές ομάδες επιστημόνων, σε πανεπιστημιακά ιδρύματα, μουσεία ή ερευνητικά κέντρα που εστιάζουν σε έναν ή περισσότερους κλάδους της αρχαιολογικής επιστήμης χρησιμοποιούν αυτές τις επιστημονικές μεθόδους για την επίλυση σύνθετων αρχαιολογικών ερωτημάτων, ενώ παράλληλα ο αριθμός των ανασκαφών αυξάνεται διαρκώς. Ωστόσο, ο φόρτος εργασίας και ο διαχωρισμός μεταξύ των αρχαιολόγων πεδίου και των ερευνητών εργαστηρίου συχνά εμποδίζουν τη μεταξύ τους επικοινωνία και αλληλεπίδραση, που θα συνέβαλλαν στη μετάδοση της εμπειρίας και των δεξιοτήτων που έχει ο καθένας από αυτούς τόσο στο πεδίο όσο και στο εργαστήριο. Αυτό το Εγχειρίδιο στοχεύει στη γεφύρωση αυτού του κενού στην καθημερινή πρακτική της αρχαιολογίας πεδίου και της αρχαιολογικής έρευνας στο εργαστήριο.
If you are interested to find out what the Archaeological Sciences team at STARC has been up to o... more If you are interested to find out what the Archaeological Sciences team at STARC has been up to over the past 5 years, with the generous support of the A. G. Leventis Foundation (and many others), take a look!
The Cyprus Institute, 2023
Field Sampling for Laboratory Analysis in Archaeology is a Handbook that aims to educate students... more Field Sampling for Laboratory Analysis in Archaeology is a Handbook that aims to educate students and field archaeologists on sampling strategies in the field for future Laboratory Analysis. The 23 chapters of the Handbook focus on: archaeobotany, archaeozoology, pottery studies, human osteoarchaeology, archaeometallurgy, isotopes, phytoliths and starch analysis, micromorphology, glass studies, fish and shell remains, biomolecular archaeology and conservation science.
Osteoarchaeology: A Guide to the Macroscopic Study of Human Skeletal Remains covers the identific... more Osteoarchaeology: A Guide to the Macroscopic Study of Human Skeletal Remains covers the identification of bones and teeth, taphonomy, sex and ancestry assessment, age estimation, the analysis of biodistances, growth patterns and activity markers, and paleopathology.
The book aims to familiarize the reader with the main applications of osteoarchaeology and provide the necessary knowledge required for the implementation of a broad range of osteological methods. It is ideal as a complement to existing textbooks used in upper level undergraduate and graduate courses on osteoarchaeology, human osteology, and, to some extent, forensic anthropology.
Pedagogical features include ample illustrations, case study material, revision exercises, and a glossary. Additional features comprise macros that facilitate data processing and analysis, as well as an extensive chapter on applied statistics.
INTRODUCTION TO STATISTICS USING R, 2020
The emphasis of the current guide is on ‘Applied Statistics’. This means that even though the mat... more The emphasis of the current guide is on ‘Applied Statistics’. This means that even though the mathematical principles of different statistical methods are briefly described, the key aim is to make sure the reader understands what kind of data is being analysed, what type of test is the most appropriate, how to actually implement this test correctly using R, and how to properly interpret the results. The examples given throughout this guide are taken from the archaeological sciences. However, technical terms have been intentionally avoided so that these examples are understood by non-archaeologists and it should be easy for specialists from other disciplines to see how the analyses presented could be used with their types of data and research questions.
These notes were written especially for users running the Windows version of R, but most of the material applies to the Mac and Linux versions as well. All the sample data files used in this guide are provided in the folder R_Files, which may be freely downloaded from the zenodo repository (DOI: 10.5281/zenodo.3837331). This document is an open resource and it is anticipated to be updated at regular intervals. I would greatly appreciate any feedback and recommendations for future improvement at e.nikita@cyi.ac.cy.
This document is the first in a series of guides aimed at promoting best practice in different as... more This document is the first in a series of guides aimed at promoting best practice in different aspects of archaeological science, produced by members of the Science and Technology in Archaeology and Culture Research Centre (STARC) of The Cyprus Institute. The current document was largely developed in the context of two projects: People in Motion and Promised. The implementation of People in Motion involved the study of large skeletal assemblages from Byzantine sites across the Mediterranean. Osteological work on these assemblages was co-funded by the European Regional Development Fund and the Republic of Cyprus through the Research and Innovation Foundation (Project: EXCELLENCE/1216/ 0023). In addition, Promised aims at promoting archaeological sciences in the Eastern Mediterranean, with funding from the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme under grant agreement No 811068. The aim of this guide is to cover the main aspects of the excavation and macroscopic study of human skeletal remains. The focus is on bioarchaeological/ human osteoarchaeological assemblages, rather than forensic anthropological material, though many of the practices described are shared between these disciplines. It cannot be overemphasized that each skeletal assemblage will pose different challenges and any approach to field recovery and laboratory procedures will have to be adapted to these. Therefore, the current guide is meant to serve only as a general outline of best practices and the described field and lab-based methods should be modified depending on individual circumstances, such as the sample size, preservation of the material, research questions and other parameters. References are given throughout the document, but our aim is by no means to provide an exhaustive account of the literature. This document is an open resource and it is anticipated to be updated at regular intervals. We would greatly appreciate any feedback and recommendations for future improvement.
This document is the second in a series of guides aimed at promoting best practice in different a... more This document is the second in a series of guides aimed at promoting best practice in different aspects of archaeological science, produced principally by members of the Science and Technology in Archaeology and Culture Research Center (STARC) of The Cyprus Institute. The current document was largely developed in the context of two projects: People in Motion and Promised. The implementation of People in Motion involved the laboratory study of a large commingled skeletal assemblage from Byzantine Amathus, Cyprus, which came to light in the context of excavations led by the Cypriot Department of Antiquities. Osteological work on this assemblage was co-funded by the European Regional Development Fund and the Republic of Cyprus through the Research and Innovation Foundation (Project: EXCELLENCE/1216/0023). In addition, Promised aims at promoting archaeological sciences in the Eastern Mediterranean, with funding from the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme under grant agreement No 811068. Commingled assemblages pose special challenges in their study, nonetheless such a study can reveal key information on the osteobiography of those comprising the assemblage and the funerary practices. In addition, since commingling is both a natural and cultural process, it should be viewed not strictly as an impediment to study (though admittedly methodology has to be adapted and ‘traditional’ bioarchaeological conclusions are often limited), but as a kind of ‘life history’ of a skeletal assemblage. In line with the above, the aim of this guide is to cover various aspects of the study of a commingled skeletal assemblage. It should be seen as a supplement to the ‘BASIC GUIDELINES FOR THE EXCAVATION AND STUDY OF HUMAN SKELETAL REMAINS; STARC Guide No. 1’, which outlines the key general methods for human skeletal excavation and analysis. As the first protocol, it focuses on the excavation and study of bioarchaeological assemblages, rather than forensic anthropological material, though many of the practices described are shared between these disciplines. Readers interested in the scientific investigation of multiple burials from forensic contexts are advised to consult the volume by Cox et al. (2008). It cannot be overemphasized that each commingled skeletal assemblage will pose different challenges and any approach to field recovery/excavation and laboratory procedures will have to be adapted to these. Therefore, the current guide is meant to serve only as a general outline and the described field and lab-based methods should be modified depending on individual circumstances, such as the degree of commingling, sample size, preservation of the material, research questions and other parameters. A number of excellent edited volumes have been published in the past years, compiling diverse case studies on the retrieval and examination of commingled skeletal remains in archaeological and forensic contexts (Adams and Byrd 2008, 2014; Osterholtz et al. 2014a; Osterholtz 2016). A lot of the information presented here has been drawn from these resources, as well as from other publications and the authors’ personal experience. References are given throughout the document but our aim is by no means to provide an exhaustive account of the literature. This document is an open resource and it is anticipated to be updated at regular intervals. We would greatly appreciate any feedback and recommendations for future improvement.
This document is the fourth in a series of guides aimed at promoting best practice in different a... more This document is the fourth in a series of guides aimed at promoting best practice in different aspects of archaeological science, produced by members of the Science and Technology in Archaeology and Culture Research Center (STARC) of The Cyprus Institute. The current document was largely developed in the context of two projects: People in Motion and Promised. The implementation of People in Motion involved the laboratory study of a large commingled and partially burned skeletal assemblage from Byzantine Amathus, Cyprus, which came to light in the context
of excavations led by the Cypriot Department of Antiquities. Osteological work on this assemblage was co-funded by the European Regional Development Fund and the Republic of Cyprus through the Research and Innovation Foundation (EXCELLENCE/1216/0023). In addition, Promised aims at promoting archaeological sciences in the Eastern Mediterranean, with funding from the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme under grant agreement No 811068. The study of burned skeletal remains is particularly challenging due to the extensive alteration of the bones, manifesting as warping, discoloration, shrinkage, and fracturing. These macroscopic changes express underlying structural and chemical alterations. As a result, the application of traditional osteological methods (morphological, metric, chemical, molecular, histological and others) is largely inhibited or should be extremely cautious. Nonetheless, the study of burned skeletal assemblages can offer unique insights to funerary practices and technologies, as well as the manipulation of dead bodies. In line with the above, the aim of this guide is to cover various aspects of the study of burned skeletal assemblages. It should be seen as a supplement to the ‘Basic guidelines for the excavation and study of human skeletal remains; STARC Guide no. 1 ’ and the ‘Excavation and study of commingled human skeletal remains; STARC Guide no. 2’. The current guide is meant to serve only as a general outline and the described field and lab-based methods should be modified depending on the context and characteristics of each assemblage under study. A number of excellent volumes have been published in the past years, compiling experimental and case studies on the retrieval and examination of burned skeletal remains in archaeological and forensic contexts (Fairgrieve 2008; Schmidt and Symes 2015; Symes et al. 2012; Thompson 2015). Much of the information presented here has been drawn from these resources, as well as from other publications and the author’s professional experience. References are given throughout the current document but the aim is by no means to provide an exhaustive account of the literature. This document is an open resource and it is anticipated to be updated at regular intervals. I would greatly appreciate any feedback and recommendations for future improvement.
Το παρόν σύγγραμμα απευθύνεται σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές που θέλουν να εντρυφή... more Το παρόν σύγγραμμα απευθύνεται σε προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές που θέλουν να εντρυφήσουν στο αντικείμενο της Βιολογικής (Φυσικής) Ανθρωπολογίας. Στόχος του είναι οι φοιτητές να εισαχθούν στις βασικές ερευνητικές μεθοδολογίες που εφαρμόζονται από τους ανθρωπολόγους. Το βιβλίο απευθύνεται όχι μόνο στους φοιτητές των Τμημάτων Βιολογίας και Βιοεπιστημών αλλά και σε φοιτητές άλλων κλάδων, όπως η Α ρχαιολογία ή η Ι ατροδικαστική. Το β ιβλίο μ πορεί ν α χ ωριστεί σ ε τ ρεις βασικές ενότητες. Η πρώτη ενότητα (Κεφάλαιο 1 έως Κεφάλαιο 6), πραγματεύεται τον ανθρώπινο σκελετό και τις πληροφορίες που μπορεί να αντλήσει ο ερευνητής από τη μελέτη του (ηλικία, φύλο, παθήσεις κ.λπ.). Η δεύτερη ενότητα (Κεφάλαια 7 και 8) εισάγει τους φοιτητές στους τρόπους με τους οποίους μπορεί να μελετηθεί η ανθρώπινη ποικιλομορφία, είτε σε σκελετικό υλικό είτε σε ζώντα άτομα. Τέλος, στα επόμενα τέσσερα κεφάλαια παρουσιάζεται η εξέλιξη των πρωτευόντων και του ανθρώπου και οι φοιτητές εξοικειώνονται με τη χρήση φυλογενετικών μεθόδων. Ταυτόχρονα με τις ασκήσεις, οι φοιτητές εκπαιδεύονται σε επιμέρους θέματα, όπως η κατασκευή κλειδών, η κατασκευή δενδρογραμμάτων, η χρήση λογισμικών και η στατιστική επεξεργασία. Αξίζει να αναφερθεί ότι στο Παράρτημα 5 παρουσιάζεται για πρώτη φορά σε διδακτικό βιβλίο το νέο είδος ανθρώπου (Homo naledi), το οποίο περιγράφηκε τον Σεπτέμβριο του 2015.
Η ύλη των κεφαλαίων είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο ώστε ο διδάσκοντας να μπορεί να επιλέγει τα θέματα που θέλει να αναπτύξει ανάλογα με το επίπεδο και το υπόβαθρο των φοιτητών. Για παράδειγμα, τα Κεφάλαια 5 και 6 προτείνεται να διδαχθούν σε μεταπτυχιακό επίπεδο, όπως επίσης και τα θέματα που αφορούν την οδοντοφυΐα. Στο τέλος κάθε κεφαλαίου δίνονται ασκήσεις εμπέδωσης που αφορούν βασικές πρακτικές γνώσεις και μπορούν στην πλειονότητά τους να πραγματοποιηθούν στο εργαστήριο. Με τη συμπλήρωση των ασκήσεων εμπέδωσης, οι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα να ελέγξουν τις γνώσεις που αποκόμισαν από το αντίστοιχο κεφάλαιο. Οι ασκήσεις εμπέδωσης κάθε κεφαλαίου είναι προτεινόμενες και κάθε διδάσκοντας μπορεί να δημιουργήσει τις δικές του. Επίσης, στο τέλος κάθε κεφαλαίου παρουσιάζονται προτεινόμενοι τρόποι για τη διεξαγωγή των ασκήσεων, αλλά ο διδάσκοντας μπορεί να τους προσαρμόσει ανάλογα με το εποπτικό υλικό που διαθέτει. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει εποπτικό υλικό, ο διδάσκοντας μπορεί να καταφύγει στους προτεινόμενους ιστότοπους και να οργανώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη διεξαγωγή της άσκησης. Στο τέλος κάθε κεφαλαίου δίνεται προτεινόμενη βιβλιογραφία, στην οποία μπορεί να ανατρέξει ο εκπαιδευόμενος για περισσότερες λεπτομέρειες.
Σημαντική συνεισφορά στη δημιουργία αυτού του βιβλίου είχε η Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου, η οποία εκτός από τη συμμετοχή της σε κάποια κεφάλαια, συνέβαλε σημαντικά στη φωτογράφιση των δειγμάτων και στη γραφιστική επιμέλεια των εικόνων. Στα θέματα των φυλογενετικών μεθόδων συνέβαλαν ο Δρ. Κωνσταντίνος Σαγώνας και η Δρ. Παναγιώτα Κοτσακιόζη. H συγγραφική ομάδα ευχαριστεί τον Δρ. Κ. Ηλιόπουλο, ο οποίος ως κριτικός αναγνώστης έκανε εποικοδομητικές και χρήσιμες παρατηρήσεις. Επίσης, η συγγραφική ομάδα ευχαριστεί τον κ. Ανδρέα Μπερτσάτο για τις παρατηρήσεις του, την αρωγή του σε διάφορα θέματα που αφορούσαν την επεξεργασία των εικόνων και των φωτογραφιών αλλά και για την εθελοντική του φωτογράφιση για τις ανάγκες του βιβλίου. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τη συνάδελφο Δρ. Αφροδίτη Κακάμπουρα από την Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών για την παραχώρηση των φωτογραφιών της οδοντοφυΐας και τον συνάδελφο Δρ. Χρήστο Μπαλάσκα από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών για την παραχώρηση των φωτογραφιών ιστολογίας. Ευχαριστούμε την κα. Ασπασία Αναγνωστοπούλου, φοιτήτρια του Τμήματος Βιολογίας, για την εθελοντική της συμβολή στις φωτογραφίες του κεφαλαίου της Σωματομετρίας. Τέλος, ευχαριστούμε τον κ. Δημήτρη Καρακατσάνη και την κα. Μαλαματή Σαμαρά για τις παρατηρήσεις τους στη γλωσσική επιμέλεια του κειμένου. Θα ήταν άδικο να μην ευχαριστήσουμε τις εκατοντάδες των φοιτητών του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών που παρακολούθησαν το μάθημα της «Φυσικής Ανθρωπολογίας» και με τις παρατηρήσεις τους έδωσαν τη δυνατότητα βελτίωσης πρωιμότερων εκδόσεων του παρόντος βιβλίου. Ευχαριστούμε τον κ. Αντώνη Κοκολάκη για την τεχνική υποστήριξη, χωρίς την οποία δεν θα ήταν δυνατή η παρούσα έκδοση. Ευχαριστούμε την κα Σ . Ζαχαρόγιαννη και την κα Ε . Πάστρα για την επιμέλεια του εξωφύλλου. Τέλος, ευχαριστούμε τα Ελληνικά Ακαδημαϊκά Συγγράμματα που έδωσαν την ευκαιρία να δημιουργηθεί αυτό το βιβλίο. Για οποιαδήποτε παράλειψη ή αβλεψία την ευθύνη έχει ο πρώτος συγγραφέας. Πιστεύουμε στην εποικοδομητική κριτική των κ.κ. φοιτητών ώστε να υπάρξουν βελτιώσεις στις μελλοντικές εκδόσεις.
Το σύγγραμμα έχει ως στόχο να καλύψει ένα πραγματικό κενό στην ελληνική ακαδημαϊκή βιβλιογραφία σ... more Το σύγγραμμα έχει ως στόχο να καλύψει ένα πραγματικό κενό στην ελληνική ακαδημαϊκή βιβλιογραφία σχετικά με την έρευνα και τη σημασία της μελέτης των σκελετικών καταλοίπων στην ανθρώπινη εξέλιξη, ποικιλομορφία και πολιτισμό. Βασισμένο σε μια ενημερωμένη βιβλιογραφία και σε πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό, απευθύνεται σε φοιτητές φυσικής και δικαστικής ανθρωπολογίας και βιοαρχαιολογίας. Το βιβλίο αποτελείται από 12 κεφάλαια και χωρίζεται σε 4 θεματικές ενότητες. Η πρώτη ενότητα αφορά τη βασική μακροσκοπική μελέτη των σκελετικών καταλοίπων (κεφάλαια 1-3). Γίνεται αναφορά στους βασικούς όρους ανατομικής και ιστολογίας του ανθρώπινου σκελετού και δίνεται έμφαση στην αναγνώριση κατεστραμμένων και κατακερματισμένων οστών. Παρουσιάζονται κλασικές, αλλά και νεότερες μέθοδοι προσδιορισμού φύλου, ηλικίας και αναστήματος, το θεωρητικό υπόβαθρο κάτω από το οποίο αναπτύχθηκαν, καθώς και μια κριτική αξιολόγηση αυτών. Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει θέματα παλαιοπαθολογίας και παλαιοδιατροφής. Γίνεται μια αναλυτική περιγραφή των συχνότερων παθολογιών που παρατηρούνται στα ανθρώπινα οστά και δόντια, ενώ αναφέρονται όλες οι μικροσκοπικές, μακροσκοπικές, ακτινολογικές και βιοχημικές μεθόδοι που χρησιμοποιούνται στη διάγνωση και στην περιγραφή των ασθενειών, καθώς και στην ανασύσταση της παλαιοδιατροφής (κεφάλαια 4-6). Η τρίτη ενότητα αναφέρεται στις μεταναστεύσεις και στη βιολογική ιστορία των προϊστορικών πληθυσμιακών ομάδων και παρουσιάζονται οι οστεομετρικές και οι ανατομικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για τη διερεύνηση αυτών των ερωτημάτων. Γίνεται, επίσης, εκτεταμένη αναφορά στο αρχαίο DNA και στην παλαιογενετική, στις προοπτικές και στους περιορισμούς της νέας μεθόδου, καθώς και στις σύγχρονες τεχνικές που χρησιμοποιούνται (κεφάλαια 7-8). Στην τέταρτη ενότητα, παρουσιάζονται ειδικά θέματα ταφονομίας, όπως αποτυπώνονται στην αρχαιολογία και τη δικαστική ανθρωπολογία και αφιερώνεται ένα κεφάλαιο στην ανάλυση και μελέτη μουμιοποιημένων καταλοίπων. Η ίδια ενότητα περιλαμβάνει τεχνικές πεδίου, δημιουργία βάσεων δεδομένων και βασικές αρχές στατιστικής για την ανάλυση οστεολογικών δεδομένων. Στο τελευταίο κεφάλαιο, γίνεται αναφορά στο θεσμικό πλαίσιο και σε θέματα βιοηθικής που ανακύπτουν από τη μελέτη των ανθρώπινων καταλοίπων (κεφάλαια 9-12). Το σύγγραμμα στοχεύει στον συνδυασμό πρακτικών γνώσεων για την αναγνώριση και τη μελέτη ανθρώπινων σκελετικών καταλοίπων, αλλά και στην παρουσίαση θέσεων, απόψεων και ερευνητκών παραδειγμάτων,
μέσα από την παράθεση της σημαντικότερης διεθνούς βιβλιογραφίας.
The Cyprus Institute, 2022
A free book on the amazing information we can extract from our ancestors' skeletons regarding the... more A free book on the amazing information we can extract from our ancestors' skeletons regarding their lives. What did they eat? How active were they? What diseases did they suffer from? And what does this biological information tell us about the ways in which they adapted to environmental and sociopolitical changes? Download Bare Bones and find out :)
We very much appreciate your input on how to improve this book, so please contact us with comments: e.nikita@cyi.ac.cy and m.mardini@cyi.ac.cy
Ινστιτούτο Κύπρου
Ο ανθρώπινος σκελετός μπορεί να δώσει συναρπαστικές πληροφορίες για τη ζωή του ατόμου στο οποίο α... more Ο ανθρώπινος σκελετός μπορεί να δώσει συναρπαστικές πληροφορίες για τη ζωή του ατόμου στο οποίο ανήκει. Η διατροφή, οι δραστηριότητές μας, η υγεία, η καταγωγή και πολλές άλλες σημαντικές πτυχές της ζωής μας
αφήνουν ίχνη στα οστά μας. Αυτό το βιβλίο για παιδιά ηλικίας 8-13 ετών στοχεύει να επικοινωνήσει αυτές τις πληροφορίες.
Archaeological science adopts scientific techniques from different fields, such as biology, chemi... more Archaeological science adopts scientific techniques from different fields, such as biology, chemistry and geology, and applies them to the study of the human past. Even though there are many books with archaeological activities for children available, these are restricted to archaeological excavation, typological methods and other ‘traditional’ archaeological approaches with minimal, if any, reference to archaeological science methods. This is the gap that the current booklet aims at filling.
The activities presented focus on familiarising students with basic methods in two broad fields:
• Bioarchaeology (the study of organic remains, such as human and animal bones, and plant remains)
• Archaeological materials and material culture (ceramics, glass, metals)
For each activity, we provide the age range of the students to be involved; however, these ranges are only general approximations and it is up to the teacher to determine which students can participate in each activity or parts of the activity. Basic information that the teachers/instructors should communicate to the students as part of each activity is provided, along with step-by-step instructions for the implementation of each activity, and forms to be copied and distributed to the class. In this way, the proposed activities can be used with minimal preparation and extra required materials. A key to selected activities is given at the end of this booklet.
Through the proposed activities, the students are expected to develop:
• an understanding of the various methods available for reconstructing the human past, and
• critical thinking on how approaches from different disciplines can be used in order to elucidate ancient lifeways.
Οι αρχαιολογικές επιστήμες υιοθετούν επιστημονικές προσεγγίσεις από διαφορετικούς τομείς, όπως η ... more Οι αρχαιολογικές επιστήμες υιοθετούν επιστημονικές προσεγγίσεις από διαφορετικούς τομείς, όπως η βιολογία, η χημεία και η γεωλογία, στα πλαίσια της μελέτης του ανθρώπινου παρελθόντος. Παρότι υπάρχουν πολλά βιβλία με αρχαιολογικές δραστηριότητες για μαθητές, αυτά εστιάζουν στην ανασκαφή, την τυπολογία και άλλες ‘παραδοσιακές’ μεθόδους, ενώ περιέχουν ελάχιστες αναφορές στις αρχαιολογικές επιστήμες. Το παρόν τεύχος στοχεύει να καλύψει αυτό το κενό.
Οι δραστηριότητες που περιγράφονται έχουν στόχο να εξοικειώσουν τους μαθητές με βασικές μεθόδους σε δύο τομείς:
• Βιοαρχαιολογία (μελέτη οργανικών καταλοίπων, όπως ανθρώπινα και ζωικά οστά καθώς και φυτικά κατάλοιπα)
• Αρχαιολογικά υλικά και υλικός πολιτισμός (κεραμική, γυαλί, μέταλλα)
Για κάθε δραστηριότητα, παρέχεται η ενδεικτική ηλικία των μαθητών στους οποίους απευθύνεται πρωτίστως, ωστόσο επαφίεται στον δάσκαλο να καθορίσει ποιοι μαθητές μπορούν να λάβουν μέρος. Βασικές πληροφορίες που θα πρέπει να γνωρίζει ο δάσκαλος και να μεταφέρει στους μαθητές παρέχονται στα πλαίσια κάθε δραστηριότητας, όπως και αναλυτικές οδηγίες για την υλοποίηση
αυτής και φόρμες για φωτοτύπηση/εκτύπωση. Με αυτό τον τρόπο οι
προτεινόμενες δραστηριότητες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ελάχιστη προετοιμασία και επιπλέον υλικά. Η λύση επιλεγμένων δραστηριοτήτων δίνεται στο τέλος αυτού του τεύχους.
Μέσω των δραστηριοτήτων, οι μαθητές θα αναπτύξουν:
• καλύτερη αντίληψη για τις μεθόδους με τις οποίες μπορούμε να ανασυνθέσουμε το ανθρώπινο παρελθόν και
• κριτική σκέψη για το πώς προσεγγίσεις από διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς μπορούν να χρησιμοποιηθούν συνδυαστικά για τη διερεύνηση του παρελθόντος.
The Cyprus Institute, 2021
يتبنى علم الآثار تقنيات علمية من مجالات مختلفة مثل علم الأحياء والكيمياء والجيولوجيا لدراسة أنماط... more يتبنى علم الآثار تقنيات علمية من مجالات مختلفة مثل علم الأحياء والكيمياء والجيولوجيا لدراسة أنماط حياة البشر في الماضي. على الرغم من وجود العديد من الكتب ذات الأنشطة الأثرية للأطفال ̨ إلا أن هذه الكتب مقتصرة على التنقيب عن الآثار و الأساليب التصنيفية وغيرها من الأساليب الأثرية "التقليدية". وبالتالي ̨ يوجد الحد الأدنى من كتب الأطفال التي تتطرق الى علم الآثار المرتبط بالتقنيات العلمية مثل آثار عظام البشر والحيوانات والنباتات والمعادن. هذا الدليل التربوي يهدف الى سد النقص المذكور في النص. الأنشطة المطروحة في هذا الدليل تهدف الى تعريف الطلاب على الطرق الأساسية في المجالين التاليين:٠
بيوأركيلوجي: دراسة البقايا العضوية مثل عظام الإنسان والحيوان ̨ وبقايا النباتات *
المواد الأثرية والثقافة المادية: دراسة الفخار والزجاج والمعادن *
سوف نقدم الفئة العمرية لكل نشاطات الطلاب في هذا الكتيب. يجب التنويه إن الفئات العمرية ليست سوى تقديرات تقريبية والأمر متروك للمعلم/ة لتحديد الطلاب الذين يمكنهم المشاركة في كل نشاط أو أجزاء من النشاط. إجابات كل الأنشطة موجودة في نهاية هذا الكتيب. نتوقع من الطلاب تطوير التالي من خلال ممارسة الأنشطة المقترحة:٠
فهم التقنيات المختلفة التي تستعمل لإعادة بناء أنماط الحياة البشرية في الماضي *
التفكير النقدي حول كيفية استخدام مناهج من مختلف التخصصات من أجل فهم طرق الحياة القديمة *
لتقديم الاقتراحات حول كيفية تحسين هذا الدليل او الكتيب ̨ يرجى التواصل مع:٠
e.nikita@cyi.ac.cy ١) باللغة الإنجليزية: الدكتورة إيفثيميا نيكيتا
m.mardini@cyi.ac.cy ٢) باللغة العربية: محمود مارديني
Papers by Efthymia Nikita
International Journal of Paleopathology
Objective: Skeletal populations from Byblos, Beirut, and Tyre were studied to assess mechanical s... more Objective: Skeletal populations from Byblos, Beirut, and Tyre were studied to assess mechanical stress along the Roman Phoenician coast. Materials: The sample included 153 adult skeletons. Methods: Skeletal remains were macroscopically assessed for osteoarthritis, intervertebral disc disease (IDD), and Schmorl's nodes. Results: The Byblos population experienced higher levels of mechanical stress than the Beirut and Tyre ones. Sex-based differences were also found in all skeletal assemblages with males likely engaging in physically more demanding tasks. Conclusions: The variation in mechanical stress, and associated physically demanding tasks, between these populations can be attributed to their differing political and economic status during the Roman period; textual sources highlight the economic and political dominance of Beirut and Tyre, emanating from their status as coloniae. Significance: This study represents one of the first attempts to investigate mechanical stress in coastal Phoenicia during the Roman period. It provides valuable insights into the biocultural structure of understudied communities at the periphery of the Roman world, and can serve as a basis for further future research into the occupational patterns of Phoenician communities. Limitations: The contextual information for these skeletal populations is very limited and does not allow secure conclusions regarding their representativeness. The sample sizes are also rather small, especially when divided per sex and age. Suggestions for Further Research: Further investigation employing complementary methods such as cross-sectional geometric properties and entheseal changes is needed to reconstruct the occupational patterns of these communities, taking into account cultural, environmental, and temporal factors.
Int J Osteoarchaeol, 2023
The current paper presents one of the first bioarchaeological studies on dental disease and dieta... more The current paper presents one of the first bioarchaeological studies on dental disease and dietary patterns in coastal Phoenicia during the Roman period, focusing on the dentition of 145 adults from the contemporary and geographically proximal sites of Byblos, Beirut, and Tyre. Pathological conditions of the oral cavity and dental wear were used to assess intra-assemblage and inter-assemblage differences. Byblos in almost all instances exhibited higher levels of dental diseases and wear than Beirut and Tyre, suggesting a greater consumption of carbohydrates but also poorer oral hygiene and greater mechanical stress (dental wear) in this community. This difference between Beirut/Tyre and Byblos may be explained by the politico-economic status of these cities as textual sources highlight the economic and political prowess of Beirut and Tyre due to their status as
colonia. In addition, within each assemblage females generally exhibited higher caries (and associated periapical cavities and ante-mortem tooth loss) than males. Although dental caries may be linked to nondietary factors, these patterns may support a more cariogenic diet for females in agreement with literary accounts reciting gender-based divisions in Roman society, at least to the extent that these would manifest in dietary patterns. The findings from this study offer important insights into major and understudied communities along the Phoenician coast. Yet, further research is required, employing complementary methods (e.g., isotopic analysis and dental calculus microdebris) and including larger datasets of Roman Phoenician assemblages.
The Eastern Mediterranean and Middle East (EMME) has been the setting of significant societal and... more The Eastern Mediterranean and Middle East (EMME) has been the setting of significant societal and cultural changes over millennia, and served as a connecting point for cultures across Asia, Europe, and Africa. Bioarchaeology, the contextual study of past human remains, explores the dynamic relationship between and within biological, natural, environmental, socio-political, historical, and physical forces; as such, it has found important applications in the EMME. This paper briefly outlines the history of bioarchaeological research in the region and highlights contemporary themes and trends. The latter follow the research trends in Europe and North America with a focus on palaeopathology, followed by dietary reconstructions, activity patterns, and mobility. Emphasis is placed on the extent to which bioarchaeology in the EMME has adopted the concept of intersectionality, which is especially pertinent in the region, but also the degree to which it has explored key issues with contemporary significance, such as migration, structural violence, and climate change. The above concepts and topics can indeed be identified in EMME bioarchaeological studies over the past few years; however, intersectionality and structural violence are almost exclusively addressed implicitly, while all four themes should receive more attention in the future so that they enhance the understanding of these processes in the EMME with greater spatial and temporal resolution.
Journal of Archaeological Science: Reports, 2022
This paper presents SrIsoMed, an open access and open source searchable database of published 87 ... more This paper presents SrIsoMed, an open access and open source searchable database of published 87 Sr/ 86 Sr values from countries that have coastlines on the Mediterranean Sea. The Mediterranean has been characterized by pronounced human mobility at different regional scales, as well as extensive material cultural networks, making it a prime area for strontium isotopic analyses for palaeomobility and provenance studies. SrIsoMed follows the example of several recent initiatives that have compiled isotopic data in searchable web-based databases, and its interactive maps and search functionalities are anticipated to make it an important research tool. With this paper we wish not only to increase the visibility and subsequent use of this database, but also to invite scholars to contribute data and bring to our attention omissions or suggestions for further future improvement.
American Journal of Human Biology, 2022
Objectives: Childhood obesity is a systemic disease with multiple downstream consequences, incl... more Objectives: Childhood obesity is a systemic disease with multiple downstream consequences, including shifts in timing of growth and development. It has been documented that children with high body mass index (BMI) show accelerated timing of dental development, but the mechanism for this acceleration is unknown. Prior work has suggested that inflammation and/or nutrition may play a role. We investigate the potential association between diet (caloric intake, macronutrients), obesity, and accelerated dental development.
Methods: Children and adolescents (age 10-15; n = 112) were recruited from dental clinics at the University of Illinois Chicago. We collected subjects' height, weight, panoramic radiographic records, and each subject filled out a Block Food Frequency Questionnaire.
Results: The only macronutrient level associated with BMI was a negative correlation to Total Fat consumption (p = .01), though this relationship was not significant in the path analysis (p > .05). Regression analyses indicated that BMI (p = .003) and total caloric intake (controlling for BMI; rho = 0.19; p = .04) were both significantly correlated with timing of dental development. However, when a path analysis was conducted, it was revealed that only BMI was statistically significant (p = .008).
Conclusions: Body mass index percentile, regardless of caloric intake, is positively associated with accelerated dental development. While it is possible that excess caloric intake itself plays a minor role in timing of dental development, we do not see unambiguous evidence for this in our sample. We posit that another mechanism, such as inflammation, may be the link between obesity status and dental development.
Uploads
Books by Efthymia Nikita
The book aims to familiarize the reader with the main applications of osteoarchaeology and provide the necessary knowledge required for the implementation of a broad range of osteological methods. It is ideal as a complement to existing textbooks used in upper level undergraduate and graduate courses on osteoarchaeology, human osteology, and, to some extent, forensic anthropology.
Pedagogical features include ample illustrations, case study material, revision exercises, and a glossary. Additional features comprise macros that facilitate data processing and analysis, as well as an extensive chapter on applied statistics.
These notes were written especially for users running the Windows version of R, but most of the material applies to the Mac and Linux versions as well. All the sample data files used in this guide are provided in the folder R_Files, which may be freely downloaded from the zenodo repository (DOI: 10.5281/zenodo.3837331). This document is an open resource and it is anticipated to be updated at regular intervals. I would greatly appreciate any feedback and recommendations for future improvement at e.nikita@cyi.ac.cy.
of excavations led by the Cypriot Department of Antiquities. Osteological work on this assemblage was co-funded by the European Regional Development Fund and the Republic of Cyprus through the Research and Innovation Foundation (EXCELLENCE/1216/0023). In addition, Promised aims at promoting archaeological sciences in the Eastern Mediterranean, with funding from the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme under grant agreement No 811068. The study of burned skeletal remains is particularly challenging due to the extensive alteration of the bones, manifesting as warping, discoloration, shrinkage, and fracturing. These macroscopic changes express underlying structural and chemical alterations. As a result, the application of traditional osteological methods (morphological, metric, chemical, molecular, histological and others) is largely inhibited or should be extremely cautious. Nonetheless, the study of burned skeletal assemblages can offer unique insights to funerary practices and technologies, as well as the manipulation of dead bodies. In line with the above, the aim of this guide is to cover various aspects of the study of burned skeletal assemblages. It should be seen as a supplement to the ‘Basic guidelines for the excavation and study of human skeletal remains; STARC Guide no. 1 ’ and the ‘Excavation and study of commingled human skeletal remains; STARC Guide no. 2’. The current guide is meant to serve only as a general outline and the described field and lab-based methods should be modified depending on the context and characteristics of each assemblage under study. A number of excellent volumes have been published in the past years, compiling experimental and case studies on the retrieval and examination of burned skeletal remains in archaeological and forensic contexts (Fairgrieve 2008; Schmidt and Symes 2015; Symes et al. 2012; Thompson 2015). Much of the information presented here has been drawn from these resources, as well as from other publications and the author’s professional experience. References are given throughout the current document but the aim is by no means to provide an exhaustive account of the literature. This document is an open resource and it is anticipated to be updated at regular intervals. I would greatly appreciate any feedback and recommendations for future improvement.
Η ύλη των κεφαλαίων είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο ώστε ο διδάσκοντας να μπορεί να επιλέγει τα θέματα που θέλει να αναπτύξει ανάλογα με το επίπεδο και το υπόβαθρο των φοιτητών. Για παράδειγμα, τα Κεφάλαια 5 και 6 προτείνεται να διδαχθούν σε μεταπτυχιακό επίπεδο, όπως επίσης και τα θέματα που αφορούν την οδοντοφυΐα. Στο τέλος κάθε κεφαλαίου δίνονται ασκήσεις εμπέδωσης που αφορούν βασικές πρακτικές γνώσεις και μπορούν στην πλειονότητά τους να πραγματοποιηθούν στο εργαστήριο. Με τη συμπλήρωση των ασκήσεων εμπέδωσης, οι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα να ελέγξουν τις γνώσεις που αποκόμισαν από το αντίστοιχο κεφάλαιο. Οι ασκήσεις εμπέδωσης κάθε κεφαλαίου είναι προτεινόμενες και κάθε διδάσκοντας μπορεί να δημιουργήσει τις δικές του. Επίσης, στο τέλος κάθε κεφαλαίου παρουσιάζονται προτεινόμενοι τρόποι για τη διεξαγωγή των ασκήσεων, αλλά ο διδάσκοντας μπορεί να τους προσαρμόσει ανάλογα με το εποπτικό υλικό που διαθέτει. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει εποπτικό υλικό, ο διδάσκοντας μπορεί να καταφύγει στους προτεινόμενους ιστότοπους και να οργανώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη διεξαγωγή της άσκησης. Στο τέλος κάθε κεφαλαίου δίνεται προτεινόμενη βιβλιογραφία, στην οποία μπορεί να ανατρέξει ο εκπαιδευόμενος για περισσότερες λεπτομέρειες.
Σημαντική συνεισφορά στη δημιουργία αυτού του βιβλίου είχε η Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου, η οποία εκτός από τη συμμετοχή της σε κάποια κεφάλαια, συνέβαλε σημαντικά στη φωτογράφιση των δειγμάτων και στη γραφιστική επιμέλεια των εικόνων. Στα θέματα των φυλογενετικών μεθόδων συνέβαλαν ο Δρ. Κωνσταντίνος Σαγώνας και η Δρ. Παναγιώτα Κοτσακιόζη. H συγγραφική ομάδα ευχαριστεί τον Δρ. Κ. Ηλιόπουλο, ο οποίος ως κριτικός αναγνώστης έκανε εποικοδομητικές και χρήσιμες παρατηρήσεις. Επίσης, η συγγραφική ομάδα ευχαριστεί τον κ. Ανδρέα Μπερτσάτο για τις παρατηρήσεις του, την αρωγή του σε διάφορα θέματα που αφορούσαν την επεξεργασία των εικόνων και των φωτογραφιών αλλά και για την εθελοντική του φωτογράφιση για τις ανάγκες του βιβλίου. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τη συνάδελφο Δρ. Αφροδίτη Κακάμπουρα από την Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών για την παραχώρηση των φωτογραφιών της οδοντοφυΐας και τον συνάδελφο Δρ. Χρήστο Μπαλάσκα από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών για την παραχώρηση των φωτογραφιών ιστολογίας. Ευχαριστούμε την κα. Ασπασία Αναγνωστοπούλου, φοιτήτρια του Τμήματος Βιολογίας, για την εθελοντική της συμβολή στις φωτογραφίες του κεφαλαίου της Σωματομετρίας. Τέλος, ευχαριστούμε τον κ. Δημήτρη Καρακατσάνη και την κα. Μαλαματή Σαμαρά για τις παρατηρήσεις τους στη γλωσσική επιμέλεια του κειμένου. Θα ήταν άδικο να μην ευχαριστήσουμε τις εκατοντάδες των φοιτητών του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών που παρακολούθησαν το μάθημα της «Φυσικής Ανθρωπολογίας» και με τις παρατηρήσεις τους έδωσαν τη δυνατότητα βελτίωσης πρωιμότερων εκδόσεων του παρόντος βιβλίου. Ευχαριστούμε τον κ. Αντώνη Κοκολάκη για την τεχνική υποστήριξη, χωρίς την οποία δεν θα ήταν δυνατή η παρούσα έκδοση. Ευχαριστούμε την κα Σ . Ζαχαρόγιαννη και την κα Ε . Πάστρα για την επιμέλεια του εξωφύλλου. Τέλος, ευχαριστούμε τα Ελληνικά Ακαδημαϊκά Συγγράμματα που έδωσαν την ευκαιρία να δημιουργηθεί αυτό το βιβλίο. Για οποιαδήποτε παράλειψη ή αβλεψία την ευθύνη έχει ο πρώτος συγγραφέας. Πιστεύουμε στην εποικοδομητική κριτική των κ.κ. φοιτητών ώστε να υπάρξουν βελτιώσεις στις μελλοντικές εκδόσεις.
μέσα από την παράθεση της σημαντικότερης διεθνούς βιβλιογραφίας.
We very much appreciate your input on how to improve this book, so please contact us with comments: e.nikita@cyi.ac.cy and m.mardini@cyi.ac.cy
αφήνουν ίχνη στα οστά μας. Αυτό το βιβλίο για παιδιά ηλικίας 8-13 ετών στοχεύει να επικοινωνήσει αυτές τις πληροφορίες.
The activities presented focus on familiarising students with basic methods in two broad fields:
• Bioarchaeology (the study of organic remains, such as human and animal bones, and plant remains)
• Archaeological materials and material culture (ceramics, glass, metals)
For each activity, we provide the age range of the students to be involved; however, these ranges are only general approximations and it is up to the teacher to determine which students can participate in each activity or parts of the activity. Basic information that the teachers/instructors should communicate to the students as part of each activity is provided, along with step-by-step instructions for the implementation of each activity, and forms to be copied and distributed to the class. In this way, the proposed activities can be used with minimal preparation and extra required materials. A key to selected activities is given at the end of this booklet.
Through the proposed activities, the students are expected to develop:
• an understanding of the various methods available for reconstructing the human past, and
• critical thinking on how approaches from different disciplines can be used in order to elucidate ancient lifeways.
Οι δραστηριότητες που περιγράφονται έχουν στόχο να εξοικειώσουν τους μαθητές με βασικές μεθόδους σε δύο τομείς:
• Βιοαρχαιολογία (μελέτη οργανικών καταλοίπων, όπως ανθρώπινα και ζωικά οστά καθώς και φυτικά κατάλοιπα)
• Αρχαιολογικά υλικά και υλικός πολιτισμός (κεραμική, γυαλί, μέταλλα)
Για κάθε δραστηριότητα, παρέχεται η ενδεικτική ηλικία των μαθητών στους οποίους απευθύνεται πρωτίστως, ωστόσο επαφίεται στον δάσκαλο να καθορίσει ποιοι μαθητές μπορούν να λάβουν μέρος. Βασικές πληροφορίες που θα πρέπει να γνωρίζει ο δάσκαλος και να μεταφέρει στους μαθητές παρέχονται στα πλαίσια κάθε δραστηριότητας, όπως και αναλυτικές οδηγίες για την υλοποίηση
αυτής και φόρμες για φωτοτύπηση/εκτύπωση. Με αυτό τον τρόπο οι
προτεινόμενες δραστηριότητες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ελάχιστη προετοιμασία και επιπλέον υλικά. Η λύση επιλεγμένων δραστηριοτήτων δίνεται στο τέλος αυτού του τεύχους.
Μέσω των δραστηριοτήτων, οι μαθητές θα αναπτύξουν:
• καλύτερη αντίληψη για τις μεθόδους με τις οποίες μπορούμε να ανασυνθέσουμε το ανθρώπινο παρελθόν και
• κριτική σκέψη για το πώς προσεγγίσεις από διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς μπορούν να χρησιμοποιηθούν συνδυαστικά για τη διερεύνηση του παρελθόντος.
بيوأركيلوجي: دراسة البقايا العضوية مثل عظام الإنسان والحيوان ̨ وبقايا النباتات *
المواد الأثرية والثقافة المادية: دراسة الفخار والزجاج والمعادن *
سوف نقدم الفئة العمرية لكل نشاطات الطلاب في هذا الكتيب. يجب التنويه إن الفئات العمرية ليست سوى تقديرات تقريبية والأمر متروك للمعلم/ة لتحديد الطلاب الذين يمكنهم المشاركة في كل نشاط أو أجزاء من النشاط. إجابات كل الأنشطة موجودة في نهاية هذا الكتيب. نتوقع من الطلاب تطوير التالي من خلال ممارسة الأنشطة المقترحة:٠
فهم التقنيات المختلفة التي تستعمل لإعادة بناء أنماط الحياة البشرية في الماضي *
التفكير النقدي حول كيفية استخدام مناهج من مختلف التخصصات من أجل فهم طرق الحياة القديمة *
لتقديم الاقتراحات حول كيفية تحسين هذا الدليل او الكتيب ̨ يرجى التواصل مع:٠
e.nikita@cyi.ac.cy ١) باللغة الإنجليزية: الدكتورة إيفثيميا نيكيتا
m.mardini@cyi.ac.cy ٢) باللغة العربية: محمود مارديني
Papers by Efthymia Nikita
colonia. In addition, within each assemblage females generally exhibited higher caries (and associated periapical cavities and ante-mortem tooth loss) than males. Although dental caries may be linked to nondietary factors, these patterns may support a more cariogenic diet for females in agreement with literary accounts reciting gender-based divisions in Roman society, at least to the extent that these would manifest in dietary patterns. The findings from this study offer important insights into major and understudied communities along the Phoenician coast. Yet, further research is required, employing complementary methods (e.g., isotopic analysis and dental calculus microdebris) and including larger datasets of Roman Phoenician assemblages.
Methods: Children and adolescents (age 10-15; n = 112) were recruited from dental clinics at the University of Illinois Chicago. We collected subjects' height, weight, panoramic radiographic records, and each subject filled out a Block Food Frequency Questionnaire.
Results: The only macronutrient level associated with BMI was a negative correlation to Total Fat consumption (p = .01), though this relationship was not significant in the path analysis (p > .05). Regression analyses indicated that BMI (p = .003) and total caloric intake (controlling for BMI; rho = 0.19; p = .04) were both significantly correlated with timing of dental development. However, when a path analysis was conducted, it was revealed that only BMI was statistically significant (p = .008).
Conclusions: Body mass index percentile, regardless of caloric intake, is positively associated with accelerated dental development. While it is possible that excess caloric intake itself plays a minor role in timing of dental development, we do not see unambiguous evidence for this in our sample. We posit that another mechanism, such as inflammation, may be the link between obesity status and dental development.
The book aims to familiarize the reader with the main applications of osteoarchaeology and provide the necessary knowledge required for the implementation of a broad range of osteological methods. It is ideal as a complement to existing textbooks used in upper level undergraduate and graduate courses on osteoarchaeology, human osteology, and, to some extent, forensic anthropology.
Pedagogical features include ample illustrations, case study material, revision exercises, and a glossary. Additional features comprise macros that facilitate data processing and analysis, as well as an extensive chapter on applied statistics.
These notes were written especially for users running the Windows version of R, but most of the material applies to the Mac and Linux versions as well. All the sample data files used in this guide are provided in the folder R_Files, which may be freely downloaded from the zenodo repository (DOI: 10.5281/zenodo.3837331). This document is an open resource and it is anticipated to be updated at regular intervals. I would greatly appreciate any feedback and recommendations for future improvement at e.nikita@cyi.ac.cy.
of excavations led by the Cypriot Department of Antiquities. Osteological work on this assemblage was co-funded by the European Regional Development Fund and the Republic of Cyprus through the Research and Innovation Foundation (EXCELLENCE/1216/0023). In addition, Promised aims at promoting archaeological sciences in the Eastern Mediterranean, with funding from the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme under grant agreement No 811068. The study of burned skeletal remains is particularly challenging due to the extensive alteration of the bones, manifesting as warping, discoloration, shrinkage, and fracturing. These macroscopic changes express underlying structural and chemical alterations. As a result, the application of traditional osteological methods (morphological, metric, chemical, molecular, histological and others) is largely inhibited or should be extremely cautious. Nonetheless, the study of burned skeletal assemblages can offer unique insights to funerary practices and technologies, as well as the manipulation of dead bodies. In line with the above, the aim of this guide is to cover various aspects of the study of burned skeletal assemblages. It should be seen as a supplement to the ‘Basic guidelines for the excavation and study of human skeletal remains; STARC Guide no. 1 ’ and the ‘Excavation and study of commingled human skeletal remains; STARC Guide no. 2’. The current guide is meant to serve only as a general outline and the described field and lab-based methods should be modified depending on the context and characteristics of each assemblage under study. A number of excellent volumes have been published in the past years, compiling experimental and case studies on the retrieval and examination of burned skeletal remains in archaeological and forensic contexts (Fairgrieve 2008; Schmidt and Symes 2015; Symes et al. 2012; Thompson 2015). Much of the information presented here has been drawn from these resources, as well as from other publications and the author’s professional experience. References are given throughout the current document but the aim is by no means to provide an exhaustive account of the literature. This document is an open resource and it is anticipated to be updated at regular intervals. I would greatly appreciate any feedback and recommendations for future improvement.
Η ύλη των κεφαλαίων είναι δομημένη με τέτοιο τρόπο ώστε ο διδάσκοντας να μπορεί να επιλέγει τα θέματα που θέλει να αναπτύξει ανάλογα με το επίπεδο και το υπόβαθρο των φοιτητών. Για παράδειγμα, τα Κεφάλαια 5 και 6 προτείνεται να διδαχθούν σε μεταπτυχιακό επίπεδο, όπως επίσης και τα θέματα που αφορούν την οδοντοφυΐα. Στο τέλος κάθε κεφαλαίου δίνονται ασκήσεις εμπέδωσης που αφορούν βασικές πρακτικές γνώσεις και μπορούν στην πλειονότητά τους να πραγματοποιηθούν στο εργαστήριο. Με τη συμπλήρωση των ασκήσεων εμπέδωσης, οι φοιτητές έχουν τη δυνατότητα να ελέγξουν τις γνώσεις που αποκόμισαν από το αντίστοιχο κεφάλαιο. Οι ασκήσεις εμπέδωσης κάθε κεφαλαίου είναι προτεινόμενες και κάθε διδάσκοντας μπορεί να δημιουργήσει τις δικές του. Επίσης, στο τέλος κάθε κεφαλαίου παρουσιάζονται προτεινόμενοι τρόποι για τη διεξαγωγή των ασκήσεων, αλλά ο διδάσκοντας μπορεί να τους προσαρμόσει ανάλογα με το εποπτικό υλικό που διαθέτει. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει εποπτικό υλικό, ο διδάσκοντας μπορεί να καταφύγει στους προτεινόμενους ιστότοπους και να οργανώσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τη διεξαγωγή της άσκησης. Στο τέλος κάθε κεφαλαίου δίνεται προτεινόμενη βιβλιογραφία, στην οποία μπορεί να ανατρέξει ο εκπαιδευόμενος για περισσότερες λεπτομέρειες.
Σημαντική συνεισφορά στη δημιουργία αυτού του βιβλίου είχε η Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου, η οποία εκτός από τη συμμετοχή της σε κάποια κεφάλαια, συνέβαλε σημαντικά στη φωτογράφιση των δειγμάτων και στη γραφιστική επιμέλεια των εικόνων. Στα θέματα των φυλογενετικών μεθόδων συνέβαλαν ο Δρ. Κωνσταντίνος Σαγώνας και η Δρ. Παναγιώτα Κοτσακιόζη. H συγγραφική ομάδα ευχαριστεί τον Δρ. Κ. Ηλιόπουλο, ο οποίος ως κριτικός αναγνώστης έκανε εποικοδομητικές και χρήσιμες παρατηρήσεις. Επίσης, η συγγραφική ομάδα ευχαριστεί τον κ. Ανδρέα Μπερτσάτο για τις παρατηρήσεις του, την αρωγή του σε διάφορα θέματα που αφορούσαν την επεξεργασία των εικόνων και των φωτογραφιών αλλά και για την εθελοντική του φωτογράφιση για τις ανάγκες του βιβλίου. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τη συνάδελφο Δρ. Αφροδίτη Κακάμπουρα από την Οδοντιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών για την παραχώρηση των φωτογραφιών της οδοντοφυΐας και τον συνάδελφο Δρ. Χρήστο Μπαλάσκα από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών για την παραχώρηση των φωτογραφιών ιστολογίας. Ευχαριστούμε την κα. Ασπασία Αναγνωστοπούλου, φοιτήτρια του Τμήματος Βιολογίας, για την εθελοντική της συμβολή στις φωτογραφίες του κεφαλαίου της Σωματομετρίας. Τέλος, ευχαριστούμε τον κ. Δημήτρη Καρακατσάνη και την κα. Μαλαματή Σαμαρά για τις παρατηρήσεις τους στη γλωσσική επιμέλεια του κειμένου. Θα ήταν άδικο να μην ευχαριστήσουμε τις εκατοντάδες των φοιτητών του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών που παρακολούθησαν το μάθημα της «Φυσικής Ανθρωπολογίας» και με τις παρατηρήσεις τους έδωσαν τη δυνατότητα βελτίωσης πρωιμότερων εκδόσεων του παρόντος βιβλίου. Ευχαριστούμε τον κ. Αντώνη Κοκολάκη για την τεχνική υποστήριξη, χωρίς την οποία δεν θα ήταν δυνατή η παρούσα έκδοση. Ευχαριστούμε την κα Σ . Ζαχαρόγιαννη και την κα Ε . Πάστρα για την επιμέλεια του εξωφύλλου. Τέλος, ευχαριστούμε τα Ελληνικά Ακαδημαϊκά Συγγράμματα που έδωσαν την ευκαιρία να δημιουργηθεί αυτό το βιβλίο. Για οποιαδήποτε παράλειψη ή αβλεψία την ευθύνη έχει ο πρώτος συγγραφέας. Πιστεύουμε στην εποικοδομητική κριτική των κ.κ. φοιτητών ώστε να υπάρξουν βελτιώσεις στις μελλοντικές εκδόσεις.
μέσα από την παράθεση της σημαντικότερης διεθνούς βιβλιογραφίας.
We very much appreciate your input on how to improve this book, so please contact us with comments: e.nikita@cyi.ac.cy and m.mardini@cyi.ac.cy
αφήνουν ίχνη στα οστά μας. Αυτό το βιβλίο για παιδιά ηλικίας 8-13 ετών στοχεύει να επικοινωνήσει αυτές τις πληροφορίες.
The activities presented focus on familiarising students with basic methods in two broad fields:
• Bioarchaeology (the study of organic remains, such as human and animal bones, and plant remains)
• Archaeological materials and material culture (ceramics, glass, metals)
For each activity, we provide the age range of the students to be involved; however, these ranges are only general approximations and it is up to the teacher to determine which students can participate in each activity or parts of the activity. Basic information that the teachers/instructors should communicate to the students as part of each activity is provided, along with step-by-step instructions for the implementation of each activity, and forms to be copied and distributed to the class. In this way, the proposed activities can be used with minimal preparation and extra required materials. A key to selected activities is given at the end of this booklet.
Through the proposed activities, the students are expected to develop:
• an understanding of the various methods available for reconstructing the human past, and
• critical thinking on how approaches from different disciplines can be used in order to elucidate ancient lifeways.
Οι δραστηριότητες που περιγράφονται έχουν στόχο να εξοικειώσουν τους μαθητές με βασικές μεθόδους σε δύο τομείς:
• Βιοαρχαιολογία (μελέτη οργανικών καταλοίπων, όπως ανθρώπινα και ζωικά οστά καθώς και φυτικά κατάλοιπα)
• Αρχαιολογικά υλικά και υλικός πολιτισμός (κεραμική, γυαλί, μέταλλα)
Για κάθε δραστηριότητα, παρέχεται η ενδεικτική ηλικία των μαθητών στους οποίους απευθύνεται πρωτίστως, ωστόσο επαφίεται στον δάσκαλο να καθορίσει ποιοι μαθητές μπορούν να λάβουν μέρος. Βασικές πληροφορίες που θα πρέπει να γνωρίζει ο δάσκαλος και να μεταφέρει στους μαθητές παρέχονται στα πλαίσια κάθε δραστηριότητας, όπως και αναλυτικές οδηγίες για την υλοποίηση
αυτής και φόρμες για φωτοτύπηση/εκτύπωση. Με αυτό τον τρόπο οι
προτεινόμενες δραστηριότητες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ελάχιστη προετοιμασία και επιπλέον υλικά. Η λύση επιλεγμένων δραστηριοτήτων δίνεται στο τέλος αυτού του τεύχους.
Μέσω των δραστηριοτήτων, οι μαθητές θα αναπτύξουν:
• καλύτερη αντίληψη για τις μεθόδους με τις οποίες μπορούμε να ανασυνθέσουμε το ανθρώπινο παρελθόν και
• κριτική σκέψη για το πώς προσεγγίσεις από διαφορετικούς επιστημονικούς τομείς μπορούν να χρησιμοποιηθούν συνδυαστικά για τη διερεύνηση του παρελθόντος.
بيوأركيلوجي: دراسة البقايا العضوية مثل عظام الإنسان والحيوان ̨ وبقايا النباتات *
المواد الأثرية والثقافة المادية: دراسة الفخار والزجاج والمعادن *
سوف نقدم الفئة العمرية لكل نشاطات الطلاب في هذا الكتيب. يجب التنويه إن الفئات العمرية ليست سوى تقديرات تقريبية والأمر متروك للمعلم/ة لتحديد الطلاب الذين يمكنهم المشاركة في كل نشاط أو أجزاء من النشاط. إجابات كل الأنشطة موجودة في نهاية هذا الكتيب. نتوقع من الطلاب تطوير التالي من خلال ممارسة الأنشطة المقترحة:٠
فهم التقنيات المختلفة التي تستعمل لإعادة بناء أنماط الحياة البشرية في الماضي *
التفكير النقدي حول كيفية استخدام مناهج من مختلف التخصصات من أجل فهم طرق الحياة القديمة *
لتقديم الاقتراحات حول كيفية تحسين هذا الدليل او الكتيب ̨ يرجى التواصل مع:٠
e.nikita@cyi.ac.cy ١) باللغة الإنجليزية: الدكتورة إيفثيميا نيكيتا
m.mardini@cyi.ac.cy ٢) باللغة العربية: محمود مارديني
colonia. In addition, within each assemblage females generally exhibited higher caries (and associated periapical cavities and ante-mortem tooth loss) than males. Although dental caries may be linked to nondietary factors, these patterns may support a more cariogenic diet for females in agreement with literary accounts reciting gender-based divisions in Roman society, at least to the extent that these would manifest in dietary patterns. The findings from this study offer important insights into major and understudied communities along the Phoenician coast. Yet, further research is required, employing complementary methods (e.g., isotopic analysis and dental calculus microdebris) and including larger datasets of Roman Phoenician assemblages.
Methods: Children and adolescents (age 10-15; n = 112) were recruited from dental clinics at the University of Illinois Chicago. We collected subjects' height, weight, panoramic radiographic records, and each subject filled out a Block Food Frequency Questionnaire.
Results: The only macronutrient level associated with BMI was a negative correlation to Total Fat consumption (p = .01), though this relationship was not significant in the path analysis (p > .05). Regression analyses indicated that BMI (p = .003) and total caloric intake (controlling for BMI; rho = 0.19; p = .04) were both significantly correlated with timing of dental development. However, when a path analysis was conducted, it was revealed that only BMI was statistically significant (p = .008).
Conclusions: Body mass index percentile, regardless of caloric intake, is positively associated with accelerated dental development. While it is possible that excess caloric intake itself plays a minor role in timing of dental development, we do not see unambiguous evidence for this in our sample. We posit that another mechanism, such as inflammation, may be the link between obesity status and dental development.
Free-access to article for 50 days:
https://authors.elsevier.com/c/1fm4D,rVDBbxPM
"A Boeotian Die in Context: Gaming Pieces, Jewellery, Seals, Spindle Whorls and Bird Bowls in a Female Burial of Status", in Carè, B., Dasen, V., Schädler, U. (eds), Back to the Game: Reframing Play and Games in Context, XXI Board Game Studies Annual Colloquium, International Society for Board Game Studies, April, 24-26, 2018, Benaki Museum – Italian School of Archaeology at Athens, Lisbon, Associação Ludus, 2021, p. 147-177 (= Board Game Studies Journal, 16, 2022, p. 159-195).
https://sciendo.com/article/10.2478/bgs-2022-0006
ABSTRACT. The present paper presents a die in its archaeological context, which is a rich grave in the region of Boeotia. It attempts to understand with what other items this gaming piece coexisted and why, as well as who was the person who played with it during lifetime. The Boeotian die is a solid cube made of clay that presents a peculiarity in its numbering system, for the face normally bearing six dots features twenty-five instead. The date of the die in the Archaic period and the sex of the deceased can be established from its associated grave-group which comprises 48 Boeotian (mostly bird bowls) and Late Corinthian vases, minor objects, such as spindle whorls, and gaming pieces from raw natural materials (such as pebbles, shells, a terracotta animal in secondary use, etc), as well as jewellery such as rings, bracelets, necklaces, brooches, pins, spiraled tubes, seals and rosettes attached on a -now lost- head cover. The age of the dead is estimated as young from osteological analysis, which situates our die and its gaming assemblage in the cultural context of the “mors immatura” in Archaic Greece. Dice among other gaming pieces are known from antiquity, yet undisturbed (and sexed) contexts of the Archaic period are rare. In the 6th century BC dice occur in sanctuaries; none is known from Boeotia, hence the significance of publishing one here in its assorted grave-group.
The strengths and weaknesses of this language are outlined, and an overview of its working environment,
the types of data it can handle, and basic routines such as data input and graph plotting is provided. In addition, the chapter lists representative functions for descriptive statistics and multivariate analysis and inferential statistics. Finally, it illustrates the use of the R working environment and the implementation of selected functions using examples of two aspects of the biological profile: craniometric sex estimation and Bayesian age-at-death estimation.
common data mining tools used for classification. The processes in creating a decision tree are described,
basic terms are explained, and the strengths and weaknesses of this technique compared with more traditional statistics are outlined. The random forest method used to increase the predictive performance of
decision trees is presented in more detail. Finally an example of the use of decision trees in sex estimation
is implemented in a step-by-step manner in R.
as with the broader southern Aegean. Although these networks have been identied by means of various
material cultural remains, the extent to which their formation and maintenance was based on demic diusion
remains elusive. Furthermore, recent studies have highlighted the cultural heterogeneity characterizing
Cretan communities of the time, despite the aforementioned contact networks. is heterogeneity raises
questions regarding the genetic identity and cohesion of Minoan populations. e current chapter explores
human mobility in central and eastern Crete during the Prepalatial and Protopalatial period in order to assess
the degree of gene ow in this region and time period. Our results reveal interesting patterns of biological
anity among Cretan groups, possibly associated with intermarriage or other forms of group mobility. It
appears that in most cases cultural contacts were accompanied by gene ow, but notable exceptions have
also been identied. In addition, the pronounced biodistance of specic Cretan communities from others
is suggestive of genetic heterogeneity in Prepalatial and Protopalatial eastern and central Crete, although
further research, encompassing material from more sites across the island, is required in order to explore
these issues more comprehensively.
The Garamantes are the earliest urbanised population in the central Sahara, and their socio-political and economic histories have been the subject of extensive study (for instance, see Mattingly 2013; Mattingly and Sterry 2013). However, little is known about their biological origins. Building on the results obtained in the Desert Migrations Project, the biocultural theme within the Trans-Sahara Project seeks to answer two main questions. First, it aims to determine what (if any) biological and
cultural links can be established between the historical kingdom of the Garamantes and the preceding late Neolithic (Pastoral) and contemporary peoples in the surrounding Saharan, Sahelian, Nilotic and Mediterranean regions. Second, the project aims to investigate aspects of the diet and individual mobility of Garamantes who were buried in the cemeteries of the Wadi al-Ajjal, in direct comparison with results from the analysis of people from the surrounding regions. Integrating osteological, 3D geometric morphometric and isotopic analyses, we are examining the dietary profiles and geographical affinity/ies of the Garamantian population, with a view to differentiating individuals who migrated into the central Sahara during their own lifetimes from others of potentially diverse ethnic composition who lived in the region for the duration of the life course.
Notwithstanding the challenges associated with access to samples following the Libyan civil war of 2011, significant progress has been made towards the realisation of the Trans-Sahara Project’s Human Mobility and Identity research goals. This paper summarises the activities of the Human Mobility and Identity workgroup thus far, including the first characterisation of Garamantian dietary and mobility profiles, focusing on stable light isotope analyses. Preliminary results show some distinctly different carbon and oxygen isotopic signatures, indicating that some individuals who were buried in Garamantian cemeteries did not live amongst the ‘local’ population during their childhood. These results are interpreted in light of other aspects of the diversity and health of the Garamantes.
Sudanese, roughly contemporary to them are examined. The aim is to shed light on the extent to which the Sahara Desert inhibited extensive population movements and subsequent gene flow. This issue is addressed by means of analyses of non-metric cranial and mandibular traits. Our results show that the Garamantes possess distant affinities to their neighbors. This may relate to the Central Sahara forming a barrier among groups, despite the archaeological evidence for extended networks of contact. The role of the Sahara as a barrier is further corroborated by the relative biological proximity of populations which are located along the Nile or the Mediterranean coast, such as the Kerma and Gizeh, the Algerians and Alexandrians, the Soleb and Alexandrians. Finally, females overall exhibit smaller pairwise biodistances compared to males, possibly due to the greater gene flow in the female population as a result of their greater mobility because of various marital networks. To conclude, the Sahara Desert restricted population contacts in the Late Holocene,
once it had turned hyper-arid. The trade networks must have involved only a specialized sub-set of merchants, while females dispersed more widely, possibly due to patrilocal marital networks.
flourished between 900 BC and AD 500, when the aridification
of the Sahara was complete. Notwithstanding the hyperarid
conditions, they are associated with the development of a
hierarchical society, trans-Saharan trade and a substantial
population increase in the desert. Therefore, it is interesting to
examine the pathologies that afflicted them as well as the
effectiveness of their culture in buffering the environmental
stresses. The examination of 180 skeletons identified
degenerative diseases, dental pathologies,
nutritional/metabolic disorders, trauma and non-specific
periostitis. Sex was in no case associated with these
conditions, while age was important in the prevalence of
degenerative diseases between adults and subadults and
antemortem tooth loss among adults. The results suggest
laborious daily activities, relatively limited consumption of
carbohydrates, low incidents of trauma and either a diet
providing sufficient iron or an environment poor in pathogens
or malaria vectors.
Human osteoarchaeological research in the EMME has a long tradition. In such a historically and archaeologically rich area, this field of enquiry is uniquely positioned to shed light on key aspects of past living conditions. Human osteoarchaeology cannot only elucidate past mobility, diet, health and disease, “stress”, biological kinship and mechanical stress; most importantly, it can do so for every member of past societies, giving voice to traditionally silenced groups, such as women, children or “common people”. This session wants to highlight human osteoarchaeological research in the EMME from prehistory to the 18th century CE. We are particularly interested in multidisciplinary studies and/or meta-analyses that explore larger-scale questions. In addition, we are very keen to receive contributions that flag the potential of legacy data, that is, re-analysis/analysis of remains excavated a long time ago using current methodological and technological approaches, but also of skeletal assemblages that were brought to light in the context of rescue excavations. Smaller-scale case studies will also be considered but they will likely be accepted as poster presentations.
middle- and low-income countries.
Abstract Submission Deadline: 30th June 2023
The study of kinship in past societies is an imperative, but difficult task. On the one hand, kinship is a key aspect of human life, as it defines people’s sense of identities, their social ties and their access to rights and resources. On the other, conceptualizing and defining kinship is challenging because of its complex and fluid character and the variable forms it takes in different societies. Further problems arise when trying to assess the significance of kinship in the archaeological record: Which data should we use, which biocultural aspects should we include, and how should we analyze them? A broad range of methods - such as human osteoarchaeology, ancient DNA or biodistance analysis, contextual analysis of mortuary practices and household archaeology- has been employed. More questions arise if we study historical societies: Which other sources should we try to include? How should we use historical, iconographic, epigraphic or papyrological evidence? What is the potential and the limitations of these different datasets, and how should we integrate them?
In this session, we would like to apply these questions to the Greco-Roman world which offers a wealth of archaeological and textual evidence. The ancient world is characterized by a certain degree of political or cultural unity across current national and continental boundaries, but also by marked diversity. In addition, recent attention to silenced groups - such as women, children, the elderly or enslaved people – shifts the traditional focus on male citizens or the elites, and thereby enable a more holistic discussion of kinship.
We are looking for contributions which either emphasize recent methodological and/or theoretical advances in the study of past kinship, or address the problems arising when integrating archaeological and historical datasets.
We are interested in contributions that approach mobility across multiple scales:
a) spatiotemporal, that is, studies examining mobility at different durations of time and/or at a shorter and longer geographic scale,
b) methodological, that is, transdisciplinary studies that provide complementary information on different dimensions of past mobility, or
c) thematic, that is, studies that examine mobility simultaneously at the level of past individuals and groups or at the level of ideas/technologies and finished objects.
Deadline for abstract submission: 30th of November 2021
Guidelines: https://icasemme.cyi.ac.cy/registration/abstracts-information
Congress website: https://icasemme.cyi.ac.cy/
Στόχοι
Το πρόγραμμα αποβλέπει στην εκπαίδευση ατόμων που ενδιαφέρονται για ζητήματα ανασκαφής και μελέτης σκελετικών καταλοίπων σε συνδυασμό με τον τρόπο παρουσίασης ειδικών θεμάτων σχετικών με τη διαχείριση του θανάτου στην αρχαιότητα στο ευρύ κοινό και σε μαθητές διαφορετικών εκπαιδευτικών βαθμίδων. Τα σκελετικά κατάλοιπα σπανίως εκτίθενται στο ευρύ κοινό παρόλο που η μελέτη τους προσφέρει τεράστιο πλούτο πληροφοριών σχετικών με την ανασύσταση της δημογραφικής σύνθεσης, των επιπέδων υγείας, των καθημερινών δραστηριοτήτων αλλά και των μετακινήσεων αρχαίων πληθυσμών. Το παρόν πρόγραμμα εστιάζει αφενός στις πληροφορίες που η σύγχρονη έρευνα έχει τη δυνατότητα να αποκομίσει από τη στιγμή της ανασκαφής των σκελετικών καταλοίπων, έως την εφαρμογή ειδικών αναλυτικών μεθόδων (χημικών και βιομοριακών αναλύσεων) και αφετέρου πραγματεύεται το επίμαχο ζήτημα της διαχείρισης της συγκεκριμένης αρχαιολογικής πληροφορίας στο πεδίο της τυπικής (σχολείο) αλλά και της μη-τυπικής και άτυπης (μουσεία, μνημονικοί τόποι – σύγχρονα νεκροταφεία) εκπαίδευσης.
Στο τέλος του προγράμματος οι συμμετέχοντες θα έχουν αποκτήσει γνώσεις και ικανότητες που αφορούν:
α) στην εξοικείωση σε ζητήματα ανασκαφής και ανάλυσης των σκελετικών καταλοίπων,
β) στην κριτική προσέγγιση σε ζητήματα παρουσίασης των σκελετικών καταλοίπων και μεταχείρισης των νεκρών στο μη ειδικό κοινό, μέσα από εκθέσεις Μουσείων και σχολικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Δομή
Η διάρκεια του προγράμματος είναι 50 διδακτικές ώρες και δομείται σε δύο άξονες. Ο πρώτος άξονας, στον οποίο αφιερώνονται 32 διδακτικές ώρες, εστιάζει στην εξοικείωση με την ανατομία του ανθρώπινου σκελετού και το πλήθος των πληροφοριών που μπορούν να αντληθούν από τα σκελετικά κατάλοιπα αναφορικά με τον τρόπο ζωής στην αρχαιότητα, καθώς επίσης και στην εκπαίδευση σε ζητήματα παρουσίασης των οστεοαρχαιολογικών ευρημάτων στο ευρύ κοινό και ειδικότερα σε μαθητές διαφορετικών σχολικών βαθμίδων. Ο δεύτερος άξονας έχει διάρκεια 18 ωρών και αφορά στην πρακτική άσκηση των συμμετεχόντων στην οστεοαρχαιολογική ανάλυση και στην οργάνωση μουσειακών εκθέσεων καθώς και στην παράδοση εκπαιδευτικών διαλέξεων.
A free book on the amazing information we can extract from our ancestors' skeletons regarding their lives. What did they eat? How active were they? What diseases did they suffer from? And what does this biological information tell us about the ways in which they adapted to environmental and sociopolitical changes? Download Bare Bones and find out :)