Escrituras de Oseira AHN Sin Relacion Con Este Mon

Descargar como pdf o txt
Descargar como pdf o txt
Está en la página 1de 22

ESCRITURAS DE OSEIRA (AHN)

SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO


(S. XI-XBO

MIGUEL ROMANI MARTINEZ*


PABLO S. OTERO PIÑEYRO MASEDA**

Resumo Abstract
La edición de nueve documentos monásticos The edition of nine monastic documents never
inéditos pertenecientes al fondo de Oseira, pero published previously in any form, belonging to
sin relación aparente con este monasterio, com- the Osera fund, but without any apparent relation
plementará el conocimiento de los monasterios to this monastery, increases the knowledge about
referidos. the referred monasteries.

Palabras Clave Key Words


Paleografía, monasterio. Edad Media, Oseira, Paleography, Monastery, Middle Ages, Oseira,
Camanzo, Poyo, Sobrado, Lobas, Armenteira, Camanzo, Poyo, Sobrado, Lobas, Armenteira,
San Martín Pinado, Carboeiro, Aciveiro, colec- San Martín Pinario, Carboeiro, Aciveiro,
ción diplomática. diplomatie collection.

* Profesor Titular del Área de CC. y TT. HH. de la Facultad de Geografía e Historia de la Univ.
de Santiago.
** Becario predoctoral del CSIC, programa I3P, financiado por el Fondo Social Europeo.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217-238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
218 ESCRITURAS DE OSEIRA (AHN) SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO (S. XI-XIV)

E
l presente trabajo tiene por objeto dar a conocer nueve documentos del AHN
del fondo de pergaminos ursariense; en su momento no se incluyeron en la
Colección Diplomática de Oseira^ por no encontrar una relación directa
con aquel monasterio. Los nueve documentos pertenecen a los monasterios que
siguen, todos ellos ajenos al de Oseira: Santa María de Aciveiro, Santa María de
Armenteira, San Salvador de Camanzo, San Lorenzo de Carboeiro, San Pedro de
Lobas, San Martín Pinario, San Juan de Poyo y Santa María de Sobrado. Cada
pieza corresponde a un monasterio distinto, excepto el monasterio de Poyo, que
cuenta con dos documentos; la edición de los mismos se ofrece por orden
cronológico.
La razón de que estos documentos se encuentren en el fondo de Oseira no es
demasiado clara. En algún caso podría deberse a la cercanía de los bienes de algu-
no de estos monasterios con los del dominio ursariense; Osería habría adquirido
alguno de ellos, entregando el cedente al comprador las escrituras de propiedad de
los bienes cedidos. Otros documentos se refieren a lugares tan alejados de aquel
dominio monástico que sólo cabe pensar en la confusión producida por los trasla-
dos durante el proceso desamortizador.

Seguidamente, y previo a la edición, se hace una breve reseña de cada uno de


los monasterios.

Documento n*". 1.- 11 de abril de 1096


Monasterio de San Salvador de Camanzo. Según el Prof. Lucas Alvarez, se
funda antes del año 929, prolongándose sus actividades hasta el S. XII bajo el
pontificado del arzobispo don Diego Gelmírez; tras una laguna prolongada, prosi-
gue una segunda etapa desde finales de dicho siglo hasta la terminación del S. XIV.
La tercera etapa de su vida monástica se extiende hasta la incorporación de Camanzo
a San Pelayo de Antealtares en 1499^.

' Miguel Romaní Martínez, Colección Diplomática do Mosteiro Cisterciense de Sta. María de
Oseira (Ourense), ]025-1310, Santiago, Tórculo, 1989, 2 vols.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217-238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
MIGUEL ROMANÍ MARTINEZ y PABLO S. OTERO PIÑEYRO MASEDA 219

Documentos n®'. 2 y 6.- 21 de octubre de 1174 y marzo de 1252, respectiva-


mente
Monasterio de San Juan de Poyo. Sobre este monasterio es común la creencia
de haber sido éste el Peonense que San Fructuoso fundó in ora maris^. En 1116
doña Urraca confirma sus posesiones, confirmadas de nuevo en 1163 por Feman-
do II, el cual las acota, junto con los monasterios vecinos de Lérez y Tenorio. Se
resistió a integrarse en la Congregación de San Benito de Valladolid, lo cual no
sucera hasta después de 1537"^. La única aproximación histórica de conjunto a este
monasterio se debe a Sergio Vázquez^

Documento n". 3.- 1200


Monasterio de Santa María de Sobrado, el antiguo Superaddo enclavado al
Sureste de la provincia de La Coruña. Estaba gobernado a mediados del S. X por el
conde Ermenegildo; éste y su esposa doña Paterna, fimdaron en 952 un monasterio
dúplice, dotándolo con abundantes heredades. En el 958 Ordoño IV y Ramiro III
en el 968 favorecen a Sobrado con diversas donaciones y privilegios. A partir de
1023 el monasterio se extingue, volviendo a renacer en 1142 por obra de los mon-
jes cistercienses^.

Documento n^ 4.- 24 de enero de 1241


Monasterio femenino de San Pedro de Lobas (o Lobanes). Su primera noticia
documental data de 1185. En la reforma de finales del S. XV fue integrado en San
Pelayo de Antealtares, a lo que se opuso la abadesa de aquel momento y parte de la
comunidad, acabando su independencia definitivamente en 1514"^.

^ Manuel Lucas Alvarez, «El Monasterio de San Salvador de Camanzo», Archivos Leoneses, 64
(1978), pág. 292.
^ Quintín Aldea Vaquero; Tomás Marín Martínez y José Vives Gatell (dirs.), Diccionario de
Historia Eclesiástica de España, Madrid, Instituto Enrique Flórez-CSIC, 1973, vol. 3, voz Monas-
terio, Poyo, San Juan, pág. 1625.
"* Francisco José Pérez Rodríguez, «Benedictinos e cistercienses: un recontó dos mosteiros galegos
a fináis do século XII», en Actas II Congreso Internacional sobre el Císter en Galicia y Portugal,
Cúrense, 1998, vol. 2, pág. 713.
^ Sergio Vázquez Rouco, San Xoán de Poio monasterio, coto, parroquia. Cambados, Diputa-
ción Provincial de Pontevedra, 1998.
^ M. García Colombás, El Monasterio de Santa María de Sobrado, León, Everest, 1980 (Colec-
ción Ibérica), págs. 5-7.
^ Francisco José Pérez Rodríguez, «Benedictinos e cistercienses...», art. cit. pág. 721.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
220 ESCRITURAS DE OBEIRA (AHN) SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO (S. XI-XIV)

Documento n"". 5.- 1 de enero de 1245


Relacionado con el monasterio de Santa María de Armenteira^. Este fue funda-
do probablemente poco antes de 1151, año en el que Alfonso VII le concede una
serie de propiedades a la vez que acota al propio monasterio. A partir de 1161 se
integrará en la Orden Cisterciense, uniéndose a la Congregación de Castilla en
1528^

Documento n**. 7.- marzo de 1252


Monasterio de San Martín Pinario. Este monasterio, estudiado por el Prof. Lucas
Alvarez, ofrece sus primeras noticias documentales en dos documentos del obispo
Sisnando I y del rey Ordofio II, ambos del año 912. Más tarde, se cita en un docu-
mento del obispo Diego Gelmírez en el año 1115. Entre el 1077 y el año 1100,
abrazará la regla benedictina, comenzando la renovación de su iglesia y dependen-
cias monásticas'^.

Documento n^ 8.- 10 de agosto de 1298


Monasterio de San Lorenzo de Carboeiro. Fundado probablemente a principios
del S. X, desaparecerá como casa independiente en 1499, cuando tanto su comuni-
dad como sus bienes pasaron a integrarse en el nuevo monasterio reformado de
San Martín Pinario''.

Documento n**. 9.- 3 de febrero de 1314


Monasterio de Santa María de Aciveiro. Pocos documentos se conservan de
este monasterio. Según una inscripción grabada en el mismo, se funda el 4 de
febrero de 1135; otra inscripción de 1170 alude a su adscripción al Císter. Desde
1505 formó parte de la Congregación de Castilla'^.

^ Aunque no se mencione expresamente el monasterio de Armenteira, la parroquia de Sancti


luliani de Valle citada en este documento, se sabe que pertenecía a dicho monasterio. V. Miguel
Romaní Martínez y Pablo S. Otero Piñeyro Maseda, «Un pleito recurrente: el monasterio de
Armenteira contra los clérigos de la iglesia de San Giao do Val de Marín, (1320-1389), CEG, 51, n°
117,239-262.
^ Francisco José Pérez Rodríguez, «Benedictinos e cistercienses...», art. cit. pág. 701.
'° Manuel Lucas Alvarez, El Monasterio de San Martiño Pinario de Santiago de Compostela en
la Edad Media, Sada, Ediciós do Castro, 2003 [Galicia medieval (Ediciós do Castro) Fontes, 6],
págs. 9 y 11.
'' Francisco José Pérez Rodríguez, «Benedictinos e cistercienses...», art. cit. pág. 713-714.
'^ Antonio Rodríguez Fraiz, Tierra de Montes. El Monasterio de Acibeiro, Pontevedra, Tall. Tip.
E. Paredes, 1973, pág. 12.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
MIGUEL ROMANÍ MARTÍNEZ y PABLO S. OTERO PIÑEYRO MASEDA 221

SIGLAS Y ABREVIATURAS UTILIZADAS

Para ofrecer una mayor claridad, y aunque ya sean de sobra conocidas, a conti-
nuación se citan las más habituales:
• AHN- Archivo Histórico Nacional.
• CD- Colección Diplomática.
• doc- documento.
• extr.- extracto.
• orig.- original.
• pág. o págs.- página o páginas.
• part.- partida.
• perg.- pergamino.
• V.- véase o véanse.

FUENTES MANUSCRITAS UTILIZADAS

I L- ARCHIVO HISTÓRICO NACIONAL


I.I.- Sección Clero (Fondo Monástico)
Serie Pergaminos. Monasterio de Osera.
Carpetas:
1508, n«. 11.
1510, n«. 14.
1511, n^ 16.
1518, n^ 1.
1522, n«^ 10, 15.
1527, n^ 5.
1538, n^ 6.
1541, n^ 7.

CRITERIOS DE TRANSCRIPCIÓN

Se utilizan las normas habituales sobre abreviaturas y abreviaciones; además,


debe tenerse en cuenta lo que sigue:

• Los signos notariales se señalan en mayúsculas entre paréntesis (SIGNUM).


• El fin de renglón en el original se indica con / .

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217-238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
222 ESCRITURAS DE OSEIRA (AHN) SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO (S. XI-XIV)

Las frases o palabras escritas entre renglones se transcriben en letra normal


entre \ /.
La restitución cierta de lo escrito cuando hay una laguna en el texto se escri-
be entre corchetes [ ].
Lagunas no restituibles en el texto se indican con puntos suspensivos entre
corchetes [...].
Las grafías aberrantes o destacables se señalan con un (sic), que afecta a las
letras o palabra/s inmediatamente anterior/es en cursiva.
Los caracteres no presentes en el texto, pero indispensables para su sentido
se transcriben entre ángulos < >.
Las palabras o frases dudosas se transcriben en cursiva, seguidas de un inte-
rrogante: Plantacto?, salvo indicación específica al contrario.
Los nombres de testigos o confirmantes, que en el original van en columnas,
se transcriben seguidos, pero mencionando expresamente, en cursiva y en-
tre paréntesis, la columna a la que pertenecen.

EDICIÓN

1096, abril, 11. (Monasterio de San Salvador de Camanzo)

Testamento otorgado por Sandino Velazquez a favor del monasterio de Camanzo.

MADRID, AHN, 1508/11, perg., oríg., latín, letra visigótica caligráfica con influencias Carolinas
en el sistema abreviativo, 85x280 mm, muy mal conservado.
Regesto: LUCAS ALVAREZ, «El monasterio de San Salvador de Camanzo», Archivos Leonenses,
64, año 32 (julio-diciembre 1978), doc. 2b, pág. 341.

Observaciones: Las palabras, sílabas o letras en cursiva, son dudosas.

Literarum series ab antiquis et prioribus ideo pergamenis [...] / desporantur ut mortales


quique aliqua aliquando et causa / esitantes aducere indagu/ notitia procul dubio adti[...] /
is plectis possent. Igitur Sandino Velasquiz in extremo [vi/te] positus, mando et mandata
concerto. Ideo coram pres[en/tibus] abbate domni Petri et audientibus cunctis fratribus
suis / [...]bilis seu sues[...]cis concedo ad ipsum m[onas/terium... meum gajnatum et meum
lectum et / [...] de Grava cum suis / [...] de Petrozo [...] de Sancto Petro / [...] et de villa
Longaria medietate de casa / [...]ano III villa de Loposo, media villa de Rozato integro / in
Sancta Maria de Petos, Y. de Sancto Michael de Ponte, IP' quintas / vila de Fraiz V^ villa
de Lámela V et fratres de Ideria / Adefonse Monniz per singulos annos .X'". modios inter /

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LU, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217-238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
MIGUEL ROMANÍ MARTÍNEZ y PABLO S. OTERO PIÑEYRO M ASEDA 223

pane et bibere hic in Kamanzo pro die Nativitatis Domini / pro illo meo voto teneat illa in
vita sua et ad obitum / suum relinquat illa cum sua populatione ad illo / monasterio. Et si
aliquo anno fructu non venerit / accipiant illa hereditate de pâtre [meo de] / monasterio.
Et <si> aliquis homo hanc meam manda/tione a me facta infringere temptaverit /
quantum infringerit conponat in duplo / a parte monasterii huius, et hune factum / meum
semper maneat stabilitum.
Facta / scriptura mandationis die IIP idus / aprilis. Era I et C^ XXX IIII /
Ego, predictus Sandino Velasquiz [in hanc kartula] / manu mea (+).
Qui presentes fuerunt: Petrus abba, cf - / Todefredo presbiter, cf - / Godesteus d[...],
cf.- Gundisalbus, presviter, cf.- / Petro, ts., Pelagio, ts.- / Martino, ts. /
Ranemiro notuit.

1174, octubre, 21. ' (Monasterio de San Juan de Poyo)

Testamento de Pedro Secure, en el que manda enterrarse en el monasterio de Poyo,


al cual hace diversas mandas. Hay otras mandas a familiares y a particulares.

MADRID, AHN, 1510/14, perg., orig., latín, letra gótica cursiva, 120x350 mm.

Era M^ C e . XIF. et quodum XIF kalendas november.


Hec est mandatione quam mando / ego Petrus Secure propter amorem Dei, timendo
diem iudicii et mortem suplicii : /
Mando corpus meum sepeliri in Sancti lohannis de Podio. Mando ibi mecum / meum
lectum cum culcetra et cum plumazo et cum duas savanas; mando ibi Sancti Georgii cum
sua populatione et cum suo novo, pane et foros et / quarta de ecclesia Sancti Juliani de
Ancoriados quam tenebam de ipso monasterio / in prestimonium cum sua populatione et
cum sua renda, cum quantum est hodie / et cum villa Felice cum sua populatione et medio
de suo novo; mando / uno cávalo qui saquem kaadro de pinnore de X'^morabitinos; mando
/ quarta de Ausenza a Sancto lohanne. Mando a filios de Ordonius Daniehlz / et de Osinda
Daniehlz sua hereditae de chasal de Asquile. Mando a Sancto luliano / ipsa hereditate que
comparavi de lohanne Trarela et de Petro Barragam / plantada de vinea quomodo stat et
uno modio de pane et una porca; ipso / cellario quod feci in ecclesia, habeat ipsa quarta de
Sancto lohanne; mando mea / criatione quanta inde habeo ut sedeat libera et ingenua, et si
alicui est servitiale aut senareiru, pague mea filia de sua directura in / pace; et si in contempsa
miserint, non sedeant ingenui. A meos colazos / Pelagius Diaz [et eius] germanos mando
mediam de uno cásale in Quo/rom. Man[do...] [...] de hereditate, et María Petri'^ / qui

^^ Maria Petri: probablemente es la hija de Petrus Secure. Este mismo personaje y otra hija
suya, en doc. n"" 5.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217-238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
224 ESCRITURAS DE OSEIRA (AHN) SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO (S. XI-XIV)

presens est altero, et fíliis de [...Orjdoniz altero, qui tale conve/nientia abemus inter nos,
unde vivat, et post obitum suum det / pro anima sua, A filio meo Nuno Petri mando uno
casal de heredita/te in Testal, et si ille obierit sine semine, relinquat ipsa hereditatem / a
Sancto lohanne pro anima mea et sua.
Et si aliquis homo istum meum factum / irrumpere voluerit, quod commiserit duplet, et
insuper .D. solidos pectet; et istam mandationem semper stet in robore. /
Ego Petrus Segur in hac mandatione manus meas roboro.
Qui presentes fuerunt: abbas Petrus Sancti lohannis.- Pelagius Didaci, miles, confirmant. /
Numenduze.- Maria Petriz.- Urracha Pelaiz uxor mea^^, confirmant.
Petrus.- Pelagius.- Didacus, testes. /
Munius, prior, scripsit et confirmât.

1200. ' (Monasterio de Santa Maria de Sobrado)

Sancha Muñiz, vende afrey Pedro Menéndez, magîster de Reparade y al monasterio


de Santa Maria de Sobrado una heredad en la villa de Cobas, por trece sueldos y dos en
roboración.

MADRID, AHN, 1511/16, perg., orig., latín, letra Carolina, 255x135 mm.

In Dei no[mine. Ego] Santia Muniz, filia [de] Munio Neto, fació kartam venditionis et
donationis vobis fratri Petro Menendi, magistro de Reparade et omnibus fratribus / Sánete
Marie Sup[eraddi, de] tota hereditate mea quam babeo in villa qui vocitatur Covas cum
omnibus pertinentiis suis intus et foris, sicut eam in iure habui et habere debeo, / quantum
ad me pertinet; ita, eam vobis vendo pro .XIII. solidis et .II. in robore; et quod mains et
melius est, dono eam pro remedio anime mee ut habeatis eam et possideatis vos / et omnis
posteritas vestra iure perpetuo.
Si quis igitur tam de parte mea quam de extranea hanc karta fregerit, sit maledictus et
excomunicatus et cum luda traditore / in inferno dampnatus et parti Regie .CGC. solidos
persolvat, et vobis ipsam hereditatem duplatam pectec.
Facta karta venditionis et donationis in era .M.CC.XXX^.VIIP. / Régnante Rege
Adefonso in Legione; episcopus Pelagius Civeira in Mindonindo, archidiaconus Martinus
Mazias; archipresbiter P. Gunzalvit; abbas in Superaddo / domnus Pelagius Ovequit.
Qui presentes ñierunt:
(Primera columna) Froila Ordonii, ts. et cf - Martinus Ordonii, ts. et cf.- Menendus
Femandi, ts. et cf - Martinus Ovequit.
(Segunda columna) lohannes Didaci, ts. et cf - lohannes Veremudi, ts. et cf.

^^ Urracha Pelaiz: posible mujer de Petrus Secure.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LU, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217-238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
MIGUEL ROMANÍ MARTÍNEZ y PABLO S. OTERO PIÑEYRO MASEDA 225

(Tercera columna) Petrus lohannis, cantor Superaddi, ts.- frater Petrus Veremudi, ts.-
frater Froile, ts.
Petrus qui notuit, ts. et cf.

1241, enero, 24. (Monasterio de San Pedro de Lobas)

Fernando Pérez, prelado de la iglesia de Santiago de Múdelos, con autorización de


doña Teresa Eanes, abadesa de Lobas, y de otros copatrones de dicha iglesia, conceden
en foro a los hermanos Arias y Diego Fernández dos leiras en dicha parroquia, por los
pagos y condiciones que se especifican,

MADRID, AHN, 1518/1, carta part, por a.b.c, perg., orig., latín, letra Carolina, 230x135 mm.

A..B..C.- Notum sit omnibus quod ego, Femandus Petri, presbiter et prelatus ecclesie
Sancti lacobi de Múdelos: cum / consensu domna Terasia lohannis, abbatipsa Lopanensi
cum suo conventu; cum consensu domno Petro / Arie, miles; cum consensu domna Marina
Elye et quilibet heredum ecclesie iam dicte, et voci nostri, / damus vobis Arie Femandi et
Didaco Femandi, fratribus, et voci vestre, leyram dictam de Plantacto? I iure hereditario
perpetuo habendam sicut dividitur per leyram que fuit de Follawz.^ et per / leyram aliorum
heredum, inde per pennam in directum vinee ecclesie iam dicte, inde per leiram / Maioris
Femandi, inde ad castinarium temporaneum et fínitur in rivulo de Saa. Damus etiam /
vobis leiram dictam de Porta, sicut incipit in vinea ecclesie et protenditur fere usque / ad
rivolum. Damus, inquam, vobis et voci vestre dictas leiras cum suis arboribus ut in eis / ubi
plantanda fuerint, plantetis vineam; et tam de arboribus quam de vinea et de omni / alio
fmctu qui inde provenerit, in vita vestra detis quartam, et primus successor / terciam;
tercius vero medietatem integre dicte ecclesie per maiordomus ipsius ecclesie: / vinum in
torculari, granum in area, fmctus alios ad troncum arbomm seu in ip/sis leiris. Nee est
licitum vobis venderé vel obligare nee aliquo modo alio aliena/re, nisi prius prelato dicte
ecclesie; qui si noluerit, tunc demum, vendatis vel obli/getis vel alienetis tali persone de
qua dicta ecclesia suum directum in pace integre / percipiat et que teneatur ad omnia ad
quos vos tenemini ex presentí pactione in hac carta / inserta; dummodo ipsa persona non
sit servus nee alicuius religionis, nee miles; / quod si ipsam hereditatem vel eius partem
legare volueritis vel aniversarium super ipsa / persone pro animabus vestris, dicte ecclesie
legetis et non alii. Item nom licet vobis in/vocare alicuius dominium super ipsa hereditate
contra dictam ecclesiam; set si questio inter / vos et ipsam ecclesiam super ipsa, seu eius
fmctibus orta fuerit, per archidiaconum / terre vel per quem ipse mandaverit, composicione
seu indicio ne utra parte ap/pelante fmiatur; item quiqumque contrapromissa seu aliquid
de premissis venerit, dup/plet quod quesierit parti demándate.
Facta carta era .M^.CC^.LXX^. / VIIIF kalendas febmarii. Régnante Rege domno Fer-
nando in Legione et in Cas/tella; episcopo Laurentio in Auria; Martino Femandi tenente
terra Orzelion. /

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LU, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
226 ESCRITURAS DE OSEIRA (AHN) SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO (S. XI-XIV)

Presentibus ante domna Terasia lohannis, abbatipsa Lopanensis cum suo conventu: /
Arias Pelagii, presbiter; Petro, moñaco, presbiter; Oraca Luz; Gontrodi Suaríz; / Maiori
Femandit; Gontrodi Femandit; Eldara <A>fonso. /
Presentibus ante domno Petrus Arie, miles: Martinus, moñaco presbiter; / Micahelis
Petri, armiger; Petrus Lopi, armiger; Lopus Petri; lohannes Petri; / Stepanus; Rodericus
lohannis; Femandus Alfonso. /
Presentibus ante domna Marina Elye: Didacus Sancii, miles; lohannes Pelagi; / Micahelis
Petri; Petrus Petri; Alfonsus Petri; Arie Femandi; Petrus Martini; / Lopus Petri; lohannes,
pelegrin; Petrus Didaci.
lohannes, qui notuit.

1245, enero, 1. (Monasterio de Santa María de Armenteira)

Marina Núñez da a Sancha Pérez de Valle una heredad en la feligresía de San Julián
de Valle, recibiendo de aquella a cambio una heredad en la villa de Souto, feligresía de
Santa María de Portas,

MADRID, AHN, 1522/10, perg., orig., latín, letra gótica documental, 235x150 mm.

In nomine Domini, amen. Notum sit omnibus quod ego Marina Nunonis, filia quondam
Nunonis Pelagii, dictus Fol de Leeyro, et omnis vox mea, / grato animo et spontanea
volúntate, do et dono vobis Sancie Petri de Valle, filie quondam Petri Segur omnique voci
vestre, totam / hereditatem meam et directuram quam habeo in filigresia Sancti luliani de
Valle, cum omnibus directuris suis ad eam pertinentibus, ubicumque / ñierint, quam
hereditatem habeo ex parte supradicti patris mei. Do, inquam, et dono vobis dictam
hereditatem pro alia vestra hereditate / quam vos mihi dedistis in villa de Sauto, que iacet
in filigresia Sánete Marie de Portas. Hanc igitur dictam hereditatem et / directuram quam
vobis do et dono in villa de Valle, pro ut superius dictum est, vos et vox vestra decetero
habeatis et pascifice / possideatis. Ita quod, omne velle vestrum de ea faciatis in omni
tempore, quia de hereditate quam vos mihi dedistis in supradicta / villa de Sauto, ego
confiteor et recognosco me esse bene paccatam. /
Siquis tamen contra hanc concambiationem nostra et contra hanc donationem meam
venerit ad dirrumpendum, quisquís fixe/rit, sit primiter maledictus et duplum calumpnie
vobis pectec, et domino terre centum morabitinos. Carta ista atque dona/tione et
concambiatone nichilominus in suo robore permanentibus. Ego supradicta in hanc carta
manus meas rob(+)oro. /
Facta kalendas Ihanuarii sub era .M^CC^.LXXX^. tertia.
Qui presentes fiierunt: Femandus Petri, dicto Festucus, miles; lohannes Pelagii / iudex
Pontis Veteris; domnus Petrus Ruderici, presbiter prelatus Sánete Marie; Martinus Petri,
dictus Bacum, capellanus; lohannes / Moogus, capellanus. /
Ego, lohannes Didaci, notarius Pontis Veteris, iuratus interñii, scripsi et confirmo
(SIGNUM).

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
MIGUEL ROMANÎ MARTÍNEZ y PABLO S. OTERO PIÑBYRO MASEDA 227

1245, mayo, 11. (Monasterio de San Juan de Poyo)

Marina Nüñez, hija de Ñuño Peláez de Leiro renuncia en favor del monasterio de
Poyo al casal de Guimarás, feligresía de Santo Tomé, por cierta cantidad de dinero, y el
usufructo del casal do Barroso.

MADRID, AHN, 1522/15, perg., orig., latín, letra gótica documental, 160x250 mm.

Era M^.CC.LXXX IIP. et quot V° idus maii. Notum sit omnibus quod ego Mari/na
Nunonis, filia quondam Nunonis Pelagii de Leeyro et omnis vox mea, vobis domno / 1 .
Alfonsi, abbati Sancti lohannis de Podio omnique voci ipsius monasterii, facio pactum et
placitum / et convenientiam et nuntiationem in centum morabitinum roboratum, ita quod
nuntio et quito / et do et dono, bona volúntate, vobis medietatem illius casalis quod fuit
domni / Pelagii Donzel, avi mei ; quod casali est in Guymaraes in filigresia Sancti Thome,
/ que medietas dicti casali fiii dicti patris mei, et quam medietatem confíteor et re/cognosco
me et matrem meam cum marito meo Remundo Garsie vendidisse, bene / sunt XX*' anni
elapsi, in diebus abbatis domni P. Oveci, pro solidis C"" XX*' HIP'et pro alia vestra / medietate
supradicti casalis quam mihi dedistis ad tenedum illam de vobis in omni vita / mea tantum
et post obitum meum totum predictum cásale relinquerem vobis; quam / supradictam vestram
medietatem dicti casalis vos habeatis ex parte Gomez Pelagii patrui / mei, sciendum autem
quod ego dimitto vobis et anuntio sive quito et do et dono ipsum / dictum totum cásale, tam
meam medietatem quam vestram ipsius casalis, ut de cetero / habeatis eum cum omnibus
ditecturis et pertinentiis suis, tam in casis quam in arboribus / et in omnibus; quorum
omnium supradictorum dominium et possessionem a me et ab omni voce et / parte mea
removeo iuri Qtpossetioni (sic) et dominio vestro applicando, ita quod / omne velle vestrum
de illis faciatis in perpetuum; anuntio, inquam, pro solidis centum / XXX^ VI legionensis,
de quibus confíteor esse iam paccata et etiam pro duobus modus / de pane et pro uno casali
quod mihi datis in Barosu ad tenendum de vobis in omni / vita mea, prout in nostro strumento
plenius continetur. Et ego debeo et teneor / anparare vobis et voci dicti monasterii dictum
cásale integre per me et omnia bona mea./
Si quis tam de parte mea quam de extranea contra hoc factum meum ad / dirrumpendun
venerit, penam superius dictam persolvat; plácito isto et anuntione / et donatione
nichilhominus in robore permanentibus.
Qui presentes fuerunt : N. Femandi abbas Sancti / lacobi de Hermelio; lohannes Moogo,
monachus ipsius loci; lohannes Gomez, / miles, Femandus Gomez, fratres, fílii de Gomez
Pelagii de Leeyro. /
Ego lohannes Didaci, notarius Pontis Veteris iuratus, omnibus supradictis interfui et
confírmo et de / notula mea infrascriptus Ramirus Pelagii, notarius nominati concilii, scripsit.
Ego Ramirus Pelagii, notarius Pontis Veteris iuratus, de notula / lohannis Didaci, notarii
iurati dicti concilii, scripsi.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LU, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
228 ESCRITURAS DE OSEIRA (AHN) SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO (S. XI-XIV)

1252, marzo. (Monasterio de San Martín Pinario)

Urraca López dona a don Pedro, abad del monasterio de San Martín de Fora la
heredad que tiene en Sobreira en el casal de Palacio, feligresías de Santa María de
Louredo y San Juan de Pineiro.

MADRID, AHN, 1527/5, perg., orig., latín, letra gótica documental, 230x135 mm.

In Dei nomine, amen. Ego, Urraca Lupi, et omnis vox mea fació cartam donacionis et
textum scripture firmatum in perpetuum valituram vobis domno P. / Petri, abbati Sancti
Martini de Foris, et G. Petri, priori et vestiario eiusdem et conventui ipsius monasterii, de
quanta hereditate habeo in Sovereyra, loco certo in casali / de Palacio quod est in friligresia
de Sancta Maria de Lauredo, et Sancti lohannis de Pignario, et mea porcio est de quatuor
et porcionibus sesta pars. Do, inquam, / vobis ipsa hereditatem cum quanto ibi habeo et
habere debeo pro remedio anime mee et parentum meorum et pro multo beneficio quod de
vobis recepi et pro .XX". solidis quos / pro roboracione et confirmatione istius carte de
vobis recepi. Abinc, igitur, habeatis eam cum omnibus suis directuris et pertinentiis,
ingressibus et regressibus, / domibus et possesionibus, arboribus, vineis, montibus, fontibus,
pascuis, aquis et cum omnibus aliis, tam mobilibus quam inmobilibus, iure hereditario in
perpetuum possidendam. /
Si quis banc cartam fregerit, pectec vobis ipsam hereditatem duplatam et triplatam et
voci regis .CC°'. morabitinos. Carta senper robore permanente.
Facta / hac carta sub era .M'^.CC'^.LX^'. quarta et quot mensis marcii; régnante domno
Alfonso Rege in Castella et Legione; episcopo Auriense domno I.; tenente / Nobulam
domno G. lohannis; Maiorino Gallecie domno Roderico Suerii. /
Qui presentes fuerunt: Benedictus Sesnandi, compostellanus; lohannes Pelagii, alfayati
compostellanus; lohannes monacus, prelatus ecclesie de Rezemondi; Petrus Dominici,
prelatus ecclesie de Zea; / Petrus lohannis, diaconus; Garcia Lupi, armiger; lohannes,
abbas; Femandus Pelagii, capellanus de Lauredo. /
Ego, lohannes Petri, publicus notarius concilii Ripe Avie, notuit et sum testis (SIGNUM).

1298, agosto, 10. (Monasterio de San Lorenzo de Carboeiro)

Don Pedro Gómez, abad del monasterio de San Lorenzo de Carboeiro, concede en
foro a Juan Pérez, a su mujer María Resta y a un hijo de ambos a su muerte una here-
dad en la villa da Parte, por pago de setenta sueldos,

MADRID, AHN, 1538/6, carta part, por a.b.c, perg., orig., gallego, letra gótica docu-
mental, 230x135 mm.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
MIGUEL ROMANÍ MARTÍNEZ y PABLO S. OTERO PIÑEYRO MASEDA 229

A..B..C.- Era .M^CCC^.XXX^.VL annos, et quot X dias andados / d'agosto. Conozuda


coussa seya a quantos este prazo / verrem, commo eu don Pedro Gomez, abbade do
moesteyro / de San Laurenço de Carvoeyro, por min et pollo convento desse / meesmo
logar, dou a vos, Johan Perez, morador na / villa da Parte, et a vossa moller María Resta, et
a cada / huun de vos et a huun vosso fíllo ou fílla que ou/verdes de consuum, que vos ou
cada huun de vos / nomeardes apos tenpo de morte do postremeyro / de vos, quanto
herdamento et chantado et voz et dereytura nos / o dito moesteyro avemos et aver devemos
en villa / que chaman da Parte, per uquer que vaa, a monte et a fonte; / et e so cadea de
Santiago de Saa. Et eu, Johan Perez, / por min et por essa ma muller sobredita, et por esse
/ nosso fíllo ou fílla, outorgo et veno de conozudo teer/mos esse herdamento por nome et
en voz do dito moes/teyrro, et darmos del cada anno de renda LXX/ sóidos por dia de
Santa Maria de setenbro de commo / et de qual moeda correr na terra en nossa vida, / a
dous dineyros por I alfonsi moneda./
Testes: Jacome de Parte, juiz de Deza; P Aras / de Virouxe, cavalleyros; Affonso
Rodríguez de Rio Calvo. /
Eu, Pedro Fernandez, notarío de Deza, scrívy (SIGNO).

915

1314, febrero, 3.- Valle. (Monasterio de Santa María de Aciveiro)

Escritura de poder otorgada por Urraca Pérez de Valle, mujer de Vasco Gómez para
actuar en su nombre contra el monasterio de Aciveiro,

MADRID, AHN, 1541/7, perg., orig., gallego, letra gótica documental del S. XIV, 160x270
mm, muy deteriorado.

Sabeam quantos esta carta de procuraçon viren, que eu, Oraca Peres de Valle, [moller]
/ de Gonçalvo Gomez, faso et estabelesco meu liidimo, suffiçiente, verdadeyro et g[eeral]
/ procurador este Gonçalvo Gomez, meu marido sobredito por procurador destas pesoas
para / en todos los preytos et demandas movidas et por mover et en cada hun délies / que eu
ago ou entendo aver con qualquer et quaesqueer pesoa ou pesoas, [et] / que outra outras
pesoa ou pesoas qualquer et quaesquer a min entenden a aver [contra] / min et sobre qualquer
et quaes cousas quer et especialmente no preito ou preitos [que ago] et entendo aver conno
abade et convento do moesteyro d'Aziveyro sobre qual cousa / que eles a min querram
demandar ou este meu procurador en meu nome a eles [...]/ por ante qualquer alcalde ou
alcaldes, juys ou juyses ecclesiasticos ou seglares / ordinarios ou delegados, ou arbidros,
ou por ante outro ou outros qualesquer et a qual/quer por que se posa et deva a faser todo

'^ Los autores agradecen las opiniones de la Prof Df. M" José Pórtela Silva en la interpretación
de algunas frases problemáticas.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
230 ESCRITURAS DE OSEIRA (AHN) SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO (S. XI-XIV)

conprimento de dereyto en qualquer lugar que esta / procuraçon parecer. Dou a este meu
procurador livre et conprido poder de pidir, demandar, / responder, deffender, reçebir,
raçonar, alegar, contradiçer, frontar, protestar, / trautar, conpoer, conprometer, recontar,
aplasar, enffiar conpromisso, facer eycepsoon / ou eycepsoons, poer juramento de calum-
nia outro qualquer que o dito [procurador en] / mia alma dar, provar, reprovar por [teste ou
por testemoyas] publicar, concluir / sentença ou sentenças pidir, oyr, reçebir, apelar déla
[contra min dada ... et] / [pro]seguir, consintir, reçebir a execuçon do que for julgado,
suplicar [carta] ou cartas gaanar, outras contradiser, vender et supinorar parte dos meus /
herdamentos se mester for, faser procurador ou procuradores en seu lugar, et por min / ante
do preito contestado et despoys, et revogalos cada que quiser. Et dou a este meu / procura-
dor ou a aquel et aqueles que el faser en seu lugar et por min livre conprido poder / que el
ou elles possam faser sobre esto todas las cousas et cada huna / délas que eu faria ou
poderia faser se por min meesma presente fose, et que o que / sobre esto fezeren, eu o
outorgo et o aio por firme, et obligo min et todos meus / beens a estar por elo a todo tenpo,
et pagar, conprir et estar a quanto for julgado, tan/bem por min commo contra min.
Feyta a procuraçon no Valle, tres dias de febreyro, / era .M^.CCCTIF anos.
Ts. desto: Johan de Requeyso, clérigo do arçidiado; / don Gonçalvo Nunnez; Martin
Peres de Martin; Johan Martines, seu filio, morador nos / Espineyros; Pedro d'Ulloa, mo-
rador en Moran; Johan Kanes d'Orvan, ome de / Gonçalvo Gomez; Johan, solteyro de
Santa Marina do Monte, ome de Johan de / Requeyso; Afonso Eanes, ts.
Et eu, Domingo Eanes, notario jurado [en terra] / de Gástela, de Buval, et do Bollo de
Senda por Pedro de Meomaes, notario jurado / del rey, a esto foy presente, et a rogo das
ditas partes escrivi esta / carta de procuraçon et puge y meu sinal semellante o do dito
notario, / en testemoyo (sic) de verdade que tal (SIGNO) est.

INDICE ONOMÁSTICO

Se encuentran referenciadas todas las personas que se mencionan en la docu-


mentación.
El número o números que siguen a cada nombre indican el documento o docu-
mentos en el que se encuentra.
El cargo, profesión o filiación que posee una persona se escribe con la grafía
actual, para ofrecer mayor claridad y accesibilidad, excepto en aquellas palabras
que sólo en su forma arcaica conservan su total significación, como por ejemplo
«armiger».
Los nombres escritos entre paréntesis mencionan el utilizado en la historiografía,
para su mejor localización: «[Alfonso IX]».

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217-238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
MIGUEL ROMANÍ MARTÍNEZ y PABLO S. OTERO PIÑEYRO MASEDA 231

Adefonso, rey de León, [Alfonso IX], 3. I. Alfonsi, domno, abad de San Juan de Poyo, 6. ^
Affonso Rodríguez de Rio Calvo, 8. L, domno, obispo de Orense, 7.
Afonso Eanes, 9. Ideria, 1.
Alfonso, rey de Castilla y León, [Alfonso X «el lohanne Trarela, 2.
Sabio»], 7. lohannes Didaci, 3.
Alfonsus Petrí, 4. lohannes Didaci, notario del Concejo de
Arias Pelagii, presbiter, 4. Pontevedra, 5, 6.
Arie Femandi, hermano de Didaco Femandi, 4. lohannes Gomez, miles, hermano de Femandus
Gomez, hijo de Gomez Pelagii de Leeyro, 6.
Benedictus Sesnandi, compostelano, 7. lohannes Moogo, monje de Santiago de Ermelo,
6.
Didaco Femandi, hermano de Arie Femandi, 4. lohannes Moogus, capellán, 5.
Didacus Sancii, miles, 4. lohannes Pelagi, 4.
Domingo Eanes, notario jurado de Gástela, de lohannes Pelagii, juez de Pontevedra, 5.
Búbal y del Bollo de Senda, 9. lohannes Pelagii, sastre compostelano, 7.
lohannes Petri, 4.
Eldara Afonso, 4. lohannes Veremudi, 3.
lohannes, 4.
Femando, domno, rey de León y Castilla, (Fer- lohannes, abad, 7.
nando III el Santo), 4. lohannes, monje, prelado de la iglesia de
Femandus Alfonso, 4. Razamondi, 7.
Fernandus Gomez, hermano de lohannes lohannes, peregrino, 4.
Gomez, hijo de Gomez Pelagii de Leeyro, lohannis Petri, notario público del concejo de
6. Ribadavia, 7.
Femandus Pelagii, capellán de Louredo, 7.
Femandus Petri, dicto Festucus, miles, 5. Jacome de Parte, juez de Deza, cabaleiro, 8.
Femandus Petri, presbiter y prelatus de la igle- Johan de Requeyso, clérigo del arcedianato, 9.
sia de Santiago de Múdelos, 4. Johan Eanes d'Orvan, ome de Gonçalvo Gomez, 9.
Follauz?, 4. Johan Martines, hijo de Martin Peres de Martin,
Froila Ordonii, 3. morador en los Espiñeiros, 9.
Froile, frater, 3. Johan Perez, morador en la villa da Parte, mari-
do de Maria Resta, 8.
G. lohannis, domno, tenente de Novoa, 7. Johan, soltero de Santa Marina do Monte, ome
G Petri, prior y vestiario de San Martín Pinario, de Johan de Requeyso, 9.
7.
Garcia Lupi, armiger, posible hermano de Urra- Laurentio, obispo de Orense, 4.
ca Lupi, 7.
Godesteus, 1. Lopus Petri, 4.
Gomez Pelagii de Leeyro, padre de lohannes
Gomez y de Femandus Gomez, tío de Mari- Maiori Femandi, 4.
na Nunonis, 6. Maioris Femandi, 4.
Gonçalvo Gomez, marido de Oraca Perez de María Petri/Petríz, hija de Petms Secure/Segur, 2.
Valle, 9. María Resta, mujer de Johan Perez, 8.
Gonçalvo Nunnez, don, 9. Marína Elye, domna, 4.
Gontrodi Femandit, 4. Marina Nunonis, hija de Nunonis Pelagii, dictus
Gontrodi Suariz, 4. Fol, de Leeyro, nieta de domno Pelagii
Gundisalbus, presbiter, 1. Donzel, mujer de Remundo Garsie, sobrina
de Gomez Pelagii de Leeyro, 5, 6.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
232 ESCRITURAS DE OSEIRA (AHN) SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO (S. XI-XIV)

Martin Peres de Martin, padre de Johan Martines, Petms Dominici, prelado de la iglesia de Cea, 7.
9. Petms lohannis, cantor de Sobrado, 3.
Martino Femandi, tenente terra de Orcellón, 4. Petms lohannis, diácono, 7.
Martinus Mazias, archidiácono, 3. Petms Lopi, armiger, 4.
Martinus Ordonii, 3. Petms Martini, 4.
Martinus Ovequit, 3. Petms Petri, 4.
Martinus Petri, dictus Bacum, capellán, 5. Petms Ruderici, domnus, presbiter, prelatus
Martinus, moñaco, presbiter, 4. Sánete Marie, 5.
Menendus Femandi, 3. Petms Secure/Segur, padre de Nuno Petri, ma-
Micahelis Petri, armiger, 4. rido de Urracha Pelaiz, padre de Sancie Petri
Munio Neto, padre de Santia Muniz, 3. de Valle y Maria Petri/Petriz, colazo de
Munius, prior de San Juan de Poyo, 2. Pelagius Diaz, 2, 5.
Petms Veremudi, frater, 3.
N. Femandi, abad de Santiago de Ermelo, 6. Petms, 3.
Numenduze, 2. Petms, abad de San Juan de Poyo, 2.
Nuno Petri, hijo de Petms Secure/Segur, 2.
Nunonis Pelagii, dictus Fol, de Leeyro, padre Ramirus Pelagii, notario del Concejo de
de Marina Nunonis, 5,6. Pontevedra, 6.
Ranemiro, 1.
Oraca Luz, 4. Remundo Garsie, marido de Marina Nunonis, 6.
Oraca Perez de Valle, mujer de Gonçalvo Roderico Suerii, domno. Merino de Galicia, 7.
Gomez, 9. Rodericu, 1.
Ordonius Daniehlz, marido de Osinda Daniehlz, Rodericus lohannis, 4.
2.
Osinda Daniehlz, mujer de Ordonius Daniehlz, Sancie Petri de Valle, hija de Petri Secure/Se-
2. gur, 5.
Sandino Velasquiz, 1.
P. Aras de Virouxe, cabaleiro, 8. Santia Muniz, hija de Munio Neto, 3.
P. Gunzalvit, arcipreste, 3. Stepanus, 4.
P. Oveci, domni, abad de San Juan de Poyo, 6.
P. Petri, domno, abad de San Martín Pinario, 7. Terasia lohannis, domna, abadesa de Lobanes, 4.
Pedro d'Ulloa, morador en Moran, 9. Todefredo, presbiter, 1.
Pedro de Meomaes, notario jurado del rey, 9.
Pedro Femandez, notario de Deza, 8. Urraca Lupi, posible hermana del armiger Garcia
Pedro Gomez, don, abad de San Lorenzo de Lupi, 7.
Carboeiro, 8. Urracha Pelaiz, mujer de Petms Secure/Segur, 2.
Pelagii Donzel, domni, abuelo de Marina
Nunonis, 6.
Pelagius Civeira, obispo de Mondoñedo, 3.
Pelagius Diaz, colazo de Petms Secure/Segur, 2.
Pelagius Didaci, miles, 2.
Pelagius Ovequit, domnus, abad de Sobrado, 3.
Petri/Petms, domni, abad de Camanzo, 1.
Petro Barragam, 2.
Petro Menendi, fratri, magistro de Reparade, 3.
Petro, moñaco, presbiter, 4.
Petro/Petms Arie, domno, miles, 4.
Petms Didaci, 4.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
MIGUEL ROMANÍ MARTÍNEZ y PABLO S. OTERO PIÑEYRO MASEDA 233

INDICE T O P O N Í M I C O

ADVERTENCIA AL ÍNDICE DE TOPÓNIMOS


Este índice está escrito en lengua gallega, pues el Nomenclátor de Galicia ela-
horado por los dictámenes de la Comisión de Toponimia y las normas dictadas por
la Xunta de Galicia sólo contemplan como forma oficial la toponimia en dicha
lengua.
Tanto los nombres oficiales actuales como sus variantes antiguas o no oficiales
se ofrecen por orden alfabético.
El número o números que siguen a cada nombre indican el documento o docu-
mentos en el que se encuentra.
Los nombres oficiales actuales van en versalita.
Los nombres que van en cursiva son topónimos localizados documentalmente,
pero que han cambiado de denominación, como por ejemplo Sancti luliani de
Ancoriados.
Las variantes antiguas -y las no oficiales hoy día-, se remiten siempre a su
equivalente actual (en versalita), salvo las que no pudieron localizarse, en ocasio-
nes por ser un topónimo muy común, lo que hace muy difícil su ubicación, como
por ejemplo «Covas».
Los apellidos de personas que son topónimos sólo son localizados e identifica-
dos en aquellos casos que hace precisa su ubicación: por ejemplo, «Leeyro» se
remite a «LEIRO».

ACiVEiRo, Santa María de.- (mosteiro de Bollo de Senda, 9.- Antiga xurisdicción da Prov.
Aziveyro).- Parroquia onde se atopa o de Ourense.
mosteiro cisterciense do mesmo nome.- Buval, 9.- Antiga xurisdicción do norte da Prov.
Prov. de Pontevedra. Concello de Forcarei. de Ourense e Sur da de Lugo, preto de onde
ARMENTEiRA, A, Santa María de.- (monasterii hoxe dicorre o río Búbal.
Sánete Marie de Armentaria).- Parroquia
onde se atopa o mosteiro cisterciense do CADRÓN.- (Quoron).- Lugar e parroquia de San-
mesmo nome.- Prov. de Pontevedra. to Estevo.- Prov. de Pontevedra. Concello
Concello de Meis. de Lalín.
Asquile, chasal de, 2. CAMANzo, San Salvador.- (Kamanzo).- Parroquia
Auriense, 7.- v. CÚRENSE. onde estaba sito o antigo mosteiro benedic-
Ausenza, 2. tino.- Prov. de Pontevedra. Concello de Vila
Aziveyro, mosteiro de, 9.- v. ACIVEIRO. de Cruces.
CARBOEIRO, Santa María.- (moesteyro de San
Barosu, 6.- v. BARROSO, O. Laurenço de Carvoeyro).- Parroquia onde se
BARROSO, O, lugar de.- (Barosu).- Parroquia de atopa un antigo mosteiro benedictino mas-
San Clemenzo de Sisan. Prov. de Pontevedra. culino.- Prov. de Pontevedra. Concello de
Concello de Ribadumia. Silleda.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
234 ESCRITURAS DE OSEIRA (AHN) SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO (S. XI-XIV)

Gástela, 9. (en Galicia).- Antiga xurisdicción do LÁMELA DO MEDIO, lugar dc.- (villa de Lamela).-
Noroeste da Prov. de Ourense, en parte da Parroquia de San Pedro de Losón. Prov. de
actual comarca de O Ribeiro. Pontevedra. Concello de Vila de Cruces.
GÁSTELA.- Antigo rcino de hispánico. Lámela, villa de, 1.- v. LÁMELA DO MEDIO.
Castella, 4, 7.- v. GÁSTELA. Lauredo, 7.- v. LOUREDO.
Gastella, territorio, 7. Antiga xurisdicción do Leeyro, 5.- v. LEIRO.
Noroeste da Prov. de Ourense, en parte da Leeyro, Gomez Pelagii, 6.- v. LEIRO.
actual comarca de O Ribeiro. Leeyro, Nunonis Pelagii de, 6.- v. LEIRO.
CEA, San Cristovo- (ecclesie de Zea).- Parroquia.- Legione, 3, 4, 7- v. LEÓN.
Prov. de Ourense. Concello de San Cristovo LEIRO, San Xoán de.- (Leeyro).- Parroquia.- Prov.
de Cea. de Pontevedra. Concello de Ribadumia.
Covas, villa, 3. LEÓN.- (Legione).- Antigo reino hispánico; hoxe,
rexión histórica de España, provincia,
Deza, 8.- V. DEZA. bispado e concello da Comunidade Autóno-
DEZA.- Comarca, e antiga xurisdicción da Prov. ma de Gástela e León.
de Pontevedra. LOBAS, Santa Ouxea de.- (Lopanensi/
Lopanensis).- Parroquia onde se atopa o
ERMELO, Santiago de.- (Sancti lacobi de antigo mosteiro benedictino feminino de San
Hermelio).- Parroquia e lugar onde se Pedro.- Prov. de Ourense. Concello de O
atopaba o antigo mosteiro benedictino mas- Carballifío-
culino do mesmo nome.- Prov. de LOBoso, lugar de.- (villa de Loposo).- Parroquia
Pontevedra. Concello de Bueu. de San Xoán de Lagoa. Prov. de Lugo.
Espineyros, 9.- v. ESPIÑEIROS. Concello de A Pastoriza.
ESPiÑEiRos, lugar de.- (Espineyros).- Parroquia Longaria, villa, 1.
de San Xoán de Meavía. Prov. de Lopanensi/Lopanensis, 4.- v. LOBAS.
Pontevedra. Concello de Forcarei. Loposo, villa de, 1.- v. LOBOSO.
LOUREDO, Santa María de.- (Sancta Maria de
Felice, villa, 2. Lauredo, Lauredo).- Parroquia.- Prov. de
FRAíz, lugar de.- (Fraiz).- Parroquia de Santa Ourense. Concello de Maside.
María de Olives. Prov. de Pontevedra.
Concello de A Estrada. MARÍN, San Xián.- (Sancti luliani de Valle, Va-
Fraiz, vila de, 1.- v. FRAIZ. lle).- Parroquia.- Prov. de Pontevedra.
Concello de Marín.
GALICIA.- Antigo reino hispánico, hoxe rexión Martin, Johan Peres de, 9.
histórica de España. Meomaes, Pedro de, 9.
Galléele, 7.- v. GALICIA. Mindonindo, 3.- v. MONDOÑEDO.
Grava, 1. MONDOÑEDO.- (Mindonindo).- Cidade, bispado,
GUIMERÁNS, lugar de.- (Guymaraes).- Parroquia concello e antiga provincia do Reino de
de San Martiño de Meis. Prov. de Galicia.- Prov. de Lugo. Concello de
Pontevedra. Concello de Meis.- Parece que Mondoñedo.
antigamente este lugar pertencía á actual Moran, 9.
parroquia de SAN TOMÉ DA NOGUEIRA. MÚDELOS, Santiago.- (Sancti lacobi de Mudelos).-
Guymaraes, 6.- v. GUIMERÁNS. Parroquia.- Prov. de Ourense. Concello de
O Carballiño.
Hermelio, Sancti lacobi de, 6.- v. ERMELO. Mundin, fundu de, 4.- Parroquia de Santa María
de Dodro. Prov. de A Coruña. Concello de
Kamanzo, 1.- v. GAMANZO. Dodro.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217-238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
MIGUEL ROMANI MARTINEZ y PABLO S. OTERO PIÑEYRO MASEDA 235

Nobulam, 7.- Antiga xurisdicción sita no Oeste Quoron, 2.- v. CADRÓN.


da Prov. de Ourense.
RAZAMONDE, Santa María.- (ecclesie de
ORBÁN, Santa María.- (Orvan).- Parroquia.- Prov. Rezemondi).- Parroquia.- Prov. de Ourense.
de Ourense. Concello de Vilamarín. Concello de Cenlle.
Orvan, Johan Eanes á\ 9.- v. ORBÁN. Reparade, 3.
Orzelion, terra, 4.- Antiga xurisdicción da Prov. Requeyso, Johan de, 9.
de Ourense. Rezemondi, ecclesie de, 7.- v. RAZAMONDE.
OURENSE.- (Auriense). Provincia, bispado e RIBADAVIA.- Vila, concello e parroquias de San
cidade de Galicia. Domingos e San Domingos de Fora.- (Ripe
Avie). Prov. de Ourense. Concello de
Palacio, casali de, 7. Parroquias de Santa Ma- Ribadavia.
ría de LOUREDO e San Xoán de PIÑEIRO.- Prov. Rio Calvo, Affonso Rodriguez de, 8.- v.
de Ourense. Concello de Maside. RIOCALVO.
PARTE, A, lugar de.- (villa da Parte).- Parroquia RIOCALVO, lugar de.- (Rio Calvo).- Parroquia de
de Santiago de Saa. Prov. de Pontevedra. San Martiño de Negreiros. Prov. de
Concello de Dozón. Pontevedra. Concello de Silleda.
Parte, villa da, 8.- v. PARTE, A. Ripe Avie, 7.- v. RIBADAVIA.
Petos, Sancta María de, 1. Rozato, villa de, 1.
Petra Obtima, 4.- Parroquia de Santa María de
Dodro. Prov. de A Coruña. Concello de Saa, rivulo de, 4. Regato que discorre pola pa-
Dodro. rroquia de Santiago de Múdelos.
Petrozo, 1. SAA, Santiago de.- (Santiago de Saa).- Parroquia.-
PIÑEIRO, San Xoán de.- (Sancti lohannis de Prov. de Pontevedra. Concello de Dozón.
Pignario).- Parroquia.- Prov. de Ourense. San Laurenço de Carvoeyro, moesteyro,8.- v.
Concello de Maside. CARBOEIRO.
Plantacto?, leyram de, 4.- Parroquia de Santia- SAN TOMÉ DA NOGUEiRA, San Tomé.- (Sancti
go de MÚDELOS. Prov. de Ourense. Concello Thome).- Parroquia.- Prov. de Pontevedra.
de O Carballifio. Concello de Meis.
poio, San Xoán de.- (Sancti lohannis de Podio, Sancta María de Lauredo, 7.- v. LOUREDO.
Sancti lohannis, Sancto lohanne).- Parroquia Sánete Marie de Portas, 5.- v. PORTAS.
onde se atopa o antigo mosterio benedictino Sánete Marie, 5.- v. PORTAS.
masculino, hoxe mercedario.- Prov. de Sancti lohannis de Pignario, 7.- v. PIÑEIRO.
Pontevedra. Concello de Poio. Sancti Georgii, 2. Pode situarse nalguna das pa-
PONTE, San Miguel de.- (Sancto Michael de Pon- rroquias baixo esta advocación no Concello
te).- Parroquia.. Prov. de Pontevedra. de A Estrada.
Concello de Silleda. Sancti lacobi de Múdelos, 4.- v. MÚDELOS.
PONTEVEDRA.- (Pontis Veteris).- Provincia, cidade Sancti lohannis de Podio, 2, 6.- v. POIO.
e concello.- Prov. de Pontevedra. Concello Sancti lohannis, 2.- v. POIO.
de Pontevedra. Sancti luliani de Ancoriados, 2.- Antiga parro-
Pontis Veteris, 5, 6.- v. PONTEVEDRA. quia que hoxe poderla identificarse coas
Porta, leiram de, 4.- Parroquia de Santiago de actuáis de San Pedro e San Tomé de
MÚDELOS. Prov. de Ourense. Concello de O Ancorados, sitas na Prov. de Pontevedra e
Carballifio. Concello de A Estrada.
PORTAS, Santa María.- (Sánete Marie, Sánete Sancti luliani de Valle, 5.- Antiga denominación
Marie de Portas).- Parroquia.- Prov. de da actual parroquia de San Xián de MARÍN.
Pontevedra. Concello de Portas.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217-238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
236 ESCRITURAS DE OSEIRA (AHN) SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO (S. XI-XIV)

Sancti Martini de Foris, 7.- Antiga denomina- SOUTO ou SOUTO DE POIO, lugarcs de.- (villa de
ción do mosteiro benedictino de San Martiño Sauto).- Parroquia de Santa María de Portas.
Pinario de Santiago de Compostela.- Prov. Prov. de Pontevedra. Concello de Portas.
de A Coruña. Concello de Santiago de Sovereyra, 7.- v. SOBREIRA.
Compostela. Superaddi, 3.- v. SOBRADO.
Sancti Thome, 6.- v. SAN TOMÉ DA NOGUEIRA. Superaddi, Sánete Marie de, 3.- v. SOBRADO.
Sancto lohanne, 2.- v. poio. Superaddo, 3.- v. SOBRADO.
Sancto luliano, 2.- Refírese a Sancti luliani de Testal, 2.
Ancoriados.
Sancto Michael de Ponte, 1.- v. PONTE. ULLOA, A.- Comarca da Prov. de Lugo que com-
Sancto Petro, 1. prende os concellos de Monterroso, Palas de
Santa Marina do Monte, 9. Posiblemente SANTA Rei e Antas de Ulla.
MARINA DO MONTE. UUoa, Pedro d', 9.- v. ULLOA, A.
SANTA MARINA DO MONTE, Santa Marina.- (Santa
Marina do Monte).- Parroquia.- Prov. de Valle, Oraca Peres de, 9.- v. MARÍN e Sancti
Ourense. Concello de Ourense. luliani de Valle.
Santiago de Saa, 8.- v. SAA. Valle, Sancie Petri de, 5.- v. MARÍN e Sancti luliani
Sauto, villa de, 5.- v. SOUTO OU SOUTO DE POIO. de Valle.
SOBRADO.- ( S u p e r a d d i , S á n e t e M a r i e d e Valle, villa de, 5.- v. MARÍN e Sancti luliani de
Superaddi, Superaddo).- Mosteiro cistercien- Valle.
se masculino baixo a advocación de Santa VILOUXE, lugar de.- (Virouxe).- Parroquia de San-
María, nado como mosteiro familiar baixo a tiago de Cerreda. Prov. de Ourense. Concello
advocación de San Salvador. Prov. de A Co- de Nogueira de Ramuín.
ruña. Concello de Sobrado. Virouxe, P. Aras de, 8.- Posiblemente VILOUXE.
SOBREIRA, lugar de.- (Sovereyra).- Parroquia de
San Xoán de Pineiro. Prov. de Ourense.
Concello de Maside. Zea, ecclesie de, 7.- v. CEA.

BIBLIOGRAFÍA

ALDEA VAQUERO, Q.; MARIN MARTINEZ, T. y GATELL, J.V. (dirs.). Diccionario de Historia
Eclesiástica de España, Madrid, Instituto Enrique Flórez-CSIC, 1973, vol. 3, voz Monasterio,
Poyo, San Juan, 1625.

Decreto 332/1996, do 26 de xullo, polo que se aproba o nomenclátor correspondente ás entidades


de poboación da provincia de Ourense, Diario Oficial de Galicia, Santiago, 29 de Agosto de
1996.

Decreto 219/1998, do 2 de xullo, polo que se aproba o nomenclátor correspondente ás entidades de


poboación da provincia de Pontevedra, Diario Oficial de Galicia, Santiago, 28 de Julio de
1998.

Decreto 6/2000, do 7 de xaneiro, polo que se aproba o nomenclátor correspondente ás entidades de


poboación da provincia de Lugo, Diario Oficial de Galicia, Santiago, 25 de Enero de 2000.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
MIGUEL ROMANI MARTINEZ y PABLO S. OTERO PIÑEYRO MASEDA 237

Decreto 189/2003, do 6 defebreiro, polo que se aproba o nomenclátor correspondente ás entidades


de poboación da Provincia da Coruña, Diario Oficial de Galicia, Santiago, 25 de marzo de
2003.
DURO PEÑA, E. «El monasterio de San Pedro de Lobanes», Compostellanum. Sección de Estudios
Jacobeos, 13, n° 2 (abril-junio 1968), 287-335.
GARCÍA COLOMBÁS, M. El Monasterio de Santa María de Sobrado, León, Everest, 1980 (Colec-
ción Ibérica).
LUCAS ALVAREZ, M. La colección diplomática del Monasterio de San Lorenzo de Carboeiro,
Madrid, Imp. Gongora, 1958.
- Fuentes para la historia del Monasterio de San Martin Pinario de Santiago, durante los
siglos XVy XVI, Santiago de Compostela, Secretariado de Publicaciones, Intercambio Científi-
co y Extensión Universitaria, [195-?].
- El Archivo del Monasterio de San Martiño de Fóra o Pinario de Santiago de Compostela,
Sada, Ediciós do Castro, 1999, 2 vols. (Galicia medieval (Ediciós do Castro) Fontes, 4).
- El Monasterio de San Martiño Pinario de Santiago de Compostela en la Edad Media, Sada,
Ediciós do Castro, 2003 (Galicia medieval (Ediciós do Castro) Fontes, 6).
- «Para unas normas complementarias de transcripción de documentos en gallego». Cuader-
nos de Estudios Gallegos, XII (1949), 95-110.
- «El Monasterio de San Salvador de Camanzo», Archivos Leoneses, 64 (1978), 273-379.
- «Paleografía gallega. Estado de la cuestión», Anuario de estudios medievales, 21 (1991),
419-470.
- «El Monasterio de San Pedro de Fóra de Santiago de Compostela», Museo de Pontevedra,
51 (1997), 491-512.
PALLARES MÉNDEZ, M.C. El monasterio de Sobrado: un ejemplo de protagonismo monástico
en la Galicia medieval, [La Coruña], Diputación Provincial, [1979].
PÉREZ RODRÍGUEZ, F.J. «Benedictinos e cistercienses: un recontó dos mosteiros galegos a fináis
do século XII», en Actas II Congreso Internacional sobre el Císter en Galicia y Portugal, Ourense,
1998, vol. 2, 695-724.
PÓRTELA, M.J.; GARRIDO, M.; y ROMANÍ, M. Repertorio para las escripturas del Archivo
Bajo. Catálogo del Archivo Monacal de Oseira en 1629, [Santiago], Tórculo, D. L. 1993.
PRECEDO LEDO, A. y COMÍNS, J.S. (dirs.). Atlas de Galicia, [Santiago], Sociedade para o
Desenvolvemento Comarcal de Galicia, 2001, Vol. 1.
" y Manuel Gallego Priego (din). Mapa de límites das parroquias. Cartografía territorial
básica de Galicia, [Santiago de Compostela], Sociedade para o Desenvolvemento Comarcal de
Galicia, 2001.
RODRÍGUEZ FRAIZ, A. Tierra de Montes. El Monasterio de Acibeiro, Pontevedra, Tall. Tip. E.
Paredes, 1973.
ROMANÍ MARTINEZ, M. Colección Diplomática do Mosteiro Cisterciense de Sta. María de Oseira
(Ourense), 1025-1310, Sanfiago, Tórculo, 1989, 2 vols.
- y PABLO S. OTERO PIÑEYRO MASEDA, «Un pleito recurrente: el monasterio de
Armenteira contra los clérigos de la iglesia de San Giao do Val de Marón, (1320-1389), CEG,
51, n° 117,239-262.

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LO, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)
238 ESCRITURAS DE OSEIRA (AHN) SIN RELACIÓN CON ESTE MONASTERIO (S. XI-XIV)

SÁ BRAVO, H. DE, El Monacato en Galicia, La Coruña, Editorial Librigal, 1972.


VAAMONDE LORES, C. Ferrol y Puentedeume: escrituras referentes á propiedades adquiridas
por el Monasterio de Sobrado en dichos partidos durante los siglos, XII, XIIIy XIV, precedidas
de una reseña histórica de las granjas de Brión, Prioiro y Noguerosa, Coruña, Tip. y Papelería
de F.García Ybarra, 1909.
VÁZQUEZ ROUCO, S. San Xoán de Poio monasterio, coto, parroquia. Cambados, Diputación
Provincial de Pontevedra, 1998.
XUNTA DE GALICIA. Nomenclátor de Galicia-Toponimia Oficial [En línea]. <http.//xunta.es./
nomenclator/index.htm> [Consulta: 01.06.2004].

Cuadernos de Estudios Gallegos, Tomo LII, Fascículo 118, Santiago 2005. (Págs. 217 - 238)

(c) Consejo Superior de Investigaciones Científicas http://estudiosgallegos.revistas.csic.es


Licencia Creative Commons 3.0 España (by-nc)

También podría gustarte