Karlsruhe

Karlsruhe; Karlsruhe
	hiri-barrutia
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Alemania
Alemaniako estatua	Baden-Württemberg
Baden-Württembergeko gobernu-eskualde	Karlsruhe
Alkatea	Frank Mentrup (mul)
Izen ofiziala	Karlsruhe
Jatorrizko izena	Karlsruhe
Posta kodea	76229, 76131, 76137, 76133, 76135, 76139, 76149, 76199, 76185, 76187, 76189, 76227 eta 76228
Udalerri kodea	08212000
Geografia
Koordenatuak	49°01′N 8°24′E / 49.02°N 8.4°E
Azalera	173,42 km²
Altuera	121 m
Mugakideak	Eggenstein-Leopoldshafen, Stutensee, Weingarten (Baden), Pfinztal, Karlsbad, Waldbronn, Ettlingen, Rheinstetten, Hagenbach eta Wörth am Rhein (en)
Demografia
Biztanleria	309.964 (2023ko abenduaren 31); 309.964 (2023)/(2022)/(2021)/(2021)/(2019)/(2017)/(2016)/(2015)/(2015)/(2014)/(2013)/(2012)/(2011)/(2010)/(2009)/(2008)/(2007)/(2006)/(2005)/(2004)/(2003)/(2002)/(2001)/(2000)/(1999)/(1998)/(1997)/(1996)/(1995)/(1994)/(1993)/(1992)/(1991)/(1990)/(1989)/(1988)/(1987)/(1986)/(1985)/(1984)/(1983)/(1982)/(1981)/(1980)/(1979)/(1978)/(1977)/(1976)/(1975)/(1974)/(1973)/(1972)/(1971)/(1970)/(1969)/(1968)/(1967)/(1966)/(1965)/(1964)/(1963)/(1962)/(1961)
Dentsitatea	1.787 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	1715eko ekainaren 17a
Telefono aurrizkia	0721
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Vinnytsia, Nancy, Nottingham, Krasnodar, Timișoara, Halle eta Torfaen
Matrikula	KA
	karlsruhe.de eta stadt-karlsruhe.de

Karlsruhe^[1] Alemaniako Baden-Württemberg estatuan dagoen hiria da, Alemania eta Frantziaren arteko mugan dago. Karlsruhe eskualdeko hiriburua da. 2009. urtean 291.959 biztanle zituen.

Geografia

Hiriaren planoa

Karlsruhe Rhin ibaiaren ekialdeko ertzean kokaturik dago, 100 metrotako garaieran. 49º paraleloak zeharkatzen du hiria. Frantziarekiko mugatik 15 kilometro eskasera dago.

Karlsruheko jauregia erdian dago eta 32 kale ateratzen dira bertatik, gurpil baten erradioen gisa. Gaur egun alde zaharrak antzinako planoari darraio, baina auzo berriek patroi praktikoagoari darraizkio.

Historia

Karlsruhe izenak "Karlosen atsedena" esan nahi du alemanez, Karlos Gilen Baden-Durlacheko Mangraveak amets egin baitzuen bere burua alegiazko hiri hau fundatzen. Karlos bera izan zen Durlachko biztanleekin arazoak izan ondoren 1715ean Karlsruhe sortu zuena. Eraikitako jauregiaren inguruan sortu zen hiria Baden-Durlacheko hiriburu bihurtu zen 1771ean eta Badengo estatuaren hiriburu izaten jarraitu zuen 1945 arte.

Klima

Datu klimatikoak (Karlsruhe)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	4	6	11	15	20	23	26	25	22	15	9	5	15.0
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	-1	-1	2	5	9	12	14	14	11	7	2	-0	6.1
Pilatutako prezipitazioa (mm)	56	53	53	61	79	86	71	66	53	58	66	66	770
Iturria: ^[2]

Ondasun nabarmenak

Karlsruhe jauregia (Karlsruher Schloss): 1715ean Karlos Gilen Baden-Durlach Mangravekoak eraikitako jauregi barroko eta neoklasikoa. Lorategi ederrak ditu.
Merkatu plaza (Marktplatz): Jauregiaren hegoaldean kokaturik dago eta bertan daude udaletxea (Rathaus), Eliza luteranoa (Evangelische Stadtkirche) eta Karlos Gilenen hilobiaren gaineko piramidea.
Dukerri Handiko Hilerriko Kapera: 1889 eta 1896 artean eraikitako mausoleoa.

Zuzenbidea

Hiri honetan Alemaniako Konstituzio Auzitegiaren egoitza kokatzen da.

Kirolak

Bi futbol talde ditu, biak ere Alemaniako txapeldunak izanak. Karlsruher SC-k 1909ko txapelketa eta bi kopa irabaziak ditu eta Karlsruher FV-k 1910ko txapelketa. Gaur egun bietatik inor ez dabil Ligako lehen mailan.

Karlsruhetar ezagunak

Karl Benz (1844-1929): Alemaniar ingeniaria, Mercedes-Benz auto enpresaren sortzailea.
Oliver Bierhoff (1968- ): Futbolaria.
Oliver Kahn (1969- ): Futbol atezaina.