Lizartza
Lizartza Gipuzkoako ekialdean, Tolosaldean, dagoen udalerri euskalduna da, UEMAko mankomunitateko kide.[4]
| Lizartza | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Gipuzkoa, Euskal Herria | |||||||||||
 Lizartzako kalea eta GI-2135 errepidea. | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||||
| Erkidegoa | Euskal Autonomia Erkidegoa | ||||||||||
| Lurraldea | Gipuzkoa | ||||||||||
| Eskualdea | Tolosaldea | ||||||||||
| Izen ofiziala | Lizartza | ||||||||||
| Alkatea | Iñaki Azpiroz Beldarrain (EH Bildu) | ||||||||||
| Posta kodea | 20490 | ||||||||||
| INE kodea | 20054 | ||||||||||
| Herritarra | lizartzar | ||||||||||
| Kokapena | |||||||||||
| Koordenatuak | 43°06′13″N 2°02′03″W / 43.103611111111°N 2.0341666666667°W | ||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 12,33 km² | ||||||||||
| Garaiera | 136 m | ||||||||||
| Distantzia | 31 km Donostiara | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 637 (2023) 8 (2022) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 0,52 bizt/km² | ||||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] | % 6,7 | ||||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 21,44 | ||||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 72 | ||||||||||
| Ekonomia | |||||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 75,58 (2011) | ||||||||||
| Genero desoreka[1] | % 15,33 (2011) | ||||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 10,64 (2013) | ||||||||||
| Euskara | |||||||||||
| Euskaldunak[1] | % 82,87 (2010) | ||||||||||
| Kaleko erabilera [2] | % 81,6 (2016) | ||||||||||
| Etxeko erabilera[3] | % 74.5 (2016) | ||||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||||
| Sorrera | 1802 (juliotar egutegia) | ||||||||||
| Webgunea | www.lizartza.eus | ||||||||||
Geografia
aldatuInguru naturala
aldatuAraxes ibaiak zeharkatzen du udalerria Leitzaldetik etorrita eta Tolosarako bidean doala.
Auzoak
aldatuUdalerri mugakideak
aldatuHistoria
aldatu1374an Lizartzak Tolosarekin bat egin zuen. Horrela, handikiekiko babesa lortu nahi zuen Lizartzak, garai hartan zegoen guda giroan.
1802an lortu zuen Lizartzak hiribildu izaera.[5]
Azpiegiturak
aldatuDemografia
aldatu2019an 647 biztanle zituen herriak. Horietatik %21,64k 65 urte edo gehiago zituen. Eta atzerrian jaiotakoak %9,65 ziren.[10]
| Lizartzako biztanleria |
|---|
 |
| Datu-iturria: www.ine.es |
Politika
aldatu2015eko udal hauteskundeetan Euskal Herria Bildu koalizioak gehiengo osoa eskuratu zuen, alde handiz. Emaitzen ondorioz, Leire Gordo Castro[11] hautatu zuten alkate.
Lizartzako udalbatza | |||||
Alderdia |
2015eko maiatzaren 24a | ||||
| Zinegotziak | Boto kopurua | ||||
| Bildu | 7 / 7 |
||||
| Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean | |||||
2019ko udal hauteskundeetan EH Bilduk 296 boto eta zazpi zinegotziak lortu zituen eta Equok 33 boto.[12][13] Iñaki Azpiroz (EH Bildu) izendatu zuten alkate.[14]
Alkateen zerrenda
aldatu| 2019 | Iñaki Azpiroz (EH Bildu) |
| 2015 | Leire Gordo Castro (Euskal Herria Bildu) |
| 2011 | Aitor Agirre Alkorta (Bildu) |
| 2007 | Regina Otaola Mugerza (PP) |
| 2003 | Joseba Egibar Artola (EAJ-EA) |
| 1999 | José Antonio Mintegi (EH) |
| 1995 | José Antonio Mintegi (HB) |
| 1991 | ? - (HB) |
| 1987 | ? - (HB) |
| 1983 | Julian Zubeldia (HB) |
| 1979 | Julian Zubeldia (indep.) |
Ekonomia
aldatu2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %1,8. Bigarren sektorea %61,9. Hirugarren sektorea %34,4. Zerbitzuak %1,8.[10]
Ondarea
aldatuEraikin erlijiosoak
- Uberetako ermita. Aurretik etxe bat zen, eta XVII. mendean kanpandorrea erantsi zitzaion.[15]
Baserriak
- Etxeaundi baserria (XVI. mendekoa)[16]
Bestelakoak
- Mikeleteen etxea (XIX. mendea). Nafarroako mugatik gertu kokatuta, Ilarratzuko kobazuloaren ondoan eta Añiko aisialdi gunearen aurrean.
Historiaurrea
Euskara
aldatu2016an herritarren %83,97 euskaldunak ziren.[10]
Lizartzan hitz egiten den euskara gipuzkeraren barne dagoen Tolosaldeko euskarari[18][19] dagokio. Tolosarekin batera, hogeita zortzi herrik osatzen dute Tolosaldeko hizkerari dagokion hiztun komunitatea. Eskualdeko berezko hizkera horren erabilera maila herrialde osoko handienen artean dago.
Nolanahi ere, euskarari dagokionez, alde handiak daude udalerri jendetsuen eta txikien artean. Ia erabat euskalduntzat har daitezke herririk txikienak. Euskaldun kopururik txikiena zeukan udalerrian ere, Zizurkilen, euskalduntzat zuten beren burua biztanleen % 64k.
Lizartzar ospetsuak
aldatu
- Bartolome Gibelalde (1788-1852), jeneral karlista. Gipuzkoako komande nagusi izan zen.
- Roberto Bertol (1917-1990), Athleticeko futbolaria 1940tik 1949ra bitartean.
- Kaxiano (1932-2002), Lizartzako itsua, trikitilaria.
- Luis Mari Mujika (1939-2017), idazlea, euskaltzalea eta euskaltzain urgazlea.
- Julian Zubeldia (1943), idazle eta politikaria.
- Bizente Olaetxea (1956), esku huskako pilotaria.
- José María Luluaga (1962), futbolari ohia eta entrenatzailea.
- Mikel Olaetxea (1985), esku huskako pilotaria.
- Erik Jaka (1994), esku huskako pilotaria.
- Garazi Esnaola (1992), musikaria.
Erreferentzia
aldatu- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ «UDALERRIAK | UEMA - Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea» www.uema.eus (Noiz kontsultatua: 2020-06-06).
- ↑ http://www.lizartza.eus/documents/1132674/1963306/lizartzako+sorrera+modernoa.pdf/76190a38-f688-1ac6-9c21-87f2c31064db
- ↑ «Liburutegia» Lizartza (Noiz kontsultatua: 2020-06-06).
- ↑ «Haurreskolak - Haurreskolako datuak» www.haurreskolak.eus (Noiz kontsultatua: 2020-06-06).
- ↑ «Osasun Zentroa» Lizartza (Noiz kontsultatua: 2020-06-06).
- ↑ «Lizartza» Gipuzkoako Eskola Txikiak eskola, herri eta auzo txikiak bizirik! (Noiz kontsultatua: 2020-06-06).
- ↑ a b c «Web Eustat. Lizartzako datu estatistikoak» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-06-06).
- ↑ «Leire Gordok hartuko du Lizartzako alkatetza - Lizartza» Tolosaldeko ataria (Noiz kontsultatua: 2020-06-06).
- ↑ www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-06-06).
- ↑ «Iñaki Azpiroz izango da alkate Lizartzan - Lizartza» Tolosaldeko ataria (Noiz kontsultatua: 2020-06-06).
- ↑ «Iñaki Azpiroz, Lizartzako alkateari elkarrizketa - Lizartza» Tolosaldeko ataria (Noiz kontsultatua: 2020-06-06).
- ↑ http://www.lizartza.eus/documents/1132674/1963306/uberetako+ermita.pdf/52f811b6-c82c-0192-f63d-809fb54f08d0
- ↑ «Etxeaundi baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-06-06).
- ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-18).
- ↑ «Tolosaldekoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-06).
- ↑ «Lizartza - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-06-18).
Kanpo estekak
aldatu| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Gipuzkoa |
Datuak: Q1633857
Multimedia: Lizartza / Q1633857
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Lizartza